Morgunblaðið - 09.11.1947, Blaðsíða 7

Sunnudagur 9. nóv. 1947
MORGVNBL4ÐIÐ
7
R E Y K
DauðaslysiS við
Heklurannsóhnir
UM SÍÐUSTU helgi vildi til svo
sviplegt slys í Hekiuhrauni, að
vakti alþjóðarhluttekning et gló
andi hraunbjarg flaug úr hinu
rennandi hrauni, hitti Steinþór
Sigurðsson í hjartastað, þar sem
hann stóð við myndatöku, svo'
hann var í sama vetfangi örend-
ur, en hraunglóðin kveikti í föt-
um hans.
Fóik var orðið því svo vant,
að heyra um íslenska náttúru-
fræðinga við rar.nsóknir á I-Ieklu
gosinu, og myndatökur þeirra,
að menn voru, af ókunnugleik
sínurn, hættir að hugsa um
nokkra lífshættu í því sambandi.
Þó það óneitanlega ljeti einkenni
lega í eyrum manna í fjariægð,
er það t. d. frjettist í surnar, að
náttúrufræðingar hefðu farið
niour í gíg, sem nýhættur var
að gjósa .Eða þegar það vitnað-
ist, að Steinþór heitinn hefði t.
d. verið svo lengi niðri í einum
gígnðm, til að ná í lofttegundir
til rannsóknar, að þegar hann
kom þaðan, og var á heimieið,
datt ferðastakkurinn hans í
sundur, vegna þess, að svo mik-
ii brennisteinssýra hafði komið
upp úr jörðinni, þar sem hann
stóð, að sýra þessi hafði, er frá
leið, unnið á saumunum eða
samskeytunum á fötum hans.
Merhilegur þátlur í
landfrœðisögunni
FRÁ ÖNDVERÐU voru hinir
íslensku náttúrufræðingaf stað-
ráðnir í því, að gera sjálfir hin-
ar fullkomnustu rannsóknir á
Heklugosinu. Það sem ynnist fyr
ir vísindin, fyrir eldfjaliafræð-
ina við gos þetta, það skyldi
fyrst og fremst vera þeirra verk.
Hjer er um fuilkomna nýjung
að ræða í landfræðissögu Islend
inga. í hvert sinn, sem hjer hafa
gerst merkir náttúruviðbur-ðir,
hafa komið hingað erlendir vís-
indamenn, til að rannsaka undr-
in, og draga af þeim þær álykt-
anir, sem di’egnar yrðu, fyrir
hin almennu vísindi og þekking-
una á náttúru landsins. Svo ein-
kennilega vildi til, að okkar á-
gæti vísindamaður Þoorvaldtir
Thoroddsen fjekk aldrei tæki-
færi til þess að virða fyrir sjer
eldsumbrot. En eldfjallafræðin
var þó einmitt sjergreín hans.
Rjett um sama leyti sem Stein
þór lieitinn Sigurðsson bíður
bana við starf sitt að Heklu-
rannsóknunum, er verið að
kynna fyrir erlendum vís-
indamönnum kvikmynd þá,
er hann fyrst og fremst hefur
unnið að, síðan gosið hófst. Þar
birtist það fyrir hinum áhuga-
sömu áhorfendum, að hjer er
um að ræða fræðslumynd fyrir
náttúruíræðinga um eldgos, sem
mun ekki eiga sinn líka í veröld-
inni.
En það gefur auga leið, að
fyrir þá skuld er myndin fræð-
andi, og glögg, að menn þeir,
sem tóku hana, hafa jafnan ver-
ið, ef svo mætti að orði komast,
í návígi við atburðina. Því ekki
hafa þeir haft svo fullkomin
^æki að glöggar myndir yrðu
teknar úr fjarlægð.
Eldsteinninn í Hekluhrauni,
sem varð hinum ötula og fram-
úrskarandi áhugasama vísinda-
J A V í
manni að bana, opnaði um leið
augu vísindamanna um allán
heim fyrir því, hvaða þrekvirki
það hefur verið, að ná þeim fróð
leik af gosinu, sem íslenskir
menn hafa náð og þá umfram
aðra maðurinn, sem Ijet líf sitt
á starfssviði íslenskra visinda
sunnudaginn 2. nóvember 1947.
ísland á þingi S. þ.
UM ÞESSA ftelgi er von á hin-
um íslensku fulltrúum heim, er
hjeðan fóru til að sitja þing
Sameinuðu þjóðánna, þeim Ólafi
Thors, Ásgeir Ásgeirssyni og
ITermanni Jónassyni. En for-
■maður íslensku nefndarinnar,
Thor Thors sendiherra, situr að
sjálfsögðu þingið áfram.
Um síöustu helgi sendu hinir
íslensku fulltrúar ræður hingað
heim, til flutnings í útvarp, en
ræða Ólaís Thors var ekki send
fyrir mistök í afgreiðslu vestra.
Sendihe'rrann gerði grein fyr-
ir því í ræðu sinni, hve nauðsyn-
legt það er íslendingum, að vera
þátttakandi í samstarfi hinna
Sameinuou þjóða, hvernig að-
i staða okkar í augum heimsins
hefur við það breyst og hvernig
hún gerir sjálfstæði hins ís-
lenska lýðveldis tvímælalaust í
augum heimsins.
Svo miklar viðsjár eru nú með
heimsþjóðum, að mikils er um
‘vert, að „Einbúinn í Atlants-
hafi“ geti gert sjer hina fyllstu
grein fyrir því, hvað er að ger-
ast á bak við tjöldin í viðskift-
um þjóðanna. Svo menn geti
reynt með nokkrum líkum, að
geta sjer þess- til, hvað muni
vera í vændum. En hvergi ér að-
gengilegri fróðleik á því sviði
en á þingi hinna Sameinuðu
þjóða.
/ Hvalfir&i
HIN MIKLA síldarganga í Hval-
firði er tvímælalaust einn merk-
asti atburður síðustu tíma, er
gerst hefur viðvíkj^idi íslensk-
um atvinnumegum. Þegar Kolla
fjörður fyltist af síld í fyrra,
var það talin tilviljun, sem menn
gátu eins vel ímyndað sjer, að
væri einstök að kalla. Menn
rendu blint í sjóinn með það,
hvort búast mætti við nokkurri
slíkri á næstu árum.
En þegar síldarganga kemur
nú í Hvalf jörð í ár og það máske
stórfeldari en gangan í Kolla-
firði í fyrra, þá er viðhorfið
breytt. Þá er eðlilegt orðið, að
búast við, að framvegis verði
þessu „silfri hafsins“ tvisvar á
ári ausið upp með herpinótum.
Nú er síldveiðin það álitlegri en
hún var í fyrra, að Hvalfjarðar-
síldin hefur undanfarna daga
verið svo stór, að hægt hefur
verið að veiða hana í herpinætur
af sömu gerð, og þær, sem not-
aðar eru við Noi'ðui’land á sumr
in. Fitumagnið er sagt vera alt
að því 18%, eða eins mikið og
það oft er framanaf sumarver-
I tíðinni.
Síldarmannagötur
NÚ FÆST eðlileg skýring á ör-
nefninu „Síldarmannagötum“ en
það er íjallaleið upp úr Botnsdal
frá botni Hvalfjarðar og upp í
Skorradalinn. Þar hefur fyrr á
öldum verið leið lestamanna frá
Hvalfirði, er fjörðurinn hefur
K U R B
verið ,,síldarkista“ eins og hann
hefur verið síðustu daga. En
ekki er mjer kunnugt um, að
menn hafi gei't sjer nokkra
grein fyrir því, frá hvaða öld
eða öldum nafnið er á fjallvegi
þessum.
ITaldist síldveiðin hjer um
slóðir um tíma, og verði gæftir
til veiðanna, er mikils um
vert, að vel grciðist úr flutning-
um á aflanum á hræðslustaði.
Og meiri áhugi verður á því
en nokkru sinni áður, að teknar
verði upp merkingar á síld, svo
vonir sjeu til, að eitthvað fari
að rætast úr með vitneskju- um
aualdi'ætti í göngum síldarinnar
hjer um Norðurhafið.
far&hitinn
í Mosfellsdal
MJÖG ER ÞAÐ gleðilegt, hve
vel heíur tekist með öflun hita-
vatns í Mosfellsdalnum. En þar
hefur Rej'kjavíkurbær aflað sjer
víðtækra rjettinda til afnota af
heitu vatni, sem kann að aflast
þar með borunum. Upp á síð-
kastið heíur fremur litil við-
bót fengist við boranir á Reykj-
um og í landi Reykjahvols. Svo
líklegt er, að þaðan fáist ekki
öllu meira vatn en þegar er feng
ið. Enda mikið komið.
Því var leitað norður fyrir
hálsinn til jarðanna í sjálfum
Mosfellsdalnum. En þar eru all-
miklar heitar uppsprettur frá
náttúrunnar hendi sem kunnugt
er.
Ekkert verður á þessu stigi
málsins um það sagt með vissu,
hvaða leið verður farin, til þess
að tengja uppspretturnar í Mos-
fellssdalnum, við núvei'andi Hita
veitu, eða hvernig þessi viðbót
af hitavatni verður leidd til bæj-
arinsl
Breyllur Tími
BREYTT var um svip og brot
Tímans á fötudaginn, vegna þess
að utgefendurnir hafa fengið
önnur og hentugri tæki til prent
unar, en 'þeir áður hofa haft.
Svo nú er blaðið komið í sama
brot'og hin dagblöð bæjarins.
Það þykir dálítið einkennileg
tilviljun, (eða hvað?), að þessi
breyting. á blaðinu skuli hafa
borið upp á afmæli Sovjetríkj-
anna, en hvorki verið látin eiga
sjer stað, um viku- eða mánaða-
mót. ,
Tíminn er nú rúmlega þrítug-
ur. Er ekki nema gott um- það
ao segja að blaðið hafi stækk-
að. Því þeim mun meira lesmál
sem íslensk blöð geta flutt, þeim
mun íleiri mál geta þau túlkað
fyrir lesendum sínum, og þeim
mun betur sint öðru en beinum
deilumálum flokkanna.
Svo er að skilja á forystugrein
í hinufn breytta Tíma, að breyt-
ingin sje m. a. gerð í þeim til-
gangi, að línurnar verði skýrari
í hinum íslensku stjórnmálum.
Einkennilegt ef útgef. blaðs-
ins telja að þeim hafi ekki tekist
að marka línur sínar, þau rúm
30 ár sem blaðið hefur komið út.
Kommúnistar á fundi
KOMMÚNISTAFLOKKURINN
hefur haldið þing sitt undan-
farna daga. Vafalaust ekki van-
þörf á því fyrir foringja flokks-
ins, að haía tal af liðsmönnum
R JEF
eftir hið breytta viðhorf, sem
orðið er í málefnum flokksins.
í rúmlega 4 ár hafa kommún-
istar allra landa átt að vinna
eins og flokksdeildirnar væru
nokkuð sjálfstæðar hver í sínu
landi. En síðan samþyktin var
gerð í Varsjá um dagir.n, og aug
lýst, að alþjóðabandalag komm-
únista væri framvegis starfandi,
er það opinbert gert, að enginn
kommúnistaflokku.r í vercldinni
innan vjebanda neinnar þjóðar
er sjálfstæð samtök, heldur er
hjer um að ræða eina starfs-
heild ijjxdir einni alvaldri stjórn,
sem að nafninu til er látin heita
að sje í Belgrad, en er að sjálf-
sögðu hvergi annarsstaðar en í
Moskva.
Hin alþjó&lega
stefnuskrá
UM LEIÐ og það var opinbert
gert, að upplausn alþjóðabanda-
iags kommúnista 1943 hefði í
raun rjettri aldrei verio annað
en blekking, var kommúnistum
allra landa boðuð sú stefnuskrá,
sem þeir ættu að fylgja í fram-
tíðinni.
Fyrst ’Og fremst að útrýma
jafnaðarmönnum þeim, sem að-
hyllast lýðræði, eins og það hef-
ur verið túlkað. Og sporna gegn
fjárhagslegri viðreisn Vestur-
Evrópuþjóða.
Maður gerir ráð fyrir að hinir
íslensku kömmúnistar geri ekki
annað með fyrra stefnuskrár-
atriðið, sém þeim hefur verið
fengið og hjer er nefnt, en þeir
hafa gert að undanförnu, að
reyna eftir fremsta megni að
draga úr áhrifum Alþýðuflokks
ins. Að leitast við að útrýma
áhrifum þessa flokks. En við-
horfið í atvinnu- og fjármálum
þjóðarinnar hefur brgyst fyrir
kommúnista eftir að þeir hafa
fengið hina nýju fyrirskipun. —
Því á meðan þeir voru t. d. í
ríkisstjórn hjer, þá gátu þeir um
tíma látið líta svo út, sem þeir
vildu vinna að bættum efnahag
landsmanna og að umbótum í
atvinnumálum landsins, með
það fyrir augum að afkoma al-
mennings yrði tryggð og bætt.
Illutverkið hjer á
landi
EN NÚ ER þessu ekki lengur
til að dreifa. Með hinum dag-
lega vitnisburði er Þjóðviljinn
flytur um undirgefni hinna ís-
lensku kommúnista undir al-
þjóðasamtökin, verður ekki um
vilst, að Brynjólfur Bjarnason
og samstarfsmenn hans, ætla
sjer að reyna hvað þeir geta,
til þess að þær .130 þúsundir
manna, sem lifa hjer á landi og
eru minsta sjálfstæða þjóð álf-
unnar eigi sem allra erfiðast
með að bjarga atvinnuvegum og
fjárhag frá eyðileggingu verð-
bólgunnar.
Samanborið við hin meirihátt-
ar verkefni kommúnistaflokks-
ins í Evrópu, er verkefnið hjer
á landi ekki mikið. En nóg til
þess, að hinir íslensku komm-
únistaforingjar hafa heitið því
við yfirmenn sína að vinna a?
alúð að þessu skemdarverki, og
sýna með því að verkefnið er
þeim samboðið.
Hjeðan í frá er það með öllu
tilgangslaust fyrir kommúnista
ILaugardagur
8. pévember
að reyna að dylja það að þeir
vinni, samkvæmt skipun, að því
að koma atvinnu- og f jármálura
landsmanna í kaldakol. Hvert
orð sem þeir segja, hver grein
sem þeir skrifa, hvað sem þessi
,,fjarstýrði“ flokkur aðhefst,
verður litið svo á, að í öllu sje
stefnt að hinu fyrirskipaða
marki: Að gera íslenskri þjóð
sem erfiöast fyrir að bjarga
sjer, og halda fjárhagslegu og
stjórnmálnlegu sjálfstæði sínu.
Kommúnistar þykjast vilja
tryggja atvinnu handa öllurn.
Alþýða manna hefur sjeð, að
kommúnistar steína í alveg
gagnstæða átt. ■ Að þeir vilja,
með því að viðhalda verðbólg-
unni sem mestri, gera fram-
Mðsluna svo dýra, að hún veröi
ekki seljanleg,~ eins og. nú er
komið á daginn. Að atvinnan
stöðvist, og atvinnuleysi skélli
hjer á, geigvænlegra en nokkt u
sinni fyr.
I’á kastar tólfunum þegar
kommúnistar þykjast standa
vörð um sjálfstæði landsins. —
ITvernig skyldi sú varðstaöa
vera starfrælct, af mönnum eins
og kommúnistum sem frá
morgni til kvölds vinna sam-
kvæmt fyrirmælum frá alþjóðn-
samtökunum, að því að tor-
velda alla efnahagsstarfsemi I
landinu. Það eru dálaglegir fréls
isvinir og þjóðræknishetjur, sera
hafa heitið því að helga líf sitt
hagsmur.um erlendrar yfir-
drottnunarstefnu og eru til þess
boðnir og -búnir, hvaða stund
sem er, að þjóna hinum erlendu
yfirboðurum sír.um gegn hags-
munum íslendinga.
Það er kommúnistum helsti,
ef ekki einasti styrkur í dag við
frarnkvæmd myrkraverka sinna
gagnvart þjóðirmi, að ýmsir
menn eru enn ekki farnii að
geta sætt sig við þá tilhugsun,
að til sjeu mannskrípi með is-
lenskt blóð í æðum, er geti hag-
að sjer eins og kommúnistum er
uppálagt að gera, og þeir hafa
fyrir erlend tilmæli tekið að
sjer.
Alþýðuríki'5“ og
a! þý&an
í AFMÆLISBLAÐI Þjóðviljans
þ. 7. nóvember er farið mörgum
orðum um liið þrítuga „alþýðu-'
ríki“ í austrinu. En þar er ekki
fjölyrt um kjör verkalýösins.
Hver eru kjör hans, borið sam-
an við t. d. kjör hinna vinnandi
stjetta á íslandi? Menn skyklu
halda að það væri áhugamál
Þjóðviljans, að auglýsa þetta
fyrir lesendum sínum. Því er
um þetta þagað?
„Út með sprokið", Brynjólfur.
Ilver eru kjör hins austræna
verkalýðs í hinu þrítuga alþýðu-
ríki ? Hver eru þau í samanburði
við kjör hinnar ísíensku alþýðu?
Þegar kommúnistar allra
landa standa afhjúpaðir sem
þjónar og undirlægjur þeirra er
stjórna alþjóðasamtökunum, j*í
er jafnah þrautalendingin sú, að
reyna að telja fólki trú um, að
þeir sjeu að vinna að bættum
kjörum hinna bágstöddu í þjóð-
fjelaginu.
Hvernig skyldi það haía tek-
ist „þar sem alþýðan hefur far-
ið með völd í 30 ár“, eins og
Þjóðviljinn kemst að orði.
(Framhald af bls. 7)