Morgunblaðið - 25.10.1946, Blaðsíða 9

FÖstudagur 25. okt. 1946
MOKGUNBLAÐIÐ
rinnan-mAlaferlin í þrAndheimi
„NÚ er jeg kallaður óvinur
þjóðarinnar nr. 1. — Henrik
Rinnan“. Þessi setning, sem rit-
uð er á vegginn í klefa hans í
Trondhjem, sem gott dæmi um
hugsunarhátt þessa snillings og
óþokka, en hann og fylgisvein-
ar hans hafa nú verið fyrir
rjetti í meira en mánuð, og bú-
ist er við því, að rjettarhöldin
standi yfir í tvo mánuði enn.
Fyrst má geta þess, að setn-
ingin er algerlega rjett Alls
staðar í Noregi líta menn á
njósnarann og morðingjann
Rinnan, sem mun verri og
hættulegri mann en Quisling
var á sínum tíma. Það var hon-
um, sem tókst því nær að yfir-
buga andstöðuhreyfinguna á
svæðinu milli Trondhjem og
Narvik, hann sem handsamaði
og afhenti Þjóðverjum hundr-
uð föðurlandsvina, á sama tíma
sem hann ljest sjálfur vera einn
af þeim.
Rinnan er sakaður um sex
morð — meðal annars fyrir að
myrða unglingspilt og stúlku,
sem reynt höfðu að sleppa úr
fjelagsskap hans. Og með sömu
nákvæmni og hann lýsir áliti
almennings á sjer. lýsir hann
nú glæpum sínum, dregur ekki
úr neinu og er auðsjáanlega
hræddur um; að ákærendur
hans kunni að gera of lítið úr
starfsemi hans. Að sjá Rinnan
skýra frá glæpum sínum með
kuldalegri, rólegri röddu, án
þess að láta sjer hið minsta
bregða, er eins og að sjá gerfi-
mann, sem hvorki kann að
gorta nje skammast sín.
Og þó má sjá í þessari setn-
ingu á klefavegg hans þá fá-
dæma hjegómagirnd, sem þessi
maður hefir yfir að búa, mað-
urinn, sem varð að gerast
glæpamaður til að sanna, að
eitthvað byggi þó í honum.
Enginn dvergur.
RINNAN er langt frá því að
vera sá óhugnanlegi dvergur,
sem skopteiknararnir og al-
menningur vilja láta hann vera.
Enda þótt hann sje smávax-
inn, samsvarar hann sjer vel,
og auk þess sem hann er giftur
og á börn, hefir hann átt mök
við allar þær sjö stúlkur, sem
nú eru ákærðar með honum.
Og þegar jeg sá hvernig and-
lit hans breyttist, þegar honum
var skemmt, og að jafnvel vörð
ur hans virtist verða fyrir á-
hrifum af brosi hans og leiftr-
andi augum, gat jeg skilið,
hvers vegna menn sögðu, að
hann byggi yfir dáleiðsluhæfi-
leikum.
Sagt er, að Rinnan hafi
Lappablóð í æðum, og það ætti
að skýra hið hrafnsvarta hár
hans, skásett augun og að neðri
hluti andlits hans er svo fyr-
irferðarlítill og visinn. Það er
þetta, ásamt hinu háa, óeðlilega
stóra enni, sem gerir andlit hans
svo óhugnanlegt.
Þar til Þjóðverjar rjeðist inn
í Noreg, þegar hann var 25 ára,
hafði Rinnan aldrei gert nokk-
uð það, sem bent gæti á, að
hann yfirleitt gæti hugsað. —
Hann skifti oft um vinnu, öf-
undaði alla, sem gekk betur í
lífinu en honum sjálfum. En
langsamlega mest hataðí hann
stóra, feita bákarann í þorpinu
nálægt Trondhjem og það af
því einu, að foreldrar hans
Saga hugsjónalausa morðingjans, sem
var ötulasti njósnari nasista í Noregi
sendu hann oft til að fá brauð
„út á reikning" hjá bakaran-
um. Og þegar Rinnan, sem
dyggur njósnari Þjóðverja, ljet
handtaka bakarann, kallaði
hann það „hamingjusamasta
daginn i lífi sínu.
„Positivt og negativt“.
EN maðurinn, sem glaðst gat
yfir slíkri hefnd, hefir einnig
búið til setningu, sem jafnvel
dómarar hans hafa neyðst til að
nota, vegna þess hversu vel hún
á við um það, sem hún á að lýsa.
Setning Rinnans „pósitivir og
negativir samverkamenn“, skýr
ir ekki aðeins, hvernig hann
leit á mannkynið, heldur og,
hvernig hann skipulagði starf-
semi sína. Hinir „pósitivu sam-
verkamenn“ voru þýsku Gesta
po-mennirnir og ungir norskir
slæpingjar, sem hann gat ógn-
að og þjálfað til að vinna fyrir
sig. Hinir „negativu samstarfs-
menn“ hans voru — allir aðr-
ir, en það átti í raun og veru
við alla bandamenn eða með-
limi norsku mótstöðuhreyfing-
arinnar. Hann hafði jafnvel
„negativa samverkamenn" í
Bretlandi, því auk þess sem
hann sendi sína eigin njósnara
þangað, hjálpaði hann mörgum
norskum föðurlandsvinum til
að komast undan, svo þeir gætu
óafvitandi borið honum þannig
söguna, að menn hjeldu að ó-
hætt væri að treysta honum.
Max Manus, einn af frægustu
njósnurum og skemdarverka-
mönnum Norðmanna, hefir sagt
mjer, að jafnvel eftir að búið
var að sanna glæpi Rinnans,
hafi norskur föðurlandsvinur í
Svíþjóð, verið reiðubúinn til að
verja sakleysi hans, því „hefði
það ekki verið fyrir aðstoð
hans“, hefði honum sjálfum
aldrei tekist að strjúka til Sví-
þjóðar.
Svik og misþvrmingar.
TIL allrar hamingju eru þeir
þó margir, sem vita sannleik-
ann í málinu, og þeir, sem lif-
að hafa af þjáningar sínar,
koma nú fram í dómshúsinu í
Troncíhjem, til að segja frá
því, hvernig þeir voru sviknir
og píndir. Daginn, sem jeg var
þarna, kom fram sem vitni, mið
aldra maður. Yfir andliti hans
lá sami fölvinn, sem einkennir
þá, sem lengi hafa dvalist í
fangabúðum, og þegar hann
lýsti því, hvernig hann var
kvalinn og píndur, áður en
hann var fenginn Þjóðverjum
í hendur, var iafnvel dómarinn
ekki ósnortinn, og reiðilegar
raddir áheyrenda trufluðu rjett
arhöldin um stund.
Rinnan hafði það fyrir sið,
að hafa þá föðurlandsvini, sem
hann klófesti, í haldi hjá sjálf-
um sjer um viku tíma, vegna
þess að honum tókst að neyða
þá til að játa fleira, en Þjóð-
verjar gátu. Hann hafði þá í
kjallaranum í húsi því, í útjaðri
Trondhjem, sem hann hafði
tekið af prófessor þeim, sem
átti það. Mjer var sýnt þetta
hús og sagt frá því, að stundum
hefði sjest til Rinnans fyrir ut-
an húsið, þar sem hann ljek sjer
að úlfahundunum sem hann
notaði til að gæta þess, að fang-
arnir kæmust ekki undan. Hann
hafði líka gaddavírsgirðingu
kringum húsið, og vað er fyrst
nú, að fyrverandi nábúar hans
vita um ástæðuna og hvernig á
því stóð, að lögreglubílar voru
stöðugt að koma þangað um
miðjar nætur. En nú eftir að
sannleikurinn um morðin og
misþyrmingarnar hefir verið
birtur almenningi. er auðvitað
litið á húsið með hryllingi, og
það, að prófessorinn, sem átti
það, hefir fluttst í það á ný,
hefir haft það í för með sjer,
að fólk lítur á hann sem ein-
hverja ófreskju. Aumingja
maðurinn hefir rejmt árangurs
laust að selja húsið, og ekk-
ert þjónustufólk fæst til að
stíga inn fyrir dyr þess.
Vændiskonur.
AF ÞEIM 29 öðrum, sem
ákærðir eru með Rinnan, eru
allir illmanlegir i útliti, að
undanskyldum einum, — ung-
um manni með gleraugu, — sem
er einna áþekkastur enskum
málfærslumanni. Hann heldur
því fram, að hann „muni ekk-
ert“, enda þótt að sagt sje, að
hann hafi staðið Rinnan einum
að baki um lævísi og grimd.
Stúlkurnar hafa allar verið
vændiskonur, og enn má lesa
þetta út úr hinum förðuðu and
litum þeirra. Þegar einn af með
limum Oxford-fjelagsins í Oslo
sagði mjer, að þessar stúlkur
hefðu ,,breyst“ við fangelsis-
vistina, datt mjer í hug, að
hann mundi siálfsagt skifta um
skoðun, gæti hann átt þess kost
að sjá, hversu fýldar og kæru-
leysislegar þær eru við rjettar-
höldin. Þær, líkt og karlfang-
Kröfur Rússa á hendur lyrfejisn
arnir, virðast aðeins vera vak-
andi, þegar herra þeirra, Rinn-
an, er að tala.
Enginn vafi leikur á því, að
Rinnan og margir aðrir hinna
ákærðu, verða dæmdir til
dauða. En ólíklegt er, að Rinn-
an verði tekinn strax af lífi, því
ætlunin er að leiða hann sem
vitni, er mál ýmissa þýskra
Gestapomanna verða tekin fyr-
ir. Rinnan hefir þegar gert
mikið gagn, með því að koma
upp um þá SS-menn, sem reynt
hafa að komast undan, með því
að látast vera óbreyttir þýskir
borgarar. Honum hefir aldrei
skjátlast í þessum tilfellum. •—
Menn eru jafnvel farnir að
segja, að þessir • menn muni
ekki þora annað en segja sann-
leikann, þegar Rinnan er við-
staddur!
Hugsjónalaus morðvargur.
SÁLFRÆÐINGARNIR eru
hættir að hafa áhuga fyrir
Rinnan, eftir að sýnt hefir ver-
ið fram á, að hann hefir engar
sjerstakar hugsjónir, nje telur
sig þurfa að halda tryg við
nokkurn málstað. Sálfræðing-
arnir segja aðeins, að hann sje
gott dæmi þess, að vondir tím-
ar veki upp vonda menn. En
Norðmenn alment líta svo á, að
Rinnan sje mun óhugnanlegri
en þetta, og þeir minna fólk
með hryllingi á það töfralíf, er
hann virðist vera gæddur. •—
Jafnvel Max Manum verður að
játa það, að sex alvarlegar til-
raunir voru gerðar til að drepa
Rinnan, og að allar hafi þær
mistekist. Einu sinni var það
meira að segja snögg veður-
breyting, sem bjargaði lífi hans.
Þetta eru þá helstu atriðin
í sögu, sem er eins harðneskju-
leg og hver sem er af sögum
fornaldarinnar. Og enginn, sem
þekkir Noreg. getur efast um
annað en að að því muni koma,
að hún verði skráð.
Rússar krefjast að fá að gæta Dardanellasundsias með Tyrkjum og einnig hafa þeir borið fram
kröfur um hluta af Norður-Tyrklandi. A kortinu sjest afstaðan mill Tyrklands og Sovjet-
ríkjanna ásamt Iran og löndunum við austanvert Miðjarðarhaf.
Verður Skauiahöllin
inn við Tungui
FYRIR nokkru síðan var á
bæjarráðs mælt með því að
Sigurj. Danívaldssyni, fram-
kvstj., verði gefin kostur á lóð
fyrir væntanlega Skautahöll á
landi sem er á milli Sigtúns
og Hátúns, í túni Tungu við
Suðuri andsbraut.
Sgurj. Danívaldsson skýrði
blaðinu svo frá í gær, að enn
væri lítið að frjetta , þessu
máli. Hann væri nú að safna
hlutafje til byggingarinnar
og gengi það að óskum. Búið
var að gera teikningar að
höllinni, en þær voru miðaðar
við lóð þá er upphaflega var
gert ráð fvrir að höllin yrði
bvggð á. Það verður því að
breyta teiknjngunum nokkuð
einkum útliti.
Jeg er ánægður með þessa
lóð, sagði Sigurjón og geri
mjer vonir um að geta aflað
alls þess fjár, er með þarf til
byggingarinnar. Skautahöllin
verður mikil bygging um 100
metrar á lengd og 60 metrar
á breidd.
Ekki kvaðst Sigurjón geta
sagt um hvenær bygginga-
framkvæmdir hefðust.