Morgunblaðið - 31.12.1944, Qupperneq 5

Sunmidag'ur 31. des. 1944
MORGUNBLAÐIÐ
— Máidarúivegiarisisa 1944 —
Afli síldveiðiflotans — afurðarverð
bræðslu- og saitsíldar — flug í síldar
leit — olíuverð, beitufrysting o. fl.
í haust sem leið kom jeg seint
að norðan og þegar jeg ætlaði
að gefa blaðinu síldarfrjettir frá
sumrinu 1944, var prentaraverk
fallið að skella á, og hugsaði jeg
mjer þá, að síldarfrjettirnar
gætu alveg eins beðið og verið
áramótagrein, því að þá fengi
jeg alt inn í greinina, sem mjer
fanst máli skipta og síldinni
kæmi við árið 1944, en í haust,
á umræddu * tímabili, var t. d.
hvorki lokið saltsíldarsölu nje
beitufrystingu.
Þegar á að gera samanburð
á þessu sumri og sumrinu 1943,
og maður biður sjómenn og út-
gerðarmenn að skýra sjer frá
hvað sje það eftirminnilegasta,
þá er það þetta frá 1943, sem
jeg tek hjer orðrjett upp úr
grein frá mjer, „Síldarfrjettir“
Á blaðinu í fyrahaust:
„Það var óvenju óstöðug veðr
atta og úfinn sjór mest alt sum-
arið og nístandi kuldi, svo menn
Biuna ekki slíkt áður, enda snjó
aði í hverri viku sumarsins í
fjöll á Siglufirði, hafís var
skamt undan landi og kom á
tímabili nokkurt hrafl af hon-
um á síldarmiðin út af Skaga.
Það sýndi sig þetta sumar
(1943), að það getur aflast mik
il síld þótt ekki sje hiti og
spegilsljettur sjór“.
En á þessa leið lýsa sjómenn
sumrinu fryir norðan 1944: Að
í manna minnum hafi ekki ver
ið jafn mikill hiti, sól og sum
arblíða eins og síldveiðitíma-
bilið frá júlí-byrjun til miðs
september.
Bæði þessi ár, 1943 og 1944,
hafa verið góð síldveiðiár og
vaknar þá sú spurning, hverj-
ar orsakir liggi til þess, að álíka
mikið fiskast af síld illviðra-
sumarið og góðviðrasumarið. —
Því svara glöggir síldarmenn
þannig, að það sje aðallega síld
arátan, sem áhrif hefir á afl-
ann, því „enginn veit hvaðan
hún kemur eða hvert hún fer“.
Þátttaka í síldveiðunum.
SÍLDVEIÐIN hagaði sjer dá-
lítið einkennilega þetta sumar.
í byrjun vertíðar var treg síld
og það sem aflaðist, var aðal-
lega á Húnaflóa, mestmegnis
við Strandir og dálítill afli var
aftur austur við Langanes, en
sama og engin síld var miðsvæð
is, sem kallað er, en þá er átt
við svæðið frá Skaga austur fyr
ir Skjálfanda. Tímabilið frá
byrjun júlí til 13. ágúst voru
veiðihorfur slæmar, og síldar-
verksmiðjurnar voru dögum
saman síldarlausar og höfðu
ekkert að vinna. En 13. ágúst
gaus upp mikið af síld mið-
svæðis og var mokafli eftir það
þar til um miðjan september,
en þá gerði langan óveðurskafla
og hættu öll skip veiðum, enda
hvergi síld að sjá eftir það.
Þátttaka Islendinga í síldveið
unum 1944 hófst með 126 nót-
um, en 1943 voru næturnar 117.
A síldveiðitímabilinu í sumar
Eftir Óskar Haíldórsso
Sykursíld
Kryddsild
Faxasíld .
2459 —
2022 —
1474 —
sukku tvö síldveiðiskip, eitt
'strandaði, þrjú urðu fyrir vjela
jbilunum og brunnu og af einu
skipinu hljóp skipshöfnin í land
í byrjun vertíðar. Slys á mönn
um urðu engin, að mig minnir,
að undanteknu því, að Guðm.
Þorl. Guðmundss. skipstj. á Jóni
Þorlákssyni fjell fyrir borð og
drukknaði, og hafa flest blöð
landsins og sameignarmaður
hans í útgerðinni, Ingvar Vil-
hjálmsson, minst þessa virðu-
lega manns að maklegleikum.
Síldarflotinn skiptist þannig
í flokka 1944:
11
92
9
13
1
Gufuskip .............
Mótorskip, ein um nót
Hringnótaskip ........
j Mótorbátar, 2 með nót
Mótorbátar, 3 með nót
Enginn íslenskur togari gekk
á síldveiðar þetta sumar, en 5
eða 6 færeysk skip lögðu upp
afla sinn hjer í sumar, aðallega
á Seyðisfirði. Einn reknetabát-
ur hóf reknetaveiði á Siglufirði
í sumar, en úthaldstíminn var
stuttur og aflinn tregur.
Sjómenn eða skipshafnir ís-
lenska síldveiðiflotans, sem at-
vinnu hafa af síldveiðum við
norðurland, er um 2000 manns
og á síldveiðibátum, ers afla
beitu í reknet við vestur og suð
ur land munu vera um 120
manns á 18 bátum.
Bræðslusíldin.
EINS og eftirfarandi skýrsla
sýnir, hefir aflinn 1944 verið
talsvert meii'i en 1943 og var
hann þó góður þá. En það verða
jmenn að muna, að losunartæki
síldarverksmiðja i'íkisins er
komu 1943 eiga sinn þátt í
þessu mikla aflamagni, sama
gildir um löndunartæki Kveld-
úlfs og Djúpavíkur, þau hafa
aukið aflamagnið.
Það sem vekur aðallega eftir
tekt, ér aflamagn vjelskipaflot
ans. Það er 2000 mál meiri
veiði á hvert skip í sumar að
meðaltali en það hefir verið
nokkumtíma áður.
Það er áhyggjuefni útgerðar
manna og sjómanna, að síldar-
bræðslurnar verði ekki nógu
stórar á næstunni, þegar við
bætist hinn nýi fiskveiðafloti,
néma við verði bætt jafnframt
nýjum stórum bræðslum.
Ný síldarbræðsla kom í notk
un á Ingólfsfirði s.l. sumar, er
hún eign Geirs Thorsteinssonar
útgerðarmanns í Reykjavík og
Beinteins Bjarnasonar útgerð-
armanns í Hafnarfirði. Síldar-
bræðsla þessi hefir verið um 2
ár í smíðum og kostar vafa-
laust mikið fje. Eru afköst henn
ar 2500 mál síldar á sólarhring.
Ennfremur er verið að endur
byggja síldai’verksmiðjuna
Rauðku á Siglufirði. Á hún að
verða 5000 mála verksmiðja.
Jeg vil engu spá, og get heldur
engu spáð um það, hvort hún
verður tilbúin til að taka á
móti síld til vinslu næsta sum-
ar, eða ekki. Bygging hennar
hófst s. 1. vor og hlýtur hún að
verða dýr verksmiðja, með
þeim vinnulaunum, sem nú eru
og þeim erfiðleikum á að ná
vjelum og öðru efni til slíks
fyrirtækis á þessum tímum.
Síldarvei'ksmiðjur ríkisins
og verksmiðja Kveldúlfs eru í
undirbúningi með að auka af-
köst sinna verksmiðja fyrir
næstu síldarvertíð, sje þess
nokkur kostur.
Verð síldarmáls (áætlað 135
kíló), var kr. 18.00 hvert mál.
Nokkur skip lögðu upp síld hjá
síldarvei'ksmiðjum ríkisins
uppá vinslu, og er fullyrt að
þau skip, sem það gerðu, fái 2
til 3 kr. uppbót á mál, og er
það aðallega tvent sem veldur
því, hversu sildarmagnið var
mikið, sem verksmiðjui’nar
fengu til vinslu í sumar og
hvað síldin var feit og lýsis-
mikil.
Bræðslusíld 1944 var sem
hjer segir:
hektol.
Eyri, Ingólfsfirði .... 147,883
Djúpavík .............. 232,726
Ríkisverksm., Sf. . . 861,641
Krossanes............... 86,870
Hjalteyri ............. 415,450
Dagvei'ðareyri .... 136,746
Raufarhöfn ............ 414,195
Húsavík ................ 17,205
Seyðisfjörður .......... 42,491
Samtals 2.355,207
eða sem svarar 1.570,140 mál-
um.
Árið 1943 var bræðslusíldin
samtals 1.895,395 hektolítrar
eða sem svarar 1.263,596 mál-
um.
Allar ofanritaðar verksmiðj-
ur munu geta brætt á sólar-
hring um 40 þús. mál.
Sildarafurðirnar voru seldar
til Englands með fyrirfram-
samningum, og var verðið um
1 kr. hvert kíló af lýsinu, en
mjölpokinn, 100 kg., kr. 52,19
fob. Allar afurðir síldarbræðsl
anna, lýsi og mjöl, rnun vera
um 53 miljóna króna virði.
Saltsíldin.
í GREIN um yfirlit yfir sild-
veiðina í Mbl. frá 23. okl. 1943,
skýrði jeg frá því,að öll síld sje
seld frá því ári lil Ameríl^u.
Þetta var rjetl. En svo skeður
það, að umboðsmaður Síldarút
vegsnefndar í Ameríku Frilz
Kjartansson, heildsali, gat ekki
staðið við skuldbindingar sín-
ar, nerna fyrir um 18 þús. ín.,
en á 12 þús. tunnum varð
3 dollara verðlækkun á
tunnu. Gaf Síldarútvegsnefnd
Gunnlaugi Guðjónssyni þessa
síld á hendina og tókst honum
ao selja hana firma í Ameríku,
sein Ingvar Guðjónsson, bróðir
hans, hafði lengi haft víðskifti
við. Þetta leit allt mjög illa út
á tímabili í fyrravetur. Og það
má ekki minna vera, en að síld-
ai’eigendur sendi Gunnlaugi
þakklæti silt fyrir hjálpina á
sölu sildarinnar frá 1943.
Þetta orsakaði það, að mai'gir
síldareigendur voru óánægðir
með Síldarútvegsnefndina, og
þó sjerstaklega Fritz. og stofn-
uðu síldarsaltendur, sem rjeðu
yfir 86 prósent af síldar-
magninu f jelag með sjer, í vor,
er heitir Sölusamlag síldar-
framleiðenda, og varð starfs-
svið Sildarútvegsnefndar með
þessu mjög lítið. Fjelag þetta á
lögheimili á Siglufii’ði og opn-
aði þar strax 'skrifstofu. Ætl-
aði fjelagið að senda mann til
Ameríku, en það var mjög seint
fyrir og fól því Sambandi ísl.
samvinnufjelaga að sjá um sölu
síldarinnar í Ameríku fyrir
sig. Það virtist þó erfitt að selja
síldina þar, en áður en alvar-
lega reyndi þó á það, tókst
Thor Thors og samninganefnd
utanríkisviðskifta að selja alla
saltsíldina frá 1944 til hjálpar-
stofnunar hinna sameinuðu
þjóða sem nefnist UNRRA.
SÖluverð síldarinnar var yið
unandi, eða hið sama og síldin
var seld fyrir árið áður:
Venjul. sallsild US dollar 22.50
Cutsíld........... — 25-00
Sykursíld . — 27.50
Matjessíld . — 27.50
Kryddsild . — 31.00
Er þetta verð miðað við heil-
tunnu fob.
Á tímabili í haust leit út fyr
ir að UNRRA mundi kaupa 2
—3 hundruð þús. tunnur af salt
síld n.k. ár, en því miður virð-
ist ekki verða af þessu vegna
tunnuleysis og dýiieika á tóm
tunnum fluttum frá Ameríku
hingað, en selst hefir af næsta
árs framlciðslu 30—40 þúsund
tn. til UNRRA, eða það, sem tn.
eru lil í landinu urylir.
Fregnin um þessa miklu síld
arsölu í haust, sem mátti heita
að væri fullyrt í blöðunum að
takast mundi, gerði það að verk
um, að útvegsmenn hjer og aðr
ir hafa gert ýmsar ráðstafanir
í sambandi við þetta, en sömu
btöð hafa ekkert um það getið,
að- þessi mikla sala hefir ekki
tekist. Ættu menn því að fara
varlega í ráðstöfunum sínum í
sambandi við þella mál.
Alls var saltað til útflulnings
af sild:
Matjessíld ............ 7428 tn.
Culsíld .............. 11722 —
Grófsöltuð síld .... 417 —
Samtals ......... 25522 —
Auk þess voru saltaðar utn
1750 tunnur af síldarílökum,
sem seíd eru til annara i Araer
iku en UNRRA.
Öll saltsíldin er seld, eins og
áour er *getið, og verða nú
greidd strax 75 prócent af and
virði hennar. Maður er nú að
leggja af stað frá Ameriku íil
þess að skoða síldina og taka á
móti henni íyrir kaupendur —•
Álitið er, að síld þessi fari til
Evrópulanda þegar leiðin opn-
ast þangað.
Síldarútvegsnefnd ákvað íersk
síldarverðið til söltunar hið
sama og næsta ár á undan, eða
25 ki’. tunnan fyrir venjutega
saltsíld og 30 krónur fyrir upp
saltaða tunnu af matjes- og
hausskoi'inni síld.
Sífdarfíugið.
EINS og undanfarin ár, yar
flugvjel höfð til síldarleitar
þetta sumar, og þykir það nú
sjálfsagður hlutur. Þarf eng-
um að blandast hugur um það,
að flugvjelanotkunin hefir auk
ið aflann svo miljónum króna
skiftir, enda eru síldarfrjettir
flugvj elar inn ar aðalumr æðu-
efni sjómanna í talstöðvamar.
Flugvjelin hjelt til í sumar á
Miklavatni í Fljótum og er.daði
sína dvöl í vertíðarlok með því
að fjúka um á vatninu, i af-
takaveðri, er hún var að taka
sig upp til heimflugs. Komust
flugmennirnir á kjöl og rak
flugvjelin með þá marandi í
kafi að landi.
Brensluolía.
TVÖ undanfarin ár hefir, að
tilhlutun ríkisstjórnarmnar,
verið útveguð ódýr olia i'tl
Siglufjai'ðar og látin á ölíu-
geymi Sildarverksmiðja rikis-
ins. Engir bátar njóta þessara
hagstæðu olíukaupa nema þeir,
sem skifta við Síldarverksmiðj
ur ríkisins. Var verð olíunnar
hjá verksmiðjunum 33 au. kg.
en hjá öðrum 42 au. í sumar.
Veiðarfærin.
DÝRLEIKI veiðarfæra og
hei'pinótabáta er að fara upp
úr öHu valdi. T. d. kostar nú
korkurinn einn á nótina, tilbú
inn hjer, álíka mikið o.g öll nót
in uppsett kostaði ný frá Nor-
egi fvrir stríðið. Og það eru
ekki fá dæmi þess, að viðgerð
nótabáta hafi farið fram úr 10
þús. kr. og nótaviðhald og við-
gerð hafi farið fram úr 20 þús-
kr. á einni herpinót yfir ver-
tíðina
Beitusíldarfrysing.
ÁLÍKA mikið af sild var
fryst til beitu og sl. á, eða um
56 þús. tunnur og munu það
Framh. á bls. 6.