Morgunblaðið - 16.11.1944, Blaðsíða 10

li
MOEGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 16. nóv 1944

Dánarminning
Jón Eyvindsson,
kaupmabur
í DAG er til moldar borinn
merkur maður úr hópi hinna
eldri Reykvíkinga er alið hafa
allan aldur sinn í þessum bæ.
Jón Eyvindsson kaupmaður,
Stýrimannastíg 9.
Hann var fæddur í Reykja-
vík 4. april 1875 og voru for-
eldrar hans Eyvindur Jónsson
og Hólmfríður Guðmundsdótt-
ir, er lengi bjuggu á Bræðra-
borgarstíg 6 hjer í bæ.
Á uppvaxtarárum Jóns var
færra um skóla en nú, þá var
auk barnaskólans, latínuskólinn
eini skólinn hjer i bæ, er veitti
drengjum almenna fræðslu en
hann var sem kunnugt er að-
allega undirbúningsskóli fyrir
væntanl. embættismenn. Jón
varð því, eins og margir aðrir
fátækir piltar, að láta sjer
nægja þá fræðslu, er barnaskól
inn veitti, en það bætti hann
sjer síðar með víðtæku sjálfs-
námi.
Þegar Jón var 12 ára gamall,
rjeðist hann • sendisveinn við
verslun Jóns Þorsteinssonar
kaupmanns í Merkisteini. Ef til
vill hefir þessi fyrsta ráðning
valdið miklu um lífsstefnu
hans, en hvað sem um það er,
þá helgaði'hann verslunarstarf
inu krafta sína óslitið upp frá
því. Árið 1892 rjeðist Jón til
V. Breiðfjörðs kaupmanns og
var hjá honum til 1898, er hann
fór til Th. Thorsteinson, er þá
rak verslunina Liverpool og
síðar mikla útgerð. Þar var
hann í 30 ár og önnur hönd eig
andans.
Eftir lát Th. Thorsteinson var
verslunin seld og rjeðist Jón
Eyvindsson þá fyrir milli-
göngu stjórnar Landsbankans,
umsjónarmaður með verslun
einni og síðar útgerðarfyrirtæki
á Austfjörðum, sem Lands-
bankinn hafði mikil afskipti
af, og dvaldist af þeim ástæð-
um 2 ár á Eskifirði.
Árið 1930 gekk Jón í fjelag
við Isleif son sinn um „Bygg-
ingarvöruversl. Isleifs Jónsson-
ar og ráku þeir hana upp frá
því í fjelagi.
Jón Eyvindsson var mikill
starfsmaður svo honum fjell
sjaldan verk úr hendi. Tóm-
stundaverk hans voru einkum
smíðar og garðyrkja og báru
vitni um hagleik hans og smekk
vísi, hann var reglusamur um
störf sín og prúðmenni, svo að
af bar. Hann var einn af þeim
mönnum er ávalt ávinna sjer
traust og virðingu jafnt yfir-
manna sem undirmanna, enda
naut hann hvorttveggja í rík-
um mæli.
Jón var fríður maður og hið
mesta snyrtimenni, hann var
fámáll og dulur við fyrstu
kynni og blandaði sjer lítt í
annara málefni, en fór sínu
fram ef því var að skipta. En
á heimili sínu og í góðra vina
hóp gat hann verið bæði kátur
og ræðinn og hinn skemtilegasti
enda fjölfróður. um margt og þó
hann segði oft fátt, fundu þeir
sem þektu hann best hlýjuna
sem lagði frá honum í viðmóti
og handtaki, og sem gerir hann
ógleymanlegan vinum hans og
vandamönnum.
Jón tók nokkurn þátt í fje-
lagsmálum þessa bæjar, þannig
var hann einn af elstu fjelags-
mönnum Verslunarmannafje-
lags Reykjavíkur og Fríkirkju
safnaðarins og gegndi trúnaðar
störfum hjá báðum. Verslunar-
mannafjel. gerði hann og fyrir
nokkrum árum að heiðursfje-
laga sínum í viðurkenningar-
skyni.
Þann 25. sept. 1897 giftist
Jón eftirlifandi konu sinni,
Lovísu Isleifsdóttir Einarssonar
síðast prests að Stað í Stein-
grímsfirði, ágætri konu og hús-
móðir, sem stundaði mann sinn
af frábærri alúð í veikindum
hans. Einkabarn þeirra hjóna
er Isleifur kaupmaður, sem nú
veitir verslun þeirra forstöðu.
Auk þess ólu þau upp sem sitt
barn, Guðrúnu Jónsdóttir, gifta
Marinó Olafssyni fulltrúa við
.versl. Garðars Gíslasonar.
Jón andaist á Landakots-
spítala 4. nóv. s. 1. eftir lang-
vinn og erfið veikindi. — Jeg
hygg að allir þeir, er þektu
Jón best, muni á einu máli um
að þar hafi farið góður dreng-
ur. J. S.
Námskeið fyrir sjé-
menn í Eyjum
Frá frjettaritara vorum í Vest-
mannaeyjum.
Miðvikudag 15. nóv.
TVÖ NÁMSKEIÐ fyrir fiski-
menn á vjelbátum eru haldin
hjer í haust. Er annað þeirra
námskeið í mótorfræði, og er
það fyrir þá, er öðlast vilja
rjettindi til þess að fara með
vjel alt að 150 hestöfl. Hitt
námskeiðið er í siglingafræði
og öðlast þeir, sem þaðan verða
brottskráðir, rjettindi til skip-
stjórnar á skipum alt að 75
smálestir. Mótornámskeiðið er
á vegum Fiskifjelags íslands;
eru nemendur þar um 40 tals-
ins. Aðalkennari er Óskar Jóns
son vjelfræðingur. — Siglinga-
fræðinámskeiðið er undir um-
sjá Stýrimannaskólans 1 Rvík.
Eru þátttakendur í því rúm-
lega 20; aðalkennari er Einar
Torfason stýrimaður. Á báðum
greindum námskeiðum eru
nemendur víðsvegar af land-
inu.
minningas'orð um ' ■'
Guðmund Þorlák Guðmundsson
skipstjóra
15 SEPTEMBER síðastl. vildi
til það sorglega slys, að Guð-
mundur Þorlákur Guðmunds-
son skipstjóri fjell fyrir borð af
skipi sínu Jóni Þorlákssyni og
druknaði. Skipið var þá statt á
Grímseyjarsundi á leið til Siglu
fjarðar.
Guðmundur Þorlákur var
svo mikill afburðamaður um
sjómensku og aflasæld, að skylt
ar að hans sje minst rækilega.
Auk þess átti hann að baki ó-
venjulegan og gifturíkan starfs
feril.
Margir góðir og mikilhæfir
menn bæði í hópi yfirmanna og
háseta eiga sinn mikla þátt í
uppbyggingu íslenska vjelbáta
flotans en fáir hafa þar komist
til jafns við ,eða skarað fram
úr Guðmundi Þorláki, enda
hafði hann á hendi farsæla for-
mensku vjelbáta nær hálfan
fjórða tug ára.
Það sem mest einkendi Guð
mund Þorlák frá fjölda annara
manna, var það, hve fastlynd-
ur hann var og farsæll. Kappið
var mikið og afburðadugnaður
og þrautseigja, en þó var hver
athöfn athuguð vandlega áð-
ur en hún var framkvæmd og
það sem hann hafði einsett sjer
var ekki yfirgefið fyr en í fulla
hnefana.
Ókunnugum gat virtst Guð-
mundur Þorlákur nokkuð hrjúf
ur og kaldur í svörum, en slíkt
hvarf við nánari kynningu. Þá
kom best í ljós drengskapur
hans og hjálpsemi. Hreinn og
beinn og heill maður, sem ávalt
sagði eins og hann meinti við
mennina sjálfa, en ekkí á bak
þeim. Þess vegna fór svo, að
öllum sem kyntust honum varð
hann kær vinur. Þeir fundu
að honum var óhætt að treysta
í hverju sem var.
Guðmundur Þorlákur hafði
•þannig hina bestu kosti til þess
að verða forystumaður, sem á
mátti treysta, enda sýndi hann
það í öllum störfum, sem hann
tók sjer fyrir hendur. Voru þau
mest bundin við formensku
hans, en hvar sem Guðmund-
ur Þorlákur lagði hendur að
munaði um handtak hans eða
uppörfun og aldrei varð hon-
um þokað frá því, sem hann
taldi satt og rjett. Því var hann
eftirsóttur af útgerðarmönnum
sem skipstjóri og hyltur af
skipverjum, sem flestir voru
hjá honum samfleytt fjölda
vertíða og einn skipverja hans,
Þorkell Guðmundsson, sam-
fleytt yfir 20 ár.
Fyrstu formensku á vjelbát-
um hóf Guðmundur Þorlákur
1910 eða 22 ára gamall. Hafði
hann snemma byrjað sjósókn,
eins og títt var um hrausta ungl
inga vestra, en 18 ára gamall
hóf hann skósmíðanám og lauk
prófi í þeirri iðn, en sjórinn átti
hug og hjarta hins unga manns
og fljótlega sleppti hann alveg
skósmíðastarfinu og helgaði sig
eingöngu sjónum og hugðar-
málum sjómanna.
Eins og að framan er lýst var
Guðmundur Þorlákur þannig
skapi farinn, að hann vildi í
engu eftirbátur vera. Um haust
ið 1912 tók hann að nema sigl-
ingaíræði og lauk hinu minna
fiskimanna prófi í desember
1912. Hafði hann áður verið
formaður á vjelbátnum Berg-
Ijót frá Isafirði, en tók við for-
mensku á vjelbátnum Her-
manni að loknu prófi, síðan
vjelbátnum Huldu um skeið,
og svo á stóru vjelbátunum,
eins og þá var almént nefnt —
þeim Hrólfi og Leif, eign Magn
úsar Thorberg símstjóra o. fl.
á Isafirði.
Árið 1916 ljetu þeir Guð-
mundur Þorlákur og Magnús
Thorberg smíða vjelbátinn Is-
leif um 30 smál. að stærð, var
hann smíðaður hjá Magnúsi
Guðmundssyni skipasmið í
Reykjavík, og var þá stærsti
og vandaðasti vjelbátur, sem
smíðaður hafði verið hjer á
landi. Bátur þessi reyndist hið
traustasta skip í hvívetna og
þar fjekk Guðmundur skip
undir fætur, sem hæfði afla-
sæld hans og dugnaði. Var
hann skipstj. á Isleifi í 9 ár og
altaf í tölu þeirra aflahæstu.
Sumarið 1919 söltuðu þeir
fjelagar síldarafla ísleifs fyrir
eigin reikning, en svb fór af at-
vikum, sem hjer skulu ekki rak
in, að síldin varð verðlaus.
Urðu þeir fjelagar fyrir tapi,
sem var þeim um megn. Misti
Guðmundur eign sína í Isleifi
og varð að auki að taka á slg
háa fjárhæð, sem hann var að
borga smátt og smátt á annan
tug ára; því ekki mátti Guð-
mundur Þorlákur til þess vita
að alt væri ekki borgað eins
og um var talað.
Frá 1925—1935 var Guð-
mundur Þorlákur skipstjóri á
ýmsum skipum fyrst á lína-
veiðaranum Hafþór frá ísa-
firði, síðan á skipum frá Sand-
gerði, Akranesi, Norðfirði og
Akureyri. Var það að vonum,
að Guðmundi Þorláki byðust
víða skip en aldrei mun hann
hafa kunnað því vel að ráða
ekki fleytu sinni sjálfur meira
en að skipstjórn til.
Á fyrgreindu tímabili var
dauft yfir vjelbátaútgerðinni
og þeir voru næsta fáir, sem
hætta vildu fje í vjelbátaút-
gerð, en Guðmundur Þorlákur
yar einn þeirra fáu sem hvorki
brast trú nje kjark á framtíð
vjelbátaútvegsins og trúði að
koma myndu bjartari dagar.
Vorið 1935 keypti Guðmundur
Þorlákur ásamt þeim Ingvari
Vilhjálmssyni og Kristni Guð-
bjartssyni, einn af þeim fjór-
um nýju vjelbátum, sem Jón
Þorláksson borgarstjóri gekst
fyrir að Reykjavíkurbær ljeti
smíða og selja síðan formönn-
um og útgerðarmönnum hjer í
Reykjavík. Jón Þorláksson and
aðist áður en bátur þessi var
fullsmíðaður og var báturinn
látinn bera nafn hans og þeg-
ar nafngjöfin var ráðin mælti
Guðmundur- Þorlákur: „Jeg er
ánægður með nafnið, en íllt
þætti mjer ef báturinn kafnaði
undir nafni og jeg ætti eftir að
fylgja honum á sveitina". Sýna
þessi ummæli hið almenna við
horf þá, til afkomu vjelbátaút-
vegsins og þann ásetning Guð-
mundar Þorláks, að Jón Þor-
láksson yrði þar til nokkurs
þroska. Enda rættist svo úr með
farsælli 9 ára skipstjórn Guð-
mundar Þorláks, að Jón Þor-
láksson var jafnan í tölu hinna
aflahæstu báta og gaf eigend-
um og skipverjum góðar tekj-
ur. Sjerstaklega skaraði Guð-
mundur fram úr öðrum á hin-
um aflarýrari vertíðum. Sýnir
það vel dugnað hans, þraut-
Seigju og. útsjónarsemi.
Guðmundur Þorlákur var
mikill sjósóknari alt frá fyrstu
tíð og fram til síðustu stundar,
en svo var forsjá hans og lán,
að aldrei fjekk hann skakka-
fall á skipi eða mönnum og
mun slíkt nærri eins dæmi hjá
þeim, sem verið hafa skip-
stjórnarmenn um nær hálfan
f jórða tug ára. Eins og fyr grein
ir var Guðmundur Þorlákur
jafnan með aflahæstu formönn
um og mun hafa verið búinn
að færa þjóðarbúinu einna mest
an afla, ef miðað er við hlið-
stæð veiðiskip. Að þessu leyti
hafði Guðmundur Þorlákur skil
að góðu og óvenjumiklu dags-
verki og enn mátti mikils af
honum vænta og vafalaust
hefði hann drjúgum aukið dags
verkið, ef lífsþráðurinn hefði
ekki svo skyndilega verið sund
ur-kliptur.
Guðmundur Þorlákur var
fæddur 22 maí 1888 að Meiri-
Bakka í Hólshreppi í .ísafjarð-
arsýslu. FoTeldrar hans voru
hjónin Guðrún Bárðardóttir og
Guðmundur Þorláksson. Drukn
aði hann í fiskiróðri nokkru áð
ur en Guðmundur fæddist. Yar
það því hlutverk móður hans
að annast uppeldi Guðmund-
ar auk tveggja eldri systkina,
Samúels og Elísabetar, sem
bæði eru látin fyrir nokkru.
Ólust þau systkinin að mestu
upp á' ísafirði og tókst ekkj-
unni að koma börnum sínurp
til manns, þótt oft væri þröngt
í þúi. Var Guðrún tápkona mik
il. Síðustu æfiár sín var Guðrún
hjá Guðmundi syni sínum og
tengdadóttur í besta atlæti.
Hún andaðist 12 mars 1941.
15. okt. 1921 giftist Guðmund
ur Þorlákur eftirlifandi konu
sinni Margrjeti Jónsdóttur frá
Kirkjubæ við Skutulsfjörð. Var
hjónaband þeirra hamingju-
samt, enda er Margrjet hin á-
Framhald á bls. 1J?