Morgunblaðið - 09.11.1947, Blaðsíða 2

2
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 9. nóv. 1947
Jó n Blöndal hagfræðingur
JÓN BLÖNDAL var fæddur 6.
október 1907 í Stafholtsey í
Borgarfirði.
Minningarorð
Foreldrar Jóns voru Jón Blön
dal hjeraðslæknir í Stafholtsey,
og kona hans, Sigríður Björns-
dóttir Blöndal.
Faðir Jóns læknis var Páll
Blöndal, sem á undan syni sín-
um var um langt skeið hjeraðs-
læknir í Stafhoitsey, en kona
hans og móðir Jóns læknis var
Elín, dóttir Jóns sýslumanns
Thoroddsens. Sigríður, kona
Jóns læknis en móðir Jóns
yngra, var dóttir Björns Blön-
dals smiðs og sundkennara. Móð
ir hennar var Guðrún Sigíús-
dótti? prests Jónssonar frá
Pevkjahlíð. Bróðir Sigríðar og
því móðurbróðir Jóns ypgra er
dr. Sigfús Blöndal bókavörður
og orðabókarhöfundur í Kaup-
mannahöfri.
Sku'u ættir Jóns eigi frekar
raktar, enda er ljóst af því, sem
nú var sagt, að hann átti til
góðra að telja í allar áttir.
Foreldrar Jóns dóu báðir, er
hann var barn að aldri. Móðir
*
hans andaðist fyrst en faðir
hans druknaði fáum árum síðar.
Seinni kona hans var Vigdís
Gísladóttir frá Stafholti. Frá
því að Jón komst nokkuð á legg
ólst hann þessvegna upp undir
umsjá frú Vigdísar Blöndals, og
er mjer kunnugt um þann hlý-
hug, sem Jón bar tii hennar, og
var hann þess vitni, að Jón
kunni að meta umhyggju frú
Vigdísar og að hún hafði ekki
til einskis unnið, enda er hún
síðar þjóðkunn orðiri fyrir
kenslu sína og stjórn á stórum
barnaheimilum.
Jón Blöndal varð stúdent frá
Mentaskólanum í Reykjavik
1926 með góðri einkunn. — í
fyrstu var hann ekki fastráðinn
í, hvaða nám hann skyldi taka
sjer fyrir hendur, en afrjeð. þó
að íeggja stund ,á hagfræði. Af
þeasum sökum varð nokkur
dráttur á eiginlegu háskólanámi
hans.
Mestum töfum varð Jón þó
fyrír við nám sitt vegna þess,
að á skólaárunum veiktist hann
alvarlega af berklaveiki. Vegna
sjúkleika síns varð hann að1
dveija langdvölum á sjúkrahús-
um í Danmörku og lá þar þung-
ar iegur. Þrátt fyrir þráiát veik-
indi tók Jón þó hagfræðipróf við
háskólann í Kaupmannahöfn á
árinu 1936 og lauk hann því
námi sem öðru með góðum vitn-
isburði.
Jón gerðist fulltrúi við Trygg-
ingarstofnun ríkisins 1937 og
síðar var hann um skeið settur
forstjóri hennar. í apríl 1936
varð hann deildarstjóri í sjúkra-
tryggingardeiid Tryggingar-
stofnunarinnar og var það hans
aðaistarf síðan. Jón átti og sæti
í stjórn Stríðstrygginga ísl.
skipshafna frá því í nóvember
1939.
Áhugi Jóns Blöndals fyrir ai-
rnanna tryggingum var mjög
mikili, og takmarkaðist engan
veginn við lausn daglegra
sáryldustarfa hans. Mun hans og
lengst verða minst fyrir þann
þátt, sem hann átti í samning
og undirbúningi almannatrygg-
ingarlaganna frá 1946. í apríl
1943 var hann af fjelagsmála-
ráðuneytinu ráðinn til þess að
undirbúa tillögur um f jelagslegt
öryggi eftir stríðið, en áður
hafði hann verið ritstjóri að
riti, sem nefndist Fjelagsmál á
íslandi og út var gefið 1942? í
beinu framhaldi af þessu var
leitað til Jóns Blöndals um samn
ing frv. til laga um almanna-
tryggingar, er samið hafði ver-
ið um það við stjórnarmyndun-
ina 1944, að slílc lög skyldu sett.
Segja þeir, er gerst mega vita,
að Jón Blöndal hafi átt drýgst-
an þátt í þeirri lagasamning.
Er þau lög. höfðu verið sam-
þykt, tók Jón sjer frí frá skyldu
störfum sínum hjer á landi og
dvaldi rúmlega árs skeið í Dan-
mörku að nokkru sjer til heilsu-
bótar, en vann þar þó jafnframt
að störfur\ fyrir Tryggingar-
stofuna íslensku.
Jón Blöndal hafði ætíð mik-
inn áhuga fyrir stjórnmálum og
gerðist á 'háskólaárum sínum í
Kaupmannahöfn eindreginn jafn
aðarmaður. Rjeði það miklu um
hugsanaferil hans, að honum
virtist sem frjálst frámtak væri
þá þegar búið að hefta svo mjög
að það gæti eigi lengur talist
aflvaki þjóðfjelagsins. Væri þess
vegna tómt mál að tala um slíkt
og byggja þjóðfjelagið á þeim
grundvelli, sem eigi væri leng-
ur til, og taldi hann rökrjetta
afleiðing þessa vera þá, að taka
vísvitandi upp skipulagðan þjóð-
arbúskap.
Skoðanir Jóns mótuðust þann
ig fyrst og fremst af því, sem
honum virtist vera rökrjett hugs
un. En þó gætti í huga hans
þegar á skólaárunum ýmist ríkr
ar samúðar með eða andúðar
gegn mönnum og málefnum sem
stundum rjeði harla miklu um
afstöðu hans, e. t. v. meira en
hann gerði sjer sjálfur ljóst.
Þegar Jón settist að hjer í
Reykjavík að loknu námi, tók
brátt ap honum að kveða í stjórn
málum. Ritaði hann um þau
f jöimargar blaðagreinar og gerð
ist hann á skammri stundu einn
af forystumönnum Alþýðu-
flokksins.
Flokksmenn hans kvöddu
hann og til úrlausnar ýmissa
meirihátíar mála, einkum þar
sem ætla mátti að hagfræðiþekk
ing hans kæmi að góðu haldi.
Jón átti þannig sæti A milli-
þinganefnd í skatta- og tolla-
málum 1938—1942 og í kaup-
Iagsnefnd sat hann frá 1939 sem
fulltrúi Alþýðusambands ís-
lands. Auk þess var honum íalið
að semja eða eiga þátt að samn-
ingu ýmissa lagaírumvarpa x
dýrtíðarmálum og um trygging-
ar og skatta. Þá átti hann einnig
nokkur ár sæti í s.tjórn Aiþýðu-
flokksins. En bæjarfulltrúi hjer
í Revkjavík var hann kosinn
1946, en hafði verið varafull-
trúi næsta kjörtímabil áður. 1
bæjarstjórn sat hann þó aðeins
skamma hríð vegna dvalar sinn-
ar erlendis lengst af síðan.
Þegar íhugað er hversu miklu,
og að ýmsu leyti eftirminnilegu,
starfi Jón Blöndal hefur lokið á
þeim stutta tíma, er hans naut
við, hljóta menn að undrast, að
hann f jekk svo miklu áorkað, er
þeir muna, að hann gekk í raun-
inni aidrei heill til skógar. Hinn
langvarandi sjúkdómur, sem
lamaði hann á skólaárunum,
leyndist ætíö með honurn sem
falinn eldur og gerði það að verk
um, að kann haföi aldrei fulla
starfskrafta nje gat notið sín
sem skyldi og hugur hans stóð
til. En þó hygg jeg, að einmitt
sjúkdómurinn hafi á stundum
orðið til þess að kveikja undir
áhuga Jóns og hvetja hann til
enn»meiri tiltekta'um ýmis mál
en orðið hefði, ef alt hefði verið
með feidu um heilsu lians. Sýn-
ir það hver dugur bjó með Jóni,
að sjúkleiki. sá, sem flestir aðr-
ir hefðu fyrir löngu brotnað und
an, varð honum hvatning til erin
meiri stai’fa.
Árið 1936 giftist Jón heit-
inn Viktoríu Guðmundsdóttur,
eftirlifandi konu sinni. Hefur
hún verið manni sínum stoð og
stytta í veikindum hans og vá
eflaust mikinn þátt í hversu vel
Jóni tókst að notá sinn stutta
starfstíma. Frú Viktoría bjó
Jóni gott heimili, hjúkraði Ixon-
um og var honum tryggur föru-
nautur til síðustu stundar. Mega
allir þeir, er mætur höfðu á Jóni
eua meta kunna starf hans, vera
henni þakklátir.
Jeg kyntist Jóni.Blöndal bet-
ur en flestum mönnum öðrum
á æskuskeiði okkar. Við vorum
bekkjarbræður í skóla, en þekt-
umst þó heldur lítið fyrr en við
vorum við heimspekinám á
fyrsta stúdentsári okkar. Eftir
það hef jeg ætíð taiið Jón meðal
bestu vina minna, þó að leiöir
okkar hafi stundum síðan fjar-
lægst meir, en við áður hefðum
ætlað, og margt hafi þá borið
í milli.
Þó að við værum sjaldan til
hlítar sammála, bar okkur á
stúdentsárunum ekki meira en
svo í milli, að við höfðum báðir
mikla ánægju af því að bera sam
an ráð okkar og ræða það sem
hugum beggja var þá þegar
næst, sem sje stjórnmál,. inn-
iend og úticnd. Mun jeg ætíð
minnast óteljandi viðræðufunda
okkar um þessi efni, hjer í Rvík,
í Berlín og Kaupmannahöín. Og
fjörmestar voru viðræðurnar á
þeim árum, er stjórnmálaskoð-
anir okkar beggja voru að mót-
ast.
Aðrir þeklíja betur en jeg önn
ur hugðarefni Jóns heitins, svo
sem listhneigð hans, músikgáfu
og þessháttar-. En þó að jeg
heíði aðeins náin kynni af Jóni
heitnum um tiltölulega fárra
ára bil og gerþekti aðeihs einn
þátt skapíerlis hans og viðfangs
efna, þá voru kynni mín af hon-
um slík, að nú við leiðarlok er
mjér ljóst, að fáum mönnum
mundi jeg síður hafa viljað
missa af að kynnast en einmitt
honum.
1 síöasta skipti, er jeg lalaði
við Jón Biöndal, hittumst við í
flugvjelinni Ileklu á heimleið
frá Kaupmannahöfn nú í ágúst-
lok, og var hann þá að koma
heim ásamt konu sinni eítir rúm
lega ársdvöl erlendis, sem m. a.
hafði verið ætluð tii heilsubót-
arr
Ljet Jón þá bærliega yfir
heilsu sinni, en þó ekki meir.
Skildist mjer á honum, að hann
gerði lítt ráð fyrir að hafa skipti
af stjórnmálum nú um sinn. Brá
hann og til gletni og kvað sig
ekki fýsa að taka sæti sitt í bæj-
arstjórn Reykjavíkur á ný úr
því að hann gæti ekki lengur
deilt þar við eða á mig.
_Skooanir Jóns voru þá enn
hinar sömu og áður. Rótgróin
trú á jaínaðarstefnunni, en rík
andstaða í senn gegn hinni vest-
rænu einstakiingshyggju og
hinu austræna einræði.
Eftir þetta sá jeg Jóni aðeins
bregða íyrir á götu einu sinni
eða tvisvar, en las síðan mjer
mjög að óvörum lát hans. Sakn-
aði jeg þar vinar í stað og mun
svo flestum hafa farið, sem
þektu hann vel, því að þeir mátu
hann mest, sem þektu hann best.
Bjarni Benediktsson.
Þai'léls! að bjarga
Bárunn!
EINS OG SKÝRT hefur verið
frá hjer í blaðinu í gær, strand-
aði vjelbáturinn Báran . frá
Grindavík á Hnausaskeri i Hval-
firði.
Litlar líkur voru taldar til
þess, að takast mætti að draga
skipið í höfn, eftir að það losn-
aöi af skerinu. En með því að
skipverjar allir voru við dælur
og austur, tókst að haida bátn-
um á floti, alia leið til Reykja-
víkuriiafnar. En það var ms.
Stefnir frá Haínarfii’ði er dró
bátinn hingað. Bárunni var lagt
vjð eina af Verbúðabryggjun-
um. Skipverjar urðu að halda
austri áfram til þess, að skipið
ekki sykki. Undir morgun höfðu
þeir ekki lengur við lekanum og
lagðist skipið á hliðina. Voru í
gærmorgun settar kraftmiklar
dælur út í bátinn og tókst að
ljetta hann svo að hann flaut
upp. Var báturinn þá dreginn
upp í skipasmíðast. Daníels Þor-
steinssonar, en*þar fer viðgerð
fram á bátnum. Stjórnborðssíða
hefur skemst talsvert við strand
iö, ennfremur hefur kjölurinn
laskast mjög mikið.
Kunnugir menn telja að skip-
verjar á Bárunni hafi sýnt mik-
inn dugngð, við að takast að
halda skipinu á floti jafn hrip-
lekt og það var oröið.
.7—--------------
„Komtö þiö meíS sönnuiiar-
gögnin“.
NEW YOIíK. — Frú Roosevelt
hcfur déilt á fulltrúa. Ukxaníu og
Ilvíta-Rússlands fyrir þær full-
yrðing-ar þeirra, að ýmsir föður-
landssvilcarar dveíji í flóttamanna
búðum. „Ifomið þið með sönnunar-
gögnin", sagði frúin í þessu sam-
bandi, „látið ekki sitja við eintómt
tal“.
Ólafs Thðfs
Framh. af bls. 1
í’jettur, sem hinum stærstu og
voldugustu. Auðvitað er raun-
verulegt vald stærsta ríkisins
meira en hins smæsta. En samt
sem áður: atkvæði beggja er
jafngilt. Og þegar stórveldin
hafa leitt síman hesta sína í
sókn og vörn, þá er það afl
atkvæða, sem að leikslokum
ræður úi’slitum. Þá hafa íslend-
ingar jafnt atkvæði þeim þjóð-
um, sem eru nokkur þúsund
eða fimmtán hundruð sinnum
f.íölmennari.
----------——
Því er veitt eftirtekt hvernig
með atkvæðið er farið — mikil
eftirtekt. I smáu og stóru fylgj-
ast smáir og stórir með því af
mestu nákvæmni. Og þegar til
lengdar lætur fá ailir — ein-
staklingar og þjóðir — sína
einkun, fá á sig orð — eða óorð.
Leppar, taglhnýtingar, smeikir,
hikandi, einarðir, sjálfstæðir o.
s. frv.
Sjerhver sú smáþjóð, sem ber
gæfu til að greiða atkvæði eft-
ir sannfæringu sinni einni, öðl-
ast. smátt og smátt virðingu
allra, líka þeirra, sem atkvæðið
er greitt gegn í þetta skipið
eða hitt. Slíkur orðstýr verð-
ur aldrei metinn til fjár, hvorki
beint nje óbeint. En því má
treysta, að heiðarleg, sjálfstæð
smáþjóð, sem færir sönnur á
sjálísvirðingu sína með því að
þora í augum alheims rið fylgja
sannf-æringu sinni, að undan-
genginni málefnalegri athugun.
skapar sjer án alls efa virðingu
og samúð, er vel má vera að
síðar greiði götu hennar til hag
kvæmra viðskipta.
Við fjórmenningarnir, sem
höfum verið fulltrúar íslands á
þcjssu þingi S. Þ., höfum reynt
að hafa heiður^ velferð og virð-
ingu fósturjarðarinnar að leiðar
ljósi. Sjálfir erum við ekki dóm
bærir um hversu okkur hefir
tekist að þjóna því göfuga hlut-
verki. En tvennt má vera okk-
ur gleðiefni. Við höfum alltaf
vei’ið á einu máli í öllum aðal-
efnum, og okkur hefir- víða að
borist til eyrna, að við þykjum’
greiða atkvæði eftir sannfær-
ingu okkar sjálfra, en ekki ann-
ara.
. Auk þessa er jeg nú hefi
sagt, og sem jeg tel aðalatriðið,
vil jeg geta þess; að persónu-
lega tel jeg mjér mikinn feng’
að því að hafa átt þess kost að
kynnast málefnum og mönnum
— þ. á. m. ýmsuimheimskunn-
um skörungum — hjer á þingi
Sarrreinuðu 'þjóðanna. Jeg hefi
með því öðlast nýja innsýn í
margt, sem miklu skiptir, og
jeg geri mjer vonir um, að við-
kynning okkar fjórmenning-
anna við áhrifamenn annai’a
þjóða, geti ef til vill síðar orð-
ið íslandi til gagns.
Ao lokum vil jeg aðeins segja
það, að þyki einhverjum, sem
jeg hefði- þarfari störfum að
gegna heima en hjer, svara jeg
því til, að oft dvelur hugurinn
við þá öi’ðugleika, sem fram-
undan eru í stjórnmála- og at-
vinnulífi. íslendinga. Af því leið
ir, að þættist jeg ekki eiga hjer
nokkurt erindi, myndi jeg löngu
kominn til starfs heima í átt-.
högunum.
í Guðs friði.