Morgunblaðið - 10.08.1944, Síða 2
2
MOKGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 10. ágúst 1944,
l;..
1
I
F JÆ R
O G NÆ
Crleymt afmæli
IUNN' 1- ágúst s, 1. voru
liðin rjett 70 ár frá því að
fyrsta íslenska stjórnarskrá-
in öðlaðist gildi. Hún hjet
.,stjórnarsskrá um hin sjer-
etaklegu málefni Islands" og
fivíldi á þeim grundvelli stöðu-
laganna, að Island væri ,,óað-
«kiljanlegur hluti Danaveld-
is“. Gildistöku hennar og
fnisundá ra bygðar landsins
var minst með þjóðhátíð
Kunnudaginn 2. ágúst 1874. Á
J>á hátíð gleymdist að bjóða
Jóni forseta Sigurðssyni. En’
j>ar kom Kristján konungur 9.
iVrar þá við hádegismessu í
dómkirkjunni í fyrsta skifti
opinberlega sungið hátíðaljóð-
ið „Ó, guð vors lands“, er
síðar vai’ð þjóðsöngur íslend-
inga. Lengi eftir þetta var 2,
’ágrist þjóðhátíðardagur lands-
manna. Eimir enn eftir af því,
þar sem fyrsti mánudagur í
ágúst er frídagur verslunar-
raanna. En endurminningin
um gildistöku stjórnarskrár-
innar 1874 er nú horfin úr
vitund almennings, og lítt
Jheyrist sjötíu ára afmælis,
hennar minst 1. ágúst nú. Er
það að vonum. Lífið sjálft
Itefis' nú sýnt, að ísland er
ekki „óaðskiljanlegur hluti
Danaveldis“ eins og á var
bygt 1874. Og stjórnarskráin
1874 var einungis einn áfang-
inn til að fá því valdbooði
hnekt. Áfangi í þeirri frelsis-
baráttu, sem hófst með bar-
áttu Skúla fógeta gegn ein-
Okuuinni, og lauk er afkom-
andi Skúla, Gísli forseti
Sveinsson, lýsti yfir stofnun
lýðveldis á íslandi að Lög-
bergi 17. júní s. 1.
Merkur fundur
íþrófdamanna
Að þessu sinni var að vísu
engin hátíð í Reykjavík 2.
ágúst: eins og fyrir 70 áriun.
En þennan dag var haldinn
fundur í bænum, sem mikla
þýðingu mun liafa fyrir menn
ingu og heilbrigði bæjarbúa.
Pirndur þessi var haldinn að
tilhlutun stjórnar íþróttasam-
bands íslands, og sátu hann
auk fundarboðenda stjórnir
íþróttafjelaga í bænum og
nokkrir aðrir íþróttafrum-
kvöðlar. Efni fundarins var
cinkum það að gera tillögur
Jirn, hver íþróttamannvirki
skyldi af opinberri hálfu gera
ítjer í bæ á næstu árum og í
hverri röð. Fi'íud að þessu
hefii' það mjög dregið úr öll-
axm framkvæmdum í þessum,
efnum, að ekki hefir verið'
starfað eftir ákveðinni ráða-
gerð og að íþróttamenn hafa
ekki verið sammála um, hvað
gera skyldi og í hverri röð.
Nú fjellust þeir allir á ráða-
gerðirnar um að koma upp
íþróttasvæði í Laugadalnum
fyrir innan bæinn, og tillög-
7u.r þeirra verður að skilja svo,
að þeir vilji láta byrja þar á
byggingu nýrrar útisundlaug-
ar en jafnframt sje hafinn
nmdirbúningur að gerð full-
komins leikvangs. Þetta^ eru
þær samþyktir, sem mestu
máli skifta, og er ánægjulegt
íið samkomulag skuli hafa orð
ið um þær. 1 bæjarstjórn hef-
ir Gunar Þorsteinsson einkum
beitt sjer fyrir hugmyndinní
um íþróttasvæði í Laugadaln-
mn. Hefir henni verið þar vel
tekið og er nú þegar byrjað
að undirbúa framkvæmd henn_
ar með kaupum og ráðstöf-
unum á eignum þar innra.
Bæjarráð hefir fyrir nokkru
sent. tillögurnar að skipulagi
íþróttamannvirkja á þessum,
slóðum til skipulagsnefndar
og er þess að vænta, að hún
,giti á þær fallist. Áður en
framkvæmdir hefjast er þó
nauðsynlegt að láta verk-
fræðilegar athuganir á ein-
stökum fyrikomulagsatriðum
eiga sjer stað og mun þeim,
eigi verða lokið fyrr en í vet-
ur. En keppa ber að l>ví eins
og íþróttamennirnir leggja til,
að sundlaugarbyggingin geti
lia'fist næsta vor.
Vitnisburður um gildi
íþróttanna.
Þess gætir enn, að ýoisit"
liafa eigi fullan skilning á
gildi íþróttanna. Iíefir því
jafnvel heyrst fleygt, að ein-
staka maður teldi illa farið að
taka víðlendar grassljettur í
nágrenni bæjarins og gerá
þær að leikvölluni í stað þess
að hafa þar kúgras upp á
gamla móðinn. Slíkur hugs-
unarháttur liyggist þó á al-
gerri vanþekkingu á eðli borg
arlífsins. Fyrir æskulýð bæj-
arins er margvíslegt gildi í-
þróttanna ómetanlegt. Þar
kemur eigi aðeins til greina
þjálfun líkamans og þar með/
betri heilsa, meiri starfsorka
og vinnuhæfni, heldur og
hollur fjelagsskapur og heil-
brigð áhugamál, sem gera líf
unglinganna f jölþættara og
draga. þá úr solli og iðjuleysi,,
Gildi íþróttanna í allstórum’
og vaxandi bæ eiga aðrir erf-
itt með að slilja til fulls, en
þeir, seni við slík skilyrði
hafa sjálfir vaxið upp. Það
er enginn tilviljun, að íþrótta-
frömuðir eins og Benedikt
Waage, Erlingur Pálsson,
Sigurjón Pjetursson, Erlendur
Pjetursson og Krigtján Gests-
son, svo að einungis fáir
sjeu nefndir, eru ýmist born-
ir og bamfæddir Reykvíkiiig-
ar eða aldir þar upp frá æsku
árum. ' Þessir menn vita af
eigin raun, hvar skórinn:
kreppir og hafa að verulegu
leyti lagt fram starfskrafta
sína til að hæta úr því, sem
þeir í þessu töldu ábótavant.
En vitnisburður ]>essara
manna þarf ekki til, Nóg er
að atliuga sjálfur, hvert hug-
urinn sækir. Sjá allan þaniij
fjölda, sem fvlgist, með íþrótt-
um af lífi og sál. Renna t. d.
augunum um ameríska íþrótta-
húsið í vetur, er Iv.R.-ingum
tókst að fylla það tvisvar
sa.ma daginn, þegar þeir
hjeldu þar afmælismót sitt.<
Eða horfa á manngrúann á
Þingvöllum í sumar, þegar
íþróttamenn sýndu þar listir
sínar. Eða far'a bara út á í-
þróttavöllinn á Melununi og
fylgjast þar með miðluifgs^
kappleik. Þeir, sem þetta gera,
sjá, að hugur æskulýðsins er
hjá íþróttunum.
íþróttir, og stjómmál
Stjómmúlamemiipnir ís-
lensku mættu vera ánægðir,,
ef almenningur fylgdist jafn-
vel með málflutningi þeirra
og æskulýðurinn fylgjist með
íþróttnm. Ætli margir stjórn-
málaflokkar hefðu t. d. leik-
ið það eftir K.R. að troð-fylla
ameríska íþróttahúsið af á-
horfendunt tvivar sama daginn
um hávetur? En þó að fagna
beri þessum íþróttaáhuga,
þá má hann samt ekki verða
til þess að draga huga manna
um of frá öðrum viðfangsefn-
um. sem vellíðan þeirra er
kominn undir. Möguleikinn til
þess að stunda íþróttir er t.
d. að verulegu leyti háður
góðri stjói'it ríkis og bæjar.
Alt eru þetta hlekkir í sömu
keðju, og ef einn þeirra slitn-
ar er voðinn vís. Það er ekki;
nóg þótt menn hugsi um,
stjórnmál í kringum kosning-
ar, heldur verða menn að
fylgjast með þeim sí og æ.
til þess að átta sig á hverjir
hafa rjett að mæia og hverjir
rangt. Ef almenningur fylgd-
ist af lífandi áhuga nieð því,
sem í stjórnmálum gerist, þá
ntundu margir glamurs-segg-
irnir fljótt verða að láta af
iðju sinni og ýmsar óheilla-
stefnur skjótlega verða úr1
sögunni. Márgir, einkum ung-
ir menn halda, að það sje
,ekki nema fyrir sjerfræðinga
og þá, sem eru imii í bak-
tjaldamakki, að botna í, hvað
raunverulega sje rjett í
st j ó rnm ál unum. Sannleikurinn
er þó sá, að þetta er ofurein-
falt. Vandinn er aðeins sá,
að athuga hversu vel fara,
saman. orð og athafnir hjá
stjórnmálamönnunum.
Æfintýri á’gönguför
Um þessar mundir fer t. d.
fjöldi fólks í sumarleyfi. Ef
einhver þessara ferðalanga
kænii að veitingastað, þar sem
gestgjafinn hefði fyrir sið að
láta gestina raða sjer í röð
og ganga síðan með röðinni
og benda á þenna og þenna
með þeim ummælum: Þú varstj
þjá mjer í fyrra og hittifyrra.
-— Þig þekki jeg, þú færð mat',
— o. s. frv. og taki þessa
vini sína síðan út úr röðinni;
og Ijeti þá fá forgang umfram
aðra, sem lengur hefðu beðið,
þá yrði ferðalangurinn ef-
laust undrandi yfir slíkum
aðförum og hugsaði, að þá
kynnu þeir sig betur bíóeig-
endurnir í Reykjavík. Ef hann
síðan rækist inn í hálf-opinií
bárujárnskúr hjá sama gest-
gjafa, þar sem dansleikir,
væru lialdnir með þeim hætti,
að gestirnir yrðu sjálfir að
spila undir. en samt væri
heimtað fimm-króna gjald af
hverjum manni fyrir hvern'
hálftínia, sem hann væri á
dansgólfinu, þá myndi ferða-
langurinn eflaust hugsa, að
verðlagseftirlitið væri strang-
ara í Reykjavík en upp til
sveita. Ef haim samt hinkraði
við og sæi, að dansinn mætti
ekki Ijúka, fyrr en búið væri
að hoppa í kringum og syngja
vísuþvætting úm þenna gjaf-
milda gestgjafa, þá mundi
ferðalangurinn eflaust hugsa,
að hjer væri um að ræða ó-
breytt fífl, sem enginn tækr
mark á> En ef síðar kærni í
ljós, að gestgjafinn væri ein
af höfuðstoðum eins umbóta-
flokksins í landinu og frægur
æskulýðsleiðtogi innan hans
og ákafur andstöðumaður
„stríösgróðamanna“ þá mundi
ferðalángurinn sjálfsagt fara
að hugleiða, að hæpinn væri
framsóknar- eða hugsjóna-
áhugi þessa flokks, sem slík-
an mann hefði fvrir einn af
stafnbúum sínum.
VarasjóSir útgerðarinnar
til landnáms í sveitum
Óþarft er þó að hugleiða
slík æfintýri. Menn sjá hið’
sama, þótt skemra sje skygnst
og ekki farið út fyrir bæjar-
takmörkin. Tökum konimún-
instana. í áróðri þeirra hefir
ekki borið á öðru meira en,
þessu tvennu: Nauðsyn á efl-
ingu útgerðarinnar og stöðv-
un á fjáraustri í sveitirnar.
En hvernig fara þeir að því
að framkvæma þessi áhuga-
mál sín? Á Alþingi ber aðal-
maður flokksins, Brynjólfur
Bjarnason þing eftir þing
fram frv. um að gera upp-
tæk 20—30% af varasjóðum
-útvegsins. Allir flokksmenn
hans fylgja honum í þessu.
Gera þeir bæði í því skyni,
að betur verði trygt að fjeið
komi útvegnum raunverulega
að gagni. Nei, ekki er Svo.
Því að skv. þessu Ærv. um
eignaaukaskatt er elcki trygt,
að einn einasti eyrir af tekj-
um skv. því renni til útgerð-
arinnar. Þvert á móti stendur
í ,5. gr., að Ys af tekjunum á
að renna „til raforknsjóðs,
byggingar nýbýla og land-
náms í sveitum“. Áhuginn fyr-
ir að auka útgerð og stöðva
fjáraustur til sveitanna verð-
ur þá í verkinu sá að svifta
útveginn enn miljónum með1
sköttum til að standa undir
iandnámi í sveitum! Menn
skyldu þó ekki halda, að þetta
kæmi af því, að kommúnist-
ar væru raunverulega inn und-
ir betur við landbúnaðinn en
sjávarútveginn, þótt þeir láti
öðru vísi í daglegum áróðri.
Því fer fjarri. Tilgangurinn
er sá einn að skapa alls-
herjar glundroða, egna stjett,
gegn stjett til þess að upp-
lausnaráformin fái því betri,
jarðveg.
Fleiri útvegsmenn
En óheilindin gægjast ekki
fram hjá kommúnistunum
einum. Öll vinstri fylkingin
frá Jónasi Jónssyni til Brynj-
Framh. á 6. síðu.
Handknattleiks-
flokkur K. A. kom-
inn heim
Akureyri miðvikudagskvöld.
Frá frjettaritara vorum.
Handknattleiksflokkur kvenna
úr Knattspyrnufjelagi Akureyr
ar er kominn heim úr för til
Vestmannaeyja á þjóðhátíðina
þar. í
Átti jeg tal við fararstjóra K.
A., og sagði hann, að allir hefðu
lag'st á eitt um að gera för þessa
sem ánægjulegasta. Var K. A.
í boði íþróttafjelagsins Þórs, og
sá handknattleiksflokkur fje-
lagsins ásamt stjórn þess um
móttökurnar af mikilli rausn.
Keppni milli Þórs og K. A.
fór fram fyrri dag hátíðarinnar,
og var ljettleika og gleðiblær
yfir leiknum eins og öllu, sem
fram fór á hátíðinni.
— Þjóðhátíð Vestmannaeyja
er merkilegur viðburður, sagði
fararstjóri ennfremur, og mætti
margt af henni læra. I byrjun
hátíðahaldanna fara fram þjóð-
flutningar, er ungir og gamlir
flytja inn í Herjólfsdal og reisa
þar tjaldborg. Stýrði þá lög-
reglustjóri umferðinni, en ann-
ars þurfti hún ekki láta á sjer
bera. Fólkið brást ekki heldur
trausti lögreglustjóra. — Allir
voru í hátíðaskapi og hátíða-
skrúðá, og náttúran sjálf ljet
heldur ekki sinn hlut eftir
liggja, að því er snerti veður-
blíðu og fegurð.
Sjálfboðaliðar úr „Þór“
höfðu lagt afar mikla vinnu í
skreytingarnar og undirbúning
allan, og virtust öll fjelög á
staðnum leggjast á eitt um að
gera hátíðina sem glæsilegasta.
K. A.-stúlkurnar segja, að
þessir dagar í Vestmannaeyjum
verði þeim ógleymanlegir og
biðja blaðið að flytja kveðju og
kærar þakkir fyrst og fremst
Iþróttafjelaginu Þór fyrir þetta
höfðinglega heimboð og svo öll
um, sem greiddu götu þeirra.
Vestur víg-
stöðvarnar
Framh. af bls. 1.
og haga bardagaaðferð sinni
þannig, að þeir verjast af hörku
á fylkingarörmunum, en skrið-
drekarnir gera áhlaup til norð-
urs við og við. Hafa orustur
þarna verið ákaflega harðar. —•
Þarna eru Þjóðverjar um 32
km. frá strönd Charbourgskag
ans og borginni Avranches.
Milli Caen og Orne.
Sókn Kanadamanna beinist
nú vestur til bæjarins Falaise,
en vart hefir orðið allöflugra
skriðdrekasveita Þjóðverja fyr
ir norðan þann bæ, og virðast
Þjóðverjar ætla að verjast
þarna, en ekki í borginni sjálfri.
Bardagar hafa orðið miklir á
þessum slóðum og unnu Þjóð-
verjar nokkuð á í gagnáhlaup-
um um skeið.
London: — James Stewart,
hinn kunni kvikmyndaleikari,
sem nú stjórnar Liberatorflug-
vjelaflokki, er bækistöð hefir í
Bretlandi, hefir nýlega hlotið,
eikarlauf við flugkrossinn,