Morgunblaðið - 25.10.1947, Qupperneq 2

2
MORGL' NBLAÐIÐ
Laugardagur 25. okt. 1947
BarátÆan fyrir verslunar-
freSsi gegn einokun
j Cli HEMAHÖGVM:
Eíreppusmiiir
iijer og þar
VESTRÆNAR þjóðir hafa
reynt, að best sje og affara-
.sælast að kommúnistar sjeu út
af fyrir sig. Hvernig á líka
annað að vera. Kommúnistar
hafa sagt skilið við þjóð sína.
í*eir eru útlendingar hver í
sínu ættlandi.
í engu landi Evrópu vestan
við Járntjaldið, hafa kommún-
jstar náð eins miklu fylgi eins
og í Frakklandi. Lýðræðisflokk
ar þar litu svo á, að þeir yrðu
að kaupa sjer frið með því, að
hafa samstarf við erindreka
híns austræna einræðis. Kom-
rnúnistar launuðu þann trúnað,
með því að efna til sífelldra
verkfalla, tefja framleiðslu
þjóðarinnar, auka verðbólguna,
og koma atvinnulífi og fjárhag
Frakka á kaldan klaka.
Þeir, sem hafa vinnu í Frakk
landi, fá æðimarga franka í
kaup. En hver franki er svo
sem 4 aura virði. Til þess að
halda hungurvofunni frá dyr-
ura almennings, verða Frakkar
að taka stórfeld lán. — Þessi
mikla menningarþjóð, er að
verða öreiga.
Við þurfum ekki að leita til
Frakklands til þess að sjá, að
samstarf við kommnnista er ó-
mögulegt. Þeir eru í þjónustu
erlends ríkis, jafnt í Frakk-
landi sem hjer. Þeir vilja, að
viðreisn landanna verði sem
erfiðust. — Þeir hafa verið að
„búa til kreppu11 \ Frakklandi.
Þeim hefur tekist það svo, að
þjóðin er nú að heita má komin
á heljarþröm.
íslensku fiokksdeildinni er
sagt, að vinna að 'hinu sama
hjer. Hinir íslensku forsprakk-
ar kommúnista fyígja þeirri
fyrirskipun eftir fremstu getu.
Aðrir flokkar sjá greinilega
hvert þeir stefna. Og neita
allri samvinnu við þessa skemd
arverkamenn.
Hver tillaga, sem frá komm-
vnistum kemur, verður að
skoðast í þvi ljósi, að hún sje
flutt af mönnum, sem hafa tek-
*ð það að sjer að vinna gegn
velferð íslenskrar alþýðu, vinna
#egn þjóð sinni, í þeirri von að
J>eim megi takast að leiða ís-
lendinga undir ánauðarok kom
tnúnismans.
Kommúnistar hjer á landi
hugsa sjer, að beita sömu vopn-
um hjer eins og þeir hafa beitt
í Frakklandi og annarsstaðar,
þar sem þeim hefur tekist að
,,búa til kreppu“, efna til verk-
falla, stöðvun framleiðslu svo
hinar vinnandi stjcttir í land-
inu, verði fyrir hinu stórfeld-
osta tjóni. Vel má vera að þeim
takist að einhveiju leyti að
lioma skemdaverkum sínum í
framkvræmd. En það breytir
<?ngu í þeim fasta ásetningi
annara flokka að byggja upp
rjettlátt þjóðfjelag með farsæld
jalrnennings fyrir augum.
SÁ reipdráttur, sem verið
hefur um innflutningsverslun
okkar síðastiiðna nærfelt tvo
áratugi, hefur aldrei leitt gott
af sjer fyrir landsmenn. — Þeir
tímar eru nú næstum gleymdir,
þegar innflutningur og útflutn-
ingur gátu farið fram hindrun-
arlítið og ekki bar á því, að
einn aðili notfærði sjer vald þess
opinbera til að sigrast á keppi-
' nautum sínum, eins og siðar
kom á áaginn.
Eftir styrjöldina 1914—1918
hafði íslenska verslunarstjettin
frjálsar hendur til að vinna að
viðskiptum um allan heim. Sú
mikla ver.siun, sem verið hafði
við Ameríku 'á styrjaldarárun-
um, lagðist niður og varð það
nú hlutverk verslunarstjettar-
innar að leita að nýjum leiðum,
bæði um inn- og útflutning og
endurvekja gömul viðskipti. —
Þetta tókst vel og á tiltölulega
skömmum tíma, svo að á næsta
áratugnum eftir styrjöldina
urðu sambönd ísienskra kaup-
sýslumanna við erlenda útflytj-
endur margþættari og víðtækari
en nokkru sinni fyr í sögu lands-
ins. Á þessum tíma störfuðu
stórkaupmenn og samvinnufje-
lög að inn- og útflutningi án
nokkurra árekstra, sem teljandi
sjeu, en meðan þetta verslunar-
frelsi ríkti eða rjett áður en
höftin voru sett á höfðu aðrir
aðilar en samvinnufjelögin
megníð af innflutningsverslun-
inni með höndum eða nálægt því
90%, að því er talið er.
★
Svo kom krcjrpan og innjlutn-
ingshöftin 1931. Þá gerbreyttist
fljótiega sá frjálslegi svipur,
sem verið hafði lengst Um á
verslunarmálum okkar, áratug-
inn á undan. í stað þess olnboga
rúms, sem verið hafði komu nú
höft, fjármálakerfið innanlands
komst á ringulreið, landbúnað-
urinn og nokkur hluti sjávar-
útvegsins urðu að gera eins-
konar nauðasamninga við
skuldunauta sína.
Nú kom það líka til sögunnar
í fyrsta sinn að ákveðinn stjórn-
málaflokkur tæki til þess bragðs
að notfæra sjer kreppuráðstaf-
anir sjálfum sjer til framdrátt-
ar. Þessi flokkur var Fram-
sóknarflokkurinn, sem á þéss-
um tíma fór með mest völd í
landinu. Þessi flokkur beitti
stjórn sinni á viðskiptamálunum
á þann hátt að samvinnuf jelög-
unum var stórlega ívilnað um
innflutning. í Reykjavík hafði
ekkert kaupf jelag getað dafnað,
meðan verslunin var frjáls. en
með tilstyrk Framsóknarflokks-
ins reis þar fljótlega upp all-
stórt kaupfjelag í skjóli haft-
anna. Það er svo önnur saga að
Framsóknarmenn misstu fyrir
atburðanna rás, tökin á þessu
fjelagi og er því nú stjórnað af
kommúnistum.
Framsóknarmenn fundu á
hafta-tímabilinu að almenningi
blöskraði meðferð þeirra á versl
uninni. Þeir reyndu þess vegna
að finna upp afsakanir og var
hin svonefnda „höfðatöluregla“
ein af þeim. Framsóknarflokkur
inn taldi rjett að samvinnufje-
lögin fengju innflutning í hlut-
falli við það hve fjelagsmenn
væru margir og töldu fram
mjög háa tölu fjelagsmanna. Sú
tala og síðari tölur um „fjelags-
menn kaupfjelaganna“ hafa
aldrei verið rökstuddar af hálfu
kaupfjelaganna. Og þrátt fyrir
ítrekaðar fyrirspurnir og áskor-
anir hafa aldrei fengist neinar
skýringar á því hvernig „fje-
lagsmannatalan“ er fengin. Það
er satt best að segja að almennt
er það haft fyrir satt, að hjer
sje óhreint mjöl í pokanum og
þess vegna þegi Framsóknar-
menn og blöð þeirra.
Þegar styrjöldin skall á 1939
höfðu samvinnuíjelögin unnið
verulega á í ýmsum greinum
innflutningsverslunar í skjóli
haftanna, en nú hófst nýr þáttur
í viðskiptasögu landsins.
★
Síðasta styrjöld kollvarpaði
enn á ný grundvelli þeim, sem
verið hafði undir viðskiptum
landsins og enn varð að fara inn
á nýjar brautir. Sú saga er öll-
um kunn. Landsmenn skorti
mjög nauðsynjavörur eftir langt
hafta-tímabil, kaupgetan jókst
stórkostlega og möguleikar til
innflutnings urðu greiðari því
mikill gjaldeyrir barst í hendur
landsmanna. En öll verslun fór
fram undir eftirliti þess opin-
bera.
Eins og kunnugt er varð árið
1946 mesta innflutningsár lands
manna og var miklum hluta
gjaldeyrisins beint til nýsköpun-
ar atvinnuveganna. Auk þess
þurftu landsmenn einnig annan
almennan varning og verðlag á
innflutningsvörum okkar fór
hækkar.di erlendis. Gjaldeyris-
sjóðir landsmanna gengu því ört
til þurðar og hefur þess vegna
orðið að -taka upp skömmtun á
mörgum aðfluttúm nauðsynja-
vörum og innflutningshömlur
gerðar mjög víðtækar.
Þetta er í fáum orðum sagan
til dagsins í dag.
★
Og síðan skeöur þaö, sem bú-
ast mátti við. — Framsóknar-
flokkurinn hefur nú fullan hug
á að reyna að nota gjaldeyris-
vandræðin kaupfjelögunum og
S.Í.S. til framdráttar; eins og
þeim tókst á gjaldeyriskreppu-
unni 1931—1939. Nú hafa þeir
búið til nýja „reglu“, sem í
,,Tímanum“ er ætíð kennd við
Hermann og Sigtrygg. — Þessi
,,regla“ er sett fram til að gera
kaupfjelögunum auðveldara að
einoka verslunina á fjelags-
svæðum samvinnufjelaganna.
Og í sömu andránni og þessi
nýja herferð er hafin rita
Framsóknarmenn mjög um það
,sem þeir kalla „hættuna á
svörtum markaði“.
Er ekki sjáanlegt annað en að
þau skrif sjeu gerð í þeim til-
gangi að hræða sem flesta neyt-
endur til að moka skömtunar-
seðlum sínum inn í kaupfjelög-
in og nota síðan seðlamagnið,
sem fengið er með ýmsum að-
ferðum, sem beinar ávísanir á
gjaldeyri landsmanna, eins og
gert er ráð fyrir í hinni nýju
„reglu“.
En Framsóknarmenn gá ekki
að því að tvöfeldni þeirra og
brögð í sambandi við verslunar-
málin eru orðin öllum kunn fyr-
ir löngu. Og loks athuga þeir
ekki að almenningur kæiir sig
ekkert um að verslunin dragist
meir til kaupf jelaganna en orðið
er. Almenningur vilí sem fjöl-
breyttasta verslun, en engar ein-
okanir, hvorki af hálfu þess op-
inbera eða samvinnufjelaganna.
í grundvallarreglum þeim,
sem settar hafa verið fyrir hið
núverandi Fjárhagsráð, er svo
fyrirmælt, að þeir innflytjendur,
sem geta boðið bestar vörur fyr-
ir hagstæðast verð, eigi að sitja
fyrir innflutningnum.
Almenningur vill, að farið
verði eftir þessari reglu, eftir
því sem frekast er unt. —- En
hvorki Framsóknarmenn nje
aðrir, geta nokkurntíma fært
sönnur á, að farið sje eftir þess-
ari grundvallarreglu, ef ekki er
um það hirt, hvernig vörurnar
eru, sem til landsins flytjast, en
sá sem með einhverju móti getur
komist yfir skömmtunarseðla,
hvernig sem vörurnar eru,
er hann hefur á boðstólum, éigi
að geta skammíað sjer sjálfur
innflutninsleyfin.
ísfiskur fyrir rúmieg^
100 þús. kr,
SÍÐAST liðna viku seldu fimm
togarar og einn vjelbátur ísfisk-
afla sinn á markað í Bretlandi.
Samanlagt söluverð voru kr.
107.945.318.
Togarinn Ingólfur Arnarson
hjeðan frá Reykjavík er afla-
og söluhæstur þessara fimm
skipa. -
Vörður seldi í Fleetwood 4940
vættir fyrir 10.058 sterlingspund
Helgafell frá Vestmannaeyjum
seldi í Grimsby 2814 vættir fyr-
ir 7573 pund. Skutull seldi í
Fleetwood 2600 kit fyrir 7481
pund og í Fleetwocd seldi Júní
690 vættir fyrir 2991 pund. Ing-
ólfur Arnarson seldi 4471 vætt
fyrir 11.318 sterlingspund.
Vjelbáturinn er Ingólfur Arn-
arson frá Reykjavík, er seldi
556 vættir fyrir 1746.
Þáttur í endurreisninni.
WASHINGTON: — Síðan í stríðs
lok hafa 1,012 olíu- og vöruflutn-
ingaskip verið flutt frá Amertku
til annara landa. Einnig hafa verið
flutt út á sama tíma um 8,000,000
tonn af ýmsum matvælum. B
Verður aukabensín-
skamtur seldur lil
einkabifreiða með
hækkuðu verðil
TILLAGA Ingólfs Jónssonar
og Sigurðar Bjarnasonar um
fyrirkomulag bensínskömmtun-
ar og söluskatt af bensíni til
einkabifreiða kom til umræðu í
sameinuðu þingi í gær.
Eins og áður er skýrt frá fer
tillaga þessi fram á, að einka-
bifreiðum verði gefin kostur á
að fá aukinn skammt af bensíni
tneð hækkuðu verði.
Ingólfur Jónsson gerði grein
fyrir tilögunni með stuttrí
ræðu. Kvað hann tillögu þessa
fram borna fyrst og fremst til
að afla ríkisjóð tekna. —• Vegna
sköihmtunarinnar hlytu tekjur
ríkissjóðs mjög að minnka og;
væri því full þörf að benda á
nýjar leiðir. í þessu sambandi
minnti ræðumaður á tekjur rík-
issjóðs af tóbaki og áfengi. —•
Mundu þær verða um 50 millj á
þesu ári.
Fyrir okkur flm. vakir einnig
að tillögu þessari að reyna að
láta ríkissjóð ekki vera eins háð
an sölu þessara vörutegunda og
nú. — Það væri ólíkt hollara að
géfa fólki kost áað kaupa dýrt.
bensín til skemmtiferða, en að
troða upp á það tóbaki og
brennivíni.
Tekjurnar
Við teljum eðlilegast að fram-
kvæma þetta þannig að olíufje-
lögin seldu áfram líterinn á 6S
aura, en gefnir yrðu út sjerstak-
ir bensínmiðar, sem seldir yrðu
hjá lögreglustjórum eða öðrum
embættismanni.
Hæfilegt þykir að hækka lit-
erinn upp í 2 kr., en það er auö-
vita matsatriði. Með þessu telst
okkur til að aukin sala verði
500—600 lítrar á rnánuði og'
mun það kosta um 100 þús. kr„
í erlendum gjaldeyri.
En tekjurnar af þessari hækk
un munu þá nema 10—12 millj,
kr. á ári fyrir ríkissjóð.
Ræðumaður tók það fram að
ekki kæmi til greina að selja
bifreiðaeigendum, sem ynnu í
þágu framleiðslunnar -eða hafa
bifreiðaakstur að aðalatvinnu.
bensín við slíku verði. •— Hins
vegar yrði að gera allt, sem
unnt væri, til að tryggja þeim
bensín með rjettu verði.
Tillögunni var vísað til fjár-
veitinganefndar með samhljóða
atkvæðum.
Auslurbæjarbíó
Þetta glæsilcga hús er Austurbæjarbíó, scm tekur til starfa i
kvöld. (Ljósm. Mbl.: Ól. Magn.)