Morgunblaðið - 26.07.1944, Blaðsíða 4

4
fifORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 26. júlí 1944
SVAR FRÁ H.F. EIMSKIPAFJELARI ÍSLANDS
SKÖMMU FYRIR lýðveldis-
hátíðina birti Viðskiftaráðið í
blöðunum greinargerð fyrir því,
að farmgjöld í Ameríkusigling-
um voru ekki lækkuð meira en
gjört var síðastl. ár og síðan
ekki fyr en 12. maí þ. á. frá 9.
s. m. að telja.
Vjer höfum talið rjett að
draga að svara greinargerð þess
ari þar til hátíðarvíman væri
um garð gengin enda þurfti
talsverða athugun á bókum vor
um vegna svarsins. (Leturbreyt
ingar í svari þessu eru gjörð-
ar af oss).
Vegna hinnar góðu afkomu
fjelags vors síðastl. ár. hefir
Viðskiftaráðið talið þess þörf
að afsaka; að það lækkaði ekki
farmgjöldin fyr og meir en
gjört var.
En um leið og Viðskiftaráðið
afsakar sig í þessu efni hefir
það talið rjett að saka fjelag
vort um; að það hafi gefið Við-
skiftaráðinu óábyggilegar
skýrslur og áætlanir og að fje-
lag vort hafi; í þeim tilgangi
að leyna óvenjulegum hagnaði;
leynt ráðið upplýsingum. sem
það hafi beðið um.
Vjer teljum allar þessar
þungu ásakanir Viðskiftaráðs
algjörlega rangar og skulum nú
sýna fram á að svo sje.
Innihald greinargerðar Við-
skiftaráðs er raunverulega um
tvö aðalatriði:
Fyrra atriði er hækkun farm
gjaldanna pr. 8. maí f. á.
Síðara atriði er það; að lækk
un farmgjaldanna pr. 1. jan. þ.
á. var ekki meira en að færa
50% hækkunina frá maí niður
í 30% hækkun og farmgjöldin
síðan ekki lækkuð fyr en 12.
maí þ. á. frá 9. s. m. að telja.
Um fyrra atriðið; farmgjalda
hækkunina pr. 8. maí síðastl.
ár er fyrst og fremst það. að
segja að hún fór fram sam-
kvæmt málaleitun frá fjelagi
voru í febrúarmánuði f. á.
Krafðist Viðskiftaráðið þess að
fá upplýsingar; sem sýndu að
þörf væri hækkunar farmgjald
anna. Sendum vjer því Við-
skiftaráðinu mjög ítarlegar
skýrslur og áætlanir; eftir því
sem oss var frekast mögulegt.
Þess varð fljótlega vart; að Við-
skiftaráðið vildi ekki byggja á-
kvarðanir sínar á þessum skýrsl
um og áætlunum vorum. Vjer
óskuðum þá eftir því að fá að
vita hvaða atriði það væru sem
Viðskiftaráðið teldu röng( en
fengum engin fullnægjandi
svör.
Viðskiftaráðið fjekst því ekki
til þess að byggja á umrædd-
um skýrslum vorum og áætl-
unum. í brjefi til vor; dags. 20.
maí f. á., segist ráðið ennfrem-
ur hafa bygt á „öðrum upplýs-
ingum, er aflað var sjerstak-
lega“.
Vjer fengum enga vitneskju
um hverjar þessar upplýsingar
voru, og ekkert tækifæri til
þess að láta í tje neina umsögn
um þessar upplýsingar. sem
Viðskiftaráðið mat meira en
skýrslur vorar og áætlanir. I
umræddri greinargerð segir:
,.Ráðið gerði síðan sjálft áætlun
um hversu há flutningsgjöldin
þyrftu að vera“, en segist hafa
bygt hana á skýrslum vorum;
sem er rangt; eftir tjeðum um-
við greinargerð Viðskiptaráðs við-
víkjandi
mælum ráðsins í nefndu brjefi
þess; dags. 20. maí f. á.
En nú segir Viðskiftaráðið í
greinargerð sinni: j;Með tilliti
til þeirra upplýsinga sem fyrir
hendi eru, má fullyrða að rekst
urinn hafi á fyrstu mánuðum
ársins gefið tilefni til hækk-
unar á flutningsgjöldunum“.
Það. sem nú er sagt nægir
væntanlega til þess að sýna að
Viðskiftaráðið getur ekki með
nokkrum rjetti sakað fjelag
vort um að skýrslur af þess
hendi. nje heldur nokkur leynd
upplýsinga frá vorri hlið. hafi
orsakað hækkun farmgjald-
anna; sem gerð var pr. 8. maí
f. á.
Vjer viljum þá snúa oss að
síðara atriðinu í greinargerð
Viðskiftaráðs.
í greinargerð ráðsins er skýrt
frá því að það hafi í lok júlí
f. á. beðið fjelag vort um „sund
urliðaðar upplýsingar um af-
komu fjelagsins á fyrstu 7 mán-
uðum ársins“ og jafnframt beð
ið um ;.skýrslur um hverja ferð
skipanna og afkomu þeirra jafn
skjótt og þeim væri lokið“.
Síðan segir í greinargerðinni;
að fjelag vort hafi tregðast við
að veita hinar umbeðnu upp-
lýsingar; en Viðskiftaráðið hafi
treyst því að sú tregða á upp-
lýsingunum hefði stafað af því
;;að í raun og veru væri mjög
erfitt að veita þær“; og að fje-
lag vort ;;myndi ekki leyna ráð-
ið upplýsingum; sem það vissi
að ráðið hlaut að telja þýðing-
armiklar“.
Síðar í greinargerðinni eru
þessar aðdróttanir endurtekn-
ar með þeim ummælum að Við-
skiftaráðið hafi hlotið að líta
svo á; að tregða fjelags vors við
að veita ráðinu umbeðnar upp
lýsingar ;;myndi ekki stafa af
öðru en því; að slíkt væri mikl-
um erfiðleikum bundið, og að
það væri ekki til þess að leyna
i óvenjulegum hagnaði“. Loks
segir Viðskiftaráðið í umræddri
greinargerð sinni um lækkun
farmgjaldanna:
;;Ástæðan til þess að lækk-
unin var ekki gerð fyrr; er
fyrst og fremst sú að Viðskifta
ráðið gerði ráð fyrir því að
óhætt væri að byggja á skýrsl-
um og áætlunum frá hálf-opin-
berum aðila eins og Eimskipa-
fjelaginu og að ráðið fengi upp-
lýsingar um þær breytingar;
sem verulegu máli skifti".
Gegn þessum aðdróttunum
Viðskiftaráðs viljum vjer fyrst
og fremst skýra frá því að á
fundi Viðskiftaráðs 12. maí síð-
astl.; daginn sem lækkun farm-
gjaldanna var ákveðin; lýsti for
maður Viðskiftaráðs; Svanbjörn
Frímannsson því yfir gagnvart
stjórnendum og framkvæmda-
stjóra fjelags vors; sem þar
voru staddir; að hann vildi ekki
á nokkurn hátt saka fjelag vort
um það að hafa gefið vísvitandi
rangar upplýsingar.
Ofangreindar ásakanir í grein
argerð Viðskiftaráðs eru á
tveim sviðum
;
ákvörðun fa
að fjelag vort hafi gefið Við-
skiftaráðinu skýrslur; sem ekki
mátli byggja á, og
að fjelag vort hafi; til þess að
leyna óvenjulegum gróða; leynt
Viðskiftaráðið upplýsingum;
sem það hefði haft eðlilega
kröfu til þess að því væru látn-
ar í tje.
Um skýrslur af hendi fjelags
vors er það að segja; að Við-
skiftaráðið hefir engar aðrar
skýrslur fengið frá oss viðvíkj-
andi þessu máli en þær; sem
sendar voru ráðinu áður en
hækkun farmgjaldanna fór
fram pr. 8. maí f. á. og getið
er hjer að framan. En eins og
að ofan er sagt; hefir Viðskifta-
ráðið í greinargerð sinni bein-
línis viðurkent að þær upplýs-
ingar „sem fyrir hendi eru“ sje
á þann veg að megi „fullyrða að
reksturinn hafi á fyrstu mán-
uðum ársins gefið tilefni til
hækkunar á flutningsgjöldun-
um“.
Með þessu liggur blátt áfram
fyrir viðurkenning Viðskifta-
ráðsins um það; að þær einu
skýrslur; sem það fjekk frá fje-
lagi voru; hafi ekki orðið til
þess að blekkja ráðið nje verið
óábyggilegar; eíns og ráðið svo
samt segir í niðurlagi greinar-
gerðar sinnar.
Þá skulum vjer snúa oss að
ásökuninni um það; að vjer
höfum leynt Viðskiftaráðið upp
'lýsingum; sem það hafi átt rjett
á að fá frá oss; og fjelag vort
þá væntanlega ætti að hafa ver
ið skyldugt til þess að láta í
tje.
Vjer höfum frá upphafi reynt
að gjöra Viðskiftaráðinu skilj-
anlegt hversu afar erfitt það er
fyrir fjelag vort að gjöra; á þess
um styrjaldartímum; áætlanir
fyrir framtíðina; um rekstur fje
lagsins. Það yrði of langt mál
að skýra hjer nákvæmlega frá
ástæðunum fyrir þessu; en vjer
viljum þó drepa á nokkur
atriði.
Eins og siglingum hefir ver-
ið háttað á ófriðarárunum. verð
ur að fá frá New York og
Halifax reikninga yfir mikinn
hluta af útgjöldum skipanna.
En þessir reikningar fást ekki
hingað fyr en oft á margra mán
aða fresti. Ennþá seinna berast
reikningar yfir leigu; vátrygg-
ingu; aukabiðdaga m. m. við-
víkjandi leiguskipunum. Sem
dæmi í því efni má nefna að
ennþá eru ókomnir reikningar
yfir aukabiðdaga skips. sem tek
ið var á leigu fyrir eina ferð 3.
okt. 1942; en sá reikningur mun
nema á annað hundrað þúsund
dollurum (yfir 650 þús. kr.) a.
m. k. Sama er að segja um skip;
sem tekið var á leigu í Halifax
í mars 1943 fyrir eina ferð. Ekk
ert uppgjör hefir fengist ennþá
fyrir leigu E.s. ;;Selfoss“; sem
hófst í ágúst og var lokið í októ
ber 1943.
Ófriðarástandið hefir haft í
för með sjer að mest allar vör-
ur til landsins verður að af-
ferma hjer í Reykjavík; og
flytja svo síðar út um land þær
vörur; sem þangað eru sendar.
Þennan framhaldsflutning út
um land; sem kostar stór-fje;
annast fjelag vort að mestu
leyti endurgjaldslaust til hvaða
staða sem er á landinu. En oft
líða margir mánuðir áður en
ákvarðanir eru teknar um það;
hvað af vörunum skuli senda
áfram hjeðan frá Reykjavík. Er
því lengi mjög óvíst um hvaða
útgjöldum fjelagið verður fyr-
ir á þessu sviði.
Þá má benda á hina miklu
óvissu; sem á þessum tímum er
um ýms útgjöld. Sjerstaklega
viljum vjer í því efni nefna
hversu erfitt er að áætla út-
gjöld til viðhalds og aðgerða
skipanna. Átakanlegt dæmi þess
eru aðgerðir á e.s. ;;Goðafoss“
og e.s. ;;Lagarfoss“ síðastl. ár.
Skipaskoðunarstjórinn áætlaði
að þær mundu kosta kr. 1.004.-
000.00 og var sú upphæð sett
sem áætlunarupphæð á reikn-
ing fjelagsins fyrir árið 1942 og
sum blöð landsins sökuðu fje-
lagið um það að vilja með þess-
ári upphæð leyna gróða fjelags
ins. En reynslan varð sú; að
aðgerðirnar kostuðu kr. 2.572.
517.19.
Svona mætti lengi telja. til
rökstuðnings því hversu erfitt;
eða í raun og veru ómögulegt er
fyrir fjelag vort; að gjöra á-
ætlanir fyrir ókomna tíð.
Auk þess; sem nú er sagt;
sendum vjer Viðskiftaráðinu
með brjefi voru dags. 8. des. f.
á. ítarlegt yfirlit um rekstur
fjelagsins eins og hann hafði
orðið árið 1942 til þess að sýna
hversu allar áætlanir á því ári
hefðu; ef gjörðar hefðu verið;
orðið óábyggilegar samkvæmt
því sem raun varð á. Er þannig
að orði komist í tjeðu brjefi
voru til ráðsins að vjer vænt-
um þess að yfirlitið sýni: ;;að
ekki er hægt að finna neinar
þær tölur; hvorki beinar tölur
nje hlutfallstölur; að því er
snertir útgjöld eða ferðatíma
skipanna; sem hægt er að
byggja áætlanir á. sem talist
geti nokkurn veginn ábyggileg-
legar“. í hinu sama brjefi fje-
lags vors segir ennfremur m. a.
á þessa leið:
„Þegar öll aðstaða er slík;
sem nú á sjer stað; og að fram-
an er vikið að; má ekki ætlast
til þess að vjer sendum yður
áætlanir sem ný ákvörðun farm
gjalda yrði bygð á. Ef vjer gæf
um nú upp tölur viðvíkjandi
afkomu fjelagsins á yfirstand-
andi ári; sem vjer teldum sem
næst raunverulegar; en svo
kæmu reikningar fjelagsins út
á miðju næsta ári og sýndu þá
aðrar niðurstöðutölur en þær;
en vjer höfðum áður gefið upp;
eða áætlað sem nærri sanni;
mætti líta þannig á; að vjer
hefðum gert slíka áætlun í
blekkingarskyni. Slíkt viljum
vjer ekki á nokkurn hátt eiga
á hættu; og heldur láta hjá líða
að gefa upp slíkar tölur“.
;;Það hefir einnig komið fram
á opinberum vettvangi á síðari
tímum að mikil áhætta fylgir
því fyrir atvinnufyrirtæki hjer
á landi að gefa frá sjer skýrsl-
ur og áætlanir; þar sem ekki
beinlínis getur legið fyrir lög-
full sönnun“.
Jafnframt er í þessu brjefi
voru; dags. 8. des. f. á.; tekið
fram að þar eð Viðskiftaráðið
hafi farið svo að; eins og að
framan er lýst; gagnvart upp-
lýsingum frá fjelaginu í maí
f. á.; og bygt á ;;öðrum upp-
lýsingum; er aflað var sjerstak-
lega“; en ekki á áætlunum og
skýrslum vorum; þá telji fje-
lagið þýðingarlaust að láta ráð-
inu í tje upplýsingar um mál-
efni fjelagsins.
En þrátt fyrir það að málið lá
þannig fyrir segist Viðskifta-
ráðið; í greinargerð sinni; hafa
búist við nýjum upplýsingum
frá fjelagi voru og segir að fje-
laginu hafi hlotið ;;að hafa ver-
ið orðin ljós afkoma ársins 1943
í aðalatriðum“ þegar fyrgreint
brjef var skrifað 8. des. síð-
astl.
Jafnframt segir þó Viðskifta-
ráðið að það hafi ekki látið lög-
giltan endurskoðanda; eða ann-
an trúnaðarmann „sækja um-
beðnar upplýsingar í bækur“
fjelagsins — meðfram vegna
^þess að „myndi slík rannsókn
hafa orðið ýmsum erfiðleikum
bundin mcðal annars vegna
þess; að nokkur hluti reiknings-
halds fer fram á skrifstofu fje-
lagsins í Nevv York“. Virðist
ekki vera gott samræmi í því
að átelja fjelagið fyrir að leyna
upplýsingum; sem ekki má bú-
"ast við að löggiltur endurskoð-
andi geti náð vegna þess að fje-
lagið hafi ekki upplýsingarnar.
Ennfremur segir Viðskifta-
ráð í greinargerð sinni að „þær
breytingar; sem lang mestu
munu hafa valdið um hinn
mikla óeðlilega ágóða 1943
urðu mjög seint á árinu“. Samt
treystir Viðskiftaráðið sjer til
þess að saka fjelag vort um vís-
vitandi launung á þessum ágóða
þegar brjefið var skrifað 8. des.
síðastl.; þó það jafnframt; eins
og að ofan segir; skýri frá því
að nokkur hluti reikningshalds
ins væri í New York og því aug-
ljóst að ekki var hægt á þeim
tíma að vita um ágóða; sem varð
vegna breytinga; er „urðu mjög
seint á árinu“.
Þetta dæmir sig vitanlega
sjálft.
í greinargerð Viðskiftaráðs-
ins segir m. a. á þessa leið: „For
ráðamönnum Eimskipafjelags-
ins var vel kunnugt um þá
skoðun ráðsins; enda hefir þeim
verið tjáð hún; bæði munnlega
og skriflega; að á slíkum tím-
um sem þessum; eigi flutnings-
gjöldin ekki að vera hærri en
nauðsynlegt getur talist. til
þess að hægt sje að halda uppi
flutningum til landsins; og þótt
aukning skipaflotans sje vissu-
lega mjög þýðingarmikit verði
að Iryggja hana á annan hátt
en með söfnun stórkostlegs
gróða; sem fengist með of há-
um farmgjöldum“. Á þessu
byggir ráðið svo það; að því er
virðist; að þegar ljóst hefði orð-
ið; að um verulegan ágóða væri
að ræða; hefði fjelagið átt að
snúa sjer til ráðsins; tilkynna
Framh. á bls. 5.