Morgunblaðið - 09.08.1947, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 9. ágúst 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Rpykjavik.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefínsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Grikkland
FYRIR nokkrum vikum skilaði rannsóknarnefnd, sem
Sameinuðu þjóðimar sendu til Grikklands til þess að
kynna sjer ástandið í landinu, 800 blaðsíðna áliti um það,
sem fyrir augu þeirra bar og þeir urðu áskynja í ferð sinni.
Meiri hluti nefndarinnar komst að þeirri niðurstöðu að
Júgóslavía, Albanía og Búlgaría, styddu uppreisnarmenn-
ina og skæruliðana, sem berjast þar við löglega stjóm
landsins. Júgóslavar hefðu „flóttamannaskýli“ rjett við
grísku landamærin, þar sem grískir skæruliðar fengju
hernaðarlega þjálfun og pólitíska hressingu og væri síð-
an sendir til þess að taka þátt í bardögum og spellvirkj-
um í landi sínu. Svipaðar bækistöðvar hefðu Albanir rjett
hjá Tirana og Búlgarar útveguðu uppreisnarmönnunum
vopn og hjúkrunarvörur. Ennfremur var talið sannað að
bæði Jugóslavar og Búlgarar hefðu blásið að glæðum
skilnaðarhreyfingarinnar í Makedóníu.
Það þarf þess vegna ekki að fara í neinar grafgötur um
það, hvað er að gerast á Balkanskaga um þessar mundir.
Hönd hinnar slavnesku móður sjest greinilega bak við
framferði skjólstæðinga sinna, Júgóslava, Albana og Búlg-
ara. Rússar hafa í margar aldir haft ríka löngun til þess
að efla áhrif sín við Dardanella, dyr Svartahafs. Hver
hinna rússnesku keisara fram af öðrum ól þann draum
með sjer að ráða yfir þessum dyrum. En þótt veldi Tyrkja
hrörnaði stöðugt og soldáninn yrði „veiki maðurinn við
Bosporus“, rættis þessi draumur zarsins þó aldrei.
★
Zarnum var velt af stóli og „alræði öreiganna“ kom í
staðinn eins og það var kallað. En Rússland er samt enn
þá trútt fyrri stefnu sinni. Það ágirnist enn þá dyr Svarta-
liafs.
Þessvegna beita nú Rússar nágrönnum sínum á Balk-
anskaga fyrir sig til þess að veikja Grikkland með skær-
um, sem nálgast borgarastyrjöld. Og þessar skærur eru
miklu alvarlegri en menn alment gera sjer í hugarlund.
Bandaríkin hafa tekið upp þá stefnu að styðja hina lög-
legu stjórn Grikkja. Hún hefir fengið víðtæka efnahags-
lega aðstoð til þess að hefja uppbyggingu í landinu, til
matvælakaupa og jafnvel til herbúnaðar.
Atökin í Grikklandi eru þess vegna ekki aðeins milli
stjórnar landsins og skæruliðaflokka í Norður-Grikklandi,
heldur milli hinna miklu andstæðna í austri og vestri.
í þessari staðreynd felst geigvænleg hætta fyrir friðinn
í heiminum. Það er vandsagt um það, hvenær bál getur
kviknað af þeim neista, sem tendraður hefur verið.
En hver hefur tehdrað hann?
Kommúnistar um víða veröld ásaka stjórn Grikklands
fyrir upptökin. Það gerðu þýsku nasistarnir líka, þegar
þeir voru að finna tylliástæður til þess að ráðast inn í
Tjekkóslóvakíu og Pólland.
Þeir ásökuðu stjórnir þessara landa fyrir hryðjuverk
og harðræði gagnvart þýskum mönnum, sem áttu heima
í þessum löndum. í kjölfar taumlauss áróðurs og blekk-
ingavaðals kom svo skefjalaust ofbeldið.
★
Sagan endurtekur sig.
Kommúnistar á Balkanskaga, undir vernd sinna rúss-
nesku bræðra, hafa hafið sama leikinn.
Þessvegna hefur bliku ófriðar og öryggisleysis dregið
á ný upp á stjórnmálahiminn þjóðanna.
Kommúnisminn og hin rússneska yfirdrotnunarstefna
frá valdatímum zarsins er þess vegna bein ógnun við al-
heimsfriðinn á nákvæmlega sama hátt og nasisminn á
dögum Hitlers og Mussolini.
$ Þetta verður almenningur um víða veröld að gera sjer
>ljóst. Ef þjóðirnar hefðu verið varari um sig gegn áhrif-
■um Hitlersismans, má vera að hann hefði aldrei náð þeim
■heljartökum á miklum hluta mannkynsins sem raun varð
é. Sú harmsagá má ekki endurtaka sig í neinni mynd.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Sláturtíð.
ÞAÐ þóttu heldur en ekki
tíðindi er blöðin fluttu þá fregn
fyrir nokkru, að sumarslátrun
ætti að hefjast að þessu sinni
þann 10. ágúst. Húsmæður
hafa víst hugsað sjer gott til
glóðarinnar og mathákar og
sælkerar hlakkað til að geta
kitlað bragðlauka sína með
nýju lambakjöti þetta snemma
í ár. — Það er alltaf talsverð
ur viðburður á íslandi þegar
sláturtíðin hefst.
En þeir, sem töldu dagana
þar til að sláturtíðin byrjaði
hafa vafalaust orðið fyrir von
brigðum er þeir litu á dagatal
ið að sáu, að þann 10. ágúst
ber upp á sunnudag. Það hefði
ens vel getað verð hægt að á-
kveða fyrsta sláturdagnn þann
11. Hitt var bara plat!
•
Lúxus.
OG ÞAÐ hlaut að fylgja
böggull skammrifi, enda hefir
það komið á daginn. Fyrst í
stað og þangað til öðruvísi verð
ur ákveðið verður nýtt íslenskt
lambakjöt lúxus og ríkissjóður
greiðir ekki neina verðuppbót
með því. Það verður ekki
greidd verðuppbót með nýja
kjötinu, fyr en það gamla er
búið. En hvar er þetta gamla
kjöt og hver vill það á meðan
nýtt er á boðstólum og hver á
að ákveða hvenær það er búið.
Jeg hefi altaf verið á móti
svokölluðum niðurgreiðslum er
líka þeirrar skoðunar að nýtt
lambakjöt á kr. 16,90 sje ekk-
ert dýrt borið saman við verð
annara matvæla. En jeg er á
móti öllví gríni í alvarlegum
málum. Það er best að segja
hlutina eins og þeir eru.
•
Víðförull skrifar:
VÍÐFÖRULL hefir skrifað
mjer langt brjef. Á ferðum sín
um erlendis hefir hann hrifist
af skemtigörðum og hugsar
sjer að hægt sje að gera margt
hjer til að auka á prýði bæjar!
ins og ánægju íbúanna með
skemtigörðum. Og í lok brjefs
ins kemur hann með góða hug
mynd að því hvernig hrinda
mætti því í framkvæmd að gera
baðstað í tjörninni og gera
hana enn fallegri en hún er nú.
Brjefið er á þessa leið:
„Þeir sem hafa ferðast til
annara landa og sjeð þar skemti
staði verður oft hugsað, því get
um við ekki átt slíka staði í
Reykjavík? Að koma í skemti
garða í London, þar sem tjarn
ir eru kvikar af fuglum og
fólki á smá bátum og svo trjá
gróðurinn og blómadýrðin. Eða
að koma til borga í Sviss eins
og Genf og Ziirich með sínum
vötnum í borginni iðandi af
fólki á bátum eða baðandi. Að
sjá gosbrunninn, sem búinn
hefir verið til í Genfarvatni,
sem gýs 100 mtr. i loft upp.
•
Hljómskála-
garðurinn.
„HJER hefir verið rætt mik
ið um, að hljómskálagarðurinn
ætti að verða framtíðar skemti
garður Reykvíkinga, sem er ef
laust mjög tilvalið, þar sem
tjörnin okkar teygir sig inn 1
hann og möguleikar eru á að
notfæra sjer hana til að koma
þessari hugmynd í frekari fram
kvæmd.
Nú síðatliðin ár hafa bæjar-
völdin látið lagfæra hljómskála
garðinn þannig, að allir bíða
nú og vona, að trjágróðrinum
auðnist að vaxa og prýða hann.
•
Tjörnin.
„HVAÐ Á AÐ GERA við tjörn
ina? Það þarf fyrst og fremt að
dýpka hana og hreinsa leðjuna
úr botninum, og setja í þess
stað leir og sandbotn, eins og
Gísli Halldórsson hefir minnst
á, því að tjörnin, eins og hún
hefir verið s.l. sumur hálf tóm
og ekkert nema slí, er til
skammar og óprýði fyrir bæ-
inn. Ennfremur þarf að útbúa
gosbrunn í henni því rafmagn
höfum við nóg yfir sumarmán
uðina til að reka vatnsdælu
þar. Þar þarf að veita hitaveitu
vatninu, sem ekki er notað yf-
ir sumarið til að hita hana, svo
fólk geti baðað sig í henni. Jeg
veit að margir munu segja, því
hefir bærinn ekki gert þetta
enn.
Samtaka nú!
„JEG MINNIST þess, að jeg
kom einu sinni inn í mjög fall
egan skemtigarð í Edinborg.
Þessi garður var eign fjelags
og hafði hver fjelagsmaður
lykil að honum. Fjelagið hafði
verið stofnað fyrir mörgum ár
um til að koma þessum garði á
stofn og getur hver, sem vill
gerst fjelagi og er árstillagið
1 sterlingspund. Þarna eins og
víða annars staðar, eru það ein
staklingarnir, sem hafa komið
sjér saman, en ekki beðið eftir
því opinbera.
Að vísu væri þetta e.t.v. ekki
aðferðin, sem hjer ætti að fara
en hvernig væri nú að öll fje-
lög í bænum, bæði pólitísk og
ópólitísk ts^ki sig saman og
ynni, sem einn maður með að-
stoð bæjarvaldanna, til að
hrynda í framkvæmd einu
mesta áhugamáli Reykvíkinga
að prýða tjörnina og jafn-
framt að útbúa úr henni bað-
stað, sem þekktur gæti orðið
um víð lönd. Vilja ekki íþrótta
fjelögin byrja og fá hin með
sjer.“
Gott hjá þjer Víðförull.
Spádómar.
ENN EINU sinni hefir sann-
ast hið fornkveðna, að það
verða fáir spámenn í sínu föð
urlandi. — Nú er kominn 9.
ágúst og enginn heimsstyrjöld.
Heimur versnandi fer. Er nú
ekki einu sinni lengur hægt að
reiða sig á Rutherford.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
—— .....................-H>
Lánssamninpr Brefa og Bandaríkja.
UMRÆDDASTI samningur,
sem gerður hefur verið á íðustu
árum er samningurinn um lan
það, sem Bretar tóku í Banda-
ríkjunum. Ætluðu þeir láninu að
duga til ársloka 1951, en nú hef-
ur gengiö svo ótrúlega mikið á
það, að allar líkur eru íyrir að
því verði uppeytt í haust. Hafa
Bretar farið þess á leit við
Bandaríkjamenn að tveimur
greinum samningsins verði
breytt, 7. og 9. greinum.
Hjer kemur samningurinn
nokkuð styttur, en öll aðalatrið-
in samt.
1. Samningurinn gengur í
gildi 15. júh 1946.
2. Bandaríska tjórnin veitir
bresku stjórninni lán að upp-
hæð 3,750,000,000 dollarar og
getur breska stjórnin tekið fjár-
upphæðina út eftir eigin geð-
þótta, hvenær sem er á tímabil-
inu milli gildistökudags og 31.
desember 1951.
3. Tiigangur lánsins er að auð-
velda Bretum kaup á vörum í
Bandaríkjunum og að standaj
undir endurreisnarstarfi Breta, i
4. Lánið verði endui^reitt á 5'0j
árum, og hefjast greiðslur 19o2l
Vextír verða 2 af hundráði ogi
skul’.i þeir á hverju ári miðást
við þá upphæð, sem skuldin nem
ur við oyrjun hvers árs.
5. Ef breska stjórnin fer fram
á niðurfellingu vaxtagreiðslna,
rrun bandaríska stjórnin fallast
á það
a) ef ríkisstjórn Bretlands tel-
ur niðurfellinguna nauðsynlega
með hliðsjón af alþjóðlegum
gjaldeyrismálum og vegna vönt-
unar á gulli og erlendum gjald-
eyri cg
b) ef Aiþjóðabankinn stað-
festir að tekjur Breta af útflutn-
ingi auk leyndra gjaldeyristekna
hafi í fimm ár í röð verið minni
að meðaltali en á árunum 1936
—1938.
6. Ríkisstjórn Bretlands lofar
að taka engin lán til langs tíma,
hjá löndum innan bresku ríkja-
samsteypunnar milli 6. des. 1945
til ársloka 1951, ef vextir af
þeim eru hærri en af þessu láni.
7. Ríkisstjórn Bretlands mun
ljúka undirbúningi hið allra
fyrsta og ekki síðar en ári eftir
gildistökudag samningsins til
þess'að yfirfæra sterlingspund í
dóílara Og er þetta ákvæði sett.
til áð uppfylla döllaravörttun
sterlirtgspundasVæðisins, og til
þess að hver þjóð sem er geti
fengið dollara eða sterlingspund
eftir því, sem hún þarfnast.
8. Bretland fellst á eftir gild-
istöku þessa samnings að setja
ekki á gjaideyriseftirlit til þess
að hindra yfirfærslu og borgun
vegna bandarísks varnings eða
greiða bandarískum borgurum
með sterlingspundum.
9. Ef annaðhvort Bandaríkin
eða Bretland setja á hjá sjer inn
flutninghöft, verða þau að vera
þannig, að þau stefni ekki gegn
eða hindri innflutning frá hinu
landinu, hvaða vörur, sem um er
að ræða. Þó verða undantekning
ar undan þcssu
a) ef það hefur í för með sjer,
að annaðhvort landið getur fyrir
bragðið ekki notað útlendan
gjaldeyri, sem það hefur átt fyr-
ir 31. des. 1946.
b) Það getur verið sjerstök
nauðsyn á að setja slík höft á
til hjálpar landi sem hefur brot-
inn fjárhag frá stríðinu, eða
c) hvor ríkisstjórnin um sig
getur sett á nokkur höft eftir
heimild i samræmi við sjöundu
grein sartikdinúla'gsins urn Ál-
þjóðabanká! ■! '
10. Með tílliti til þess, að þýð-
ingarmikill þéttur þessarar ián-
Frarnh. af bls. 11