Morgunblaðið - 21.06.1944, Blaðsíða 6

6
MOkÖUNBLAÐIÐ
Miðvikudagiir 21. júní 1944. •

^Jtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
I lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Um tvent að velja
YFIRLÝSING SÚ, sem þingflokkur Sjálfstæðismanna
gaf á Alþingi í gær, gefur merkilegar upplýsingar iim
þær viðræður og samningaumleitanir, sem farið hafa
fram milli hinna pólitísku flokka undanfarið. Almenn-
ingur hefir verið lítt kunnugur þessum umræðum til
þessa. Það eitt er vitað, að þær hafa ekki enn leitt til þess
að Alþingi gæti komið sjer saman um myndun ríkis-
stjórnar.
Af fyrgreindri yfirlýsingu Sjálfstæðisflokksins og ýms-
um fleiri sólarmerkjum, virðist þó mega marka þa'ð nú,
að á Alþingi ríki vaxandi skilningur á nauðsyn stefnu-
breytingar. Einhugur þings og þjóðar í sjálfstæðismálinu
hefir skerpt skilninginn á nauðsyn aukinnar samvinnu
og fullkomlega þingræðislegrar stjórnarmyndunar. Meg-
inþorri alþingismanna virðist nú hafa gert sjer ljóst, að
hvorki Alþingi nje þjóðin sjálf geta lengur búið við það
ástand, sem nú ríkir. Með því er stefnt út í botnlausa
ófæru, ófæru, sem í senn er stórhættuleg og ósamboðin
þjóð, sem nýlega hefir með einstæðum samhug stofnað
með sjer alfrjálst lýðveldi.
Það er hinsvegar hárrjett, sem Sjálfstæðismenn benda
á í yfirlýsingu sinni, að með öllu er fráleitt að Alþingi
byrji á því að lýsa yfir vantrausti á núverandi ríkisstjórn,
áður en þingið sjálft hefir komið sjer saman um myndun
nýrrar ríkisstjórnar, er styðjist við þinglegan meiri hluta.
Slíkt væri einstæður skrípaleikur, sem væri til þess eins
fallinn að auka enn á glundroðann. Krafa Sósíalistaflokks-
ins um að lengja setu Alþingis nú um tvo daga, til þess
að koma fram vantrausti á núverandi ríkisstjórn, var því
mjög fjarri sanni.
★
Það er mjög miður farið að Alþingi tókst ekki, meðan
það sat nú, að mynda þingræðisstjórn, sterka og hæfa
til þess að mæta hinum fjölþættu vandamálum, út á við
og inn á _við, sem úrlausnar bíða. En þótt svo hafi til
tekist, má ekki láta við svo búið starida. Alþingi kemur
saman snemma á komandi hausti. Fyrir þann tíma verður
samvinna þingflokka, allra eða einhverra, að hafa tekist,
um stjórnarmyndun. Ef sú samvinna tekst ekki, verður
ekki hjá því komist að þjóðin fái tækifæri til þess að
láta vilja sinn í ljós í nýjum kosningum til Alþingis. En
ef það er rjett, sem ástæða virðist til að ætla, að aðeins
herslumuninn vanti, til þess að samvinna geti tekist milli
flokkanna um stjórn landsins, á að vera hægt að komast
hjá því að kasta þjóðinni út í illvíga kosningahríð svo að
segja á morgni lýðveldisstofnunarinnar.
★
íslendingar, Alþingi og þjóðin sjálf, verða að gera sjer
það ljósara nú en nokkru sinni fyrr, hver ábyrgð og vandi
hvílir oss á herðum. Vjer höfum stofnað alfrjálst lýðveldi,
vjer höfum fengið mikilsverðar og ómetanlegar viður-
kenningar á því og vjer höfum strengt þess heit að setja
frelsi og öryggi lands vors ofar öllu öðru. Ef að togstreita
milli stjetta og pólitískra flokka heldur áfram að sitja í
öndvegi og varna allri skynsamlegri samvinnu um stjórn
landsins á löggjafarsamkomu þjóðarinnar, höfum vjer
á tilfinnanlegan hátt brugðist skyldu vorri við hugsjón
lýðveldisins, stjórnskipulegan þroska og manndóm til
þess að skapa landi og þjóð lífsnauðsynlegt öryggi.
Það er þess vegna krafa þjóðarinnar nú, og þrátt fyrir
alt virðist sú krafa styðjast við skoðun og stuðning meiri
hluta Alþingis, að þegar þing kemur saman á næsta hausti,
verði lokið myndun ríkisstjórnar, sem njóti öruggs stuðn-
ings meiri hluta þingmanna, og sje fær um að taka með
fullri festu á viðfangsefnum sínum.
Sjálfstæðisflokkurinn á Alþingi hefir lýst yfir því, að
hann stefni hiklaust að þessu marki og vilji eiga sem
nánasta samvinnu við hvern þann aðilja, sem í raun og
sannleika vill firra hið íslenska lýðveldi alvarlegu áfalli
á fyrstu göngu þess.
Rœða
forseta sameinaðs Alþins;is,
Gísla Sveinssonar, við mynda-
styttu Jóns Sigurðssonar í
Reykjavík 17. júní 1944, kl. 9
árdegis.
VIÐ myndastyttu Jóns Sig-
urðssonar forseta, nemum vjer
staðar á þessari stundu, áour
en vjer göngum til hinna mik-
ilvægu athafna, er vor bíða á
þessum degi, 17. júní 1944. —
Þessi dagur markar tímamót, já
aldahvörf í þjóðmálum Islands.
Og við þessi málalok ber ekk-
ert nafn íslenskra manna, þeg-
ar minst er liðins tíma, hærra
en Jóns Sigurðssonar. Það er
ritað í sögu frelsisbaráttu ís-
lendinga óafmáanlegu letri. Ef
minnast ætli fyrri tíðar manna
á landi hjer, þeirra, er mikils-
verðan hátt hafa átt í viðhaldi
þjóðstofnsins og síðan í endur-
reisn þjóðlífsins sjálfs, þá yrði
vissulega marga að nefna, á-
gætismenn á öld hverri, eftir
því, sem ástæður gerðu kleift.
En eins og eðlilegt má þykja,
verða þeir allir háðir sínum
aldaranda, sumir meira, aðrir
minna, og er það fyrirbrigði
algengt með öllum þjóðum. En
sá Islendinga, sem í sannleika
kemst næst því að vera hafinn
yfir sinn tíma í hugsun og störf
um, hygg jeg að verið hafi Jón
Sigurðsson, er hann hafði náð
fullum þroska. Á öllum svið-
um mála, sem vinna ber að til
þróunar og eflingar þjóðinni,
má vissulega um margt af hon-
um lærdóm nema, þótt nú lykti
með sigri þeim málum, sem
hann beinlínis skipaði sjer í
fylkingarbrjóst fyrir, rjettinda-
og frelsismálum landsins. Ágæt
ismenn eru ávalt fyrirmynd í
meira en einu tilliti, ef menn
leggja rækt við að veita því
eftirtekt. Þeir eru ekki aðeins
ljósviti, merki um það, hvernig
menn varist hættur þær, er á
leið kunna að vera, heldur einn
ig áttaviti, er gefur til kynna,
hvert halda beri til þess að kom
ast heilir í tilætlaða höfn. Og
enginn er svo vaxinn, að hon-
um sje eigi nauðsyn að „átta
sig“, m. a. gefa gaum beim
mönnum og málefnum, er uopi
hafa verið fyrr á æfi, eg það
eitt er holt, ef menn í alvöru
vilja framgang góðra mála, —
Þess vegna er svo mikilsvert
að minnast manna hinna góðu
afreka og meta þá. Það er ekki
aðeins sjálfsögð þakkarskulc
til þeirra, heldur verður það
einnig til þess að gera oss sjálf
betri, sókndjarfari og styrkari.
Islenskan hlómsveig færum
vjer nú Jóni Sigurðssyni forseta
að þakkarfórn.
I dag er hans minst á mörg-
um stöðum — á þessum merki-
legasta afmælisdegi hans. Ekki
síst má Alþingi vera hans minn
ugt. í þakklætis skyni fyrir ó-
metanlegt starf í þágu föður-
landsins, og í nafni þings og
þjóðar, hefi jeg nú lagt blóm-
sveig þenna við fótstall Jóns
Sigurðssonar, þar sem líkneski
hans stendur á Austurvelli í
Reykjavík gegnt dyrum Al-
þingishúss íslendinga.
Minning hans mun lifa bless-
unarrík öldum og óbornum af
íslensku kyni.
Óánægjuraddir.
ÖLLUM BER saman um, að
þjóðhátíðarhöldin hafi tekist vel
yfirleitt og meira að segja betur
én hægt var að gera sjer vonir
um. Fyrir hátíð voru menn hrædd
ir um, að fólksflutningarnir
myndu lenda í öngþveiti og að
minsta kosti eitt blað ljet þann
ótta í ljós, að búast mætti við
áberandi ölvun á Þingvöllum,
vegna þess, að vanrækt hefði
verið að loka Áfengisversluninni
með nægjanlegum fyrirvara. Eins
og kunnugt er rættust engar slík
ar hrakspár sem betur fer. Það
er satt, sem jeg sagði í blaðinu í
gær, að fólkið, sem tók þátt í há-
tíðinni kom sjerstaklega vel
fram. Það var eins og það væri
þegjandi samþykki, að gera sjer
alt að góðu og færa á betri veg
það sem aflaga fór.
En við erum stundum einkenni
legir í skapferli íslendingar. Við
þurfum altaf að hafa eitthvað til
að nudda, en stöndum okkur svo
vel þegar á reynir.
Þannig var það fyrir hátíðina,
að menn höfðu alt á hornum sjer
og fanst alt ómögulegt og núna
að hátíðinni lokinni byrjar nöldr
ið á ný. Það má vel vera, að það
sjeu ekki nema fáir menn, sem
óánægjuraddirnar heyrast hjá,
en þetta vill breiðast út og smita
frá sjer.
•
Hneykslið á Þing-
völlum.
HÁVÆRASTAR eru óánægju-
raddirnar út af því, sem almenn-
ingur kallar „hneykslið á Þing-
völlum“. Allir vita, hvað átt er
við með því. Það kom ekki fyrir
nema eitt atvik, sem kalla mætti
því nafni á hátíðinni. Þetta veit
öll þjóðin og hennar er að dæma
það, sem gerðist. Jeg er þeirrar
skoðunar, að langbest sje fyrir
alla, að sem minst sje um þetta
talað og allra síst opinberlega.
Það, sem skeð hefir er búið og
gert og verður ekki aftur tekið.
Þetta er orðið íslandssaga.
En ástæðan til þess, að jeg geri
þetta atvik að umræðuefni hjer,
eru nokkur harðorð brjef, sem
jeg hefi fengið um'málið. Það er
sterkt kveðið að orði í sumum
brjefunum og margt rjettilega.
Sumir vilja nefna nöfn og segja,
„að þeir eigi skilið að fá að heyra
það“. En jeg sje ekki, að vegur
íslendinga, eða nokkurrar ís-
lenskrar stofnunar vaxi við um-
ræður um málið og af þeim á-
stæðum birti jeg ekki brjefin.
Hitt er svo annað mál, að þjóð-
in þarf ekki að gleyma þessu og
það er víst heldur engin hætta
á að hún geri það.
•
Lögreglan á þjóð-
hátíðinni.
ANNAÐ ATRIÐI, sem menn
virðast vera óánægðir með í sam
bandi við hátíðahöldin á Þing-
völlum, er lögreglan. í brjefum
til mín um lögregluna segir m. a.:
„Það var ekkert gagn í henni.
Það sást aldrei lögregluþjónn".
Þetta finst mjer ekki rjettmætar
aðfinslur. Mjer er kunnugt um,
að hver einstakur lögregluþjónn
lagði sjerstaklega hart að sjer
um hátíðina til að vinna skyldu-
störf sín af samviskusemi og eft-
r bestu getu. Margir þeirra vöktu
í marga sólarhringa. Starf þeirra
á vegunum var mikið og gott.
Prýðilega af hendi leyst.
En það er rjett, að lögreglan
var ekki á hverju strái, enda ekki
við því að búast, að mikið bæri
á 100 manna sveit innan um 20
þús. manns. Það er ekkj rjett-
mætt, að áfellast lögregluþjón-
ana fyrir það að þeir voru fáir.
Ef eitthvað hefir verið ábóta-
vant, þá er það stjórn lögregl-
unnar, sem á sökina, en ekki ein-
stakir lögreglumenn.
Hver einstaklingur var sinn
eigin lögregluþjónn á Þingvöll-
um og betri lögreglu er ekki hægt
að fá í neinu þjóðfjelagi.
•
Mistök.
FRÍMERKJASAFNARAR hafa
bent á einn stóran galla á há-
tíðarfrímerkjunum nýju. Nafnið
ísland er þar skakt prentað, eða
teiknað. Það vantar kommuna
yfir I-ið í orðinu Island þannig,
að enskumælad niþjóðir munu
lesa orðið og skilja sem það
þýddi eyja. Þetta eru leiðinleg
mistök, sem því miður hafa kom
ið fyrir áður.
Þá setja menn það út á hin
nýju frímer'ki, að ekki skuli vera
nafn Jóns Sigurðssonar forseta
undir myndinni af honum. Ó-
kunnugir geti ekki vitað af hverj
um myndin er og sumir geti hald
ið, að á frímerkjunum sje mynd
af fyrsta forseta íslands.
Ónæðið á vinnustöðum
FYRIR NOKKRUM dögum
skrifaði jeg um ónæði það, sem
mönnum er gert á vinnustöðv-
um hjer í bænum, bæði í verk-
smiðjum, skrifstofum og yfirleitt
þar, sem menn eru að vinnu sinni
Bent var á, að menn kæmu í
heimsóknir á vinnustaði í tíma
og ótíma, án þess að eiga nokk-
uð erindi og truflun þá og tafir,
sem af þessu stafa.
Síðan hefi jeg fengið nokkur
brjef um þetta mál og eru brjef-
ritarar allir sammála um, að það
sje hin mesta óhæfa, að leyfa
mönnum að vaða inn á vinnu-
staði í vinnutíma til þess að tefja
fyrir fólki.
Einn brjefritarinn bendir á at-
’riði, sem jeg mintist ekki á í
þessu sambandi, en sem hinsveg-
ar ef ekki síður þörf á að taka
fyrir. Það eru hinar sífeldu síma-
hringingar á skrifstofur til starfs
fólksins.
„Jeg veit um dæmi“, segir
brjefritarinn, „sem jeg held að
gefi rjetta mynd af ástandinu í
þessum efnum. Á skrifstofu hjer
í bænum, þar sem margir menn
vinna, er stundum ekki hægt að
komast að símanum í erindum
fyrir fyrirtækið vegna þess, að
allar línur eru á tali vegna einka
samtala starfsfólksins.
„Þetta tel jeg mestu óhæfu og
myndi ekki vera liðið annarsstað
ar en hjer á landi. Viltu nú ekki,
Víkverji minn, beita þjer fyrir,
að þessi leiði ósiður verði af-
nurninn?"
Jú, vissulega er það rjett, sem
brjefritarinn segir um þetta mál.
Umbætur.
„EIN, sem þráir meiri fegurð“,
skrifar mjer um tvö áhugamál
sín, og jeg þykist vita, að fleiri
vilji taka í sama streng. Hún vill
að sett verði nafn Jóns Sigurðs-
sonar á standmynd hans á Aust-
urvelli. Það er mál, sem jeg hefi
oft minst á hjer í blaðinu. Hún
leggur einnig til, að tyrft verði
yfir brunarústir Hótel íslands á
meðan ekki er búið að ákveða að
gera annað betra við þann stað.
Eins og kunnugt er hefir nú
verið sljettað yfir rústirnar og
farið er að nota staðinn sem bíla-
stæði. Jeg er hræddur um, að því
verði ekki breytt í bráð, því
miður.