Morgunblaðið - 19.03.1947, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 19. mars 1947
MOHGUNBLAÐIÐ
HÖFUÐBORG LAPPLANÐS RÍS A NÝ
Rovaniemi í febrúar.
FYRIR einu ári leit finski
hluti Lapplands mjög illa út og
virtist hafa orðið einna verst úti
af völdum styrjaldarinnar af
öllum vígvallasvæðum álfunn-
ar. Þjóðverjar höfðu farið með
báli og brandi um landið og
sprengt í loft upp það, sem eigi
gat. brunnið. í fyrra var Rov-
aniemi ekkert nema sviðnar
rústir, sem báru þögult vitni
um eyðilegginguna. í dag hefir
höfuðborg Lapplands verið
byggð upp að nýju á rústum
hinnar eyðilögðu borgar og hef-
ir nú um 10 þús. íbúa. Stórar
banka og verslunarbyggingar
úr steinsteypu gnæfa upp úr
snjónum. Nýtt Pchjanhovi, sem
er mörgum sinnum stærra en
gamla luksushótelið við heim-,
skautabauginn er næstum því
tilbúið. Allt hefir breyst frá því
i fyrra. Jafnvel veggjalúsin í,
gestaherbergjum 'Pohjanhovi
hefir borið lægri hlut fyrir
nýja tímanum og verið útrýmt
með ,,DDT“.
Borg úr stáli og steinsteypu hefur
verið reist á rústum Rovaniemi
Eftir Helge Wellejus
Engin skriffinska.
í hverju sveitarfjelagi er
þriggja manna nefnd, sem hefir
yfirumsjón með framkvæmdum
og er mjög valda mikil. I þess-
ari nefnd eiga sæti byggingar-
meistari, landbúnaðarkandidat
og fulltrúi frá samvinnubanka.
Nefndin hefir sjer til aðstoðar
sæg af ráðgjöfum og teiknur-
um. Eftir að hafa rætt við þann
sem fyrir tjóninu hefir orðið,
er tekið til óspiltra málanna og
öll óþarfa skriffinska fordæmd.
Ef ekki fæst efni til allra bygg-
inganna í einu eða vinnuafl
skortir, eru húsin byggð að
hálfu eða lokið við minni hátt-
Aðeins fjórir vörubílar við
brottför Þjóðverja.
Eins og áður er sagt, lögðu
Þjóðverjar Norður-Finnland í
eyði, brendu bæi og þorp og
sprengdu brýr. Ibúarnir kom-
ust undan á flótta. Til Svíþjóð-
ar komust um 56,000 og til
Suður-Finnlands um 48,000.
Hjer var raunverulega hægt að
tala um sviðna jörð. Þegar Þjóð
verjar yfirgáfu svo Norður-
Finnland voru þar aðeins til
fjórir vörubílar. Þegar jeg
ferðast um þennan landshluta,
kemur mjer altaf í hug sú stað-
reynd, að Þjóðverjar höfðu ætl-
að Danmörku og Noregi svipuð
örlög og Norður-Finnlandi, þó
að það hafi farist fyrir að fram
kvæma það áform. í Rovani-
emi var eyðileggingin mest eða
95%, í Enontekiö var hún-90%
og eins í Sovukoski.
Nú hafa 62% af mannvirkj-
um Norður-Finnlands verið
reist að nýju. Það hefir verið
gert við allar jámbrautir og
vegi. Póst- og símaþjónustan er
komin í sama horfið og var fyr-
ir stríð. Það er aðeins yfir stór-
árnar, sem enn eru bráðabirgða
brýr.
Það var hjeraðsstjórinn Han-
nula, sem ljet mjer í tje þessar
upplýsingar. Það er ótrúlegt,
að Finnland, sem er fátækt land
og nú sem stendur hálfsveltur
þjóðin, hafi getað framkvænR
slíkt endureisnarstarf, þegar
tekið er tillit til þess, að þjóðin
verður að leggja mjög hart að
sjer til þess að standa í skilum
með hernaðarskuldir og stríðs-
skaðabætur. Árangurinn er ef
til vill svona góður vegna þess,
að þjóðin er þrautseig og þol-
góð og svo hefir vinnuaflið ver-
ig mjög vel skipulagt. Öllu end-
urreisnarstarfinu er stjórnað af
einskonar ráði í Helsingfors,
sem heyrir undir landbúnaðar-
ráðuneytið. Það eru tvær
þriggja manna nefndir, önnur
fyrir Norður-Lappland og hin
fyrir Suður-Lappland. í nefnd-
unum eiga sæti einn húsameist-
ari í hverri, einn landbúnaðar-
kandidat \og einn fulltrúi frá
ríkinu.
veranna er því lífsnauðsyn til
þess að hægt sje að uppfylia
friðarsamningana. Á eftir þessu
tvennu, aukningu raforkunnar
og greiðslu skaðabótanna, kem-
ur svo í áætluninni áform um
það að bæta úr húsnæðisvand-
ræðunum. Það mun taka fimm
til sex ár að byggja yfir þær
hundrað þúsundir manna, sem
fluttu burt úr Karelíu, sem
Rússum var afhent.
Finnar vinna —
Þjóðverjar barma sjer.
Það er næstum því óskiljan-
legt, að vonleysið hafi ekki
gripið finsku þjóðina. í Þýska-
ar hús. Uti í sveitinni eru gripa landi býr um 70 minj Jíir_
húsin og hlöðurnar alltaf byggð j þjóð«s sem gerir ekki handtak,
ar fyrst. I þeim verður fjöl- hejdur harmar sjer og higur eft_
skyldan að búa, þar til íbúðar- h hjálp að utan> eins Qg þjóg_
húsið hefir verið byggt. Finnar | unum beri skylda til að láta
byggja allt fyrir framtíðma og þeim aðstoð . tje_ (Qg senni_
reisa alls ekki bráðabirgðaskúra lega mun sú hjálp berast áður
til þess að búa í. Standardinn en yarir) £n Finnar vinna af
af timbrinu, sem kostar 15 kappi eins og þeim hafi tekist
16,000 mörk, er seldur á 7,500 &g tá alla Atlanshafsyfirlýsing-
una tekna til greina við frið-
arsamningana.
Finnar vilja ekki láta bera
sig og Þjóðverja saman. Eftir-
farandi smásaga gengur manna
á meðal í Finnlandi og á að
skýra mismuninn: Adolf, Musso
lini og Mannerheim sátu upp í
hæsta turni Þýskalands og gort
mörk. Samvinnubankarnir láta
út nauðsynlegt fjármagn gegn
3% vöxtum og til 27 ára.
Allsstaðar er unnið að
framleiðslu vegna
skaðabótanna.
Finnar eiga að greiða Rúss-
um 300 miljónir dollara í stríðs
skaðabætur. Miðað er við gengi' uðu af veldi sínu. Adolf skip-
dollarsins eins og það var 1938, | aði hermanni að kasta sjer nið-
svo að þetta verður um það ur af turninum. Þjóðverjinn
þil 600 milj. dollarar með því gerði það, eftir að hafa slegið
gengi, sem dollarinn hefir í dag. saman hælunum og heilsað með
Danir og Norðmenn, sem hafa Hitlerskveðjunni. Mussolini
farið fram á að fá 50 millj. svitnaði af skelfngu, þegar
dollara lán og bíða með óþreyju italski hermaðurinn hlýddi
eftir því, hvernig þeim málum skipun hans um að kasta sjer
lyktar, geta vel skilið, hversu úr turninum. Nú varð Manner-
þungbær byrði Finna er. Finn-
arnir finna svo mjög til byrð-
anna, að jafnvel eldheitir komm
únistar loka fyrir útvarpið, þeg
ar flokksforingjar þeirra halda
ræður í það og fræða þjóðina
á því, hversu byrðarnar sjeu
nú ljettar og hversu Rússar
hafi verið hógværir í kröfum
sínum. ■
Allsstaðar í Finnlandi —
einnig hjer í Norður-Finnlandi,
sem þó er að mestu í auðn eins
og áður er sagt —- er unnið að
framleiðslu vara, sem fara upp
í skaðabótagreiðslurnar til
Rússa. I Helsingfors eru byggð
járnskip fyrir Rússa og í Lovisa
Raumo og Tolkis eru byggð um
það bil 100 trjeskip fyrir þá.
Það þungbærasta við skaða-
bótagreiðslurnar er, að Finnar
verða þeirra vegna að flytja
inn mikið af allskonar vjelum
og áhöldum frá Svíþjóð og öðr-
um löndum, en Finnland er al-
veg bláfátækt.
| Finnland skortir nu einnig
rafmagn eftir að það hefir
mist stóru orkuverin við Rou
hiala og Enso. Aukning orku-
liðsforingjana, sem jeg hefi hitt
á ferðalagi mínu, til þess að
segja mjer álit sitt á framtíð-
inni. Einn þeirra sagði um leið
og andlit hans varð myrkt:
„Finski herinn hefir síðast-
liðin 700 ár háð 100 styrjaldir
við Rússa.“
„En álítið þjer að þessi liafi
verið hin síðasta?“
„Það veit jeg ekkert um.“
Háskólaborgari sagði við
mig eftirfarandi: Við höfum
lært af reynslunni. Við gleymd
um því oft á árunum fyrir
stríðið, að við vorum lítil þjóð.
Socialdemokratarnir skömm-
uðu Þýskaland og aðrir heimt-
uðu að Ingermanland fengi
frelsi. Við, sem erum hreinir
Finnar, vonum með illindi við
Svía. Við erum hættir því nú,
en þá eru aðrir teknir til og
tilgangur þeirra er að gera
fjarlægðina sem mesta á milli
Svíþjóðar og Finnlands til þéss,
að vegurinn til Ráðstjórnarríkj
anna verði þeim mun styttri.
Þeir, sem hallast að Moskva-
stefnunni, hafa sig núna mjög
í frammi. Þeir hafa látið heims-
pólitíkina til sín taka. Fyrir
stuttu síðan sendi kvennafund-
ur, sem haldinn vár í Kemi,
mótmæli til grísku stjórnarinn-
ar. Rússarnir, sem eru í Finn-
landi koma fram sem embættis-
menn. Þeir eru dulir og láta
ekkert uppi um áform .sín.
Framkoma þeirra er óaðfinn-
anleg og þeir blanda sjer ekki
í finska flokkastarfsemi. Heim-
sóknir rússneskra listamanna
hafa valdið finskum sovjet-
dýrkendum vonbrigðum. Að-
éins fyrirfólki sýningarstað-
anna var boðið í samkvæmi,
sem óhjákvæmilega komu á eft
ir sýningu listamannanna.
Hjer í Norður-Finnlandi, þar
sem lífsbaráttan er hörð, er
ekki um neina rússneska „ball-
etta“ að ræða. En fólkið spyr
áhyggjufullt: Hvernig gengur
með kornsendingar frá Rúss-
landi, er það satt, að við fáum
ekki meira korn þaðan?
„Við skulum vona að það
finnist ekki hjer“.
Járntjaldið hefir verið dregið
fyrir Finnland. Þessi einangrun
á illa við þjóðina. Erfiðir tímar
eru framundan.
„Það mun líða langur tími,
þangað til við getum ferðast
aftur til útlanda,“ sögðu nokkr-
ir af kunningjum mínum í
Rovonieni, „peningarnir okkar
eru lítilsvirði“. Þeir verða þvi
að láta sjer nægja að lifa í end-
urminningunum um skemmti-
ferðalög til annara landa.
„En“, segir þrettán ára gam-
all sonur bóndans, sem hefir
sýnt mjer nikkelmola frá nám-
unum við Petsamo, sem Finn-
ar hafa nú orðið að láta af
hendi, „ef til vill finnst nikkel
hjer við Rovaniemi og nikkel
er mjög dýrmætt.“
„Við skulum vona að það finn
ist ekki hjer,“ svaraði faðir
hans.
heim að skipa finskum her-
manni að gera slíkt hið sama.
Já, þetta er vitlaus saga, en er
ekki mannkynssagan það líka?
Jæja, finski hermaðurinn, sem
stóð þarna með hermannafrakk
an flaksandi frá sjer, drattaðist
út að turnglugganum og leit
niður, því næst snjeri hann sjer
við og sagði: „Því í fjandanum
stekkur þú ekki sjálfur út“.
Herinn er aðeins svipur
hjá sjón.
Eftir uppgjöíina er finski her
inn aðeins svipur hjá sjón hjá
því, sem áður var. Aðal starf
hans nú er að koma í veg fyrir
smygl á landamærunum. Síð-
asta barátta hans var háð við
Þjóðverja í Kemi. í Karihaari
bæjarhlutanum komu konur
með blóm til þess að fagna
finsku hermönnunum. En þetta
sigurtákn var nú orðið hlægi-
legt. „Fjandinn hirði allt blóma
draslið“, æpti einn þeirra og
kastaði blómunum frá sjer,
„hvar geyma Þjóðverjar vín-
birgðirnar?“
Jeg hefi reynt að fá finsku
<*><$x£x$>'$><í'^><í><^^>^><?x;>^><$><$N£x£><$><;>^><;><$x$><$>'í>^><$x;'"£<$x;'';Y<;YY^><h<;>^x$xí><;>'$><$'$A
l>
Uflæro Biattasaiisnekovie f
óskast hálfan eða allan daginn. Ennfremur unglings-
stúlka, sem vildi læra hattasaum. Uppl. ekki gefnar
í síma.
^Jdatta- ocj óhennalú&ÍYi
Austurstræti 6.
Ingibjörg Bjarnadóttir.
Höfum fyrirliggjandi
3“ — 66,00.
41/2“ — 180,70.
514“ — 225,20.
\Jeróíun \Jaid. JPotifóen L.p.
Klapparstíg 29.
Kvöldnámskeið
Kenni að sníða og taka mál kvenna- og barnafatnað,
allar stærðir, svo að ekki þurfi að máta.
^JJenL
íó
aja
'rijnjá
Laugaveg 68 — Sími 2460
BEST AÐ AUGLÝSA t MORGUNBLAÐINt)