Morgunblaðið - 05.03.1947, Side 6

«
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 5. mars 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utan-lands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Fiskvinsla
SJÁVARÚTVEGURINN er sú atvinnugreín íslendinga,
sem þjóðarbúskapurinn hvílir að mestu leyti á. Um þetta
getur enginn ágreiningur risið, svo augljóst er þetta.
Su stefna fyrverandi ríkisstjórnar, að leggja höfuð-
áherslu á eflingu sjávarútvegsins var því tvímælalaust
rjett. Þetta var gert með nýsköpuninni. Hin nýju, stór-
virku fiskiskip eru nú sem óðast að koma til landsins. —
Næstu mánuðina koma þau hvert af öðru. Þeir, sem sjeð
bafa „Ingólf Arnarson“, fyrsta nýsköpunartogarann,
Ijúka upp einum rómi um ágæti þessa skips. Þegar allir
togararnir, 32 talsins eru komnir til landsins, verður þetta
tvímælalaust fullkomnasti og glæsilegasti-fiskiskipaflot-
inn, sem íslenska þjóðin hefir nokkru sinni eignast.
Hvar stæði íslenska þjóðin í dag, ef hún hefði ekki borið
gæfu til að verja meginhluta þess fjármagns, sem henni
áskotnaðist á stríðsárunum, til kaupa á nýjum og full-
komnum framleiðslutækjum? Hver einstaklingur ætti
að íhuga þessa spurningu, því vissulega væri þjóðin illa
stödd í dag, ef ekki hefði verið horfið að þessu ráði. En
þess megum við þá einnig minnast, að til voru ölf í
landinu, sem reyndu öll hugsanleg ráð til þess að koma ný-
sköjuninni fyrir kattarnef. En þessi afturhaldsöfl fengu
engu áorkað, og þessvegna getum við fagnað komu nýrra
skipa næstu mánuðina.
★
Einn þáttur nýsköpunarinnar var sá, að búa þannig í
haginn fyrir útgerðina, að úr framleiðslunni sjeu unnar
sem verðmætastar og útgengilegastar söluvörur í landinu
sjálfu. Mönnum er það ljóst orðið, að öryggi og afkomu
útgerðarinnar er þá fyrst borgið, að til sjeu í landinu sem
fullkomnust tæki til þess að vinna góoa og fjölbreytta
vöru úr öllum aflanum.
Að þessu hefir verið stefnt í síldarútveginum með á-
gætum árangri. Að þessu er einnig stefnt með hinu glæsi-
lega Fiskiðjuveri ríkisins, sem reist hefir verið við Granda
garðinn hjer í Reykjavík og sem er í þann veginn að
hefja starfrækslu.
Bygging þessa nýja Fiskiðjuvers er ekki að fullu lokið,
en þegar það er tilbúið, verður það eitt fullkomnasta fisk-
iðjuver á Norðurlöndum.
Fiskiðjuverið við Grandagarð er 18 þúsund rúmmetrar
að stærð. Er það því eitt af stærstu húsum landsins. Þegar
verksmiðjan fer að vinna af fullum krafti, mun hún geta
fryst um 60 lestir af fiski á 15 klukkustundum. Verksmiðj-
an getur geymt 1500 lestir af frystum fiski, og framleitt
45 lestir af ís, en ísgeymslur munu rúma 200 lestir af fiski.
í Fiskiðjuverinu verða einnig hinar fuilkomnustu vjel-
ar til niðursuðu. Þegar allar vjelar eru komnar verður
hægt að sjóða niður 25 þúsund dósir á dag. Verður þá í
verksmiðjunni dósalokunarvjel, sem lokar 60 dósum á
mínútu.
★
. Með þessu Fiskiðjuveri ríkisins við Grandagarð er stigið
myndarlegt spor í þá átt, að tryggja sem best vinslu sjáv-
araflans og gera vöruna fjölbreytta og útgengilega. Á
Fiskimálanefnd, sem staðið hefir fyrir þessum fram-
kvæmdum, þakkir skilið fyrir að hafa komið þessu nytja-
máli í höfn. Þar naut hún aðstoðar og ráða sjerfróðs
manns, dr. Jakobs Sigurðssonar, sem ráðinn er fram-
kvæmdastjóri hins nýja fyrirtækis. Hann mun hafa ráðið
því, að svo myndarlega var af stað farið, sem raun er á.
Er sú stefna tvímælalaust'rjett. Slíkt fyrirtæki, sem þetta
verður að byggja afkomu sína á vjelanotkun fyrst og
fremst. Því stærra og fullkomnara sem fyrirtækið er, því
meiri líkur fyrir góðri fjárhagsafkomu fyrirtækisins.
Þetta er í fyrsta skifti hjer á landi, sem ráðist er í stór-
iðnað á þessu sviði.
Þær óskir fylgja hinu nýja Fiskiðjuveri við Grandagarð,
að því megi vel farnast, og að skamt verði að bíða þess,
sö fleiri rísi upp annarsstaðar á landinu.
\Jihuerji ólri^ar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Eftirákröfur
símans í 15 ár
GUÐMUNDUR HIÍÐDAL,
póst- og símamálastjóri hefur
sent „Daglega lífinu“ greinar-
korn út af umræ<3p.m um eftir-
kröfur símans, sem flestir eru
óánægðir með. Þar er þess get-
ið m.a. að þessi óhæfa með eft-
irásímagjöldin hafi viðgengist
í 15 ár og sýnist því tími til
kominn að hætta þessu órjett-
læti. En hjer kemur grein póst
og símamálastjóra (Fyrirsagn-
ir eru ekki frá brjefritara):
„Síðan símgjöldin við sjálf-
virku stöðina í Reykjavík og
Hafnarfirði voru hækkuð frá
síðustu áramótum að telja,
hafa komið fram ýmsar óá-
nægjuraddir út af því, að um-
fram-símtalagjaldið skuli vera
miðað við umfram-símtala-
fjöldann eins og hann var í síð
asta ársfjórðungi á undan. Hafa
sumir viljað draga í efa, að
ákvæði þetta fái staðist laga-
lega. Um það skal jeg ekki
dæma, til þess brestur mig lög-
fræðilegan lærdóm og þekk-
ingu. Hinsvegar vil jeg leyfa
mjer að benda á, að umrætt
ákvæði hefur haldist óbreytt í
gjaldskrá sjálfvirku stöðvar-
innar frá,því fyrsta að stöðin
tók til starfa fyrir tæpum 15
árum síðan, en fyrsta gjald-
skráin var sett af Magnúsi sál-
uga Guðmundssyni, þáverandi
atvinnu- og samgöngumálaráð
herra, sem þótti gætinn og góð
ur lögfræðingur.
•
„Afburða skýr
ráðherra“
„NÚVERANDI samgöngu-
málaráðherra, sem talinn er af
burða-skýr maður, taldi held-
ur ekkert athugavert við þetía
ákvæði, er jeg við staðfestingu
gjaldskrárinnar nýju benti
honum á að það gæti, ef til viil,
valdið óánægju. Benti jeg hon
um þá hinsvegar á, að hjer er
um ársfjórðungslega fyrirfram
greiðslu að ræða, og það ætci
hver símnotandi að vita og hafa
hugfast á hverjum tíma, að
þessi hluti síma-afnotagjalds-
hans (þ.e. umfram símagjald-
ið) ætti í næst-næsta ársfjórð-
ungi að miðast við umfram-
símtalafjölda hans í líðandi árs
fjórðungi og væri háður því
gjaldi, er ráðherra þá ákvæði,
ef gjaldbreyting yrði.
•
Enginn rumskar í
15 ár
„HEFUR mjer vitanlega eng
inu haft nokkuð við þetta á-
kvæði að athuga fyrr en nú,
og hefur þó gjöldunum tvívegis
áður verið breytt til hækkunar,
bæði 1943 og um áramótin
1944/45. Breytist gjöldin til
lækkunar, verkar ákvæðið eins
og það væri símnotandanum í
hag, en haldist gjöldin lengi
óbreytt, verkar það eins og um
eftirágreiðslu væri að ræða.
Samkvæmt því sem bæjar-
símstjórinn í Reykjavík skýrir
mjer frá, hefur framkvæmd
þessa atriðs verið hagað sem
hjer segir: Nýr símnotandi
greiðir ekkert umfram-símtala
gjald fyrstu tvo ársfjórðung-
ana eftir að hann fær símann,
heldur aðeins fastagjaldið, en í
þriðja ársfjórðungi er honum
svo gert að greiða umfram-sím
talagjald miðað við töluna í
fyrsta ársfjórðungi, sem hann
hafði símann. Er þetta svo,
vegna þess að við lok hvers árs
fjórðungs þarf að lesa af sím-
talateljurunum og síðan í
næsta ársfjórðungi að skrifa
og undirbúa reikingana, sem
sendir eru út við upphaf næst-
næsta ársfjórðungs.
Guðmundur Hlíðdal“.
•
Enn um grænmeti
og skrautblóm
INGIMAR Sigurðsson í Hvera
gerði skrifar eftirfarandi um
ræktun grænmetis og skraut-
blóma og eru margar fróðlegar
upplýsingar í brjefi hans:
Kæri Víkverji!
I sambandi við klausu yðar
í Mbl. s.l. laugardag um skraut
blóm og grænmeti vil jeg leyfa
mjer að benda yður á eftirfar-
andi staðreyndir:
í nágrenni Reykjavíkur eru
ca. 50 þús. ferm. af gróðurhús-
um en aðeins ræktuð blóm í
ca. 14 þús. ferm. eða. um 28%
af gróðurhúsunum.
Reykvíkingar eru duglegir
að borða grænmeti, þessa fáu
mánuði, sem við getum haft
það á boðstólum, en vonandi
getum við bætt úr þessu í ná-
inni framtíð með því að byggja
stærri og hagkvæmari gróður-
hús og geyma grænmetið hrað
fryst svo hægt sje að hafa nýtt
grænmeti alt árið, og nú er ver
ið að reisa eitt slíkt hraðfrysti-
hús í Hveragerði, sem vonandi
getur tekið til starfa á þessu
ári og þannig bætt úr brýnni
þörf.
•
Markið sett hátt
„ÞJER gefið í skyn að blóm
sjeu hjer dýr. Æskilegt væri
að hægt væri að selja þau ó-
dýrar, bæði fyrir kaupendur
og seljendur, en samkvæmt nýj
ustu skýrslum, sem jeg hef
sjeð um blómamarkaðinn í ná-
grannalöndunum, eru blóm
hlutfallslega ódýrust í Reykja
vík og er mjer óhætt að full-
yrða að gæði og frágangur
vörunnar hjer er fýllilega sam
bærilegur.
Gróðurhúsaræktun á Islandi
er varla 20 ára gömul, sem at-
vinnugrein. Við eigum því eft-
ir margt að læra og margt að
gera áður en við getum full-
nægt kröfum neytendanna, en
jeg vona og veit að í framtíð-
inni getum við fullnægt kröf-
unum bæði með grænmeti og
blóm hvað verð og gæði snertir.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
Á S.L. sumri voru liðin 50
ár frá því að gáta beri-beri
sjúkdómsins var leyst. En um
leið var opnuð leiðin til þess
að menn gætu kynst fjörefnun
um og hagnýtt sjer þá þekk-
ingu. Fyrir 50 árum vissi eng-
inn neitt um það, að í náttúr-
unni væru þessi undraefni, sem
geta gerbreytt heilsu manna og
líðan allri. i
Lengi vel voru flestir van-
trúaðir á alt talið um fjörefn-
in, og að þau væru nauðsynleg
í fæðu manna. Þá þótti það nóg,
að menn hefðu kröítugan og
næringarmikinn mat, með kol-
vetnum, fitu og eggjahvítu. Og
þar með búið.
Fangalæknir á
Jövu
Þangað til læknir einn hol-
lenskur að ætt er hjet C. Ejk-
mann kom til sögunnar. Beri-
beri sjúkdómurinn hafði verið
ákaflega skæður í Austur-
álfu. Fólkið hrundi niður úr
sjúkdómi þessum. Menn hjeldu
að hann væri smitandi. Leitað
var að sóttkveikjunni með öll-
um ráðum. Það var greinilegt
að sjúkdómurinn gerði meiri
usla í þjettbýli, en á afskektum
stöðum. Þetta styrkti menn í
Afmæli fjörefnanna
trúnni á að um smitun væri að
ræða.
Ejkmann var fangalæknir á
Jövu. Beri-beri sjúkdómurinn
var svo skæður meðal fang-
anna, að það þótti að heita
mátti banatilræði við hvern
sem var, að dæma hann í 3
mánaða fangelsisvist. Ejkmann
varð þess var, að það voru ekki
fangarnir einir sem liðu af
sjúkdómi þessum, heldur einn
ig hænsnin í fangelsinu. Ekk-
ert var sameiginlegt með kjör-
um fanganna og hænsnanna,
annað en það, að hænsnin
fengu hrísgrjón eins og þeir.
Hrísgrjónin
Síðan gerði hann fóðrunar-
tilraunir, með hænsnin, þang-
að til hann fann, að þegar þau
fengu hrísgrjónin heil, þá
veiktust þau ekki. Þetta varð
til þess að hinn athuguli vís-
indamaður fann að rjett væri
að gefa því meiri gaum, en
eert hafði verið, hvernig fæð-
an væri samsett. Allmörgum
árum seinna fann vísindamað-
urinn Funk efni það, sem var
í hiiði hrísgrjónanna, sem varn
Því. að menn og skepnur fái
beri-beri. Hann taldi að efni
þetta tilheyrði éfnaflokki þeim
sem kölluð eru aminefni. Þess
vegna fjekk þetta dularfulla
efni nafnið „vitamin“, sem
táknar líf-amin. Eftir að vita-
minin urðu fleiri,' og menn
vissu medra um efnasamsetn-
ingu þeirra, var hið uppríma-
lega nafn látið halda sjer.
'Lækning á
skyrbjúg
Það var norski prófessorinn
Holst, sem fann meðalið við
hinum illræmda skyrbjúg. —
Hann fann að efni þetta var í
grænmeti og ávöxtum, en skyr
bjúginn fengu menn er þeir
fengu of lítið af nýmeti. Efni
þetta kallaði Holst c-vitamin.
Það er kvikult mjög, þolir ekki
suðu, eða tapast þegar matvar-
an geymist. Það þótti því mikil
tíðindi og góð, þegar hægt var
að frafnleiða C-vitamin efna-
fræðilega, hina svonefndu as-
corbin-?sýru.
Trúin á fjörefnin
Fyrir fáum árum heyrðust
oft raddir um það, að alt þetta
fjörefnatal væri meiri og minni
vitleýsa. Fólkið hefði svo rem
lifað góðu lífi í gamla daga, án
þess að vita nokkurn skapaðan
Framh. á bls. 8