Morgunblaðið - 12.11.1947, Qupperneq 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 12. nóv. 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórl: Valtýr Stefínsson (ábyrgSarm.')
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanland*.
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Leabök.
Örlög Póllands
ÞANN 16. september 1939 gaf stjórnin í Moskva út
svohljóðandi vfirlýsingu í samráði við stjórn Hitlers
Þýskalands:
„Pólska ríkið er ekki lengur til, pólska ríkisstjórnin
hefur verið leyst upp“.
Daginn eftir ruddust rússneskar hersveitir yfir landa-
mæri Póllands úr austri, kapphlaup var hafið milli Þýska-
lands og Rússlands um enn eina skiftingu þessa ógæfu-
: ama lands, sem liggur á veðramótum austurs og vesturs.
Sagan var að endurtaka sig, þriðja skifting Póllands stóð
íyrir dyrum. Við tvær hinar fyrri skiftingar hafði Rúss-
land einnig fengið sinn skerf af landi pólska ríkisins. En
þá var það Rússland zarsins, sem við var að eiga. Að
þriðju skiftingunni stóð stjórn Sovjet-Rússlands. En hver
var munurinn?
í öll skiftin voru það nágrannarnir í austri og vestri,
sem stóðu yfir höfuðsvörðum sundurflakandi lands og
sigraðrar þjóðar.
Þessi saga er baksvið þeirra atburða, sem undanfarið
hafa verið að gerast í Póllandi. Þegar á hana er litið,
þarf engan að undra þeirrar staðhæfingar, sem nýlega var
sett fram af pólskum landflótta stjórnmálamanni, að ef
pólska stjórnin fengi að ganga frjáls að kjörborði myndi
kommúnistaflokkurinn, sem nú stjórnar landinu í skjóli
rússneska hervalds, ekki fá nema fimm af hundraði at-
kvæða. En slíkra kosninga hafa Pólverjar ekki átt völ.
Þessvegna ræður nú fylgislaus leppstjórn ríkjum í landi
þeirra. Þessvegna hefur aðalforingi stjórnarandstöðunnar,
Mikolajczyk, formaður bændaflokksins orðið að flýja land
til þess að forðast örlög Nikola Petkoffs, búlgarska bænda
foringjans. sem kommúnistar skutu.
Þannig er hið austræna /;lýðræði“ í framkvæmd. Hver
leiðtogi stjórnarandstöðunnar af öðrum í löndum þeim,
sem eru austan við ,,járntjaldið“, er drepinn eða verður
að flýja land undan snörunni eða byssuhlaupum vald-
hafanna. Öllum er þeim gefið það sama að sök, að mótþrói
gegn ráðandi ríkisstjórnum, og að hafa haft „samband
við erlend ríki“. Allir hafa þessir menn átt ríkan þátt
í baráttu þióða sinna gegn Hitler og nazismanum í styrj-
öldinni. Sumir þeirra, eins og Petkoff og Mikolayczyk,
urðu ráðherrar í stjórnum þeim, sem tóku við, er kúgun
nazista ljetti og viðurkendar voru af ríkisstjórnum banda-
manna.
Nú eru þessir menn kallaðir nazistar og þeim varpað
i fangelsi, eða myrtir, ef til þeirra næst.
Á Yalta ráðstefnunni og fleiri fundum, er þeir hitt-
ust á Stalin, Roosevelt og Churchill, var öllum þjóðum
gefið fyrirbeit um að mega að styrjöldinni lokinni velja
sjer stjórnskipulag og stjórnarhætti í frjálsum og óbundn-
um kosningum meðal þeirra sjálfra.
Hvernig hafa þau fyrirheit verið efnd?
Þjóðir Austur-Evrópu hafa fengið að kynnast því. í
stað ríkisstiórna, sem hefðu meirihluta fólksins á bak við
sig, hafa þessar þjóðir fengið einræðisstjórnir, sem framið
hafa hvert rjettarmorðið á fætur öðru. Þjóðirnar hafa
orðið æ varnarlausari gegn hinu skefjalausa ofbeldi og
tröðkun allra lýðræðisvenja. Þær hafa fengið einræði
kommúnismaes í stað einræðis nazisma og fasisma. —
Undir þessu oki stynja þessar þjóðir í dag. En hjer á ís-
iandi lofsyngja kommúnistar þetta fyrirkomulag. I hvert
skifti sem bændaleiðtogi eða annar leiðtogi stjórnarand-
stöðunnar í þessum löndum er flæmdur í útlegð, fangels-
aður eða gerður höfðinu styttri, fagna kommúnistar um
allan heim fullkomnun hins austræna lýðræðis.
En vilja íslendingar korna slíku lýðræði á hjer?
' Áreiðanlega ekki. Mat íslendinga á mannrjettindum og
lýðfrelsi er í algeru ósamræmi við mat kommúnista á þess-
um verðmætum. Þeir fara þar fjarri alfaravegum. Þess-
}.egna munu þeir fyrr en varir, verða utan garðs í íslensku
þjóðfjelagi. i ___ \ j v
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Skömtun og eyðsla.
SKÖMTUN NAUÐSYNJA-
VARA ER nauðsynleg. —
Það var ekki hjá henni komist
og hún mátti ekki koma seinna.
Um þetta geta allir verið sam-
mála. Það er auðljóst mál, að
ef skömtunin hefði ekki verið
tekin upp þá hefði farið svo að
þurð hefði orðið á ýmsum nauð
synjavörum og þeir einir, sem
peninga höfðu og aðstöðu, haft
í sig og á, er tímar liðu.
Hitt er svo annað mál, að það
er vandi að framkvæma skömt
unina og setja um hana reglur
sem duga. Við framkvæmd
skömtunarinnar hafa orðið
nokkur mistök og þau ber að
leiðrjetta, þegar þau koma
fram, en ekki halda sig við regl
ur af eintómri þrjósku eða ein-
trjáningshætti. Skömtunina
verður að miða við að það spar
ist við hana, en ekki að meira
eyðist af nauðsynjavörum en
var fyrir skömtun.
•
Bensínnotkun.
KAUPMENN HAFA gert um
það samþykt á fundi hjá sjer,
að bensín, sem þeim er ætlað
til sendiferðabíla dugi þeim
ekki. Er það augljóst mál, að
sendiferðabílar þurfa meira
bensín, en einkabílar af sömu
stærð. En í framkvæmd skömt-
unarinnar er það svo með bens-
ín til smábíla, að ekki er farið
eftir því hvort bílinn er notað-
ur í atvinnuskyni, eða til einka
aksturs heldur fær hann skamt
eftir stærð.
•
Aukin bensíneyðsla.
ÞETTA GETUR og leiðir
hæglega til aukinnar bensín-
eyðslu í mörgum tilfellum. Þeir
kaupmenn, sem ekki fá nægj-
anlegt bensín á bíla sína, verða
að leigja stærri vörubíla til
þeirra verka, sem þeir þurfa að
láta gera og segir sig sjálft, að
stærri bílarnir eyða mun meira
bensíni á hvern kílómeter, sem
ekið er en þeir litlu. Þannig
er það með marga minni bílana.
sem notaðir eru í atvinnuskyni.
Eigendur þeirra nota meira
bensín með því að leigja stærri
bíla. Þetta er ekki hagkvæmt
og skömtunin nær ekki tilgangi
sínum.
•
Sápan og börnin.
ÞÁ ER ÞAD sápan og barna-
fólkið. Á barnmörgum heimil-
um er kvartað sáran undan því,
að sápuskamturinn hrökkvi
ekki til, ef gæta á fylsta hrein-
lætis, bæði hvað börnin sjálf
snertir og föt þeirra. Þá munu
verkamenn, sem vinna óþrifa-
lega vinnu eiga bágt með að
láta sápustykkið endast.
Þegar um hægist vérða
skömtunaryfirvöldin að vera á
verði fyrir því, að auka hrein-
lætisvöruskamtinn til barna-
fólks og verkamanna.
•
Brisf frá lausamanni.
LAUSAMAÐUR, Ol. Gunn.,
skrifar um. erfiðleika lausa-
mannsins í þessum bæ. Er það
æði fróðlegt plagg um áhyggj-
ur þessara einstæðinga og er á
þessa leið:
„Þegar Þvottamiðstöðin tók
til starfa, greiddist mjög úr
vandræðum þeim, sem verið
höfðu með að fá þvegna spjör
umtölulítið og hæfilega fljótt
afgreitt. Mesti gleðihreimurinn
hvarf úr rödd afgreiðslukvenna
hinna þvottahúsa borgarinnar,
en sá hreimur var all áberandi,
er neitað var um alla úrlausn
áður og fyrr. Hinsvegar höfðu
margir lausamenn vænst þess,
að þegar svo stórt fyrirtæki,
sem Þvottamiðstöðin er sögð
vera, yrði einnig tekin með sú
nauðsynlega þjónusta að geta
fengið gert við sokk, eða fengið
festa tölu á flík, þó ekki væri
um meiri viðgerðir að ræða.
Hitt má alveg telja víst, að ef
slík fyrirgreiðsla væri tekin
upp, mundi það ljetta áhyggj-
um af mýmörgum, sem ekki
eiga þess neinn kost, að fá gert
við sokka og nærföt, en verða
að fleygja þessum flíkum hálf-
slitnum í öskutunnuna. Væri
óskandi, að Þvottamiðstöðin
sæi sjer fært að geta annast
slíkar viðgerðir.
•
Fatapressun.
„SVO MÁ MINNAST á fata-
pressurnar. Það er eins og að
biðja skollann um sál, ef minst
er á að fá festá tölu á jakka
eða buxur, sem komið er með
til hreinsunar eða til pressun-
ar aðeins. Jeg er jafnan spurð-
ur að því, hvort ekki eigi að
hreinsa, því að þar í liggur
skildingurinn. Jeg vil í lengstu
lög kcmast hjá því að þurfa að
láta breinsa mín föt yfirleitt.
Eftir minni reynslu, sem er
nokkuð löng hvað þetta snertir,
virðist mjer sem fötin aflagist
við hreinsuriina, verði lúpuleg
og nái jafnvel aldrei sinni upp-
haflegu mynd.
o
Oheppileg herðatrje.
EINNIG hafa sumar fata-
pressur gjörsamlega ónothæf
herðatrje til að geyma á fötin.
Þau eru úr mjóum samansnún-
um vír, sem óhjákvæmilega af-
laga jakkann og mynda skarpt
brot þvert yfir buxnaskálmarn
ar, sem heldur sjer snöggt-
um lengur, en brot þau, sem
borgað var fyrir að pressa á
skálmarnar.
Fyrir utan þessa vankanta
eru föt viðskiftavinanna geymd
varnarlaus fyrir ryki, í mesta
lagi breidd rýja yfir þau, um
nokkurnveginn rykhelda skápa
er ekki að ræða.
Það má auðvitað svara því
til, að fötin beri að sækja strax,
en eitt og annað getur valdið
því, að slíkt sje ekki hægt, og
hvað sem því líður, ætti maður
ekki að fá fatnað sinn ver út-
leikinn frá pressunum, en þeg-
ar komið var með hann“.
Þannig eru áhyggjur þessa
lausamanns. Það munu ekki
allir vera sammála honum hvað
fatapressunum viðvíkur, því
flestar slíkar stofnanir vinna
vel, en hann mun hafa lent á
verri stöðunum.
MEÐAL ANNARA 'oRÐA'.T. . j
------------| Eftir G. J. Á. |----------------------------------—-------Í
Innftutningur erlendra blaða er naitfsynlegur
Á KÁPU bandaríska viku-
blaðsins Life (alþjóðaútgáf-
unni) er ísland meðal þeirra
seytján landa, sem þar eru,
skráð, sem fastir innflytjendur
blaðsins. Meðal annara landa,
sem talin eru, eru Belgía, Dan-
mörk, Frakkland, Ítalía, Hol-
land, Svíþjóð og Svissland.
Fyrir aftan nafn hvers lands er
verð ritsins, eins og til dæmis
Iceland 2 krónur 25 aurar,
Polland 30 zlotys og Portúgal
7,50 esendos.
o o
Verður strikað yfir okkur?
Ef við ekki gætum að, eru
allar líkur fyrir því, að nafn ís-
lands hverfi af þessari skrá.
Svo er nú komið, að óvenju-
langt er síðan erlend blöð og
tímarit hafa sjest hjer að ráði
í bókabúðum, og tveir kunn-
ugir menn, sem jeg hefi rætt
þetta við, segja mjer, að með
öllu sje óvíst, hvenær eða hve
oft við fáum að sjá þau í fram-
tíðinni.
Það kann með öðrum orðum
i vel svo að fara, að lokað verði
fyrir innflutning erlendra bóka,
blaða og tímarita — ef ekki að
öllu, þá að minsta kosti að
miklu leyti.
Það á að spara gjaldeyri.
o o
Menn eru andvígir
þessu.
Þar sem jeg hefi orðið þess
Við verðum að fá að Icsa þau
var, að mál þetta hefir vakið
alveg óvenjulega mikla athygli,
hefi jeg gert mjer far um und-
anfarna daga að kynna mjer af-
stöðu manna til þess. Og alveg
undantekningarlaust hafa þeir
verið þeirrar skoðunar, að hjer
sje illa komið — verið and-
vígir því, að lokað verði fyrir
innflutning bresku og banda-
rísku og hinna erlendu blað-
anna, sem hjer hafa nú verið á
boðstólum í nokkur ár.
o •
Sum mega fara.
Ekki svo að skilja, að þeim
þyki ekki sum þessara blaða
mega missa sig. Enginn sökn-
uður væri í því að sjá á bak
hazarblaðanna svokölluðu. En
meginþorri erlendu ritanna hef
ir þó verið að sínu leyti fræð-
andi, og það þótt tekið sje tillit
til þess eins, að þau hafa gefið
okkur kost á að fylgjast með
því, hvernig heimurinn í kring
um okkur lifir og hugsar; og
það er ekki hægt, án þess að
fá að lesa það, sem hinar ýmsu
þjóðir ætla lesendum sínum,
(Framhald á bls. 8)