Morgunblaðið - 03.05.1945, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagmr 3. maí 1945

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettarilstjóri: Ivar Guðmundsson.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Stóru orðin
TÍMINN hefir að undanförnu ráðist af mikilli heift á
landbúnaðarráðherra fyrir það, að ráðherrann hafði ekki
getað fallist á að ávísa úr ríkissjóði allri þeirri fjárupp-
hæð, til uppbóta á mjólkurverðið árið sem leið, sem
Mjólkursamsalan fc'r fram á. Telur Tíminn, að með þessu
hafi landbúnaðarráðherra framið „siðlaus svik” gagnvart
bændum og ber hinar þyngstu sakir á ráðherrann fyrir
þessar aðgerðir.
Vitað var strax í upphafi, að ekki myndi vera heil brú
í þessum skrifum Tímans og að þetta myndi ráðherrann
upplýsa.
★
Nú hefir landbúnaðarráðherra lagt gögnin á borðið..—
Kemur þá þetta í ljós:
Mjólkursamsalan krafði ríkissjóð um kr. 1.214.252.31,
sem hún taldi að vantaði til þess að hægt væri að greiða
framleiðendum kr. 1.23 pr. lítra, sem meðalverð fyrir
mjólkina, árið sem leið, en það var verð sex-manna nefnd
arinnar, er bændur áttu tilkall til.
Þegar landbúnaðarráðuneytið fer að athuga gögnin, sem
krafan á hendur ríkissjóði er bygð á, kemur eftirfarandi
í ljós: *
í fyrsta lagi, að ríkissjóður er krafinn um endurgreiðslu
á öllu varasjóðstillagi Mjólkurbús Flóamanna, krchur
157.722,41 og Mjólkursamlags Borgfirðinga, krónur
44.553.22. Landbúnaðarráðherra gat ekki fallist á, að þess-
ir liðir væru taldir til reksturskostnaðar, heldur bæri að
telja þá greiðslu til framleiðenda.
í öðru lagi kom í ljós, að Mjólkursamsalan hafði á s.l.
ári haft yfir 322 þús. kr. tekur (brúttó) af sölu brauða
o. fl. vara (annarra en mjólkur og mjólkurafurða), en sá
hagnaður allur var lagður í byggingarsjóð hinnar nýju
mjcOkurstöðvar. Fjelst landbúnarráðherra á, að upphæð
þessi kæmi ekki til úthlutunar sem útborgað mjólkurverð
til framleiðenda. en taldi hinsvegar rjett að þessi brauða-
sala o. fl. tæki einhvern þátt í reksturskostnaði mjólkur-
búðanna og lækkaði því þenna tekjulið um 25 þús. kr.
Loks kom í þriðja lagi í ljós, að ríkissjóður er krafinn
um greiðslu til byggingarsjóðs Mjólkursamsölunnar, 3 au.
af hverjum innvegnum mjólkurlítra á verðjöfnunarsvæð-
inu, eða samtals kr. 512.743,86. Með því að það eru fram-
leiðendur, en ekki ríkissjóður. sem eiga hina nýju mjólk-
urstöð, taldi ráðherra óheimilt að greiða þetta fje úr rík-
issjóði.
Samkvæmt framansögðu ákvað landbúnaðarráðherra
að draga kr. 740.019.49 frá kröfu Mjc'lkursamsölunnar og
komu því til útborgunar kr. 474.232.82.
★
Það má telja fáheyrða ósvífni af Tímanum, að gera þetta
mál að árásarefni á landbúnaðarráðherra. Því vissulega
hefir ráðherrann ekki gengið á hlut framleiðenda. Þvert
á móti. Ráðherrann gat að sjálfsögðu, með fullum rjetti,
dregið frá allan hagnaðinn af brauðasölunni. En það gerði
ráðherrann ekki, heldur leyfði hann að hagnaðurinn yrði
lagður í byggingarsjóð mjólkurstöðvarinnar. En meðal
annara orða: Hvernig er með skatt- og útsvarsgreiðslu
Samsölunnar af þessum verslunargróða? Æskilegt væri
að skattayfirvöldin upplýstu þetta.
Tíminn segir, að sunnlenskir bændur fái lægra verð
fyrir mjólkina en bændur á Norðurlandi. Sje þetta rjett,
hlýtur að vera eitthvað bogið við rekstur Mjólkursam-
sölunnar. En sökin er ekki hjá landbúnaðarráðherra. Hún
er hjá stjórnendum Samsölunnar. Vildi Tíminn t. d. ekki
upplýsa, hvernig á því stendur, að ekki má bjóða út mjólk
urflutningana hjer syðra, eins og Mjólkursamlagið á Ak-
ureyri gerir? Vafalaust mætti spara bændum stc’rfje, ef
þetta væri gert.
Vaeri ekki reynandi að leita tilboða í þessa flutninga og
fá úr því skorið, hvað spara mætti með þejm hætti?
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Svo er það jazzinn.
MJER HAFA að vonum borist
allmörg brjef út af skrifum Kol-
beins unga og svari mínu við
þeim. í þessum brjefum kennir
margra grasa, eins og eðlilegt ér.
Rjett er að byrja á því besta og
birti jeg hjer fyrst brjef frá
skólapilti. Hann á fyllilega skil-
ið, að fá forgangsrjettinn, — því
brjef hans ber af öllum hinum.
Það er ritað 27. apríl og er á
þessa leið:
„All-skemmtileg
orðasenna“.
1 MORGUNBLAÐINU í gær
gaf að líta all-skemtilega orða-
sennu milli yðar og manns, sem
kallar sig „Kolbein unga“. Þessi
deila var út af einu viðkvæm-
asta máli okkar unga fólksins,
danslögunum. í henni komu fram
tvö gjörólík sjónarmið, og að því
er mjer finnst, bæði jafn öfga-
fulL Hvorugur viðurkennir að
hinn hafi nokkuð til síns rjettar.
En ef gengið væri nú meðalveg-
inn, væru mest líkindi til að
flestir yrðu ánægðir. í þessu
sambandi minnist jég þess, að
þjer minntust á erlendar útvarps
stöðvar. Það er satt, að þær (eink
um þær, ensku og þýsku) halda
uppi fjölbreyttri dagskrá með
klassiskri tónlist um miðjan dag-
inn og frameftir kvöldinu. Þetta
er líka það, sem íslenska útvarp
ið gerir og á það þakkir skilið
fyrir það. En ensku stöðvarnar
hafa danslög öll kvöld vikunn-
ar. Jeg dreg ekki í efa, að ef dag
skrár allra útvarpsstöðva heims
ins væru athugaðar, fyndist að-
eins ein, sem aðeins ver þrem
klukkustundum í viku til dans-
lagaflutnings. Og þessi rausnar-
lega útvarpsstöð sem segist hafa
það takmark að hafa fjölbreytta
og skemtilega dagskrá, er Ríkis-
útvarpið hjer.
•
Röksemdir
stofnunarinnar.
OG HVERJAR skyldu nú rök-
semdir þess vera í þessu sam-
bandi? Helgi Hjörvar skrifstófu-
stjóri þess sagði í einum útvarps-
þætti nýlega, að jazzlög yrðu
ekki spiluð í útvarþið að neinu
ráði, af því útvarpsráð vildi það
ekki og þeir rjeðu. Hvílíkir ein-
ræðisherrar. Þeir minna mann á
Þýskaland nútímans, álveg sama
hvað fólkið vill, við ráðum. Jeg
býst við að Kolbeinn ungi hafi
sagt það satt, að fjöldi manna
hlustaði nú orðið meira á amer-
ísku útvarpsstöðina hjer, en þá
islensku. Allir hljóta að sjá, hví-
líkt skaðræði slíkt er fyrir ís-
lenska menningu og þjóðrækni.
Væri því ekki betra fyrir útvarps
ráð að láta af þrjósku sinni, sam
kvæmt vilja meirihluta hlust-
enda? Jú, vissulega yrði það, en
ráðin til þess þekkir enginn, og
hlustendur virðast engin ítök
hafa þar. — Krafa okkar unga
fólksins er því: Danslög milli kl.
22 og 24 öll kvöld vikunnar. —
Þeir, sem ekki kynnu að vilja
hlusta á þau, gætu lokað fyrir
viðtækið sitt, það er lítil fyrir-
höfn. í þessum danslagatímum
finnst mjer ætti að spila til
skiptist jazzlög, gömul danslög
og valsa. Hinir úreltu tangóar
ættu að mega falla brott, því að
mjög fáir hafa gaman af þeim,
og þeir hafa heldur ekki neitt list
ærnt gildi, sem rjettlæti tilveru
þeirra í útvarpinu".
Margt rjett og vel
sagt. •
í ÞESSU brjefi skólapilts, er
eins og jeg áður tók fram, margt
rjett og vel sagt, og hann hefir
heldur ekki Kolbeins-unga-að-
ferðina að segja: „Vjer aleinir
vitum“. En nokkrar athugasemd
ir þykir mjer hlýða að gera við
þetta brjef. Skólapiltur virðist
gera ráð fyrir því, að meirihluti
hlustenda sje hlynntur auknum
danslagaflutningi. En þá er
þrautin þyngri að komast að því,
svo almenningur geti ráðið hjer
um. Jeg fyrir mitt leyti er ekk-
ert á móti auknum danslaga-
flutningi, sjeu ekki flutt danslög
i sinni verstu mynd, eða þeirri,
sem ekki er snefill af hljómlistar
gildi í. Flestir virðast vera sam-
mála um að gera tangóana út-
ræka, en margir af þeim eru þeg
ar orðnir sígildir. En það er auð
heyrt á skólapilti, að hann er
ekki orðinn neitt jazz-óður, held
ur hefir gaman af danslögum,
og það tvent er ólíkt, og það var
einmitt hið fyrra, sem jeg vildi
víta hjá Kolbeini unga, því það
stoðar hvorki einn nje neinn að
neita því, að það fyrirbæri þekk
ist og sjálfsagt því miður hjer
líka. — Svo skulum við láta út-
rætt um jazzinn og útvarpið í
dag, en það kemur meira urh það
síðar.
•
„De mortuis ....
„VANAFASTUR" skrifar: —
„Ósköp á jeg bágt með að fella
mig við það, þegar er verið að
skrifa skammir og óhróður um
dauða menn, enda þótt þeir hafi
kanske ekki verið nein góðmenni
og margt illt af þeim hlotist. En
þetta sá jeg að var gert um
Mussolini, þegar hann var drep-
inn, og þá fór jeg að hugsa
margt. Það kvað við annan tón í
blöðum heimsins, meðan Musso-
lini var sem valdamestur, en þeg
ar hann er orðinn gamall ein-
stæðingur og búinn að tapa öllu,
þá er farið að svívirða hann op-
inberlega. Ekki held jeg að okk
ar frægu forfeðrum hefði þótt
þetta drengskapur, og tek jeg
undir það með þeim. Þjer komið
þessu á framfæri fyrir mig, herra
Víkar, ef þjer haldið að það megi
segjast". — Við þessu brjefi er
ekkert annað að segja en það,
að jeg veit ekki betur en menn
geti sagt það sem þá langar til
enn í þessu þjóðfjelagi. Og svo
hitt að til er latneskt spakmæli,
sem þannig hljóðar: „De mortuis
nil nisi bene“, — eða á íslensku:
Ekkert illt skyldi segja um látna
menn. — Þetta hefir lengi verið
góð Latína, gott spakmæli, og
þeir. þótt menn að meiri,' sem
hafa haft það í heiðri.
FRÁ FRÆNDÞJÓÐUNUM
«
í SÆNSKA blaðinu „Nordens
Frihet" birtist nýlega grein und-
ir fyrirsögninni „Hverjir ráða í
Danmörku?" í greininni segir
svo: „Þetta kann að þykja ein-
kennileg spurning, því að auðvit
að hafa Þjóðverjarnir töglin og
hagldirnar. Og þó —------síðan
veldissól Hitlers tók að lækka á
lofti freistast menn samt til að
endurtaka spurninguna: „Hverj-
ir ráða raunverulega í Dan-
mörku?“
★
Þvi það voru þau valdatæki,
sem Þjóðverjar höfðu yfir að
ráða, sem gerðu þeim kleyft að
halda hernumdu löndunum í
skefjum. Það var ekki aðeins
herstyrkur Þjóðverja, sem dreyfð
ur var um hinár ýmsu herstöðv-
ar, sem þarna hafði sína þýð-
ingu, heldur ekki hinn mikli
fjöldi Gestapomanna, það var
fyrst og fremst vissa hinna her-
numdu þjóða um það, að Þjóð-
verjar áttu auðvelt með að draga
að sjer geisilegan liðsauka, ef
þörf krefði. Sú var tíðin, að þessi
möguleiki varpaði skugga jafn-
vel yfir höfuðborg Svíþjóðar.
Það>er nú að vísu langt um lið-
ið siðan þessi Skuggi var á ferð-
inni, og Svíar háfa nú meira oln-
bogarúm til athafna, einnig á
þeim stöðum, sem enn eru undir
oki Þjóðverja, því á þessum stöð-
um hefir „bráðatæringin", sem
gripið hefir veldi Þjóðverja, líka
haft sín áhrif“.
★
Og greinarhöfundur heldur á-
fram: „Þróunin í Danmörku hefir
þegar uín nokkurt skeið mótast
af hinu þverrandi veldi Hitler-
ríkisins. Þetta hefir komið í ljós
í aukinni hörku og eyðilegging-
arstarfsemi á öllum sviðum. Sú
staðreynd, að handtökur og eyði
leggingarstrafsemi nasista hefir
aukist, sýnir ekki herstyrk Þjóð-
verjanna, heldur aðeins reiði
þeirra og máttleysi. Ef baráttan
hefir harðnað og aðgerðir föður-
landsvinanna sífelt orðið fífldjarf
ari, þá er það einungis vegna
[>ess, að baráttan er altaf hörð-
ust milli jafnsterkra aðila.
Það er þetta ástand, sem nálg-
ast, og það hefir í rauninni mest
áhrif á mann, þegar maður kem-
ur tíl Danmerkur eftir nokkra
fjarveru. Það er nú að því kom-
ið, að jafnvægi skapist á milli
hinna andstæðu afla. Þetta kem-
ur manni til að spyrja sjáífan
sig, hver hafi hið raúnveruléga
vald og hafi haft áður en frels-
ið sigrar að lokum. Þessi þróun
er augljós. Menn þurfa ekki ,áfS
ferðast lengi í Kaupmannahöfn
til þess að sjá merki hennar.
Þjóðverjar hafa aukið virkjagerð
sína og halda sig eins mikið og
auðið er innanhúss í rammger-
um byggingum, eins og Shell-
húsinu, Dagmar-húsinu og Vest-
erport. Steinsteypuvirki og vjel-
byssur eru hafðar til varnar þess
um byggingum og mörgum öðr*
um. Hermennirnir matast og sofa
í skrifstofunum og aðeins þegar
þörfin fyrir einhverja skemtun
ætlar að gera útaf við þá, læð-
ast þeir niður á neðri hæðina „til
þess að borða í veitingahúsi“.
Dr. Best, fulltrúi Stór-Þýska-
lands, ekur í sjúkrabifreið eftir
Strandgötunni á milli villu sinn-
ar og Dagmarhússins, ef um ein-
hverjar meiri óeirðir er að ræða
á götunum, en gengur og ger-
ist daglega. Þýskir liðsforingjar
forðast að nota sporvagna, en á
stjettarpöllum þeirra hafa marg-
ir svikarar verið skotnir niður.
Fjelag austfirskra kvenna hjer
í bæ heldur basar í dag i Góð-
templarahúsinu. Basarinn hefst
kl. 2. Renfiur allur ágóði til
þeirra Austfirðinga, sem liggja í
hinum ýmsu sjúkrahúsum bæj-
arins.