Morgunblaðið - 09.10.1946, Side 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 9. okt. 1946
Aldaraímæli
Björns Jónssonar
ritstjöra
ALDARAFMÆLIS BJÖRNS JÓNSSONAR, ritstjóra og
raðherra, var minst í gær af ættingjum hans og vinum. —
Kvölddagskrá útvarpsins var helguð minningu hans. Var
lésið upp úr ritum hans og ræðum. Einnig var útvarpað at-
h.öfn frá heimili Sveins Björnssonar forseta íslands, sem er
eina barn Bjöins, sem enn er á lífi. í byrjun fundar í sam-
einuðu Alþingi í gær mintist Jón Pálmason forseti Björns
með nokkrum orðum. Kveðjur og blóm bárust víðsvegar að
m. a. frá ríkisstjórn íslands.
Góðir gestir kveðja
hljómleibar I
Reykjavík
Vcrðlaun úr Móðurmáls-
sjóði afhent.
Sveinn Björnsson forseti af-
henti Karli ísfeld verðlaun þau
er hann hefir hlotið fyrstur
manna úr ,,Minningarsjóði
Björns Jónssonar", Móðurmáls-
sjóðnum, en Karl þakkaði. A
Bessastöðum voru auk ættingja
Björns, sjóðsstjórnin og stjórn
Isafoldarprentsmiðju. Forset-
irin mælti á þessa leið við af-
hendingu verðlaunanna:
„Við erum stödd í Bessa-
staðastofunni gömlu, í híbýl-
um, sem voru skólastofur fyr-
ir rúmri öld. Á þeim dögum
störfuðu hjer margir ágætir
menn og stunduðu nám. Á
þessum degi finst mjer vera
sjérstakt tilefni til þess að
nefna úr þeim hópi nöfn
tveggja manna, sem áttu
hýor um sig meginþátt í
því að blása nýjum lífsanda í
móðurmál okkar, einkum rit-
málið, og fegra það, á öldinni,
setn leið. Þessir menn eru
kennarinn Sveinbjörn Egilsson
og nemandinn Jónas Hallgríms
son.
■k
Fyrir nokkrum árum var
stofnaður Minningarsjóður
Björns Jónssonar og nefndur
,,Móðurmálssjóðurinn“. í stofn
skránni segir meðal annars:
„Tilgangur sjóðsins er að verð-
launa mann, sem hefir aðal-
stprf sitt við blað eða tímarit,
og hefir, að dómi sjóðsstjórnar-
irinar undanfarin ár ritað svo
góðan stíl og vandað íslenskt
mál, að sjerstakrar viðurkenn-
irigar sje vert“. Stjórn sjóðs-
iris hefir frá upphafi verið
skipuð þessum mönnum: Bene-
dikt Sveinssyni skjalaverði,
Birni Guðfinnssyni lektor, Jóni
Magnússyni fil. cand. frétta
stjóra útvarpsins, Pjetri Ó1
afssyni hagfræðingi (sonarsvni
Björns Jónssonar) og Sigurði
Nordal prófessor.
Stofnskráin mælir svo fyrir
að úthlutun verðlauna skuli
fara fram 8. október, í fyrsta
sinni á 100 ára afmælisdegi
Björns Jónssonar, 8. október
1946.
Sá dagur er í dag og þess
vegna erum við saman komin
hjer á heimili mínu. Verðlaun-
in eru í þetta skifti 10.000
krónur fyrir sjerstakan atbeina
fyrirtækis, sem faðir minn
stofnaði í öndverðu, fyrir 70
árum, ísafoldarprentsmiðju.
Sjóðsstjórnin hefir ákveðið
einróma, að þessi verðlaun
skuli nú hljóta Karl ísfeld,
ritstjóri „Vinnunnar“. Hefir
stjóðstjórnin ráðið þessu ein, án
nokkurra afskifta annara. En
jcg hygg að föður mínum
mundi ekki hafa verið á móti
ÞEIR harmonikusnillingarnir
Lýður Sigtryggsson frá Akur--|
eyri og Norðmaðurinn Harry
Kristoffersen hafa farið víða um
land í sumar og haldið harmó-
nikuhljómleika. Þeir komu
hingað, sem kunnugt er snemma
sumars. Kristcffersen fór aftur
heim til Noregs, en kom síðan
á ný hingað. Nú er hann á för-
um, en Lýður mun dvelja hjer
á landi um óákveðinn tíma.
Þeir fjelagar hafa farið um
skapi, að ritstjóri málgagns alt landið og höfðu ekki ætlaS
samtaka alþýðumanna, sem
stunda handavinnu og erfiðis-
vinnu, skuli hafa verið talinn
veður þessara verðlauna. Jeg
marka það, auk annars á eftir-
farandi ummælum alþýðu-
manns um föður minn látinn:
„Fýrir landið vann hann
meira en fyrir sjálfan sig, og
meira fyrir lægri stjettir þjóð-
fjelagsins en hinar æðri. Allar
slíkar orustur háði Björn Jóns-
son fyrir alþýðuna og til þess
að verja rjett hennar öðrum
fremur“.
Sjóðsstjórnin hefir óskað
þess að jeg afhenti verðlaunin
nú. Mjer er það ljúft verk. Þótt
jeg líti svo á, að það hljóti jafn-
an að vera hverjum forseta ís-
lenska lýðveldisins prýði, að
eiga þátt í athöfn til sæmdar
íslenskri tungu, þá geri jeg
þetta ekki í embættisnafni. Jeg
geri það sem sonur Björns rit-
stjóra, eina barn hans, sem enn
er á lífi.
Það var einkennandi þáttur í
æfi föður míns, að hann unni
íslenskri tungu hugástum alt til
hinstu stundar, hjelt fyrir hana
skildi og sýndi það með dæmi
sínu, að hann vildi gera veg
hennar sem mestan.
Herra Karl ísfeld. Jeg af-
hendi yður nú þessi verðlaun.
Jeg samfagna yður að hafa
hlotið þá sæmd, sem felst í
•dómi þeirra mætu og óvilhöllu
manna, sem hafa úrskurðað yð-
ur verðlaunin. Jeg vil bæta við
þeirri ósk, að haldast megi ást
yðar á móðurmáli okkar, yður
sjálfum til unaðar og sem flest-
um Islendingum, öldnum og ó-
bornum; til farsældar.
Jeg lýk svo máli mínu með
því að minnast fósturjarðarinn-
ar með örfáum ljóðlínum, sem
jeg vissi að föður mínum þótti
vænt um. Þær eru eftir Grím
Thomsen.
Hún er fögur
með fannakögur
um fjallabrún,
hamra, gjögur
holt og tún;
um nes og ögur
óð og sögur
og aldna rún
göfug geymir hún.“
sjer að halda hljómleika hjer í
Reykjavík að þessu sinni, en
fyrir fjölda áskorana hafa þeir
ákveðið að halda hjer hljóm-
leika og verða þeir fyrstu í
Gamla Bíó næstkomaridi föstu-
dagskvöld kl. 11,30 e. h.
Áður hefir verið sagt hjer í
blaðinu frá Lýð Sigtryggssyni
og hverja frægð hann hefir get-
ið sjer á Norðurlöndum fyrir
harmóníkuleik sinn. Kristoffer-
sen er mjög þektur harmóniku-
leikari á Norðurlöndum.
Grlkkir óánægðir
með friðarsamn-
Aþena í gærkveldi.
STARFSMENN allra opin-
berra stofnana hættu vinnu í
Aþenu í tvær klukkustundir í
dag, til að mótmæla meðferð
Grikkja á friðarráðstefnunni.
Megn óánægja er ríkjandi í
Grikklandi vegna samninga
þeirra, sem friðarfundurinn í
París hefir fallist á að rjettlát-
ir sjeu milli Grikkja og ýmissa
fyrverandi óvinaþjóða.
Mikil ókyrð er nú í Grikk-
landi og hafa kröfugöngur ver-
ið farnar, þar sem krafist er
rjettlætis til handa Grikkjum.
í sambandi við skærurnar í
norður Grikklandi er þess get-
ið, að gríska stjórnin telji, að
þeir skæruliðar vinstriflokk-
anna, sem átt hafa í höggi við
lögreglu og hersveitir stjórnar-
innar að undanförnu,- fái vopn
handan júgóslavnesku landa-
mæranna.— Reuter.
RITHOFUNDAR
BURTHREINSAÐIR
LONDON. Samband Sovjet-
rithöfunda hefir samkvæmt til-
mælum miðstjórnar kommún-
istaflokksins, „hreinsað“ burtu
úr fjelagsskap sínum hina tvo
kunnu rithöfunda Zoshenko og
Athatove. Er þeim borið á brýn
að hafa útbreitt vestrænar,
borgaralegar kenningar.
Húslett í Gyðinga-
hverli
London í gærkveldi.
I DAG slógu breskar her-
sveitir hring um fátækrahverfi
Gyðinga í Jerúsalem og gerðu
þar húsleit að vopnum jafn-
framt því sem leitað var þar að
fjórum mönnum, sem skutu
breskan flugliðsforingja til
bana á götu í Jerúsalem í gær-
kveldi. Einnig rjeðust Gyðing-
ar að liðsforingjabíl breskum
og skutu á hann, en liðsforingi
sá, sem einn var í bifreiðinni
slapp ómeiddur. — Ekki er enn
vitað hvort húsrannsóknir her-
mannanna hafa borið nokkurn
árangur. — Komið hefir til við-
ureigna milli Araba og Gyð-
inga á nokkrum stöðum í land-
inu og fjellu þar 11 menn, en
tuttugu særðust. — Reuter.
Adolph Busch og Serkin-hjónin
Busch kemur með kvartett
hiugað ú sumri
•»
Bjöm Ólahson ætlar að dvelja eltt ár
vestra hjá hoflum
ADOLPH BUSCH og SHERKIN-HJÓNIN eru á förum hjeð-
an af landi burt á hverri stundu. í gær höfðu þau beðið sólar-
hring eftir flugferð til Bandaríkjanna. Þeir Busch og Sherkin
tengdasonur hans hafa haldið hjer nokkra hljómleika á vegum
Tónlistarfjelagsins undanfarið við feikna aðsókn og hrifningu
áheyrenda og mun það gleðja hina fjölda mörgu aðdáendur
Busch, að heyra, að afráðið er að hann komi hingað næsta sumar
með hinn fræga kvartett sinn.
Biðja að hcilsa íslenskum
áheyrendum.
Er blaðamaður frá Morgun-
blaðinu átti tal við Busch og
Serkin í gær dag og spurði
hvort þeir vilclu láta skila ein-
hverju til áheyrenda þeirra, þá
sögðu þeir:
— Berið þeim bestu kveðjur
okkar með þakklæti fyrir mót-
tökurnar. Við höfum notið dval-
ar okkar hjer í ríkum mæli og
eignast hjer fjölda marga vini,
sem við kveðjum nú með sökn-
uði. Við höfum einnig kynst
hinni dásamlegu náttúrufegurð
íslands. Við vonum að fá tæki-
færi til að koma hingað aftur
sem fyrst.
Björn Olafsson fer vestur.
Það hefir orðið að ráði, að
Björn Ólafsson fiðluleikari fari
vestur til Ameríku á næsta ári
og dvelji um eins árs hríð hjá
Adolph Busch. Hefir Busch
miklar mætur á Birni og hæfi-
leikum hans sem fiðluleikara.
Busch-kvartettinn mun koma
hingað í júnímánuði, en Busch
fer í hljómleikaför til Evrópu-
landa í marsmánuði næstkom-
andi og kemur hingað úr þeirri
för sinni.
Serkin og frú hafa mikla
löngun til að koma hingað til
lands í sumarfrí og eru að ráð-
gera að láta verða úr því þeg-
ar á næsta sumri.
Góðir áheyrendur.
Rudolph Serkin, sem nú er
einhver mesti píanósnillingur
sem uppi er í heiminum, hafði
orð á því við blaðamann frá
Morgunblaðinu, að óvíða hefði
hann fyrirhitt betri áheyrend-
ur en hjer á landi. Það væri
alveg furðulegt hve hlutfalls-
lega marglr hefðu yndi og skiln
ing á tónlist. Það væri ekki
síst af þessum ástæðum, sem
ánægjulegt væri að koma hing-
að til landsins.
Busch og Serkin.
Heimsókn þeirra Busch og
Serkin hingað til lands mun
jafnan verða minst 1 tónlistar-
sögu landsins, sem einum merk-
asta viðburði. Það er ekki á
hverjum degi, sem við fáum
hingað heimsókn af heimsfræg-
um og viðurkendum snilling-
um.
Eru íslenskir hljómlistar-
vinir — og þeim fjölgar nú með
hverjum deginum — þakklátir
Tónlistarfjelaginu og forystu-
mönnum þess fyrir að hafa feng
ið þessa hljómlistarsnillinga til
landsins.
FERÐAST UM ENGLAND.
LONDON: Staddir eru nú á
Englandi fulltrúar hollenskra
námumanna og munu þeir ferð
ast um landið og skoða hinar
ýmsu námur þar. Þeir eru í
boði breska námumannasam-
bandsins.
LONDON: Bretar hafa ákveð
ið að flytja inn mikið af tómöt-
um frá Hollandi og einnia tals-
vert af perum frá Tjekkóslova-
kiu. Engin innflutningsleyfi
þarf fyrir þessum vörum.