Morgunblaðið - 08.05.1945, Blaðsíða 7

íÞriðjudagur 8. maí 1945
M ORGUNBLAÐTÐ
SPÁMAÐURINN de gaulle
Tók sjer Pétain
til fyrirmyndar.
í æsku var de Gaulle al-
varlegur, hljedrægur og
slánalegur; beindist hugur
hans frekar að bókum en
leikjum og íþróttum. Próf
sín leysti hann svo vel af
hendi, að honum opnaðist
leið inn í hernaðarháskól-
ann franska, St. Cyr, en þar
var hann uppnefndur og
kallaður „langi sláninn”.
Þegar að afloknu burtfar-
arprófi úr háskólanum, varð
á vegi hins unga spámanns
sá maður, sem upp frá því
kom í stað föður hans sem
fyrirmynd. Maðin* þessi var
ofursti í hersveit de Gaulles,
háalvarlegur, hljedrægur og
smávaxinn herforingi,
Henri Philippe Pétain að
nafni. Næstum tvö ár í
heimsstyrjöldinni fyrri barð
ist de Gaulle á vígstöðvun-
um, undir stjórn Pétains. En
þá rofnaði samband þeirra
um skeið, því að de Gaulle,
— sem áður hafði særst
tvisvar sinnum — varð fyr-
ir byssukúlu og særðist svo
alvarlega. að Þjcðverjum
tókst að taka hann höndum.
í fangabúðunum gerði de
Gaulle margar árangurs-
Tausar strokutilraunir, en
annars vanst honum þar á-
gætur tími til þess að sökkva
sjer í heimspekileg efni.
Hann las ýms sígild frönsk
rit spjaldanna á milli og
lærði marga kafla í þeim
utan að. Minni hans var svo
gott, að hann gat skrifað
niður fyrir aðra fanga langa
útdrætti og tilvitnanir úr
ritum Homers, Cæsars og
Ovids, en þau hafði hann
lesið í skóla.
de Gaulle og
Tukachevski.
Annar merkur viðburður
var kynning hans Við ungán
rússneskan höfuðsmann, er
sömuleiðis var stríðsfangi.
De Gaulle var rökvís og
blátt áfram; Rússinn íhug-
andi og laus við alla hlevpi-
dóma. Þessir tveir menn
áttu skap saman og höfðu
áhrif hvor á annan. Með
samtölum sínum við Rúss-
ann um herfræðileg mál-
efni, stjórnmál Evrópu og
framtíð þeirra beggja, tók
de Gaulle að skapa sjer skýr
ari og nákvæmari sjónarmið
og skoðanir. í stríðslok
skildu leiðir þeirra fjelaga
og bar fundum þeirra að-
eins einu sinni saman eftir
það. Það var í París árið
1936, þegar hinn imgi rúss-
neski höfuðsmaður, Tuka-
chevski, var orðinn mar-
skálkur í sovjethernum.
Hann hafði sjálfur fengist
lítils háttar við spámensku,
en hafði brugðist bogalistin,
þ\ú að hann hjelt að Trotsky
væri maður framtíðarinnar
í Rússlandi. Það kostaði
hann höfuðið.
EFTIR styrjöldina, mót-
aði de Gaulle skoðanir sinar
um styrjaldarrekstur fram-
tíðarinnar sem prófessor
við hernaðarháskólann St.
Cyr. Fyrirlestrar hans voru
Síðari hluti
gefnir út í bókarformi árið
1932. Á þeim tímum voru
Maginot-virkin í smíðum
og franskar hernaðarkenn-
ingar grundvölluðust á vörn
— í stað sóknar. Varnarkenn
ingar þessar fólust í því, að
ginna fjandmennina inn á
landsvæði, sem fyrir fram
var þannig valið, að tiltölu-
lega auðvelt átti að reynast
að ganga þar milli bols og
höfuðs á honum. De Gaulle
hjelt fram kenningu, sem
gekk nákvæmlega í gagn-
stæða átt, þ. e. a. s .hann að-
hvltist sóknarkenningar. —-
Eitt sinn, þegar meiri háttar
heræfingar fóru fram, snið-
gekk hann af mikilli ná-
kvæmni bardagasvæði það,
sem andstæðingur hans
hafði valið, og gersigraði
hann í „orustunni”. Yfir-
menn hans ávítuðu hann
harðlega, en Petain hrósaði
honum.
tveimur af þeim örfáu orust
um, sem franski herinn yf-
irleitt háði. Nokkrum dög-
um síðar gerði Renaud, sem
þá var fyrir skömmu orðinn
forsætisráðherra Frakk-
lands, de Gaulle að vara-
hermálaráðherra.
Hann misli aJdrei kjarkinn.
SPÁMAÐURINN de Gaulle
var nú staddur í miðri rás
þeirra viðburða, sem allir
aðrir Frakkar túlkuðu á þá
leið, að vonleysið og óbæt-
anlegt tjón biði frönsku þjóð
arinnar. En honum kom ó-
sigurinn ekki á óvart, og
jafnframt hruni Frakklands
le.ystist úr læðingi óbifan-
leg trú hans á því, að hann
væri kjörinn til þess að
bjarga föðurlandi sínu.
Þjóðverjar færðu sjer kenn-
ingar hans í nyt.
styrkur, og þá ekki síður
bandamönnum öllum, þegar
innrásin í Frakkland var
gerð. Og um leið og Churc-
hill og Roosevelt tóku að
venjast hinni spámannlegu
framkomu de Gaulles, lærð-
ist þeim að meta hann.
De Gaulle hershöfðingi
hefir alltaf verið fáorður og
hljedrægur, en í London
virtist mönnum hann oft
talsvert taugaóstyrkur. Síð-
an hann kom aftur til
Frakklands, er hann orðinn
rólegri og viðkunnanlegri i
framkomu.
Kann ekki að hræðast.
AÐ hætti spámanna, hef-
ir de Gaulle þá trú, að for-
lög hans sjeu fyrir fram
ákveðin og hann þekkir
ekki ótta um persónulegt ör
yggi sitt. Ðaginn eftir að
hann kom til Parísar í ágúst
mánuði i fyrrasumar, gekk
De Gaulle reyndi að fá
Renaud til þess að halda hann einn síns liðs niður eft
áfram baráttunni — fráir Champs-Elysées (aðal-
Norður-Afríku og nýlend- götu Parísar), innan um
unum. Hann fór á fund mannfjöldann, í áttina til
Churchills í Tours og bar Notre Dame-kirkjunnar, og
ráð sín saman við hann. í . kraup þar á knje íraman við
ÁRIÐ 1934 spáði de Gaulle i Englandi gaf hann síðan útlaltarið, en á meðan þutu
hinni væntanlegu styrjöld í 1 hið fræga ávart sitt: „Frakk bvssukúlurnar frá Teyni-
riti, sem hann nefndi „Her
framtíðarinnar”. Þar sund-
urliðaði hann nákvæmlega
og gagnrýndi hinar veiku
hliðar Maginotkerfisins, —
benti á, að hinir vjelrænu
herflutningar hefðu valdið
gerbreytingu í styrjaldar-
rekstrinum, taldi, að miða
bæri uppbyggingu hersins
við hreyfanlegar skriðdreka
sveitir og vel þjálfaða sjer-
fræðinga. — í Frakklandi
dró'gu menn dár að riti hans,
en í Þýskalandi var það dá-
samað, rannsakað og lesið
eins og snildarverk. Á de
Gaulle sannaðist þannig
máltækið gamla, að enginn
er spámaður í sínu eigin föð
urlandi.
Þegar berforingjaráðið
franska tók hugsjónum de
Gaulles með slikum fáleik-
um, varð það jafníramt til
þess, að hann misti trúna á
land hefir tapað einni or-lskvttum í nágrenninu allt i
ustu, en Frakkland hefir | kringum hann.
ekki tapað styrjöldinni”. ■— j
Breska stjórnin fjellst á |
það, með nokkrum semingi
þó, að hann tæki sjer ból-
festu í London sem leiðtogi
„frjálsra Frakka”.
De Gaulle hefir alltaf lagt
ríka áherslu á það, að hann
væri ekki einungis fulltrúi
þess hluta Frakklands, sem
hjelt baráttunni áfrarn, held
ur væri hann fulltrúi ger-
vals franska stórveldisins —
enda hagaði hann gerðum
sínum í samræmi við það
sjónarmiði. Þessi stefna
hans olli fvrst Churchill og
síðan Roosevelt nokkurum.
áhyggjum, þvi að enda þótt
þeir væru báðir þaulvanir
stjórnmálamenn. höfðu þeir
aldrei áður átt skifti við spá-
menn.
De Gaulle ræddi við leið-
toga andstöðuhreyfingarinn
ar um það, á hvern hátt
stjórnarfyrirkomulagið yrði
best trygt; eftir háifan mán
uð lagði de Gaulle fram end
anlegar tillögur sínar. Fiest
ir þættir stefnuskrárinnar
— svo sem kosningarrjettur
kvenna, ríkiseftirlit með
þungaiðnaðinum, ' refsing
samverkamanna Þjóðverja
— höfðu verið samþykktir
fyrir fram á leyniráðstefn-
um frjálsra Frakka og leið-
toga heimavígstöðvanna, fvr.
ir innrásina. Rjettarrann-
sóknin gegn samverkamönn
um Þjúðverja, mun verða
til þess að fullnægja hinni
óseðjandi tilhneigingu
Frakka til þess að fylgjast
með langdregnum og há-
værum málaferlum.
um dreifðum Maquis-óeirð •
um í Suður-Frakklandi).
Þegar Ijóst varð, að styrj -
öldin myndi geisa allait
þennan vetur, og að fresta
yrði viðreisnarstarfinu og
þjóðfjelagsurabótunum til
stríðsloka, lagði de Gaulle
land undir fdt og ferðaðist
landshornanna á milli. —Á
þann hátt gat hann haldið
sambandi sinu við hinar
ýmsu sveitastjórnir lands-
ins, og i fjölmörgum ræðum
sem hann hjelt á þessum
ferðalögum sínum, kapp-
kostaði hann að boða þjóð-
inni hvers tímarnir krefð-
ust af frönskum borgurum
— og ræðum hans var tefciö
af mikilli hrifningu um Isnd
allt.
Á fámennum fundum eru
áhrif de Gaulles sem ræðu-
manns ekki ýkja mikil; hann
er stirður í framkomu, orða-
\ral hans hátíðlegt og hin
djúpa rödd hans tilbreyting
arlaus. En á f jölmennum úti
fundum, þar sem góðir há-
talarar eru notaðir, nýtui'
hann sín betur. Þá verður
rödd hans þrungin nýjum
sannfæringarkrafti og á-
hrifavaldi. Hann er ekk í
hópi þeirra ræðumanna, er
pata mikið með höndunum,
enda er það mjög í samræmi
við hið rökvísa og klassiska
orðaval hans og raunar alla
hina einstæðu framabraut
hans.
Áhrifamikill ræðumaður.
ANNARS hefir orðið að
Eftir að funaum þeirra de
Pétain, hinum gamla kenn- Gaulles og Roosevelts bar
ara sínum og hollvini. — | saman í Casablanca, er sagt,
Næstu 5—6 árin gekk de i að forsetinn hafi láíið orð
Gaulle milli ýmissa frakk-! fal 1 a á þá leið. að hann gæti fresta framkvæmdum á
neskra ráðherra og leitaðist mætavel skilið þann mann, stefnuskrá de Gaulles.
við að vekja áhuga þeirra á Sem teldi sig feta annað-. vegna þess, að styrjöldin
áformum sínum og kenning hvort í fótspor Clemence- hefir dregist á langinn, og
um. Svo mátti heita, að eng- 'aus eða Jeanne d’Arc; en allt orðið að vikja fyrir þörf
inn fengist til að ljá honum ' sjer væri með öllu óskiljan- um hernaðarins. Meðan sam
eyra, — að einum undan- j ]egt, að nokkur maður gæti göngútækin í Frakklandi
teknum, ungum og athafna-1 talið sig feta í fótspor þeirra eru notuð til hernaðarþarfa,
sömum sjómmálamanni, • beggja samtímis. Óg við ann er viðreisnarstarf bráða-
Paul Renaud. að tækifæri er sagt, að Chur birgðasl jórnarinnar mjög
Uppdrættir þeir, sem de chill hafi viðhaft þau orð, örðugt, svo sem uppbygg-
Gaulle teiknaði fyrir Ren- að af öllum beim krossum, >ng iðnaðarins, endurbætur
aud á borðdúka og hand- sem á s:g hefðu verið lagðir, á styrjaldartjóni og flutn-
þurkur kaffihúsanna. voru \'æri Lorraine-krossinn, sá
næstum nákvæmlega sams- þyngsti.
konar og uppdrættir þeir, er
Þjóðverjar notuðust við, er Tálcn einingarinnar.
þeir tvístruðu vörnum DEILUR de Gaulles við ugra viðfangsefna og and-
Frakka — í júní 1940. Giraud, Churchill, Roosevelt stæðna, sem leitt geta til ó-
í orustunni um Frakk- og ýmsa aðra. gátu stundum eirða og jafnvel borgara-
land vorið 1940, stjórnaði de virst nokkuð einstrengirigs styrjaldar. Það et sumpart
ingur flóttamanna og ann-
ara. sem hafa lent i hrakn-
ingum. til heimila sinna.
í Frakklandi er gnótt örð
Örötigí viðreisnarsíarf.
FRAMTÍÐ Evrópu veltur
að verulegu leyti á því, að
Frakklandi takist á ný að
rísa upp i sínu gamla veldi;
og það er jafnframt að
miklu leyti undir de Gaulle
komið, hvort Frakklandi
tekst það; það er og alt sem
bendir til þess, að hann sje
sjer fyllilega meðvitahdi
þeirrar ábvrgðar og vanda,
sem hann hefur tekisí ó
hendur.
Eins og nú standa sakir,
eru ýmsar ástæður, er valda
því, að bráðabirgðastjórnin
;etur horft ókvíðin til fram-
tíðarinnar. Þrátt fyrir allt er
þjóðin heilbngð og auðlind-
ir landsins miklar — þegar
til lengdar lætur. Þjóðarbú-
skapur Frakka grundvallast
á landbúnaði. Franskii'
bændur hafa arið jörð sína
svo lengi og við svo margvís
legt stjórnarfyrirkomulag,
að þeir munu væntanlega
halda því áfram í framtíð-
inni.
Annað atriði, sem lofar
góðu, er það, að hið flá’kna
sjáífstjórnarkerfi hinna
ýmsu sveitarfjelaga, hefur
staðið óhaggað á hernáms-
árunum og er enn í fullu
gildi.
En enda þótt staða Fjakk
lands sje þannig ekki ugg-
vænleg, þegar til lengdar
lætur, þá er viðhorfið í dag
mjög svo
Gaulle 4. skriðdrekasveit- j legar, en hin ósveigjanlega
inni, sem komið hafði verið
á fót í skyndi. í nokkrum
snildarlega skipulögðum
gagnsóknum við Laon og
Abbéville, sigraði hann í
festa hans hjálpaði mjög til
þess að sameina heimaþjóð-
ina í andstöðu-baráttunni,
en það reyndist. hinum
frjálsu Frökkum . mikill
að þakka persónulegu áhrifa hættulegt
valdi de Gaulles, og sum-
part hinum ákveðnu gagn-
ráðstöfunum hans. að til
slíks skuli ekki hafa komið
(að undanteknum nokkur-
fjölbreytt og
miljónir manna
húsviltir sakir loftárása og
stórskotahr-íðar, samgöngu-
tæki til þurðar gengin og
samgöngukerfið sjálft I rúst
Framk. á bls. 8.