Morgunblaðið - 08.03.1946, Blaðsíða 7

Föstudagur 8. marz 1946
KOH0DNBLA91*
*
RÍKISREKSTUR OG ATVINNULEYSI
I Bandaríkjunum hafa 6,000,000
sjálfstæðir atvinnurekendur samtals
38,000,000 manna í þjónustu sinni
ÖFLUGASTA vopn stjórn-
málamarlnsins í dag er orðið
„öryggi“. Allskonar slagorð
hafa myndast í sambandi við
þetta, „Atvinna handa öllum“,
„Ekkert atvinnuleysi“ og „Ör-
yggi öllum til handa, frá vögg-
unni til grafarinnar". Ef þú
leyfir þjer að efast um, að þetta
sje framkvæmanlegt, ertu þeg-
ar gagnrýndur harðlega sem ó-
vinur almúgamannsins og með-
mælandi atvinnuleysis og
glundroða.
Meginkjarni hugmyndarinn-
ar er sá, að ríkisstjórnir geti
og verði að sjá öllum fyrir at-
vinnu. Að mínu áliti er þetta
mögulegt. En eina leiðin, sem
hægt væri að fara, væri sú,
að ríkisstjórnirnar sviftu al-
menning öllu frelsi og lífskjör
þjóðanna yrðu lakari.
Með þessu á jeg ekki við
það, að ómögulegt sje að veita
öllum atvinnu. Jeg held það
sje hægt. Og stjórnir landanna
geta lagt mikið að mörkum.
Tökum dæmi. Hugsaðu þjer
stórt sjúkrahús, sem rekið er
af einhverjum einstaklingi.
Sjúklingarnir borga fyrir hjúkr
unina. En það er deild í þessu
sjúkrahúsi, þar sem læknis-
hjálp er látin í tje ókeypis.
Augljóst er, að þeir sjúkling-
anna, sem sækja þann hluta
sjúkrahússins, þar sem borgun
er tekin fyrir hjúkrun, verða
að greiða nægilega mikið fyrir
læknishjálpina, til að hægt sje
að reka bæði þá læknadeild,'
sem þeir sækja, og deildina,
þar sem menn geta vitjað
læknis þóknunarlaust. Þessi að-
ferð er ágæt, svo lengi sem hjá
því verður komist að of margir
sjúklingar leggi leið sína á deild
ina, þar sem læknishjálpin er
ókeypis. En ef þessi deild held
ur áfram að stækka, þar til
hún tekur yfir of mikinn hluta
sjúkrahússins, verður árangur-
inn sá, að ókleyft verður að
halda áfram rekstri þeirrar
deildar, sem þyggur borgun af
sjúklingunum, með þeim ár-
angri að hún og deildin, sem
rekin var með hjálp hennar,
legst niður. Þeir, sem stækka
ókeypis deildina með meira ör-
yggi fyrir augum, hafa ekki
aukið öryggi sjúkrahúsreksturs
ins, læknanna og hjúkrunar-
liðsins. Þvert á móti: þeir hafa
eyðilagt það. Það, að geta veitt
mönnum atvinnu, hvort sem
um einkafyrirtæki eða ríkis-
stjórnir er að ræða, byggist á
möguleikum stofnunarinnar til
að geta borgað þeim vinnu-
laun.
Að sjá þeim hluta þjóðar-
heildarinnar, sem fyrr eða síð-
ar kann að verða ókleift að sjá
fyrir sjer sjálfur, fyrir öruggri
afkomu, er einfalt mál, svo
framarlega sem meiri hluti þjóð
arinnar — 90% skulum við
segja — hefir fasta atvinnu.
i’eir 90, sem geta unnið, verða
að framleiða nægilega mikið
handa sjálfum sjer og þeim 10,
sem ekki geta unnið. Og þrátt
íyrir þessa staðreynd, höfum
við árum saman haft þá skoð-
ua á hlutunum, að ef yfirvöld-
ln láti hina tíu óheppnu fá pen-
lnga, muni þeir eyða þeim og
bannig bjarga hinum 90 starfs-
hæfu frá hruni.
Atvinna er öryggi.
ÖRYGGI borgarans byggist
á atvinnu hans. I Bandaríkj-
unum stunda 6,000,000 sjálf-
stæðan atyinnurekstur og hafa
38,000,000 manns í þjónustu
sinni. Hvað skapar þessa at-
vinnumöguleika?
Maður eins og N. N. getur
sett upp pylsusölu, eða Henry
Ford hafið bifreiðaframleiðslu.
Aðrir fá svo vinnu í pylsusöl-
unni eða bifreiðaverksmiðj-
unni.
Maðurinn, sem hefir sjálf-
stæðaíi atvinnurekstur, er að
skapa atvinnuskilyrði handa
öðrum einstaklingum. Atvinnu
rekstur af hvaða tegund sem
er, byggist á manninum, sem
átti upptökin að honum, hug-
mynd hans og rekstursfje. Land
búnaðarverkamaðurinn getur
ekki hafið jarðyrkju, fyr en
hann hefir útvegað sjer áhöld
og landskika; framleiðandan-
um er ómögulegt að hefja stál-
framleiðslu, nema hann hafi
byggingar og vjelar til umráða.
Þetta þýðir það, að sá, sem byrj
KVENFJELAG FRIKIRKJU-
SAFNAÐARINS í Reykjavík
minnist 40 ára afmælis síns
þessa dagana.
Skömmu eftir að Fríkirkju-
söfnuðurinn var stofnaður 19.
nóv. 1899, var fyrst stofnað
kvenfjelag innan vjebanda
safnaðarins, en það fjelag lagð
ist niður eftir rúm 2 ár. Hafði
það á þeim tíma unnið með
dugnaði og áhuga að eflingu
og þroska safnaðarins, og með-
al annars lagt fram einn fyrsta
skerfinn til byggingar Frí-
kirkjunnar
Upp úr áramótum 1906 tóku
nokkrar áhugasamar safnaðar
konur að undirbúa stofnun nýs
Kvenfjelags, og var fjelagið
stofnað 6. mars 1906. Skipuðu
fyrstu fjelagsstjórnina frúrnar
Guðríður Guðmundsdóttir for-
maður, Ragnheiður Guðjohn-
sen ritari, og Þorbjörg Þórð-
arson gjaldkeri.
Fjelag þetta hefir síðan
blómgast og vaxið hægum,
jöfnum skrefum, og eru fje-
lagskonur nú nær 230 að tölu,
og er rjett að geta þess, að þar
eru yfirleitt allir fjelagar virk-
ir og starfandi að einhverju
leyti. En engin áhersla hefir
verið lögð á það að telja fje-
laga sem flesta á pappírnum.
Starfið hefir ekki verið rekið
með áberandi auglýsingastarf-
semi eða áróðri, heldur í kyr-
þey, með sívakandi elju, á-
huga og fórnfýsi. Þetta kyr-
láta og blessunarríka starf
hefir verið svo vel unnið, að
félagið á ríkan þátt í því, að
ar sjálfstæðan atvinnurekstur,
verður að hafa lagt peninga fyr
ir, eða einhver annar verður
að hafa gert það sem er fús
til að lána honum upphæðina.
söfnum, skólum og skemtigörð
um. Þær geta aukið herinn eða
komið á fót nýjum starfsdeild-
um. En eina leiðin til þess, að
þær geti rekið þessar stofnanir,
er með innheimtu skatta. Og
þessir skattar geta komið frá
aðeins einum tekjustofni.
Ef þú ætlar að reka skógerð,
verðurðu að greiða allan kostn
að við framleiðsluna, auk þess
sem þú verður að borga skatt,
svo að hægt sje að halda við
söfnum, skemtigörðum og her-
skipum rikisstjórnanna. Þetta
er eins og það á að vera. En
það er aðeins mögulegt með því
að leggja kostnaðinn af fram-
kvæmdum hins opinbera á fram
leiðsluverð skónna.
Ríkisrekstur má ekki eyðileggja
einstaklingsframtakið.
EF einhver ríkisstjórn tekur
þá ákvörðun að „útvega“ öll-
hagur Fríkirkjusafnaðarins
stendur með blóma.
Starf fjelagsins hefir beinst
að því annarsvegar og fyrst og
fremst, að styrkja og styðja
söfnuðinn og kirkjuna og alt
safnaðarstarfið með höfðingleg
um gjöfum og fjárframlögum,
en hinsvegar hefir verið reynt
að styðja fátækar fjelagskon-
ur eftir mætti og styrkja ým-
islega líknarstarfsemi. — Má
geta þess, að fjelagið hefir á
liðnum árum lagt fram nær 70
þúsund krónur til þessara
hluta. Hafa þessar gjafir allar
reynst mikils virði, en þó er
enn meira verð öll vináttan,
trygðin og fórnfýsin, sem söfn
uðurinn hefir notið frá fjelags
konum. Síðustu árin hefir fje-
lagið jafnframt látið sig skifta
nokkru meir en áður ýms al-
menn áhugamál og fjelagsmál
kvenna, þótt stefna þess og til-
gangur sje og verði óbreytt.
Fundasókn er ávalt góð, fje-
lagslífið í heild sinni ánægju-
legt og samvinna fjelags-
kvenna einhuga og ágæt.
Kvenfjelag Fríkirkjusafnað-
arins mun vera eitt hið fyrsta
kvenfjelag, sem stofnað er til
stuðnings ákveðnum söfnuði.
Jeg minnist þess, að fyrir all-
mörgum árum vakti Jón bisk-
up Helgason eitt sinn athygli á
starfi þessa fjelags við upphaf
prestastefnu, og taldi að það
mætti vera söfnuðum þjóð-
kirkjunnar til hvatningar um
að stofna til svipaðrar starf-
semi hjá sjer. •— Á síðari ár-
um hafa ýmsir söfnuðir lands-
um atvinnu, verða vinnulaunin
að koma frá landbúnaðarverka-
manninum, skógerðarmannin-
um og verksmiðjueigandanum.
Jeg er auðvitað ekki að bera
mig upp undan því, að fram-
leioendur verði að greiða kostn
að þann, sem ríkisstjórnir hafa
óhjákvæmilega í för með sjer.
Oðruvísi getur ekki verið. En
menn verða að gera sjer það
vel ljóst, að of langt er hægt
að ganga í þessum efnum.
Og nú komum við að ákaf-
lega hættulegri staðreynd. Ríkis
stjórn Bandaríkjanna, líkt og
aðrar ríkisstjórnir, rr;un ekki
reynast þess umkomin, að afla
nægilegs fjár til að tryggja öll-
um atvinnu. Skattgreiðendurn-
ir munu ekki láta það viðgang-
ast. Stjórnin mun því verða að
grípa til þeirrar úrlapsnar, að
taka hvað eftir annað innan-
ríkislán. Og þetta þýðir það, að
stjórnin verður stöðugt að
ganga á bankainneignir al-
mennings.
Mjer er tjáð, að aldrei áður
hafi Bandaríkjamenn átt jafn
ins éignast svipuð fjelög inn-
an sinna vjebanda, og er það
vel farið, því að engir vinna
að safnaðarmálum af meiri
skilningi, trúmensku og fórn-
fýsi en góðar konur.
Stjórn Kvenfjelags Frí-
kirkjusafnaðarins skipa nú
frúrnar Bryndís Þórarinsdótt-
ir formaður, Ingibjörg ísaks-
dóttir gjaldkeri og Ingibjörg
Steingrímsdóttir ritari, og vara
stjórn frúrnar Lilja Kristjáns-
dóttir og Kristin Vigfúsdóttir.
Fjelagið minnist afmælis
síns í kvöld með samsæti í
Tjarnarcafé, ásamt nokkrum
gestum sínum og góðvinum.
Á. S.
Endurskoðun bresk
egypfsku samning-
anna
Cairo í gærkvöldi.
SIDKI PASHA, forsætisráð-
herra Egyptalans hefir tilkynt
að á næstunni muni hefjast við-
ræður milli fulltrúa Egypta og
Breta um endurskoðun bresk-
egyptsku samninganna og um
brotför breskra hersveita úr
landinu.
Forsætisráðherrann bauð
Wafdistaflokknum í Egypta-
landi að fá fulltrúa í samninga-
nefndina, en forvígismenn
flokksins settu slík skilyrði fyr
ir þátttöku í samningaumleitun
um, að ekki þótti fært að ganga
að þeim. >—Reuter.
miklar inneignir í bönkum og
vátryggingafjelögum og nú.
Þetta mun vera rjett. Frá 1935
til 1945, hafa inneignir manna
í bönkunum aukist um 84 biljón
ir. En af þessu hefir stjórnin
tekið 811-2 biljón að láni. Næst-
um hver einasti eyrir af þvi,
sem lagt hefir verið inn undan-
farin tíu ár, hefir stjórnin tek-
ið að láni. Og sama er að segja
um vátryggingafjelögin.
Einu sinni var svo haldið á
málunum, að þessar bankainn-
eignir bljesu lífsanda í allt at-
hafnalíf, byggð voru einkahús
og skrifstofubyggingar, verfe-
smiðjur, flutningakerfi og
bændabýli. Þetta er nú breytt.
Jeg þarf ekki að koma með nein
ar tölur, til að sýna fram á
það, að megnið af inneignum
almennings fer nú til kaupa á
ríkisskuldabrjefum. Staðreynd-
in er sú, að inneignir Bancla-
ríkjamanna, sem einu sinni
voru mikilsverðasti þátturinn 4
athafnalífi þjóðarinnar, eru nú
frosnar inni hjá einum aðila —
ríkisstjórninni.
Einkennilegar tilíögur.
ÞEIR, sem eru aðal formæl-
endur hugmyndarinnar um veJ
megun fyrir tilbeina ríkisvalds-
ins, leggja mikla áherslu á
slagorðið „Vinnu handa 60
miljón manns'1. Tala þessi er
fundin með getgátum einum.
Þessir menn hafa gert það að
tillögu sinni, að vinnuveitendur
gefi stjórninni í Washington ár-
lega skýrslu um það, hversw
mörgum mönnum þeir munv
geta veitt atvinnu á árinu, sem
framundan er. Ef útkoman ver.5
ur ekki 60 miljónir, verður
ríkisstjórnin og eyðsluseggirn-
ir að taka til óspiltra málanna.
Með því að styðjast við þenn-
an mælikvarða, eru formælend-
ur hugmyndarinnar vissir urn
það, að frá hagfræðilegu sjón-
armiði sjeð sje ekkert atvinnu-
leysi. En jafnvel á þeim tím-
um, sem ekkert atvinnuleysi
er, eru stöðugt um 2 miljónir
manna á ferðinni, annað hvort
til að skifta um atvinnu eða
bústaði. Þannig verður ekk.i
hjá því komist, að á yfirborð-
inu sje ætíð um atvinnuleysi
að ræða, með þeim árangri, að
nauðsynlegt yrði að beita að-
ferðum þeim, sem að ofan
greinir, ef þessar furðulegu til-
lögur fengju fram að ganga.
Undanfarin tólf ár höfum við
með æmum kostnaði og litl-
um árangri verið að auka starf-
svið ríkisins, en látið okkur
málefni einstaklingsframtaks-
ins litlu skifta. Við höfum ver-
ið að eyða orku hins afkasta-
mikla einkareksturs til við-
gangs ríkisrekstursins.
Með frjálsu stjórnskipulagi
getum við í Bandaríkjunum
komið í veg fyrir atvinnuleysi.
En okkur er það aðeins kleíít
með því að auka framleiðslu-
getu okkar. Ríkisstjórnin get-
ur í þessum efnum leikið a-
hrifamikið hlutverk. Án henn-
ar er ógjörningur að ná þess**
takmarki. En ríkisstjórnin verð
ur að vita hvað hún er að gera
— hvort hún er að reyna að
koma þessu skipulagi á aftur,
eða eyðileggja það.
KvenfjelagFríkirkjusafnaðarins 40 ára