Morgunblaðið - 03.10.1947, Side 7

Föstudagíu' 3. dkt. 1947
M OliOt NB LAfíttJ
7
nýju kaldavatnsleiðslu Vatnsveitunnar

SÍ-íií'
EINS og skýrt var frá hjer í
Morgunbiaðinu í gær, var hin
nýja kaldavatnsleiðsia til bæj-
arins, tekin í notkrai í fyrra-
kvöld. Þess var og geíið, að
Rögnvaldur Þorkelsson, verk-
fræðingur, hefði haldið ræðu
við þetta tækifæri og lýst mann
virkinu. Hjer á eítir fer lýsing
Rögnvaldar:
T ilhögun
AUKNING Vatnsveitunnar
er á þann hátt að ný aðalæð er
lögð frá nýju inntaki í Gvend-
arbrunnum. Þessi æð, sem er
um 11 km. á lengd, á aö geta
flutt 290 1/sek. eða lúm 25,000
tonn á dag. Með þvi sem fyrir
er geta því rúnnið 530 1/sek.
af vatni til bæjarins, þegar
rennslið er eins og það getur
orðið mest, miðað við hálffullan
geymi. í sambandi við þessa
aukningu verða ekki til að
byrja með byggðir ný jir geymar
til vatnsmiðlunar, enda er það
ekki nauðsynlegt vegna þess að
það vatnsmagn, sem er fyrir
henöi, er svo ríflegt að þess
gerist ekki þörf. Þessi nýja
vátnsæð er tengd við bæjar-
kerfi Vatnsveitunnar fyrir utan
vatnsgeymana á Rauðarárholti
og er þar líka í sambandi við
geymana.
Pípurnar, sem eru notaðar,
eru mest stálpípur, en einnig
nokkuð af steypijárnspípum.
Steypujárnspípurnar erU rnúffu
pípur og eru þjettar með hampi
og blýi. Stálpíþurnar eru settar
saman og þjettar raeð svoköll-
uðum „Johnsons Couplings", en
þær eru þannig að 25 cm. lang-! meoan veður var gott og vötnin
ur hólkur er settur á þá pípu-1 voru íslaus. Fyrri kaflinn var
enda, sem á að setja saman, og ' lagóur um suma: ið, *-n reinri
nær hólkurinn jafn langt upp álvarö að bíða tii suruaruns 19/7
báða pípuendana. Eáðu megin | vegna þ'ess aö efeið var ekki
við hólkinn er komið fyrir I bomio fyr en viku á*ur en verk-
fallið hófrt í \ or.
I egar vinnan var komin vel í
nn' var samtímis urnið á
í vor voru , pípurnar lagðar j hefur verið unnið við að bika
undir Olicaáinar og varð það I samsetnir.gar og skola pípurnar
Spreng! fyrir vatnsveituskurði. Þegar verið var að Jeggja
vatnsveituna nýju sem lileypt var á í fyrrajl. var gerð tilraun
til að sprengja skurðinn, sem leiðslurnar iiggja í með skurð-
sprengiefni-. Er hjer rnyml af einni sprengingunni. (Ljós-
mynd: Rögnvaldcir Þorkelsson verkfræðingur).
í, en þaö var gert með tijliti til með því að sprauta með slökkvi
þess að skuroirnir gátu haldio
sjer lengst þar án þess að falla
saman. Það voru tvéir kaflar,
sem áæílað var að yrðu full-
gerðir fyrir haustið 1946, cn þao
var fyrst og fremst kaflinn j’fir
Elliðavatnsengjar, sem að jafn-
aði eru undir vatni vegna vatns-
uppistöðú Rafmagn ...veitunnar.
Hinn kaílinn var lagning yfir
Iíelluvatn og Hrauntúnstjörn,
þar sem pípunum var fleytt yfir
vötnin og varð því að gera það
þjettihring úr gúmmí og þar
fyrir utan stálkrans, sitt hvoru
megin. Samskeytin fásí svo
lö~
þjett með því að stálkransainir j þiem stÖðum, en það vor í fyrsta
eru boltaðir saman og þrýsta lagi við sprenginga.’ fyrir ncðrn
Olidavatnsstíílu. f óðru lagi við
gröft og sprenmngar á milli
þá þjettihringnum milli hóibs-
ins og pípuendanna.
Pípurnar eru 50—70 cm. að . Kelluvatns- og IT auríúmja
þvermáli og eru bær víðustu
næst Gvendarbrunnum og
mjókka eftir því sem nsr dreg-
ur bænum. Pípurnar skiptast
þannig eftir gildleika:
Af 70 cm. stálpípum eru 1803
m. Af 60 cm. steypijárnspípum
eru 1350 m. Af 60 cm. stálpíp-
um eru 990 m. Af 55 cm.’stál-
pípum eru 5410 m. Af 50 cm.
stálpípum eru 1310 m.
Við inntakið í Gvendarbrunn
unum var byggð stýfla, til að
hækka vatnsborðið í Drunnunum
og til að hindra óhreinkun
vatnsins.
Framkvœmd verksins
Vinna við aukninguna hófst í
apríl 1946 og var þá byrjað á
vegabótum á þeim stöðum, sem
ekki voru færir vegir fyrir og
íyrirsjáanlcgt var að vcgir
yrðu nauðsynlogir. — Skömmu
seinna hófst vinna við sburð-
gröft og var byrjað á þeim stöö-
um, sem grjótvinna og spreng-
ingarnar voru mestar, vegna
þess að ekkert var vitað- um þá
röð, sem pípurnar myndu koma
ar og var þá rciteað me3 að
pípur og cræað cTni ti1 tagning
ar kæmi það tímarJega, að !agn
ing gæíi fariö fram twn ruraarið
eins og um haíöi verið beð-ið, cn
e/r.io bom ckki cins og áður er
sagt og orsabaði það skemmdir
á skuroum og aðrar tafir. í
þricja lagi var unnið við stíflu-
gerði við Cvendarbiunna.
Um gröftinn slmennt er ebi;-
ert sjerstakt að cegja anr.að en
það, að á 4500 m. af leiðinr.i
varð að sprengja fvrir pípunum
og víða var klöppin alveg ber.
Stíflugerðin við Gvcndar-
brunna fór þarnig fram að í
miðjan stíflugarðlnn var steypt
ur 30 cm. þykkur vcggur til að
gera stíFama þjctta. Tll að íá
fasta undirstöðu fyrir vegginr.
varð að hreinsa burtu allt ao 2
m. djúpa leoju, cem var
inqm, undir ur.n 2 ra.
dæiu niður í botninn. A þann
hátt var hægt að fá fastan grjót
botn til að steypa á.
í miðri stífkmni, sem er um
40 m. löng, var stevpt yíirfall
til að hægt sje að jafna vatns-
hæðina, og inntak fyrir vatns-
leiðsluna. Fyrir þessu vac lcðjan
hreinsuð á sama hárt og undir
veggnum.
I lok j.úní^ 1946 komu fvrstu
steypijárnspípurnar fyrir Elliða
vatnsengjarnar og var þá um
líkt ’eyti byrjað að vinna við
gröft á þeim stöðum. Þetta var
sciniegur kafli vegna þess að
þarna er jarcvegurinn orðinn
að leðju, eftir að hafa verið
1engi v ntíir vatni og þar fyrir
neðen hraun, sem varð að
sp engji. Hjer var ge”ð tilrr.un
með skurðasprengieini til að
sp.cngja leðjuna 'ourtu cg gaf
það sæmi'ega góðan arangur, en
ramt- varö aö grafa tölm ert i
viíbót og sprcr.yja hraunið úr
botninum. Pípurnar voru lagoar
.trax á eítir og skuröinura lok
aö. Um haustið var hægt að
aokkuð tafcamt vegna þess að
.ennclio í ánum var nokkuð
míkið, en þao orsabaðist af því
að yfirfailcloka í Elliðavatns-
stíflu var í ólagi. i ipurnar eru
steyptai’ niður í botn ElIIða-
ánna, en eid.:i plpui nar eru lagð
ar yíir á.nar á-brú.
Þegar \erkfallinu lauk í vor
var sti’ax hafinn undirbúningur
að lagningu yfir Heduvatn. Sú
lagning fór f.am ireð nokkuð
sjerstökum hætti. Til þess að
losna við að nota flotholt og
annan útbúnað, sem þarf til að
halda pípunum á lofti meðan
verið er að setja oípurnar sam-
an, var farin sú leið að allar
pípurnar voru settar saman á
landi og ýtt svo út á vatnið og
fyrir endann á fyrstu pípunni
var settur botn svo ekki rynni
vatn inn í pípurr.ar, og með
þessu móti hjeldusc pær á floti
af sjálfdáðum. Lagnmgin fór að
öðru leyti fram á þann hátt,
sem hjer segir:
Yfir ckuroinum neðan við
vatnið voru lagðir járnbraut-
arteinar, sem voru það langir
að 7—8 pípur gátu verið þar
samtímis og hafði brautin halla
að vatninu og náðu 2—3 pípu-
lengdir í t í vatuið. Pípunum
var svo velt upp á einöxla vagna
og var annar sem næst því að
vera undir miðri pípunni og hin
ir undir aftari enda hennar og
var hann einkum til stuðnings
meðan verið var að renna píp-
unni fram að þeim stað, sem
samsetningin fór fram, en þá
var hann tekinn undan og píp-
an hvildi á einum vagni. Þegar
búið var að leggja 3—4 pípur á
þennan hátt var pípunum ýtt út
í vatnið, en þess þá gætt að
endinn stæði upp úr svo liægt
væri að bæta við endann á
þurru og líka til þess að ekki
rynni vatn inn í pipurnar. —
Vagnarnir voru dregnir undan
jaínóðum og pípurnar flutu
upp. — Á þennan hátt var allt
af bætt við uns pípan náði alla
ieið vfir vatnið og þá var er.d-
ir.n lagður niður i vatnið og
p.'pr.n lagðist á botninum jafn-
út, cn það verður að gerast áður
ers vatnsveitan er tekin í notkun.
Heildarkostnaðurinn við
Vatnsveituna verður rúmar 6
milljónir bróna.
nota uppistöðuna á Elliðavatns- i óoum og hún íylltist. Meðan á
engjum fyrir Rafmagnsveituna. | lagningunni stóð, var þess gætt
Fyrir neðan L’liöavatnsstíflu
var lagður afgangurinn af
Steypijárnspípur.um þá um
haustið, að undanskildum stutt-
um kaíla fyrir stopphana rjétt
við Elliðavatnsstíílu, en har.n
var ekki hægt að setja niður,
fyr en í sept. 1947, vegna efnis-
skorts, og fyrir þá sök röskuð-
ust pípurnar á um 50 m. kafla
í vatnsflóðum s.l. vetur.
Ura miðjan nóv. 1946 kom
það mikið af 55 cm. pípum, að
ha’gt væri að hefja lagningu á
þeirri stærð, hins vegar hafði
verið beðið um hraða af-
greiðslu á 70 cm. og 60 cm.
að pípan hje’di rjettri steínu
og var það gert með hliðar-
böndum með hæfilegu millibili,
sem var fest við akkeri eða
festur í landi. Lengdin yfir
HeMuvatn er um 550 m. og
pípuvíddin 70 em. Lagningin
tók 2 daga.
Lagningin yfir Hrauntúns-
tjörn fór fram með sama hætti.
Lengdin er þar um 500 m. og
pípuvíddin 70 cm. Efst í Hraun-
túnstjörn er inntak vatnsæðar-
innar og varð að tengja endann
við pípubút, sem var fastur í
inntakinu, þegar búið var að
sökkva pípunum mættust end-
var sett lóð
millibili og
•jett með
ívo rékin
í botn- pí-pum, en af þeim kom ekkert. arnir það vel að millibilið var
dj pu AMeiöiugin var sú aðlfremur ekki meira en 8—10 cm. og
r slegi.3 lítið var fyrir hentíi aí ' fu.ll- hliðarskekkjan 2—3 cm.
•Öningin gröfnum skurðum fyrir 55 cm. Lagningin á pípunum hefur
30 cm. pípúr, en úr þessú rættist nokk- gengið nokkurnveginn jafn-
niður í uð fljótt vegna þess að þama liarðan og þær hafa borist til
egt var, var hægt að graía töluvert með landsins og 23. sept. 1947 var
.0 burtu sburögröfu. síðacta pípan lögð. En síðan
Oarnabækur
Barnabókin eftir Stefán
Jónsson. 20.00.
Bláhattur og önnur æfin-
týri. Axel Thorsteinsson
þýddi. 10.00.
Fósturdóttur úlfanna,
Steingr. Arason þýddi.
25.00.
Gestir á Hamri, sögur eft
ir Sigurð Helgason. —
12.50.
Bresk æfintýri, með mörg
um myndum. 12.50.
Dýrasögur eftir Bergstein
Kristjánsson. 5.00.
Duglegur drengur, ísak
Jónsson þýddi. 12.00.
Labbi' og Lubba, ísak
Jónsson þýddi. 8.00.
Hve glöð er vor æska, eft
ir Frímann Jónasson
frá Strönd. 20.00.
Lilly í sumarleyfi, eftir
Þórunni Magnúsdóttur.
12.50.
ílvað er bak við f jallið,
eftir Hugrúnu. 15.00.
Meðal Indíána, saga sem
allir drengir hafa gam-
an af. 10.00.
Mýsnar og mylluhjólið. —
5.00.
Skóladagar eftir Stefán
Jónsson, 12.00.
Sögur af Jesús frá Naza-
ret, fallegar litmyndir.
10.00.
Strokudrengurinn, eftir P.
Askog. 12.50.
Æskudraumar, eftir hinn
vinsæla barnabókahöf-
und Sigurbjörn Sveins-
son, kosta aðeins 3 kr.
Tarzan og Ijónamaðurinn.
12.50.
Þessar barnabækur fást
hjá öllum bóksölum.
fsafoldar

Góð
gtoraugu ®ru
511u.
tytÍT
AfgreiBuin fleét gleriugna
r»«:pt cg gerura vi8 glar-
augu,
«
%Uguo þjer h/íMB
mað glerauguro frá
TÝLl H. F.
Austœrstraeti 20.
inftimniitininnnfnimnfnimiiNniiininiiiinniiinninið