Morgunblaðið - 05.08.1944, Blaðsíða 2

OhQUNBLAÐIÐ
Laugardagur 5. ágúst 1944,
»WmWmWmV«
! - F J Æ R O G N Æ R -
4
% ■
Jón Sigurðsson.
HELSTI hljótt hefir verið um
bók þá, er kom út í vor og nefn-
ist „Jón Sigurðsson í ræðu og
riti“. Eru þar prentaðir valdir
kaflar úr ritum hans og nokk-
■urar ræður. Hefir Vilhjálmur
Þ. Gíslason valið kaflana og
annast útgáfu bókarinnar.
Þó hjer sje um að ræða kafla
úr prentuðum bókum, er það
ekkert efamál, að þessi sýnis-
bók um ritverk Jóns Sigurðs-
sonar kemur að miklu gagni,
fjöldi manna les hana, sem
aldrei tæki sjer fyrir hendur
að lesa Ný fjelagsrit, Alþingis-
tíðindin eða bæklinga Jóns um
ýms þjóðnytjamál.
Með því að lesa þetta úrval
kynnist þjóðin Jóni Sigurðs-
syni, skarpskygni hans stór-
hug, þjóðhollustu og þeirri heið
ríkju andans, er lýsir sjer í öll-
um verkum hans.
% •
Um hervarnir landsmanna.
Tiltölulega mikið er
tekið í þesSú bó*k, af
því sem Jón skrifaði um stofn-
un Alþingis hlutverk þess o. s.
frv. Þar segir m. a,:
,JHina fimtu röksemd (til þess
að Islandi sje nauðsyn á full-
trúaþingi) tel jeg af ásigkomu-
lagi Danmerkur og afleiðingum
þess fyrir ísland. Ef að eitt land
á að vera öðru háð að öllu leyti,
þá á það að minsta kosti skilið
að því sje veitt sú vernd og
forsvar móti öðrum sem hver
t>egn á að stjórninni. Þegar
stjórnin sjer ekki fyrir vernd
lífs og eigna og r'jettinda þegna
sinna, þá er hún ónýt stjój-n,
því hún gerir ekki það, sem
henni er ætlað — hún stendur
ekki í skilum“.
Síðan er minst á siglihga-
bannið til Islands hvernig land
ið var varnarlaust m. a. í Na-
póleonsstyrjöldunum og lands-
menn hefðu engar kaupferðir
fengið hingað, ef Bretar hefðu
ekki leyft þær í óþökks Dana.
Þar segir svo:
Valf er fyrir ísland að vænta
hjálpar af Danmörku, ef ófrið
ber að höndum við þá, sem geta
gert íslandi nokkurt mein, en
ekki er sagt, að það verði af-
skamtað, þó viljinn væri til, að
Banmörk verði með þeim, sem
íslandi geta orðið hættulegastir.
En þegar þannig stendur á. þá
er enginn annar kostur en
hugsa fyrir sjálfum oss, og
smám saman koma ár sinni svo
fyrir borð, að vjer getum hrund
ið af oss nokkru ef á lægi, því
ekki er land vort mjög auðsótt,
-ef dugur og samheldni er í
landsmönnum til varnar.
Nú er ekki að vænta dugn-
aðar og samheldni til slíks,
nema þjóðartilfinningin sje vak
andi, sú, tilfinning getur ekki
vaknað, nje haldist vakandi, án
þess þjóðin hugsi sjálf.um hggi
sína. Eitthvert hið auðveldasta
og kröfugasta meðal til að
vekja menn til umhugsunar um
hagi þjóðarinnar er það, að þeir
xnenn, sem alþýða treystir best
komi saman til að ráðgast um
gagn landsins og nauðsynpar,
og það í landinu sjálfu.
Jeg álykta því þannig: ís-
landi er háski búinn, vegna
þess að Danmörk getur ekki
verndað það, ef á þarf að halda
það þarf því að hugsa fyrir sjer
sjálft í tíma, og fá konunginn
til að taka það ráð, sem best
gegnir um vörn á landinu, hvað
sem á kann að bjáta. — Til að
koma þessu á veg þurfum vjer
fyrst og fremst fulltrúaþing
á Islandi sjálfu.“
Sænskt áhyggjuefni.
I ,,Svenska Dagbladet“ frá
26. júní birtist neðanmálsgrein
eftir Oscar Wieselgren, er hann
nefnir: ,,Dansk-islánska kult-
urbekymmer“. Rekur höfundur
í stuttu máli hvar merkustu ís-
lensku handritin sjeu niður
komin, og fyrir tilverknað
hverra manna þau hafi verið
flutt úr landi. Lýsir hann því,
með mjög áhersluríkum orð-
um, hve mikil menningarverð-
mæti handi’itin hafi að geyma
og hve þakklátir íslendingar
megi vera þeim mönnum, sem
sáu um, að þau fengu trygga
varðveislu, eftir að þjóðin varð
svo úlpínd (af verslunaráþján)
að hjer var um engan tryggan
geymslustað að ræða.
Nú, segir greinarhöfundur. að
Islendingar telji að þeir eigi
siðferðilegan rjett á, að fá hand
ritin til baka. En hjer sje um
að ræða málefni, sem komi við
vísindalífi heimsins og alveg
sjerstaklega vísindalífi Svía. En
síðan gerðabók dansk-íslensku
ráðgjafarnefndarinnar hafi ver
ið gefin út á prenti, geti menn
sjeð hvað íslendingar ætla sjer
í þessum málum.
Síðan er lýst áliti Gísla Sveins
sonar í hándritamálinu, eins og
það kom fram í handritamálinu
á fundi nefndarinnar 6. júlí
1938, þar sem hann m. a. telur,
að Háskóli íslands geti ekki orð
ið sú miðstöð fyrir rannsóknum.
á íslenskum fræðum, sem þjóð-
in óski eftir, og ætlist til, nema
að handritin verði færð íil ís-
lands.
Greinarhöf. rís öndverður
gegn þessari skoðun. Handritin
sjeu vel geymd þar sem þau
eru. Það væri synd að taka þau
þaðan, því þá væru þau ,,rifin
úr samhengi" við annað það,
sem á söfnum þessu er geymd,
í Höfn, í Stokkhólmi og í Upp-
sötum. Reykjavík sje svo af-
síðis fyrir allar samgöngur, að
þangað sje erfitt að komast o.
s. frv. — Geti vísindamenn,
hvorki í Svíþjóð nje annars-
staðar í heiminum fallist á
kenningar Gísla Sveinssonar og
annara íslendinga í þessu mál.
,,Ekki er ráð nema í tíma sje
tekið“, mun greinarhöf þessi
hugsa, því sennilega getur hann
ímyndað sjer, að enginn viðtöl
eigi sjer stað um þessar mund-
ir viðvíkjandi þessum framtíð-
ar menningarviðskiflum milli
Islendinga og Dana.
Það lætur nærri að manni
detti í hug við lestur greinar-
innar, að höf. hennar búist við
að danskir vísindamenn og
dönsk yfirvöld kunni að vera
á öðru máli en hann, og því
hugsi hann það ráð, að gefa
þeim -Dönum, sem kynnu að
hugsa eins og hann sem öflug-
astan stuðning frá sænskri hlið
meðan málið að öðru leyti ligg-
ur í þagnargildi.
x Ölfusárbrúin.
ÖLFUSÁRBRÚIN er alment
umtalsefni hjer um slóðir um
þessar mundir, og er ekki von-
um fyrr að menn sjeu farnir
að óttast að hún geti bilað eftir
alla þá umferð, og áreynslu,
sem hún hefir orðið fyrir síð-
ustu ár — og jafnvel fyrr, þar
sem hjer voru engin ökutæki
þegar hún var bygð, og hún
því, að mönnum hefir skilist^
ekki ætluð fyrir annað en ríð-
andi og gangandi fólk.
Þó verkfræðingar leggi höf-
uðin í bleyti, geta þeir vafa-
laust ekki um það sagt. með
vissu, hve mikinn þunga brú-
in kann að þola nú, eftir að
strengir hennar hafa legið í sín-
um skorðum í 53 ár og á þeim
mætt bæði umferðaþungi og
veðrabrigði. Er hjer því að sjálf
sögðu rjett, að gæta hjer allrar
varúðar.
Menn hafa hallast á þá skoð-
un, að það megi telja hend-*
ing næst, hve vel brúin hefir
haldið. En það er þeim til hróss
sem brúna fcygðu og fyrir brú-
arsmíðinni slóðu, hve mikill
styrkleiki hennar var ætlaður
í upphafi, ef satt er sem sam-
tíðarheimild hermir, að brúin
hafi átt að geta borið járn-
brautarlest, eða á henni mættu
vera 1000 manns í einu
Tryggvi Gunnarsson.
ÞAÐ var, eins og alkunnugt
er Tryggvi Gunnarsson, sem
stóð fyrir brúarsmíðinni, og
fekk fyrir það alþjóðarlof. því
hefði hann ekki tekið verkið að
sjer á eigin ábyrgð, þá hefði
ekkert orðið úr brúargerðinni
eins og Magnús Stephensen
landshöfðingi tók fram, þegar
brúin var vígð 8. september
1891.
Erfitt er fyrir menn nú á
tímum að gera sjer grein fyrir
þeim erfiðleikum. sem brúar-
smiðurinn hefir átt við að
stríða, með þeim aðstæðum er
þá voru í landi. T. d. um flutn-
inga. Efninu var skipað á land
á Eyrarbakka og það flutt á
sleðum að brúarstæðinu. Brú-
arstrengina þurfti að flytja á 18
sleðum, er, bundnir voru hver
aftan í annan, en tveir menn
gengu með hverjum sleða og
fjórir með þeim fyrsta, segir í
,,Frjetlum frá íslandi“,
Tryggvi lærði trjesmíðar á
unga aldri hjá móðurbróður
sínum Ólafi Briem timbur-
meistara á Grund í Eyjafirði.
Hann smíðaði kirkjur nyrðra, í
Laufási og að Hálsi, bygði brú
á Jökulsá og á Skjálfandafljót,
bygði Möðruvallaskólann og
annaðist undirbúning að bygg-
ing Alþingishússins. Alt þetta
hafði hann gert löngu áður en
hann rjeðst í brúarsmíðina á
Ölfusá.
— Hreinsunin
Framh. af 1. síðu.
Klausning kapteinn og Hall
burg hprshöfðingi.
Sagt er að von Witzleben
hafi ætlað að lýsa sig stjórn-
anda Þýskalands þann 20.
júlí, eftir að hafa haft sam-
band við fangna þýska her-
foringja í Moskva.
Þá verða rannsökuð mál
tveggja hershöfðingja, sem
ákærðir eru fyrir það að
hafa gerst liðhlaupar til
Rússa. Eru það þeir Linde-
mann stórskotalið^foringi
og annar til, Propsal majór.
Höeffner hershöfðingi er
þegar sagður hafa verið rek-
inn úr hernum.
Hafa þegar dæmt sig.
Þá eru þegar taldir nokkr-
ir menn, sem dæmt hafa
sjálfa sig, þ. e. framið sjálfs-
morð, en þeir eru: Beck
hershöfðingi og Wagner
hershöfðingi, sem skutu sig,
er samsærið gegn Hitler mis
tókst, ásamt tveim öðrum.
Fyrir herrjetti þann 20.
júlí voru nokkrir hershöfð-
ingjar reknir úr hernum, en
aðjir dæmdir til dauða og
skotnir. Þar á meðal var Old
kitch hershöfðingi, von Quir
neheim offursti og Heffner
liðsforingi. ,
Herrannsóknardómstóll-
inn hefir þegar komið saman
og athugáð mál margra
hinna ákærðu. og falið fólks
dómstólnum að dærna flesta
þeirra.
Nikolaizek ræðir
við Stalin
London í gærkveldi.
Nikolaizek, forsætisráðherra
pólsku útlagastjórnarinnar í
London, er nú í Moskva ásamt
utanríkisráðherra sínum, og
ræddu þeir við þá Stalin og
Molotov í dag. Stóðu viðræð-
urnar tvær klukkustundir og
sagði Nikolaizek að þeim lokn-
um, að hann kynni að gefa út
yfirlýsingu um viðræður þess-
ar síðar,
Rússneska blaðið Izvestia
sagði í dag, að pólsku stjórninni
í London bæri að gefa sig taf-
arlaust og skilyrðislaust á vald
pólsku stjórnarnefndarinnar í
Moskva og fara að öllu eftir
fyrirmælum hennar. — Reuter.
Fleiri bráðabirgða-
lóðum ekki úlhlulað
við Sogaveg
BÆJARRÁÐ samþykti á
fundi sínum í gær að úthluta
ekki fleiri bráðabirgðalóðum
við Sogaveg.
Á lóðum þessum eru íbúðar-
hús, sem ekki fullnægja kröf-
um byggingarsamþyktarinnar
og eru bygð með því skilyrði,
að þau verði tekin burtu, bæj-
arsjóði að kostnaðarlausu, þeg-
ar krafist verður, með sex mán
aða fyrirvara.
Enn um kjötið
í TILEFNI greinar Sigurðar
Björnssonar frá Veðramóti, sem
birtist í Mbl. í gær, sneri blaðið
sjer til Ingólfs Jónssonar. form.
kjötverðlagsnefndar og spurði
hann hvort rjett væri hermt í
greininni, að í frystihúsi einu
á Norðurlandi væru 10 þús.
dilkaskrokkar óseldir, en hjer
í Rvík væri dilkakjöt ófáan-
legt.
Ingólfur svarar:
— Jeg get vitnað til þess,
sem jeg sagði í fyrra viðtali
mínu, að kindakjöt er þrotið
Og að í landinu er nú ekkert
óselt dilkakjöt. En vegna þess,
hve seint hefir gengið að flytja
kjötið út, sem m. a. stafar af
því, að skipið, sem flytja átti
kjötið, varð fyrir bilun og tafð-
ist þess vegna mánaðartíma, er
enn einn farmur af dilkakjöti
ófarinn til Englands. Þetta kjöt
er geymt í einu frystihúsi á
Norðurlandi og á Austurlandi.
En eins og jeg hefi áður upp-
lýst, var s. 1. vetur gerður samn
ingur um sölu á vissu magni af
kjöti til.Englands og vitanlega
er sjálfsagt að standa við þann
samning,
— En er það rjett, að kjöt
hafi skemst í frystihúsum?
—• Það hefir ekki borið á
neinum skemdum nema í einu
frystihúsi á Norðurlandi og þær
skemdir voru ekki stórvægileg-
ar. Er bændum enginn greiði
gerr með því að gera meira úr
þeim en er. En þótt skemdir
hafi komið fyrir í einu frysti-
húsi, raskar það ekki því, er
jeg sagði í fyrra viðtali, að flest
frystihúsanna eru nýleg og upp
fylla þær kröfur, er gera þarf.
Fleira í grein Sigurðar snert-
ir ekki mig, sagði Ingólfur að
lokum. Get jeg því látið staðar
numið, enda tel jeg, að ef mein
ing hans hefir verið sú, að
hnekkja því sem jeg sagði á dög
unum, hafi það algerlega mis-
tekist.
Gamla Bíé:
„Jeg elska þig
aftur"
GAMLA BÍÓ sýnir bráð-
skemtilega mynd upr þessar
mundir, sem nefnd er „Jey
elska þig aftur“. Aðalhlut-
verkin leika Myrna Loy og1
William Powell, sem oft áö-
ur hafa leikið saman í skemti-
legum kvikmyndum og eru
myndirnar um „Granna mann-
inn“, frægastar og vinsælast-
ar af þeim.
Eins og oft áður í kvik-
myndum þeirra f.jallar þessl
um h jónabandserfiðleikaj
Eiginmaðurinn, sem var mestí
æfitýramaður á sýnum unga
aldri, misti minnið. Varð heið-
arlegur borgari í smábæ ein-
um, en gerðist nískur með af-
brigðum og leiðinlegur. t
ferðalagi fær hann minniði
nftur' og man nú ekkert. eftir
minnislausu árunum, en kemstj
þó að því hvað skeð hefir og;
nú rekur hver viðburðurinp
annan.