Morgunblaðið - 27.02.1946, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 27. febr. 1946
MORöDNBLAÖií
Norðmaðurinn Trygve Lie
EKKI kemur það ósjald-
an fyrir, að samanburður
sje gerður á Trygve Lie og
Bevin, utanríkisráðherra
Breta. Báðir eru feitlagnir,
eru gæddir ríkri kímnigáfu
og ferill þeirra á sviði stjórn
málanna er að ýmsu leyti
líkur. — Þeir eru báðir
komnir af alþýðufólki, og
Trygve Lie mun minnast
þess meðan hann lifir.
í fyrstu ræðu sinni, eftir
að hafa verið kjörinn aðal-
ritari þings Sameinuðu þjóð
anna, lagði Lie áherslu á það
að hinum hröktu miljónum
veraldarinnar væri veitt
nægileg aðstoð, hvað allan
aðbúnað snerti. Með því
einu, sagði hann, væri hægt
að tryggja það, að fórnar-
lömb heimsstyrjaldarinnar
síðari hefðu ekki Iátið líf
sitt árangurslaust. Bæði
Bevin og Lie eiga hinn glæsi
lega feril sinn á sviði stjórn-
mála að þakka áhuga sínum
fyrir samtökum verkalýðs-
ins, en þau hafa ætíð verið
megin áhugamál þeirra.
En það er einnig margt
líkt á með þeim Lie og Byr-
nes, utanríkisráðh. Banda-
ríkjanna. Bæði Norðmaður-
inn og Bandaríkjamaðurinn
urðu að treysta á sjálfa sig,
til að koma sjer áfram í þjóð
fjelaginu, og urðu að leggja
mikið að sjer, til að greiða
kostnaðinn við skólagöngu
sína. Báðir hófu starfsferil
sinn sem sendisveinar.
í raun og veru hóf Lie
virka þátttöku í stjórnmála-
lífinu áður en hann byrjaði
að ryðja sjer braut á sviði
atvinnumála Faðir hans var
smiður, og Lie var þegar í
æsku ákveðinn fylgjandi
verklýðsflokksins. Er hann
var tíu ára gamall, fjekk
hann sjer að láni hest og
vagn á hverjum kosninga-
degi og ók í gegnum útjað-
ar Aker. Þeim, sem hann
rakst á á leiðinni, bauð hann
kurteislega upp í hann en
um leið og farþegamir voru
sestir, hóf Lie fjörugar
st j órnmálaumræður.
Er á kosningastaðinn
var komið, þóttist hinn ungi
stjórnmálamaður þess full-
viss, að farþegar hans
mundu greiða rjettum flokki
atkvæði sitt.
Trygve Lie hefir mætur á
ungu fólki, og ánægju af
nærveru æskumanna. Vinir
hans segja, að hann hafi lagt
það í vana sinnað múta hin-
um þremur ungu dætrum
sínum með sælgæti, til að fá
þær til að sitja á fyrsta bekk
meðál áheyrenda á fundum
og öðrum samkundum.
Stjórnmálaáhugi hans
vaknaði sncmma.
Á UNGA aldri var Trygve
Lie meðlimur verklýðsfje-
lags æskumanna, en 15 ára
gamall innritaðist hann
sem fjelagi verklýðsflokks-
ins. Með því að vinna eftir
hádegi sem sendisveinn,
tókst honum að sækja skóla
á morgnana og lesa lexíur
sínar á kvöldin. í ráði var
Fyrsta aðalritara Sameinuðu þjóðanna
bíða mörg og erfið viðfangsefni
(L-ftir ^yJJífrecl J/oacLim JJiáclier
að hann yrði iðnaðarmaður,
eins og faðir hans hafði ver-
ið og bræður hans voru allir.
En einn kennara hans kann-
aðist við hæfileika hans og
ráðlagði honum að halda
áfram námi. 19 ára að aldri
var honum veittur styrkur
til náms við háskólann í
Oslo og lagði stund á lög-
fræði. Hinn tilvonandi utan-
ríkisráðherra Noregs lauk
prófi með ágætiseinkunn.
Lie hóf starfsemi sína sem
lögfræðingur árið 1919. —
Hann var einnig ritari mið-
stjórnar verklýðsflokksins
og lögfræðilegur ráðunautur
ýmsra verklýðsfjelaga. Þá
þegar hafði hann beitt sjer
fyrir endurbótum á launum
verkamanna o. fl., og hafði
mikið að segja um stjórn
fæðingarbæjar síns, Aker, í
grendinni við Oslo.
Árið 1921 gekk Trygve
Lie að eiga Hjördísi Jörg-
ensen, en hún hafði verið
vinkona hans frá æsku. Hún
var ötull stuðningsmaður
eiginmanns síns. Sjálfur hef
ir Lie í gamni verið kallaður
ötulasti baráttumaður Nor-
egs fyrir rjettindum kvenna.
Hann var ákveðinn fylgj-
andi jafnrjettis kvenna og
karla og stefndi að því, að
laun þeirra og tækifæri til
atvinnu væru þau sömu og
karlmanna.
Trygvi Lie hefir ætíð átt
heima í vinstri fylkingar-
armi verklýðsflokksins. —
Bækur hans um málefni
verkamanna benda allar í
þá átt.
Lie stundar íþróttir sjer
til dægrastyttingar. — Hann
studdi unglingasamtök og
leiðbeindi þeim, og vann að
því, að meðlimir þeirra gætu
eignast leikvelli og haft
meiri tíma aflögu til alls-
konar íþróttastarfsemi. Sjálf
ur er Lie áhugasamur
íþróttamaður, leikur tennis
og er ágætur á skíðum, eins
og allir Norðmenn. Antony
Eden og Lie hafa aldrei
keppt á sviði stjórnmálanna,
en þeir hafa ekki ósjaldan
áttst við í tenniskeppnum.
Þá er hann og, eins og flest-
ir Oslobúar, góður knatt-
spyrnumaður. Hann horfði
oft á kappleiki og hrópaði þá
hvatningarorðum til leik-
manna. Vinum sínum sagði
hánn, að þetta væri „gott
fyrir lungun“. Er hann var
landflótta í Englandi, mætti
hann oft og tíðum öðrum
áhugamanni um knatt-
spyrnu — Hákoni konungi.
Árið 1926 var Tryge Lie
kosinn meðlimur miðstjórn-
ar flokks síns. Níu árum
seinna bauð Johan Ny-
gaardsvold honum sæti í
Trygve Lie
stjórn sinni sem dómsmála-
ráðherra. Lie var þá 38 ára
að aldri. Árið 1937 var hann
kosinn á þing.
Hann er sístarfandi.
LIE hefir það fyrir reglu
að hefja vinnu sína snemma
á morgnana og ljúka störf-
um seint á kvöldin. Vera
má að starfsbræður hans við
þing Sameinuðu þjóðanna
hefðu gott af því,.að lesa eft-
irfarandi: Hinn nýi yfir-
maður þeirra er yfirleitt geð
góður og rólyndur. Að eins
það, að vera ónáðaður, er
hann er þreyttur og önnum
kafinn-við eitthvert mikil-
vægt vandamál, getur haft
í för með sjer, að hann
stökkvi upp á nef sjer. Það
bregst þá ekki, að hann biðji
afsökunar ekki seinna en
eftir hálfa klukkustund. •—
Trygve Lie fær aldrei leið-
indaköst, nema þá að einni
orsök undantekinni: Hann
getur setið og verið þegj-
andalegur svo dögum skiftir,
ef einhver meðlimur fjöl-
skyldu hans gleymir afmæl-
isdegi hans. Er hann dvaldi
í London, var þessi fjöl-
skylda orðin óhemju stór. •—
Heimili Lies var samkomu-
staður mikils fjölda ungra
Norðmanna og hermanna í
fríi.
Árið 1939 var hann gerður
að birgða og flotamálaráð-
herra. Hann sá fram á það,
að land hans mundi að öll-
um líkindum verða fyrir
miklum óþægindum vegna
hafnbannsins, jafnvel þótt
tekist hefði að halda Norgei
utan styrjaldarinnar. Mikl-
um birgðum af nauðsynja-
vörum var því komið fyrir
til geymslu. Noregur var
eina landið á meginlandinu,
sem ekki neyddist til að
hefia skömtun á bensíni
fvrstu mánuðina eftir að
styrjöldin braust út. Þegar
dr. Braumer sendiherra,
lagði úrslitakosti Þýska-
lands fyrir norsku stjórnina,
átti norska ríkið, vegna öt-
ullar framgöngu Trygve
Lie, geysimiklar varabirgðir
af rúgmjöli, hveiti, kolum
o. s. frv.
Lie var konunginum og
krónprinsinum samferða
alla hina hættulegu leið yfir
Noreg. Hann sameinaðist
hinum ráðherrunum í litlu
ferðamannahóteli á hæðum
Romsdalsins. Hann var þá
enn í skóhlífum og hvers-
dagsfötum, því í flýtinum
hafði reynst ómögulegt að
finna hæfileg skíðaföt handa
honum, en sem vitað er,
er hann bæði stór og feitlag-
inn.
Þúsund skip komust undan.
ER LIE kom til Aandals-
nes, náði hann sambandi við
aðalstöðvar breska hersins.
Með geysimiklum erfiðleik-
um tókst honum að útvega
birgðir þær, sem nauðsyn-
legar voru til þess að hægt
væri að halda uppi vörnum
í Norður-Noregi. •— Mesta
afreksverk hans var þó það,
að auðnast að forða flotan-
um undan hrammi Þjóð-
verja. Hann vann dag og
nótt í litlu fjallahóteli og
tókst að koma 1000 skipum
undan, meðal þeirra fjöl-
mörgum, sem voru undir
nefinu á óvininum. Þessi
skip áttu eftir að verða Bret
um ómetanleg aðstoð.
Áður en Trygve Lie varð
að hverfa til Bretlands,
þurfti hann að ráða fram úr
öðru mikilsverðu vanda-
máli. Við þetta notaðist
hann við litla, hreyfanlega
útvarpsstöð. Honum tókst
að koma í veg fyrir falsaðar
fyrirskipanir til flutninga-
skipa, og beina þeim að höfn
um bandamanna.
í febrúar 1941, varð
Trygve ' Lie utanríkisráð-
herra. Með framkomu sinni
og samningagerðum tókst
honum að afla sjer og landi
sínu margra vina bæði í Eng
landi og meðal stjórnarer-
indreka bandamanna. Og þó
var Lie ætíð í nánu sam-
bandi við heimaland sitt. —
Honum gekk greiðlega að
afla sjer nauðsynlegra upp-
lýsinga. Það, að brú hefði
verið sprengd í loft upp í
Noregi, frjettist t. d. oft fyr
í London en Oslo. Það er
hinu ágæta samstarfi
norsku stjórnarinnar í Bret-
landi og baráttumannanna
heima fyrir að þakka, hve
vel Norðmönnum gengur
endurreisnarsarfið. En Lie
dvaldist sjálfur í margar "vik
ur í Noregi á meðan á styrj-
öldinni stóð, og sagði vinum
sínum í London, er þeir
mintust á hina löngu fjar-
veru hans, að „hann hefði
haft feykimikið að gera“.
Tryge Lie er góður að um-
gangast fólk og þar koma
tungumálahæfileikar hans
honum að góðum notum. —
Han talar ensku, frönsku og
þýsku, en aðeins nokkur orð
í rússnesku. Hann íalar
þessi mál hægt og skýrt.
í janúar 1944, gerði hann
ágætt yfirlit yfir stjórnmála
lega afstöðu nágrannaland-
anna fyrir og á meðan á
styrjöldinni stóð. Hann að-
stoðaði við að koma á betri
samvinnu við Svíþjóð, en
mannúðarstarfsemi sænsku
þjóðarinnar er minst með
þakklæti í Noregi. Þá hrós-
aði hann mótstöðuhreyfing-
unni dönsku. •— Um sömu
mundir ljet hann í ljósi þá
skoðun sína, að lýðræðis-
ríkið Finnlandi, mundi á ný
vinna sjer hylli þjóðanna. _—
Um ísland sagði hann: „ís-
land hefir einnig sýnt mik-
inn vinarhug og skilning á
baráttu Norégs síðustu ár-
in“.
Berst fyrir alþjóðasam-
vinnu.
ÞÓ HEFIR Trygve Lie
lýst því yfir hvað eftir ann-
að, að efnahagsleg og stjórn
málaleg samvinna Norður-
landa sje ekki nóg, að þetta
verði að ná til allra frjálsra
þjóða veraldarinnar.
Eftir reynslu liðinna ára
hefir Trygve Lie komist á
þá skoðun að ævarandi hlut
levsisstefna lands síns sje
röng, og krefst þess að Nor-
egur taki virkan þátt í ör-
yggiskerfi veraldarinnar.
Eftirmaður hans mun
fylgja sömu stefnu.
Fyrsti aðalritari samein-
uðu þjóðanna kallar sjálfan
sig þjón veraldarinnar. —
Hann getur orðið þetta, ef
honum tekst að koma á fót
stofnun, sem kemur í stað-
inn fyrir þjóðahroka og stór
veldabrjálæði. Trygve Lie
er kappsfullur og einbeitt-
ur. Hann kom skipastól þjóð
ar sinnar undan óvinunum,
í hafnir bandamanna. Við
skulum vona, að honum tak-
ist að þessu sinni að stýra
löndum bandamanna í ör-
ugga höfn ævarandi friðar.
SámHmáli milli
Páfastólsbis og
Spánar
London í gærkvöldi.
BRÁÐLEGA verður undirrit-
aður sáttmáli milli Páfastólsins
og Spánar. Talið er að samn-
ingum sje þegar lokið, eftir all-
miklar viðræður milli fulltrúa
Páfa( og spönsku stjórnarinnar.
Þessir samningar koma í stað
annarra, sem útrunnir voru og
voru einkum um erfðarjettindi
Spánverja til þess að útnefna
kirkjuhöfðingja. í annan stað
er samið um það, að sama á-
stand verði framvegis í mál-
efnum hins spánska dómstóls í
kirkjulegum málum. — Einna
mest hefir Alberto Atrajo, ut-
anríkisráðherra Spánar tekið
þátt í samningum þésáum af
Spánverja hálfu, en hann er
mjög valdamikill maður innan
samtaka kaþólskra á Spáni.