Morgunblaðið - 01.08.1945, Blaðsíða 6

6
MOROUNBLADIÐ
Miðvikudagur 1. ágiist 1945.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Ruglið um dýrtíðina
EKKERT EINTAK af aðalblaði stjórnarandstæðinga,
„Tímanum'* kemur út síðustu mánuðina, svo ekki sje
þar einhver ruglgrein um dýrtíðina. Flest af þessu er
skrifað í þeim dúr, að öll dýrtíðin sje að kenna Sjálf-
stæðisflokknum og einkum formanni hans, Ólafi Thors
forsætisráðherra. Framsóknarflokkurinn á náttúrlega að
vera hreinn og saklaus og engum öðrum en hans mönn-
um til þess trúandi að ráða niðurlögum dýrtíðarinnar.
Eins og gefur að skilja er alt þetta fals og þvættingur,
eins og flest annað sem Tíminn flytur. Raunar er leiðin-
legt að endurtaka þann sannleika, sem svo oft er búið
að segja áður hjer í blaðinu, að dýrtíðin er ekki fyrst
og fremst sök flokka og innlendra fjármálamanna. Hún
er bein afleiðing af stríðinu og þeirri einstæðu aðstöðu,
sem okkar þjóðfjelag lenti í við komu erlendra hersveita
og með öllum þeim framkvæmdum, sem þær Ijetu gera.
Að svo miklu leyti sem dýrtíðin er hins vegar orðin
það sem hún er fyrir áhrif innlendra manna, þá er vitað
að Framsóknarmenn eru þar í stærstu sökinni. Byrjun
á kapphlaupinu milli kaupgjalds og verðlags hófst vegna
þess, að sambandið sem ákveðið var með gengislögunum
frá 1939 var slitið 1940, í stað þess að koma á föstu og
eðlilegu samræmi eins og reynt var og gert með lög-
unum um sex manna nefndina 1943. Þessi villa var fyrst
og fremst sök Framsóknarmanna.
Hitt er svo víst að nálega alt bras þeirra með frum-
varpa flutningi og lagasetningu 1941 og 1942 varð ekki
til að stöðva eða lækka dýrtíðina, heldur þvert á móti
til að auka hana. Þannig fer líka altaf þegar hið opinbera
vald er að fálma með ráðstafanir í vandasömum þjóð-
málum án þess að gera sjer ljóst hvað er framkvæman-
legt. Alt þvílíkt er til ills en ekki góðs.
Þegar Tímamenn eru að þvætta um sakir á hendur
Ólafi Thors og öðrum Sjálfstæðismönnum út af afnámi
gerðardómslaganna 1942, þá er það sem flest annað úr
þeirri átt hin herfilegasta villa. — Lögin reyndust ekki
framkvæmanleg undir því þjóðskipulagi, sem við höfum
við að búa. Að viðurkenna þann sannleika í verki var
heiðarlegt og rjettmætt. Það var Sjálfstæðismönnum til
sóma en ekki vansæmdar. Hitt var, er og verður til van-
sæmdar og ber vott um fádæma hræsni, að haga sjer að
hætti Tímamanna einmitt í þessu máli. Vilja halda lögum
sem sýnilega var ekki hægt að framkvæma, eggja almenn-
ing til að brjóta gegn þeim þegar þeir sjálfir voru ekki
lengur í stjórn; og flytja svo árum saman svívirðilegar
árásir og rógburð um þá menn, sem komu heiðarlega fram
í málinu.
Rjettasta lýsingin um þetta mál, sem sjest hefir frá
hálfu Framsóknarmanna var í dreifibrjefi, sem Jónas
Jónsson alþm. sendi út vorið 1943. Þar segir: „að gerðar-
dómslögin og lögfestingin hafi verið bygð á vanþekkingu
um vilja þjóðarinnar og getuleysi stjó(rnarvaldanna“.
Þetta var hið rjetta. Vilji þjóðarinnar hefir aldrei ver-
ið með lögfestingu á afurðaverði eða kaupgjaldi í neinni
mynd. Enda er það víst, að hækkunin hefir skapað miljóna
gróða fyrir bændur og verkamenn. Hvort þeir peningar
tapast síðar eða ekki, fer eftir því m. a. hvernig landinu og
fjármálum þess verður stjórnað næstu árin. Það er þó víst
að tjónið hefði orðið mest, ef Tímamönnum hefði tekist
að stofna til þess innlenda ófriðar, sem til hefir staðið, ef
þeir fengju að ráða.
Þeir þreytast aldrei á að auglýsa það fyrir þjóðinni, að
þeirra aðal markmið s.l. haust hafi verið að lækka kaup-
gjald. Það sje það, sem hafi vantað til þess að þeir gætu
verið með í stjórnarsamvinnu. En það vita allir, að sú
framkvæmd hefði þýtt langvinnari vinnustöðvanir og
framleiðslustöðvanir en áður hafa þekst hjer á landi. Það
er eina ráðið gegn dýrtíðinni, sem Tímamenn hafa boðið
upp á síðasta árið. Það er þeirra úrræði. Hve margra mil-
jóna tjóni auk alls annars slíkt hefði valdið, er ekki hægt
að segja. En eins og á stóo var það versta óráoið.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
ÞolinmæSi.
ÞAÐ ER furðuleg þolinmæði,
sem húsmæður þessa bæjar hafa
sýnt í mjólkurmálunum. Reykja
vík er sennilega einasta höfuð-
borgin í heimi, þar sem gamla
aðferðin við mjólkursölu er enn-
þá notuð, en það er, að húsmæð
ur verða að sækja mjólkina í ílát
um í mjólkurbúðirnar, í_ stað
þess, að mjólkin sje seld á flösk
um, sem fyllt hefir verið á í
mjólkurstöðinni og þar sem hægt
er að tryggja fullkomnasta hrein
læti.
Það var stórt spor aftur á bak,
þegar hætt var að selja mjólk á
flöskum og hætt að senda mjólk
ina í hús. Því var kennt um, að
ekki væri hægt að fá tappa í
flöskurnar og þó margir efuðust
um, að rjett væri með farið, þá
var þessu tekið með furðanlegri
ró.
En nú getur ekki verið lengur
um það að ræða, að ekki sje hægt
að fá flöskur og tappa. Ennfrem
ur hlítur að vera hægt að fá þær
vjelar, sem með þarf til þess, að
nýja mjólkurstöðin geti tekið til
starfa.
•
Áhyggjur ferðamanna.
ÞEGAR menn leggja upp í
sumarfríið sitt eru þeir venjulega
í góðu skapi. Þeir hugsa sjer, að
skemmta sjer og hvíla sig í frí-
inu. En oft vill það fara þannig,
að ferðamennirnir verða fyrir
óvæntum áhyggjum. Þannig var
það með kunningja minn, sem
fór i fríinu sínu norður í Hrúta-
fjörð og gisti að Reykjaskóla.
Hans áhyggjur hófust þegar
honum og fleira fólki, sem ætlaði
■að Reykjaskóla var fleygt út úr
áætlunarbílnum við afleggjarann
sem liggur niður að skólahúsinu.
Það er talsvert langur gangur
frá vegamótunum og ekkert farar
tæki við hendina, hvorki fyrir
farangur nje fólk.
Þetta segir sögumaður minn,
að fólk sje sjerstaklega óánægt
með. Telur ekki nema sanngirnis
kröfu, að þeir, sem kaupa far-
miðá að Reykjaskóla, en það
stendur greinilega á seðlinum, að
þangað sje ferðinni heitið, sjeu
fluttir alla leið á áfangastað. —
Þetta sje ekki það mikill krókur,
að frágangssök sje, að aka fólk-
inu heim á hlað. Þess megi og
geta, að bílstjórarnir telji það
ekki eftir sjer að aka heim að
skólanum, en þeir hafi um það
ströng fyrirmæli frá póststjórn-
inni, áð þangað megi þeir ekki
koma.
Var mikil og almenn éánægja
með þessar aðfarir nyrðra þar.
Bænaskrár og hótanabrjef í upp-
siglingu, að þvi mjer skildist. En
viðurværi alt á gistihúsinu róm-
aði sami maður mjög.
•
Ekki láandi.
MÖNNUM er sannarlega ekki
láandi, þó þeir ætlist til, að þeim
sje ekið á þann stað, sem þeir
kaupa farmiða til. En það kemur
hjer fram sama gamla kæruleys-
ið, sem einkennir svo mjög alla
þjónustu við almenning. Það er
alveg undir dutlungum þess sem
stjórnar komið, hvort tillit er
tekið til þeirra, sem borga brús-
ann og á því fæst engin leiðrjett
ing, nema að öllu sje komið í upp
nám með rifrildi og hávaða.
•
Brjef um Tjarnargöt-
una.
P. Þ. skrifar mjer brjef um
mál, sem jeg ræddi hjer á dögun
um í dálkunum, en það er Tjarn
argatan. Brjefritari ber fram
sömu rök og jeg, en góð vísa er
sjaldan of oft kveðin og gef jeg
honum því orðið:
„FALLEGASTA gatan er nú
ljótasta gatan. Altaf, þegar jeg
geng um Tjarnargötuna, og það
er oft, dettur mjer í hug ofan-
skráð setning.
Ef við stöndum við glugga í
einhverju húsi við þessa götu og
horfum austuryfir Tjörnina, dá-
umst við að útsýninu og tökum
ekki eftir því, sem nær er, en
þegar við svo komum út á göt-
una er öll fegurð rokin í veður
og vind, því gatan öll er ein fora
leðja í rigningum og á bökkum
Tjarnarinnar eru haugar þaktir
illgresi.
•
Fjölfarin gata.
MJER finnst að þessi gata hefði
átt að malbikast fyrr eh margar
aðrar götur sem nú þegar eru
malbikaðar, og þó sjerstaklega
hefði átt að hlaða upp Tjarnar-
bakkánn.
Þessi gata má teljast til miðbæj'
arins og er afar fjölfarin. ■— Um
hana liggur leiðin suður að Há-
skóla og þangað má búast við að
iiggi leið margra erlendra gesta,
sem hingað munu koma sem
ferðamenn nú að stríðslokum. —
Þá liggur um þessa götu leiðin
að bústað utanríkisráðherra, og
þó farið sje í bíl með erlenda
gesti þangað að jafnaði, þá getur
ekki hjá því farið að þeir verði
varir niðurlægingar þessarar
götu og hljóta að undrast smekk
leysi borgarbúa.
•
•
Fleiri hólma.
„ÞAÐ ÞARF tafarlaust að gera
vesturbakka Tjarnarinnar eins
vel úr garði og austurbakkann,
og yfirhöfuð að gera Tjörnina -—
þessa miklu bæjarprýði — svo
vel úr garði, sem mögulegt er og
jafnvel setja í hana fleiri hólma
en nú eru, en um leið þarf að
gera götunum, sem að henni
liggja, þau skil, að ekki þurfi að
fara í gúmmístígvjel, ef mann
langar til að hressa sig með
gönguferð kringum hana“.
Á ALÞJÓÐA VETTVANGI
Hjónaskilnaðarmál leikkpnu fyrir 25 árum
i
MARÝ PICKFORD var fræg-
asta-leikkona heimsins fyrir um
það bil 25 árum síðan. í Morgun-
blaðinu 9. júlí 1920 er skýrt frá
brösum, sem Pickford stóð í við
mann sinn fyrverandi:
Fyrir dómstólunum í Banda-
ríkjunum hafa nú um þessar
mundir staðið málaferli, sem
mikla athkygli hafa vakið og
mikið hefir verið rætt um og
ritað víðsvegar um heim. Auð-
vitað er það fyrst og fremst af
almennri forvitni og til þess að
hafa eitthvað til þess að tala um
— ekki síst, þegar hægt er að
fá út úr því ofurlitla „skandala"
sögú — og allra helst, þegar sag-
an er um manneskjur, sem hjer
um bil hver maðúr þekkir að
nafninu til.
Það væri ekki nema vítaverð-
ur samúðarskortur með raunum
vesalings fólksins að þegja um
slíktk
En sagan er um ástir og hjóna-
bönd hinnar heimsfrægu kvik-
myndaleikkonu Mary Pickford
— sem einnig allir bíógestir
Reykjavikur þekkja.
Það er auðvitað ekki ætlunin
að fara að rekja alt það, sem út-
lend b!öð hafa getað spunnið
saman- bæði af sannleik og lygi
um þetta mál — eða alt það
krydd, sem bætt hefir verið í
það til þess að æsa forvitni fóíks-
ins.
En sannleikurinn virðist í fá-
um orðum vera þessi:
17. janúar 1911 voru gefin sam
an í hjónaband Mary Pickford,
sem þó var 17 ára, og Owen
E. Moore. Hann var starfsmaður
við kvikmyndatökur og hún und-
ir eins þá orðin allfræg leik-
kona. Þau fóru brúðkaupsferð
til Cuba og ætluðu að dveljast
þar í 3 mánuði. En undir eins
daginn eftir að þau komu til
Havana, fjekk unga frúin for-
smekk af yndi og alsælu hjóna-
bandsins. Maðurinn fór sem sje
út að ganga til að „fá sjer frískt
loft“ um kvöldið. En kvöldið varð
nokkuð langt — eða svo fanst
konunni — því að það stóð hjá
honum fram undir morgun dag-
inn eftir. En þá kom hann heim
og var þá sæmilega sætkendur.
Konan þóttist ekki búast við neitt
glæsilegu áframhaldi hjónabands
ins eftir upphafinu að dæma og
ámálgaði það við manninn með
gætni og stillingu, eins og sæmir
þeirri konu, sem samkvæmt post-
ulans orðum á að vera manni sín
um undirgefin.
En nú líða hveitibrauðdagarn-
ir á Cuba •— og maðurinn skemti
sjer vel, því að þar er ekkert
bann. En hins er ekki getið,
hvernig konan skemti sjér.
’sV
Nú setjast hjónin að í New
York, og vita menn ekki til, a?
ást Moores á konu sinni hafi auk
ist neitt að ráði, en hitt þótti
koma fram við rjettarhöldin, að
ást hans á Bakkusi hafi ekki
minkað. Nú var hann stundum
að heiman vikum saman, og að
lokum stakk hann alveg af.
Á meðan vinnur konan ein fyr
ir heimilinu og skrifar mannin-
um altaf öðru hvoru brjef — inni
leg brjef — en hann svarar þeim
ekki.
Nú vijl svo til, að hún þarf að
fara til Kaliforníu til að leika —
og nokkru seinna hagar tilvilj-
unin því svo, að hann rekst þang
að. Hann er að vísu svo ein-
staklega lítillátur að búa í húsi
konu sipnar, meðan hann stendur
þar við og á hennar kostnað —
en stingur svo af, þegar honum
gott þykir og skilur bana eftir,
og þá skýringu með, að henni
einni sje allur sinn drykkjuskap-
ur að kenna, og að hann sjái ekki
eins mikið eftir neinu sínu axar-
skafti eins og því að hafa kvænst.
1t
Þannig líða átta eða níu ár. Að
þeim liðnum ákveður Mary Pick-
ford loks, að ráði vina sinna, að
losa sig úr þessu, og sækir um
skilnað — og fær hann.
En nokkru seinna giftist hún
aftur — já — því ekki það — og
þá hinum heimsfræga kvik-
myndaleikara Douglás Fairbanks
Framh. á bls. 8.