Morgunblaðið - 03.05.1946, Page 2

MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 3. maí 1946
Herstöðvarmálið og
flan Hermanns
Jónassonar
Jakob Hölier
sendiherra lætur
um við Ðani
SÍÐASTA dag þingsins var
á ný tekin til meðferðar þings-
ályktunartillaga Herm. Jónas-
«onar, um herstöðvamálið.
Var efni tillögu þessarar það,
að leggja 'fyrir ríkisstjórnina að
birta öll símskeyti og brjef, er
farið hafa á milli hennar og full
trúa erlendra ríkja um þetta
mál, og einnig bau símskeyti
og brjef, sem farið hafi milli
stjórnarinnar og fulltrúa ís-
lands erlendis, varðandi þetta
mál.
Svo sem kunnugt er ræddi
forstætisráðherra talsvert þessa
þingsályktunartillögu í sam-
bandi við vantraustið. Sýndi
forsætisráðherrann fram á, að
tillagan færi fram á að ger-
brjóta allar reglur, sem gilda
um meðferð utanríkismála. —
Afleiðing þess, ef sá háttur
yrði upp tekinn, sem tillagan
fór fram á, yrði sú, að öll utan-
ríkisþjónusta íslands yrði ger-
samlega óvirk. Væri furða að
fyrv. forsætis- og utanríkisráð
herra skyldi flytja slíka tillögu
á Alþingi.
Vildu draga úr birtingarkröf-
unni.
Þegar þetta mál kom á ný
til umræðu á lokafundinum í
sameinuðu þingi, reyndu þeir
Hermann og Eysteinn að draga
úr tillögunni; töldu að ekki
bæri að skilja hana eins bók-
staflega og forsætisráðherra
hefði gert. En, eins og kunnugt
er, hafði for.sætisráðherra þá
birt efnisskýrslu um herstöðva
málið (í vantraustsumræðun-
um) þannig, að alt sern máli
skifti, var ljóst fvrir þjóðinni.
Forsætisráðherra las þá upp
úr greinarge'rð tillögu Her-
manns þessar setningar1 — „í
þingsályktunartillögunni er
gert ráð fyrir, að öll símskeyti
«g brjef snertandi herstöðva-
máiið verði birt. Jeg fæ ekki
sjeð, að þetta feli í sjer neina
hættu“. Hjer væri svo skýrt að
orði kveðið, að enginn gæti
verið * í vafa um, hvað birta
ætti.
Magnús Jónsson formaður
utanríkismálanefndar lagði til,
að þetta mál yrði afgreitt með
Enn fremur spurðust þeir
fyrir uip, hvaða kvaðir yrðu á
okkur lagðar varðandi herstöðv
ar hjer, ef við fengjum upptöku
í bandalag sameinuðu þjóðanna.
'Forsætisráðherrann svaraði
þessu. Hann sagði, að engin ný
tilmæli hefði borist frá stjórn
Bandaríkjanna varðandi her-
stöðvar hjer. — Ríkisstjórnin
hefði sjeð blaðatilkynningu þá
um herstöðvamálið, sem stjórn
Bandaríkjanna sendi út og hún
gæfi ekkert tilefni til slíkrar
ályktunar.
Varðandi upptöku íslendinga
í bandalag sameinuðu þjóðanna
sagði forsætisráðherrann, að
þingið hefði einróma látið í ljós
ósk um þetta (15. febr. 1945).
Þingvilji væri því fyrir hendi
og við gætum hvenær sem er
átt von á þeim boðum, að okk-
ur gæfist * kostui á að verða
ein hinna sameinuðu þjóða. —
Myndi málið þá að sjáiísögðu
verða að afgreiðast á formleg-
an hátt.
Varðandi kvaðir, er við þá
tækjumst á hendur, væri það
að vísu rjett, að sameinuðu þjóð
irnar tækju ákvarðanir um,
hvar æjskilegt væri að hafa
herstöðvar til tryggingu heims
friðnum. En um þetta þyrfti
einnig sjerstaka samninga við
viðkomandi ríki.
Pjetur Ottesen spurði hvort
Bandaríkin gætu haft hjer her
nú í skjóii einhverra samninga
sem s^æðu yfir.
Forsætisráðherrann svaraði
þessu þannig, að engir slíkir
samningar stæðu yfir. Banda-
ríkin hefðu engan rjett öðlast
til hersetu hjer fram yfir það,
sem þau höfðu samkvæmt her-
varnarsamningnum frá 1941.
t t T •
„Brimhljóð" sýnl
á Akureyrl
LEIKFJELAG Akureyrar
hafði frumsýningu á sjónleikn
um Brimhljóð eftir Loft Guð-
mundsson, síðasta vetrardag.
Leikstjóri er Jón Norðfjörð og
Ieikur hann jafnframt eitt
hlutverkið, (Bringeir for-
tillögu þessarar, tekur deildin
fyrir næstá mái á dagskrá11.
Þessi dagskrártillaga var
samþykt með 34 atkv. gegn 13
(Framsóknarmanna). Einn þm.
(Steingr. Steinþórsson er tek-
ið hafði sæti Sig. Þórðarsonar)
greiddi ekki atkv., en fjórir
voru fjarstaddir.
Engar nýjar málaleitanir.
í sambandi við þetta mál,
spurðust þeir Hermann og Ey-
steinn fyrir um það, hvort kom-
ið hefði nýjar málaleitanir frá
stjórn Bandaríkjanna, um her-
stöðvar hjer, en skilja mætti
ýms blaðaummæli þannig, að
syo væri.
mann). Aðrir leikendur eru:
svofel'dri 'rökstuddri °dagsk'rá” jHólmgeir Pálsson (Sighvatur
„Með því að ríkisstjórnin |k'auPrna®ur)' Margrjet Kond-
hcfir skýrt þjóðinni frá þessu rup (Bergljot kona Sighvats).
rnáli og með því að Alþingi get, Svava Jónsdóttir (Halla, göm-
ur ekki fallist ó einstök atriði kona). Björn Sigmundsson
(Högni vjelstjóri). EHas
Kristjánsson (Piltur í fyrsta
þætti) Jenny Jónsdóttir
(Stúlka í 1. þætti). Júlíus Odd
son (Grímur gamall sjómað-
ur). Jóhann Ögmundsson,
Stefán Halldórsson, Víkingur
Björnsson og Jón Ingimars-
son leika «jómenn. Auk þessj
eru hátíðagestir.
Leiktjöldin málaði Haukur
Stefánsson, Þyri Eydal ljek á
píanó og Ingvi Hjörleifsson
var Ijósameistari.
Leiknum var ágætlega tek-
ið af áhorfendum, er hylltu
leikstjóra og leikendur í leiks-
lok og leikstjóra barst blóm-
vöndur.
JAKOB MÖLLER sendiherra
kom um helgina með Esju frá
Höfn. Hann ætlar að vera hjer
í' mánaðartíma, en hverfa síð-
an aftur til embættis síns.
Tíðindamaður blaðsins rabb-
aði við hann stundarkorn í gær,
-og spurði hann almæltra tíð-
inda. Hann Ijet vel yfir veru
sinni og starfi í Höfn. Sagði m.
a. að hann ætti yfirleitt ágæt-
um viðtökum að fagna, í skift-
um sínum við Dani, jafnt æðri
sem lægri.
Akaflega margir Danir leita
til sendiráðsins, til þess að afla
sjer allskonar upplýsinga um
Island, sumir í því skyni að
vita hve álitlegt sje að flytja
hingað.
Samningarnir milli Dana og
íslendinga bárust í tal. Sagði
sendiherrann að Danir hefðu
orðið að fá þeim slegið á frest,
vegna þess að nefndarmennirnir
eiga sæti í Ríkisjnnginu. Var
vonast eftir að þingfundir stæðu
ekki lengur en fram til páska.
En mörg helstu og vandasöm-
ustu málin væru þar ennþá óaf-
greidd, svo sem skattamálin og
endurskoðun hegningarlaganna
En lög þessi þurfa að fá gagn-
gerða breytingu Það hefir
reynslan sýnt, síðan þjóðstjórn
in sem sat við vöid í vor, eftir
frelsun landsins, setti lög þessi.
Þegar þingstörfum lýkur í
Danmörku, verður komið fram
að kosningum hjer. Svo enn
verður að fresta samningunum
lengra fram á sumarið. Christ-
mas Möller varð Hka að fresta
komu sinni Jiingað vegna þing-
starfa.
Sendiherrann mintist lítil-
lega á vinnudeilur þær, sem nú
standa yfir í Danmörku, og
verkfall ófaglærðra manna. En
kaupkröfur þeirra þóttu vera í
ósamræmi við samninga, sem
nýlega voru gerðir við faglærða
verkamenn.
Ymsir erfiðleikar atvinnu-
lífsins "bárust í tal m. a. það, að
vinnuafköst hafa víðast orðið
minni eftir styrjöldina en áður
var. En undantekning er á þessu
í Finnlandi. Þar hafa nýlegar
skýrslur sýnt, að afköst t. d.
skógarhöggsmanna hafa aukist
um 50%.frá því sem áður var.
Finnar þúrfa líka að greiða um
50% bjóðarteknanna í stríðs-
skaðabætur. Og ætla ekki að
láta bugast.
Sendihírrann ragði, að Jón
Krabbe skrifstofustjóri, væri
Framhald á bls. 12
Breskur skákmaður
teflir hjer fjölskákir
Einnig einvígi við skákmeisfara íslands
í GÆRMORGUN kom hingað með ,,Drottningunni“ ritstjóri
enska skáktímaritsins „Chess“, Mr. B. H. Wood, en hann er
einn af bestu skákmönnum Breta. Er hann hjer á vegum Skák-
sambands Islands og mun tefla hjer fjölskákir við íslenska skák-
menn og einnig mnn hann heyja skákeinvígi við Á,smund Ás-
geirsson, skákmeistara íslands.
Braggabúar fái hús-
næði í bæfarbygg-
ingunum
SIGFUS Sigurhjartarson vakti
máls á því á bæjarstjórnar-
fundi í gær, að íbúar bragga-
hverfa yrðu að sitja fyrir íbúð-
um í hinum nýju og væntan-
legu bæjarhúsum við Skúla-
götu og Miklubraut og flutti
tillögu þess efois.
Bjarni Benediktsson sagði,
að hann hefði altaf litið svo á,
að braggahverfin yrðu aldrei
tæmd nema með því móti, að
sjeð yrði fyrir leiguíbúðum
handa mörgu af því fólki, sem
þar býr nú.
En han.n benti á að till. Sig-
fúsar væri of einstrengingsleg,
því bærinn kynni að þurfa að
útvega stöku starfsmönnum sín
um íbúð í nýju húsnæði bæjar-
ins. Því vel gæti svo farið, að
bærinn misti af nauðsynlegum
starfsmönnum að öðrum kosti.
Tillögu Sigfúsar var vísað
til bæjarráðs. »
Jón A. Pjetursson var á sömu
skoðun og borgarstjóri aðTDæj-
arstjórn gæti ekki fyrirfram
ráðstafað öllu húsnæðinu. Hann
mintist á, að rjett væri, að at-
hugað væri hvernig sá fjöldi
útlendinga, sem hingað kemur,
fær húsnæði. Á hverjum mán-
uði kæmi hingaák margt fólk.
Lítið gagn yrði að ráðstöfun-
um bæjarins í húsbyggingar-
málum, ef mikið kæmi hingað
af erlendu fólki, er tæki upp
húsnæði er bæjarbúum væri
ætlað.
Tóniisiarljeiag Hafn-
arfjarðar sfofnað
ÞANN 20. apríl s. 1. var
Tónlistarfjelag Hafnarfjarðar
stofnað. Stofnendur voru 15
að tölu. Formaður fjelagsins
er Benedikt Tómasson, skóla-
stjóri, ritari Ásgeir Júlíus-
son, gjaldkeri Eiríkur Páls-
son og meðstjórnendur þeir
Beinteinn Bjarnason og sr.
Garðar Þorsteinsson.
Starfi sínu mun fjelagið
haga á líkan hátt og Tónlist-
iarfjelagið í Reykjavík, þ. e.
bjóða Hafnfirðingum að ger-
ast styrktarfjelagar og fái þeir
i þess stað aðgang að nokkr-
um hljómleikum á ári. Samn
ingar hafa þegar tekist við
Tónlistarfjelagið í Reýkjavík,
og á Tónlistarfielag Hafnar-
fjarðar kost á að fá til Hafn-
arfjarðar þá listamenn, er
leika á vegum þess“.
Blaðamenn áttu í gær tal við
Mr.' Wood og Árna Snævarr,
formann Skáksambandsins.
Fyrsta -fjölteflið sem Mr.
Wood teflir hjer, verður í kvöld
að Röðli. Mun hann þar tefla
við tíu landliðs- og 'meistara-
flokksmenn. Hefst skákin kl. 8
e.h. og verður teflt með klukku.
Næsta fjölteflið verður sennil.
á sunnudag og mun Wood þá
tefla við 20 skákmenn. Á þriðju
dag og fimtudag í næstu viku
teflir hann svo tvær skákir við
skákmeistara íslands, Asmund
Ásgeirsson. Öllum er heimill
aðgangur að skákum þessum,
meðan hús§úm leyfir. ’Einnig
getur verið, að Mr. Wood tefli
fleiri skákir hjer.
Tefldi í Færeyjum.
Á leið sinni til íslands, dvaldi
Mr. Wood tólf daga í Færeyj-
um. Tefldi hann þar fiölskák
við 20 menn. Vann hann 70%
skákanna. Þá tefldi hann og við
þrjá bestu skákmenn evjanna
og vann þá alla.
Mun tefla við Rússa.
Mr. Wood hefir teflt við alla
bestu skákmenn Englands og
unnið þá og einnig sigraði hann
í brjefaskákkeppni, en hann er
forseti alþjóða brjefaskáksam-
bandsins. En um skákmeistara-
titil Englands hefir ekki verið
teflt siðan 1938. Þá mun hann
í næsta mánuði vera með í
breska liðinu. sem teflir við
Rússa. Verður teflt í gegnum
útvarp. Annars hefir Mr. Wood
lagt meiri stund á að skrifa um
skák -og skipuleggja en tefla.
Hann hefir t. d. ritað stóra bók
um það efni.
Vill stuðla að því, að dr. Euwe
komi hingað.
Mr. Wood kveðst hafa mikið
álit á íslenskum skákmönnum
og sje sjer sönn ánægja að því
að hafa átt þess kost að heim-
sækja ísland Kvaðst. hann
myndi reyna að fá hinn heims-
fræga skáksnilling dr. Euwe,
fyrv. heimsmeistara í skák, til
þess að koma hingað og til Fær
eyja. En Mr. Wood þekkir dr.
Eywe mjög vel Myndu íslensk-
ir skákmenn áreiðanlega fagna
því mjög.
Rásfefnan í Simla
hefsf á sunnudag
New Dehli í gærkvöldi.
RÁÐSTEFNA bresku ráð-
herranna og Wavells vara-
konungs annarsvegar og full
trúa Þjóðþingsflokksins og
Múhammeðstrúarmanna hins
vegar hefst í Simla á sunnu-
daginn kemur. — Ráðherr-
ar»ir og varakonungurinn eru
komnir til Simla, • ,