Morgunblaðið - 05.03.1947, Qupperneq 7

Miðvikudagur 5. mars 1947
MORGUNBLAÐIÐ
7
J7
Rauðu drottningarnar“ eru trompið
í spilinu um örlðg Finnlands
Norður-Finnland í janúar.
í DAUFU tunglskini ók jeg
yfir Torne ána og til Finn-
lands snemma morguns einn
kaldan vetrardag^ Tunglið var
tæplega hálft og minnti á sigð-
ina í fána Ráðstjórnarríkjanna.
Óhreinar járnbrautarlestirn-
ar þjóta í gegnum heimskauta-
myrkrið. Menn ræðast eigi við.
Þeir hafa ekkert að segja hvor
öðrum. Lögreglumenn, sem allt
af eru tveir og tveir saman,
koma í klefana hvern á fætur
öðrum. Jafnvel járnbrautar-
starfsmenn, sem eru að koma
af vakt og á leið heim til sín,
þreyttir og rauðeygðir, verða að
sýna vegabrjef sín.
Allt daglegt Iíf okkar er komið
undir miskun að austan.
Enn hefir ekki komið neitt
alvarlegt fyrir, sagði þekktur
Helsingforsbúi við mig, Rúss-
arnir blanda sjer alls ekki í
hið daglega líf okkar. Margir
embættismenn hafa alls ekki
sjeð rússneska eftirlitsmenn á
skrifstofum sínum eða yfirhöf-
uð haft nokkurt samneyti við
Rússa. Rússarnir hafa óaðfinn-
anlega framkomu. Fyrir nokkru
síðan afhentu þeir okkur Malm-
flugvöllinn við Helsingfors, al-
veg eins og þeir höfðu lofað.
En allt daglegt líf okkar er háð
miskuninni að austan. Og þeir
eru nógu fjölmennir hjer til
þess að minna okkur daglega
® það, að við höfum glatað frelsi
okkar eins og við töpuðum
stríðinu. Við vorum vitlausu
megin.
En það var skógarhöggsmað-
ur nokkur í Norður-Finnlandi,
sem áleit, að hann hafi verið
rjettu megin. Hann hafði strok-
ið úr hernum og hafði eins og
þúsundir annara Finna, sem
eins var ástatt um, leitað sjer
hælis í hinum víðáttumiklu og
strjálbyggðu hjeruðum Norður-
Finnlands. En vinnuveitandi
hans vildi nú samt sem áður
ekki taka hann í vinnu aftur.
Hann ferðaðist því alla leið
suður til Karelin-hjeraðsins, til
þess að kæra fyrir rússnesku
eftirlitsnefndinni og kvarta yfir
meðferðinni á sjer.
Þar var tekið kuldalega á
móti honum.
— En jeg hefi strokið tvisvar
úr hernum, sagði hann sjer til
málsbóta.
— Úr rauða hernum strýkur
enginn, nema einu sinni, var
svarið, sem túlkurinn gaf hon-
um, og reyndi hann að segja
þetta eins kuldalega og rússn-
eski liðsforinginn.
Sakari fór fótgangandi aftur
heim til skógarkofans sins í
Norður-Finnlandi, þar sem
hungur og neyð beið hans.
Tvær „rauðar drottningar“ í
hinu örlagaríka spili.
Ofstæki og trú á hamar og
sigð fær auðvitað ekki alla til
þess að íklæðast tötrum — þeg-
ar forseti finska lýðveldisins
tók á móti gestum í tilefni af
sjálfstæðisdegi Finna, 6. des.,
þá var það óskiljanlegur glæsi-
Eftir Helge Wellejus
bragur, sem einkenndi þá at-
höfn.
Formaður þingflokks komm-
únista, Hertta Kuusinen, var
klædd í nýtísku kjól frá París,
sem dró almennt að sjer at-
hygli manna, enda mjög glæsi-
legur. Hún var leidd af manni
sínum, sem er innanríkisráð-
herran Heino. Hún hafði einnig
fylgt honum á friðarráðstefn-
una í París — og ef maður hefir
nóga peninga, þá er hægt að
kaupa margt fallegt í París.
Hjarta er á finsku ,,hertta“ —
og í stjórnmálaspili Finnlands
í dag er það engin efi, að Hertta
dóttir Kuusinens er hjarta-
drottningin. Einasti keppinaut-
ur hennar um völdin er hin
rauða drottningin, tíguldrottn-
ingin Hella Vuolijoki.
í fallhlíf til hins stríðandi
Finnlands.
Lífsferill Herttu Kuusinen er
velþektur. Hún var eins og fað-
ir hennar í útlegð í Rússlandi
fyrir styrjöldina. Kommúnista-
flokkurinn var ekki leyfður í
því Finnlandi, sem reis upp úr
blóði og eyðileggingu borgara-
styrjaldarinnar. Arið 1919 voru
90 þús. Finnar í fangelsum.
Hertta Kuusinen starfaði sem
kennslukona í Petrosavodsk.
Þegar húsbændum hennar
fannst hin rjetta stund vera
upprunnin, ljetu þeir hana
svífa í fallhlíf niður til hins
stríðandi Finnlands. En hún var
gripin mjög skjótt og sett í
fangelsi. Eftir uppgjöf Finn-
lands, sem þýddj frelsi og sæt-
leik valdanna fyrir hana, gifti
hún sig fyrverandi meðfanga
sínum, núverandi innanríkis-
ráðherra, Leino. Leino hafði
þegar á árinu 1936 komist í
kynni við finsku fangelsin.
Hann hafði nefnilega tekið þátt
í socialistaþingi í Prag. Þessi
kynni hans áttu eftir að verða
enn nánari.
Leino var upprunalega
„landbúnaðarfræðingur“, en
það veitir ekki eins mikil rjett-
indi eins og að vera landbún-
aðarkandidat. En aðaláhugamál
hans voru stjórnmál og þó sjer
í lagi ráðstjórnarfyrirkomulag.
Hin dökkhærða kennslukona
frá Petrosavodsk og hann urðu
mjög samræmd vegna sameigin
legra áhugamála og nú eru þau
óumdeilanlega stjórnendur
Finnlands.
Þegar tignir gestir koma frá
Moskva, kemur Hertta á móti
þeim með fullt fangið af blóm-
um. Hertta er sjálfsagður gest-
ur í öllum veislum og móttöku-
athöfnum. Og nú ferðast Hertta
um Finnland þvert og endilangt
í hinum glæsilega bíl innan-
ríkisráðuneytisins.
Og ef einhver skyldi verða
svo frakkur að spyrja eins
og hinn feiti ritstjóri, Ikkola,
í Vasa, hvort þetta sje sæm-
andi, þá fær maður þetta
hreinskilna svar frá Herttu:
„Jeg geri það, sem mjer sýn-
ist“.
Mótmæli gegn „VaIpo“ frá
fangelsinu.
Nú er auðvitað hægt að halda
því fram, eins og finskur social-
demokrata þingmaðurinn sagði
við mig, að ennþá er það að-
eins finska þingið, sem hefir
löggjafarheimild. Það eitt á-
kveður um framtíð Finnlands.
En hvað stc-ða svona orða-
leikir. Valpo (finska leynilög-
reglan) er komin í stað „Ohr-
ana“, sem starfaði á friðartím-
anum.
En Leino er sem innanríkis-
ráðherra aðsti maður Valpo,
sem gerir húsrannsóknir og
framkvæmir handtökur, jafnt á
nóttu sem degi. En allur al-
menningur hatar og óttast hana.
Fyrir nokkru síðan mótmælti
Tanner, en har.n situr í Sörnös-
fangelsinu, heimsóknum Valpo.
Annars hefir Tanner unnið að
finskri þýðingu á aðalriti Har-
old Laskins um Socialisma, en
ekkert finskt útgáfufyrirtæki
hefir hingað til þorað að gefa
ritið út, þar sem Laski er fall-
inn í ónáð í Moskva. Aftur á
móti hefir Otava útgáfufyrir-
tækið gefið út rit eftir einn af
þeim, sem dæmdir voru fyrir
að bera ábyrgð á styrjöldinni.
Það er rit prófessors Linkomies
um Agustus keisara. Því er
haldið fram í Helsingfors, að
Ryti, sem þjáist af magasári,
hafi látið mjög ásjá vegna fang
elsisvistarinnar. En fyrrverandi
forsætisráðherra Rangell og
fyrrverandi utanríkisráðherra,
Ramsey, reyna aftur á móti að
yfirgnæfa hvorn annan í há-
værum gáska, þegar þeir segja
kjarnyrtar sjómannasögur.
En svo er það Valpo. ...
Valpo er athafnamikil.
Þegar lagt var fram í finska
binginu frumvarp um stofnun
leynilögreglu, en það var gert
stuttu eftir uppgjöfina, þá mót
mælti kbmmúnistaþingmaður-
inn Aaltonen: Hvernig gat
slíkt samrímst lýðræðisskipu-
lagi landsins?
Daginn eftir var Hr. Aaltonen
skipaður sem næst æðsti mað-
ur Valpo. Það reyndist ekki
nauðsynlegt að svara spurningu
hans.
Valpo er mjög athafnamikil.
Daglega hverfa einhverjir af
æðri embættismönnum ráðu-
neytanna — en þeir koma allt-
af aftur eftir nokkurra daga
frí. Einnig er leitað mjög á
finsku herforingjana. Á friðar-
tímánum eru herforingjarnir
23 (í stríðinu voru þeir 60).
Af þessum 23 bíða sex dóms,
Oesch herforingi situr í fang-
elsi og Talvela herforingi er
farinn til Suður-Amríku.
„Tíguldrottningin" er yfirmað-
ur finska útvarpsins.
En nú höfum við næstum
gleymt „tíguldrottningunni",
Hella Vuolijoki, sem er þekkt
sem rithöfundur af bókinni
„Konurnar á Niskavori“. Hún
minnir þó daglega alla Finna á
tilveru sína. Hertta og Hella
eru mikið umræddar í Finn-
landi, en um þær má ekkert
skrifa í blöðin. Annars er frú
Hella Vuolijoki ekki finsk held
ur eistnesk. Hún kom ung til
Finnlands, sem hún elskar og
hirtir. En til þess hefir hún
ágætt tækifæri, þar sem hún
ræður algjörlega yfir finska út
varpinu. Sjerhver útsending
hefir „smá, smá ord av kárlek“
um mannúð og hugulsemi Ráð-
stjórnarríkjanna við smælingj-
ana, og um heimsveldisstefnu
og yfirdrottnun vesturveldanna
og afturhaldssemi borgaralegs
hugsunarháttar.
Hún Hella er hvorki borg-
araleg nje afturhaldssöm,
þrátt fyrir tvo luxusbíla! En
hún hefir komist áfram í líf-
inu eftir að hafa verið gift
stuttan tíma finskum borg-
ara. Hún hefir starfrækt um-
fangsmikla timburverslun,
sem hefir gefið svo mikið í
aðra hönd, að hún hefir get-
að keypt eitt fegursta býli
Finnlands.
Það er skammt fyrir utan
Helsingfors. Hún var dæmd í
ævilangt fangelsi á styrjaldar-
árunum fyrir að hafa hýst
rússneskan njósnara. Skaðabóta-
máli hennar er enn ekki til
lykta leitt, en hún krefst 12
millj. marka i skaðabætur.
Fyrir nokkrum dögum var
byrjað að sýna leikrit hennar
„Kóngurinn og hirðfíflið“ í
Helsingfors. Blöðin kepptust
um að lofa leikritið, sem er
sagt óvenjulega Ijelegt. En eft-
ir tvær sýningar var hætt að
sýna það, vegna þess að að-
sókn var engin.
Blöðin hafa núorðið engin
stjórnmálaáhrif.
Kunningi minn, socialdemo-
krataþingmaðurinn, reyndi að
gera lítið úr áhrifum Hellu og
finska útvarpsins, bg sagði að
fólk hlustaði fremur lítið á út-
varp, það læsi heldur blöðin.
Dagblað eins og „Helsingin
Sanomat“, sem;er stærsta dag-
blaci Finnlands hefir verið úti-
lokað frá öllum stjórnmálaáhrif
um. Aftur á móti hafa nokk-
ur blöð eins og t. d. „Työkansan
Somomat“ verið mjög hlynnt
Rússum, en þau eru mjög lítið
lesin. Anars má segja, að blöð-
in hafi nú orðið engin stjórn-
málaáhrif. Ef ritstjóri hefir hið
minnsta hugboð um, að grein,
sem hann hefir í hyggju að
birta, verði illa sjeð af stjórn-
arvöldunum, þá verður hún að
síma til blaðadeildar innan-
ríkisráðuneytisins (eða Kuus-
inen fjölskyldunnar) og lesa
greinina upp í símanum. Svo
fær hann skjótan úrskurð:
„Það má birta hena“ eða „Bann
að að birta hana“.
Fjórði hver Finni kaus
kommúnista 1945.
í inanlandsstjórnmálum Finn
lands er nú að komast á kyrð
og ró eftir alla upplausnina i
sambandi við stríðið og frið-
arsamningana. Það er bara eft-
ir að vita, hvort þessi þróun
fær að vera í friði fyrir utaíi
að komandi öt'lum.
Socialdemokvatarnir, en flokk
ur þeirra var stærsti flokkur
Finnlands, fyrir styrjöldina,
hafa megnustu andstygð á sam
starfi við kommúnista og al-
þýðudemokratana svonefndit
’ (en munurinn á þeim og komm
únistum er sáralítill). Það voru
aðdáendur ráðstjórnarskipu-
lagsins, sem komu því til leið-
ar, að Socialdemokrataflokkur-
inn beið mikið afhroð 1945.
Tanner var varpað fyrir borð.
En hann með cllum sínum kost-
um og göllum hafði verið nær
einráður í finska Socialdemo-
krataflokknum eins og Per
Albin i þeim sænska. Eftir að
hann var settur í fangelsi, þá
átti Socialdemokrataflokkuriiin
engan dugandi leiðtoga.
í kosningunum 1945 kaus
fjórði hver Firini kommúnista.
Kommúnistar og Alþýðudémo-
kratar fengu til samans 399
þús. atkvæði. Socialdemokrat-
arnir fengu aðeins 426 þús.
atkvæða. í kosningunum 1939
gátu kommúnistar ekki komið
opinberlega fram án þess að
handjárnin smyllu um úlnliði
þeirra (en við síðustu kosning-
ar voru það Lappoliðarnir, sem
voru ofurseldir handjárnum
lögreglunnar). Það er hægt að
skrifá margt um umburðar-
lyndi, en það mun ekki verða
gert hjer. Þessi grein fjallar
bara um ófrjálslyndi.
Kommúnistar tapa fylgi.
En hvernig er umhorfs nú,
þegar leynilögreglan hefir starf
að í tvö ár og stjórnarstefnu í
rússneskum anda verið fram-
fylgt? Nýlega var kosið til
hinna svonefndu framleiðslu-
nefndar, en i þeim eiga sæti
eftirlitsmenn vinnustöðva. Það
kom öllum á óvart að social-
demokratar skyldu fá tvo þriðju
hluta greiddra atkvæða. Og
kosningar, sem seinna fóru
fram innan samvinnufjelag-
anna sýndu, að fylgi kommún-
ismans er i rjenun.
Nýlega fóru fiam bæjarstjórn
arkosningar i Uleaborg. Jafn-
vel forsætisráðherrann sjálfur,
Pekkala, mætti á fundum, til
þess að tryggja stöðu borgar-
innar, sem háborgar finsku
kommúnistanna. Socialdemo-
kratar sendu tvo þingmenn til
fundahaldanna. En það dugði.
Kommúnistar biðu ósigur.
En hvernig er þá með borg-
araflokka í Finnlandi? Það virð
ist ef til vill hljóma undarlega,
en af 1700,000 kjósendum
greiddu 875 þús. borgaraflokk-
unum atkvæði og veittu með
því — þrátt fyrir erlenda við-
leitni til þess að hafa áhrif á
kosningar — borgaraflokkun-
um meirihluta.
Framh. á bls. 8