Morgunblaðið - 03.10.1947, Síða 6

6
MORGV TS BLAÐIÐ
Föstudagur 3. okt. 1947
Tryggvi Oíeigsson:
Þýskalandsmarkaður-
inn fiyrir stríð
Þess sksl gefið, sem gert er
Brjef:
JVý/o síidarverksmiSjurnar:
Tuttngu miljón króna óætlunin
hefiir aldrei verið til
ÞEIR, sem sjóinn stunduðu
kreppuánn fyrir stríðið, muna
vel hvernig ástatt var þá.
Saltfiskverð fjeU í botnleysu
1930, rjetti aldrei við til fulls
eftir það meðan friður stóð.
Isfiskmarkaðurinn fjell frá
ári til árs og þrengdist. Þar á
ofan bætúst 10% tollur í mikils
verðu markaðslandi.
Það var þvi mikið gleðiefni
öUum útgerðarmönnum og ekki
síður öllum togarasjómönnum
þegar Þýskalandsmarkaðurinn
opnaðist Islendingum. Að öll
um öðrum markaði ólöstuðum á
þeim árum, var Þýskalands-
markaðurinn okkur hagstæðast
ur á vissan hátt. Ástæðan er öll
um þeim, er td þekkja kunn.
Þýskalandsmarkaðurinn gat tek
ið við, fyrir mjög hagstætt verð
þeim fisktegundum, sem lítt
eða ekki voru seljanlegar á öðr
um markaði: Þessar fisktegund
ir voru þar að auki tiltölulega
auðfengnar á íslenskum miðum.
Jeg held að ekki sje ofsagt
þótt talið væri, að á árunum
fyrir síðustu styrjöld hefði tog
araútgerð á Islandi verið sjálf-
hætt, hefði Þýskalandsmarkaðs
ins ekki notið við. Að fá að
landa í Þýskalandi haustmánuð
ina, það þóttu og voru stórkost
leg hlunnhidi.
Okkur, sem fylgdust með þess
um málum, var það fyllilega
ljóst, að erfitt var að komast
að þýska markaðinum, því að
Þjóðverjar voru þá orðnir sjálf
um sjer nógir með öflun fiskjar.
Sá maður, sem kom okkur
að á umræddum markaði þeg-
ar í harðbakka sló, var Jóhann
Þ. Jósefsson núverandi fjánnála
ráðherra. Hann var þá lang-
reyndur útgerðarmaður.
Vestmannaeyjar höfðu verið
um 3—4 áratugi sá staður á Is
landi, sem þýsku togararnir
komu oftast til vegna sjósóknar
sinnar að suðurströnd Islands.
Lengst af þeim tíma hafði Jó-
hann Þ. Jósefsson verið umboðs
maður þýskra togaraeigenda og
um langt skeið konsúll Þjóð-
verja í Vestmannaeyjum. Það
var því ekki að undra þótt væn
legt þætti að beita honum fyrir
okkar málefni gegn fyrirstöðu
þýskra útgerðarmanna, sem
voru á móti löndun íslenskra
togara á þýskum markaði, af
ofur skiljanlegum ástæðum. Þó
voru þar góðar undantekningar.
Tilefni þess, að þetta er rifj
að upp hjer, eru greinar, sem
birtust í Þjóðviljanum undan-
farna daga, m. a. um frásögn
Jóhanns Þ. Jósefssonar af verk
legum framförum í Þýskalandi
á fyrri hluta Hitlerstimabilsins
þ.e. árið 1935, og hann fyrir
það kallaður ,,Nasistaagent“,
„Hitlersaðdáandi“ og fleira
þess háttar.
Ef alhr islenskir sjómenn,
sem dáðust að fallegu þýsku
togurunum, sem voru afsprengi
þessa sama tímabils hlytu sömu
brigslyrði, þá myndu fáir vdja
vera við slíka nafngift riðnir.
Þetta er þó fullkomlega hlið-
stætt. Jóhann heldur fram fram
förum Þýskalands og miðar við
landbúnaðarsýningu og bdasýn
ingu. Sjómennirnir sáu togar-
ana og viðurkenndu þá fylli-
lega. Enda myndi engum til
hugar koma brigslyrði í sam-
bandi við það.
Hvort heldur það er kolamok
arinn, hásetinn, skipstjórnar-
menn eða togaraeigendur, þá
er þeim góður markaður lífs-
nauðsyn. Undir markaðinum
eiga þeir og þeirra nánustu sína
lífsafkomu. Fátt í atvinnulífinu
er vonbrigðafyllra e« að sjá tor
sóttan afla verða lítils virði á
slæmum markaði. Þessvegna
geta þeir, sem nutu góðs af
hirrum þarfa þýska markaði,
ekki annað en viðurkennt hið
mikla þjóðþrifastarf, sem Jó-
hann Þ. Jósefsson vann eins og
áður er sagt, um 10 ára skeið í
sambandi við þann markað.
Hann fjekk því til leiðar komið
að stórveldi gæfi eftir sinn lög-
festa innflutningstoil, til smá-
þjóðar. Sá tollur var svo hár,
að án efhrgjafar hans var sala
á þýskum markaði óhugsanleg
Islendingum.
Sumarið, sem er að líða, hef
ir berlega sannað þörf okkar
fyrir hinn þýska markað enn á
ný. Þá gæti svo farið, að Jó-
hann Þ. Jósefsson ætti eftir að
verða í annað sinn besti samn
ingamaður Islands, sem fáir
stóðu jafnfætis, en enginn fram
ar.
2./10. ’47.
Vilja fresfa ráð-
herrafundi f jór •
veldanna
London í gær.
BRETAR hafa gert það að
tillögu sinni við stjórnir Banda
ríkjanna, Frakklands og Rúss-
lands, að utanríkisráðherrar
fjórveldanna komi saman til
fundar í London seint í nóv.
Hafði upphaflega verið gert ráð
fyrir, að ráðherrarnir kæmu
saman 3. október næstkomandi,
en tillaga Breta mun fram kom-
in til þess að koma í veg fyrir
það, að utanríkisráðherrafund-
urinn og fundir allsherjarþings
Sameinuðu þjóðanna rekist á.
I sambandi við ofangreinda
tillögu bresku stjórnarinnar,
hafa Bandaríkjamenn og Frakk
ar farið fram á það, að fyrir-
huguðum fundi fulltrúa utan-
ríkisráðherranna verði frestað
þar til snemma í nóvember.
Rússar hafa enn ekki látið í
ljós skoðun sina á málinu.
1 HEIÐRUÐU blaði yðar hef
ir því margsinnis verið haldið
fram, að byggingarkostnaður
nýju sildarverksmiðjanna á
Siglufirði og Skagaströnd, hafi
verið áætlaður 20 milj. kr.
Jafnframt hcfir þvi óspart ver
ið hampað, að byggingarnefnd
in hafi með óhófseyðslu og c-
stjórn komið byggingarkostnað
inum upp í 38—40 milj. kr., og
nú, eftir að stjórn S.R. hefir
htekið vió verksmiðjunum, er
jafnvel farið að tala um að þær
muni kosta 50 milj. kr. En svo
að skilja, að byggingarnefndin
(eða Áki Jakobsson) eigi einn
ig að bera ábyrð á seintustu
10 miljónunum, sem fárir
munu geta gert sjer hguynd
um, til hvers nota eigi.
Þó að byggingarnefndin hefði
helst kosið að hirða ekki að svo
stöddu, eða meðan endurskoð
un reikninga er ekki lokið, um
það, sem sagt kann að veca
um byggingarkostnað verk-
smiðjanna, tel jeg þó rjetr,
vegna þeirra, sem kynnu að
vilja vita hið rjetta i þessu máli
sem öðrum, að gefa eftirfarandi
upplýsingar:
Það er eiritómur hugarburð
ur, að gerð hafi verið nokkur
áætlun um það, að umræddai.
verksmiðjur mundu kosta 20
milj. kr. Þegar byggingarnefnd
in var skipuð vorið 1945, þann
ig að tveir nefndarmenn voru
tilnefndir af verksmiðjustjórn
en tveir af atvinnumálaráð-
herra, hafði stjórn S.R. enga
áætlun gert. Byggingarnefnd
hafði fyrirmæli um það, að
gera allt se munnt væri til þess
að verksmiðjurnar gætu tekið
til starfa sumarið 1946 og var
því augljóst, að hún gat ekki
eytt löngum tíma í það að gera
áætlanir, enda er vafasamt,
hvert gagn er að áætlunum sem
sjaldan virðast geta staðið
heima. Eru nærtæk dæmi um
það hjer í höfuðstaðnum og ná
grenni hans, þó að flest blöðin
hjer virðist hafa haft 'sjerstals
an áhuga á því að ræða um
byggingarkostnað hinna norð-
lensku síldarverksmiðja og hafi
haft þar sem frumteksta 20
milj. kr. áætlun, sem aldrei
hefir verið gerð.
En hvernig er þá þessi saga
um 20 milj. kr. áætlunina til
komin? Það mun vera á þá leið
að ruglað hefir verið saman á-
ætlun um byggingarkestnað
verksmiðjanna og beiðni verk
smiðjustjórnarinnar um það að
hækka lántökuheimild til bygg
inga nýrra síldarverksmðija.
samkv. lögum nr. 93/1942, úr
10 milj. upp í 20 milj. kr. sbr.
lög 46/1945. öllum má vera
ljóst, að þetta er tvennt ólíkt.
Það skal ósagt látið, hvaði
hugmyndir verksmiðjustjórn'n
hefir gert sjer um bygginga r
kostnað hinna nýju verksmiðja
þegar hún bað um 20 milj. kr.
heimildina en hit er víst, að
um, sem hún sannanlega hafði
í höndum, gert sjer von um að
byggja 10 þús. mála verk-
smiðju á Siglufirði og 5 þús.
mála verksm. á Skagaströnd
fyrir þessa upphæð. Þar ekki
annað en fletta upp i skýrsln
verksmoiðjustjórnarinnar fyrir
árið 1944 og láta hana sjálfi
bera vitni í málinu. Þar sternl
ur svo á bls. 3—4:
„1 ársbyrjun 1945 var svo
komið, að stjórn sildarverk-
smiðja rikisins taldi varhugi-
vert fyrir SR að ráðast í það
á eigin spýtur að reisa hin i
fyrirhuguðu 10 þúsund mála
verksmiðju í Siglufirði, sökum
þess að byggingarkostnaður
hafði hækkað mjög síðan 1942.
Á hinn bóginn var þjóðarnauð
syn að auka verksmiðjuafköst
in í landinu. Með brjefi dags.
20. jan. 1944 leitaði verk-
smiðjustjórnin því eftir 6 mili.
króna styrk úr rikissjóði til
byiggingar hinnar nýju verk-
smiðju. En byggingarkostnað
ur verksmiðjunnar var áætlað
ur kr. 15.570. 000,00. Var þá
reiknað með vísitölu 256,25 og
farmgjöld eins og þau voru vor
ið 1944 áður en þau voru hækk
uð. Styrkbeiðning fjekk daufar
undirtektir hjá ríkisstjórn og
Alþingi og strandaði í þing-
nefndum. Frestaði stjórn Síld
arverksmiðjp ríkisins þá frekari
aðgerðum út af byggingu hinn
ar nýju verksmiðju, fram á
haustið 1944, en hugðist auki
afköst verksmiðjanna nokkuð
með því að bæta við vjelum í
tvær verksmiðjanna i Siglufirði
eins og síðar mun að vikið“
Svo mörg eru þau orð. F.n
samkv. því, sem hjer segir var
byggingarkostnaður 10 þús.
mála verksmiðju i Siglufirði á-
ætlaður um 16 milj. kr. (senni
lega í ársbyrjun 1944).
Þessa áætlun mun Jón Guin
arsson, þáverandi framkvstj.
SR, hafa gert. Hún sýnir að
verksmiðjur þær, sem stjórn
SR hafði í huga. þegar 20 milj.
kr. lánsheimildin var fengin,
hlutu að kosta að minsta kosti
25 milj. kr., með þvi að ge \r
þó ráð fyrir því einstæða fyrlr
brigði, að áætlunin stæðist. Má
segja, að ekki sje hægt að full
yrða neitt um, hvernig þessu
hefði reitt af í höndum Jóns
Gunnarssonar, en hins vegar
værí mjög svo fróðlegt að fá
vitneskju um, hve mikið mum
kosta aukning sú um 3500—
4000 mál, sem verksmiðju-
stjórnin hugðist láta fram-
kvæma, en hún var áætluð af
Jóni Gunnarssyni á 1.518.000,
00 kr., samtímis því sem 10
þús. mála verksmiðja var áætl
uð á h. u. b. 16. milj.
I nóv. 1946 taldi byggingar-
nefnd ekki ráðlegt að reikna
byggingarkostnað verksmiðj-
anna minna en allt að 38 milj.
kr. Er þá þess að gæta, að allt
bendir til þes að verksmiðjan
allt að 12 þús. málurn á sólar-
hring, þegar starfsmenn hata
fengið næga æfingu i meðferð
og samstillingu vjelanna, og
ennfremur að Skagastrandar-
verksmiðjan er þannig byggð
að með tiltölulega litlum kostn
aði má gera hana jafn afkasta-
mikla og Siglufjarðarverksm.
þannig að báðar kæmust upp i
allt að 24 þús. mála a.köst á
sólarhring. Þó að slíkar verk-
smiðjur hefðu kostað um 40
milj. kr., er það ekki nema
því sem næst í samræmi við
fyrnefnda áætlun Jóns Gunn-
arssonar, enda þótt ekki sje tek
ið tillit til hækkunar grunn-
kaups og visitölu frá þvi að sú
áætlun var gerð. Má þvi segja,
að byggingarnefndinni hafi
tekist merkilega vel að halda á-
ætlun þess manns, sem meiri
hluti stjórnar SR að minsta
kosti, og margir fleiri, hafa tal
ið afbragð annara manna á því
sviði, sem hjer er um að ræða.
Jeg vænti þess, að þjer sjáið
yður fært að birta framan
greindar upplýsingar við fyrstu
hentugleika.
Virðingarfjdlst
Trausti Ólafsson.
Fyrsta blómaverslun
Hafnarfjarðar
í GÆRDAG var opnuð í Hafn
arfirði ný blómaverslun. Heitir
hún Blómaverslunin Pálminn
og er hún til húsa í Lækjargötu
10. —
Þessi nýja verslun mun hafa
á boðstólum margskonar skraut
blóm og jurtir og annað, sem
slíkri verslun tilheyrir. Hafa
Hafnfiröingar undanfarin ár
orðið að sækja allar slíkar vör-
ur til Reykjavíkur og mikill
bagi þar að verið. Nú hefur þá
verið bætt úr því.
Eigandi verslunarinnar er
Magnús Guðmundsson.
—Reuter. hún gat ekki, eftir þeim gögnSiglufirði muni geta afkast ið
Verklýðskonur
Ireysfa bresku sljórn
mm
London í gær.
STRACHEY, matvælaráðherra
Breta, hjelt í dag ræðu á fundi
verklýðskvenna, sem haldinn
var í London. Skýrði hann fund
inum frá því, að breska stjórn-
in hefði í hyggju að skipa nefnd,
sem rannsaka ætti möguleik-
ana á bættri dreifingu matvæla.
Að ræðu ráðherrans lokinni,
samþykti fundurinn ályktun
þess efnis, að hann bæri fyllsta
traust til eftirlits og skömtUnar-
fyrirkomulags stjómarinnar,
auk þess sem fundarmenn litu
svo á, að breskur verkalýður
hefði aldrei áður haft jafn mik-
ið að bíta og brenna og nú.
— Reuter.