Morgunblaðið - 02.12.1945, Side 7

Summdagur 2. des. 1945
MORGUNBLAÐIÐ
%
V erslunarhöf tin.
í DAG falla úr gildi hin fyrri
lög urri innflutning og gjald-
eyrishömlur, því þeim var ælt-
að að gilda í lengsta lagi til 1.
desember. Nefnd sú/sem Pjet-
ur Magnússon ráðherra skipaði
í haust til að semja frumvarp
um nýja skipun þessara mála,
hefir fyrir nokkru lokið störf-
um, og var frumvarp hennar
lagt fyrir Alþingi.
Svo var til ætlast frá upp-
hafi, að hin fyrri lög og reglur
stæðu ekki lengur en missiri
eftir lok Evrópustyrjaldarinnar. |
Meginmunurinn á hinum fyrri'
lögum og reglum, og þeim, sem
nú ganga úr gilcji, er sá, að
áður var innflutningur allra
vara háður innflutningsleyfum
undantekningarlaust, og engan
gjaldeyri hægt að láta af hendi,
nema með leyfi. En nú er inn-
flutningur gerður frjáls á öll-
um vörum, nema þeim, sem
sjerstaklega er tekið fram að
þurfi leyfi fyrir. Þetta skiftir
að vísu ekki miklu máli, ef
undanþágurnar frá reglunni
um frjálsan innflutning ná
til mestallra vöruflokka. En svo
verður ekki. Því mikill innflutn
ingur frá Bretlandi verður
frjáls.
Alt öðru máli vtrður vitan-
lega að gegna með viðskiftin
við Bandaríkin, þar eð dollara
inneign okkar þar gæti eyðst
fljótt, ef eigi væru hömlur á
innflutningi þaðan. Því Banda-
ríkjamenn kaupa næsta lítið af
íslenskum afurðum.
I Bandaríkjunum.
BANDARÍKJAMENN hafa á
síðustu mánuðum afnumið mik
ið af því opinbera eftirliti, sem
verið hefir þar undanfarin ár
á framleiðslu og útflutningi. En
stofnun sú, sem hafði eftirlit
með framleiðslunni vegna styrj
aldarþarfa, hefir verið lögð
niður. Hefir útflutningur
margra vörutegunda þar verið
algerlega gefinn frjáls.
Vegna þess að hið opinbera
eftirlit hefir verið afnumið, og
vegna þess að þarfirnar til
hersins eru nú smávægilegar,
samanborið við það sem áður
var, er nú með degi hverjum
auðveldara að fá vörur vestra,
þó enn eigi það Iangt í land,
að framleiðsla landsmanna sje
komin í það horf sem hún áður
var, á friðartímum.
Eftir ástæðum hafa viðskifti
okkar við Bandaríkin verið
mjög hagstæð á stríðsárunum.
Og þar eru framleiddar, að heita
má, allar þær vörur, sem við
þurfum að flytja inn. En til
þess að við getum haldið áfram
viðskiftum þar í stórum stíl, á
okkar mælikvarða, þá þyrfti
meira af útflutningsvörum okk-
ar að vera seljanlegt þar, en
verið hefir.
Nýjir markaðir.
SEM STENDUR erum við á
vegamótum í viðskiftamálum
okkar, eins og Pjetur Magnús-
son tók rjettilega fram í ræðu,
er hann flutti nýlega í Varðar-
fjelaginu. Sem stendur er aðal-
markaðurinn fyrir aðalútflutn-
ingsvöru okkar, fiskinn, í Eng-
landi. Með stórauknum skipa-
stól, er þess að vænta, að fisk-
framleiðslan vaxi á næstu ár-
um. Leita þarf nýrra markaða
fyrir frosin fiskflök, fyrir síld
og aðrar matvörur, sem við
REYKJAVÍKURBRJEF
framleiðum. Um mest alla Ev-
rópu er matarskortur. Að vísu
er, enn sem komið er, erfitt að
fá vörur í staðinn fyrir mat-
vöruna, sem við getum látið frá
okkur. Einmitt nú eru verk-
efnin mörg og mikilvæg fyrir
hagsýna og duglega verslunar-
stjett landsins, að efna til hag-
feldra viðskifta og ryðja íslensk
um afurðum nýjar brautir út
um heim.
Stjórn landsins verður að
hafa aðalþræðina í sinni hendi,
viðvíkjandi verslunarsamning-
um o. þessh. En innan þessa
ramma ætti hið frjálsa framtak
duglegra og hagsýnna versl-
unarmanna að fá að njóta sín,
til ómetanlegra hagsbóta fyrir
þjóðarheildina.
Kosningaáróður.
FRAMSÓKNARFLOKKUR-
INN hefir byrjað kosningaáróð
ur sinn fyrir bæjarstjórnar-
kosningarnar hjer í Reykjavík.
Þegar flokkurinn er í þeim
ham, byrjar ritstjóri Tímans
oftast á því, að birta greinar
í blaði sínu með sorgarrönd
utanum og nokkrum svoköll-
uðum kjarnyrðum innaní.
Fyrir nokkrum dögum birti
Þórarinn eina að slíkum grein-
um. Hún var með háfleygara
móti. Hún var um Austurvöll,
er höfundur kallaði næsthelg-
asta stað landsins. næst á eftir
Þingvöllum.
Ekki er nema gott að Tíma-
menn skuli nú alt í einu, eftir
hátí í þrjátíu ára útgáfustarf-
semi, byrja á því að sýna höf-
uðstað landsins ræktarsemi.
Betra seint en aldrei. En eftir
svo langt ofsóknartímabil gegn
Reykjavík og hagsmunum Reyk
víkinga, er valið á áhugamál-
inu dálítið einkennilegt.
Austurvöllur náði að sjálf-
sögðu upprunalega vestur á
móts við Aðalstræti, að hinum
gamla Reykjavíkurbæ og sjáv-
argötunni frá bænum niður í
Grófina. Þar varð fyrsta
gata kaupstaðarins, fram með
„Innrjettingum“ Skúla fógeta.
Svo næsta lítið var eftir af hin-
um óbygða velli. þegar skipu-
lagsmál Reykjavíkur voru fyrst
tekin til umræðu í 1. árgangi
Fjölnis fyrir rúmlega 100 ár-
um. Ritstjóri Tímans, sem nú
tekur upp það mál í áróðurs-
grein sinni, að óhæfa hafi ver-
ið að skerða Austurvöll, verður
því að víkja máli sínu nokkuð
aftur á bak, til þess að fyrir
hitta þá brotlegu.
Hann hefir þó i þessari fýrstu
grein sinni látið sjer nægja að
finna að því, að götubrún Thor-
valdsensstrætis, sem liggur um
vestanverðan núverandi völl,
skuli fyrir nokkrum dögum
hafa verið gerð bein. Þetta finst
Þórarni litla hið mesta hneyksli.
AÖ vísu var skekkjan á göt-
unni svo lítil, að margir veg-
farendur tóku ekki eftir henni.
En hún var gerð bein um leið
og gatan var malbikuð. Þetta
mislíkaði Þórarni og telur sjer
trú um að hjer sjeu gerðar
hneykslanlegar skemdir á vell-
inum. Sennilega af því, að
hann elskar alt sem skakt er.
Með ólikindum er það, ef þessi
„kosningabomba" hans auki
álit og fylgi Tímamanna hjer í
bæ.
# 1. desember.
Frá kommúnistum.
HIÐ ANDLEGA heilsufar
kommúnista fer heldur versn-
andi. Áhuginn fyrir málefnum
bæjarins að sama skapi' mink-
andi. í Þjóðviljanum kemst fátt
að, annað en varnargreinar um
hið ástkæra land í austri og
frelsara mannkynsins, sem þar
ráða. Þó komast ritarar Þjóð-
viljans ekki yfir helminginn af
því, sem þeir vildu sagt hafa,
til að dásama dýrðarríkið.
Allmargir menn sem staddir
eru í Svíþjóð, vilja ekki fara
þangað. Þeir vilja heldur svelta
sig í hel. Eða stytta sjer aldur
á fljótvirkari hátt. Þetta finst
Þjóðviljamönnum brein goðgá.
Að Svíar skuli vilja leyfa mönn
um landvist, sem hið austræna
,,lýðræðisríki“ vill fá til sin. —
Ungur hagfræðingur, er lengi
hefir verið í Svíþj . skrifar dálk
eftir dálk í Þjóðviljann um
þetta mál, og heldur því fram,
að þær frjettir, sem Morgun-
blaðið flytur frá Reutersfrjetta-
stofunni eða úr sænskum blöð-
um, sjeu meira og minna heima
tilbúnar skáldsögur. Hann skil-
ur ekki hvaðan sú mannúð er
sprottin, meðal sænsku þjóðar-
innar, sem er þess valdandi, að
Svíar hika við að taka þessa
dauðvona menn með valdi og
flytja þá austur yfir saltan sjó.
Engu er líkara en það hafi
ekki örfandi áhrif á dómgreind
ungra mentamanna og heil-
brigða skynsemi þeirra í bili,
er þeir innritast í kommúnista-
flokkinn.
Áhvggjucfni nr. 2.
ANNAÐ áhyggjuefni reyk-
vískra kommúnista um þessar
mundir er af alt öðrum toga
spunnið. Það er prófkosning
Sjálfstæðisflokksins. Um hana
geta þeir ekkert sagt, annað
en hreitt uppnefnum og skæt-
ing í þá menn, sem eftir fyrstu
óbundnu kosninguna eru á
prófkjörslistanum
Prófkosning innan flokks til-
heyrir ekki hinu „fullkomna
austræna lýðræði. Jafnvel ekki,
þar sem flokkurinn er aðeins
einn, og enginn hefir kosninga-
rjett nema hann sje í þeim
flokki, fær almenningur innan
hins allsráðandi flokks að ráða
því hverjir eru í kjöri. Hin
,,alvitra“ stjórn ræður fram-
bjóðendum, og kjósendurnir
hafa ótafemarkað frelsi til þess
eins: Að segja já og amen!
Reykvískir kommúnistar hafa
undanfarna daga komist að
þeirri niðurstöðu, að islenskum
kjósendum 3íkar yfirleitt bet-
ur hið vestræna lýðræði, með
prófkosningum, eins og í Sjálf-
stæðisflokknum, heldur en ein-
ræðisbrölt og klíkuskapur
kommúnista, með sellusniði.
Þjóðviljamenn treysta sjer
blátt áfram ekki til þess að
reyna að telja nokkrum lifandi
manni trú um, ag valdboð sellu
funda um framboðslista sje við
kunnanlegra en frjálst val
flokksmanna á frambjóðend-
um.
Þjóðsögur Ólafs’
Davíðssonar.
LOKSINS er komið út alt
þjóðsögusafn Ólafs Davíðsson-
ar, þrjú gríðarstór bindi. Hefði
eins vel mátt hafa bindin fjög-
ur, vegna stærðar á safninu.
Utgefandi er Þorsteinn M. Jóns
son á Akureyri. Hann hefir áð-
ur gefið út nokkurt úrval úr
þessu þjóðsagnasafni. En þarna
er það prentað alt, og er fult
eins mikið sem safn Jóns Árna-
sonar.
Þorsteinn M. Jónsson hefir
hvorki sparað fje nje vinnu, til
að gera útgáfu þessa vel úr
garði. Á hann þakkir skildar
fyrir það. Hefir hann t. d. flokk
að allar sögurnar með stakri
nákvæmni, eftir efni, svo bókin
er að því leyti aðgengilegri en
önnur þjóðsagnasöfn, sem út
hafa verið gefin. Eftir þessa út-
gáfu er það augljóst öllum; að
ekkert íslenskt þjóðsagnasafn,
annað en Jóns Árnasonar, er
sambærilegt við hið mikla og
merkilega safn Ólafs.
Liðin eru 42 ár síðan hinn
sjerkennilegi, athafnamikli og
afburðavinsæli fræðimaður Ól-
afur Davíðsson dó 43 ára gam-
all.
Hefir lengi verið of hljótt um
band sín á milli, er greiddi fyr-
ir hugðarefnum þeirra og þjóð-
rækismálum yfirleitt. Þegar ís-
lendingar koma heim, gætu þeir
átt aðstoð vísa og leiðbeiningar
frá stofnun þessari. Hún hefði
líka á hendi frjettaflutning til
íslendinga erlendis, í útvarpi
og e. t. v. með því að gefa út
hentugt mánaðarrit. Með öfl-
ugri starfsemi hjer á landi á
þessu sviði, yrði íslendingum
út um heim greiðari aðgangur
að því, að rækta frændsemi
sína við heimaþjóðina, en þeir
gætu jafnframt gert þjóð sinni
margháttað gagn. með margs-
konar erindisrekstri fyrir ís-
lenska hagsmuni. Ungir og
ötulir menn ættu að beita sjer
fyrir þessu máli. Gætu þeir
með því orðið ótal mörgum ís-
lendingum og þjóðinni i heild
að miklu liði.
Bændapólitík
Tímamanna.
í RÆÐU Jóns Pálmasonar,
alþingismanns, á Alþingi á dög-
unum, rakti hann framkomu
Framsóknarmanna í verðlags-
málum landbúnaðarins. Er
næsta ólíklegt að bændur, sem
eru ekki alveg staurblindir
nafn hans og starf. En ekki er, Tímamenn, geti lengur verið í
hætt við að hann falli í. vafa um! a^ það er ekki hags-
munamál landbúnaðarins, sem
Framsóknarflokkurinn hefir
fyrst og fremst fyrir augum, í
afskiftum sínum af þessum
málum.
I áratug hafa Framsóknar-
menn haft völdin yfir verðlags-
málum landbúnaðarins. Fjöldi
nefnda verið starfandi, en fáir
bændur fengið að koma þar ná-
lægt. Þetta fyrirkomulag hefir
vakið óánægju bænda, en verið
hentugt fyrir valdabröti Tíma-
klíkunnar hjer í Reykjavík.
Þegar núverandi landbúnað-
arráðherra setur þessi mál í
hendur bænda að öllu leyti,
., jsvo þeir verða einráðir, þá þyk
ojaiistæois- i. , . .
, , íst Timinn og fylgismenn hans
flokksms viðkunnarlegra að , „ , _ , . ,
, , , . . hafa umboð bænda til þess að
það geymdist í minnmgu, , , . . ...
. kvarta undan þeim umskift-
manna að þeir hefðu greitt at- I
kvæði gegn þessu uppátæki j ‘'
gleymsku með íslenskri þjóð,
meðan hún sinnir varðveislu
fornra minja, og hirðir um að
halda til haga þeim menningar-
verðmætum, sem felast í þjóð-
sögum og þjóðfræði.
Atkvæðagreiðsla.
ÞAÐ LÍÐA missiri og ár,
sagði Guðmundur Ásbjörnsson,
forseti bæjarstjórnar, á fundi
hjer á dögunum, milli þess að
viðhaft sje nafnakall í bæjar-
stjórn Reykjavíkur. Svo sjald-
an er þess óskað. En þegar
greiða skyldi atkvæði um það,
hvort hefjast ætti handa um
Hitaveitu Reykjavíkur, þá þótti
andstæðingum
Sjálfstæðismanna, að vilja hita
Tvískinnungur Framsóknar-
upp höfuðstaðinn með heitu j manna er þó gleggsti vitnis-
vatni frá Reykjum, og báðu j burðurinn um óheilindi þeirra
því um, að viðhaft yrði nafna-
kall.
Starfssvið Þjóðræknis-
fjelagsins.
EFTIR NOKKRA daga verð-
ur aðalfundur haldinn í Þjóð-
rækisfjelaginu hjer í bænum.
^ Hefir fjelag þetta starfað í
,nokkur ár, starfsemin einkum
I beinst að því, að greiða fyrir
sambandinu milli Þjóðræknis-
{fjelags íslendinga í Vestur-
heimi við heimaþjóðina.
Nú hefir komið til mála að
breyta starfsháttum þessa fje-
lags, og gera starfssvið þess
víðtækara í framtíðinni, og
starfseminá um leið öflugri en
hún hefir verið. 43 hjer verði
í hagsmunamálum bændastjett-
arinnar. Þeir láta annað blað
sitt halda því fram, að kjöt-
verðið, sem verðlagsnefnd
bænda ákvað í haust, hafi ver'-
ið alf of lágt. En samtímis hef-
ur hitt blaðið upp harðvítug-
an áróður í umdæmi sínu, Ak-
ureyri, gegn kjötkaupúm al-
mennings, vegna þess hve verð-
ið sje sett svívirðilega hátt!
„Kjötverkfall“ Dags á Akur-
eyri er óræk sönnun þess, að
Framsóknarmönnum er ósárt
um, þó bændur beri skarðan
hlut frá borði. Hefir ritstjóri
Dags haft þá ánægju af áróðri
sínum, að kjötsalan á Akureyri
er* nálega helmingi minni í
ár en hún var í fyrra. Þetta
, . . .. gæti á hinn bóginn leitt til þess
komið upp miðst.oð fyrir alla **
að bændur yrðu ekki sjerlega
Islendinga, sem erlendis dvelja
og menn sem telja sig íslenskrar j ‘
ættar og vilja halda tengslum
við: ættjörðina, hvar í beimi
sem þeir eru búsettir. Að sjálf-
sögðu verður samstarf slíkrar
stofnunar hjer á landi mest við
Vestur-íslendinga, þar eð land-
ar eru fjölmennastir í Vestur-
heimi. Gangast mætti fyrir því,
að fjelög íslendinga, hvar sem
er í heiminum, mynduðu sam- haldsflokki.
ánægðir með Framsóknarblað-
ið, sem beitir nú orku sinni í
það að bændur komi ekki út
vöru sinni fyrir það verð, sem
þeim er ætlað.
Hjer í Reykjavík ber minna
á „kjötverkfalli Framsóknar-
manna, vegna þess hve fáir
menn hjer eru, sem tilbeyra
þessum ofstækisfulla aftur-