Morgunblaðið - 15.01.1948, Qupperneq 5

Fimtudagur 15. janúar 1948
M O R G U N B L A Ð 1 Ð
5
Arnljótur Guðm undsson:
Hvolveiði og síldorgöngur
UPP á síðkastið hafa komið fram
raddir um það, að fiskveiði og
þá einkum síldveiði í Hvalfirði,
geti stafað hœtta af hvalveiðistöð
þeirri, sem verið er að reisa við
fjörðinn og skrifar m. a. Matt-
hías Þórðarson frá Móum grein
um þetta í Morgunbl. 10. þ. m.
Þá hafa jafnframt heyrst raddir
um það, að varhugavert sje yfir-
leitt að leyfa hvalveiðar hjer við
land, sökum þess, að hvalurinn
sje hið mesta þarfaþing til að
reka síld inn í firði, og geti síld-
veiði í fjörðum stafað hætta af
því, að hvölum fækki.
Jeg skal vera stuttorður um
það, hvort hvalir reki síld inn
á firði. Bjarni Sæmundsson skrif
aði á sínum tíma rækilega um
þetta mál (t. d. í ísafold 1903,
23. tbl.), og taldi hjer um ein-
bera „ímyndun“ að ræða. Hins-
vegar er augljóst, að það gagnar
lítið fyrir okkur að banná hval-
veiðar, meðan hvalveiði er t. d.
rekin í Færeyjum, því Færeying-
ar sækja bvalinn á svipuð mið
og við munum gera. Matthías
Þórðarson getur þess rjettilega,
að örðugt sje að sameina það, að
„aðrar þjóðir reki hvalveiðar í
heimahöfum, en íslendingar
ekki“.
Rannsóknir Bjarna
Sæmundssonar
AKRANCS
Óhreinindi frá nýju hvalvinslu-
stöðinni hverfandi.
Matthías Þórðarson telur í
grein sinni, að við hvalveiðistöðv
ar safnist ógrynni af óhreinind-
um, ertberist með straumnum
fram og aftur. olíubrák dreifist
um yfirborð sjávarins og muni
þetta óhjákvæmilega fæla síld
frá því að leita inn í firðina eða
dvelja'þar til langframa. Auk
þess muni þessi óþverri eyði-
leggja, eða a. m. k. spilla þróun
og þroska laxungviðis og annara
ungfisktegunda.
Jeg geri ekki ráð fyrir, að M
Þ. hafi kynt sjer til hlítar vinlu-
aðferðir hinnar nýju hvalvinslu-
stöðvar. Þær eru mjög ólkar því
er tíðkaðist við gömlu hvalvinslu
stöðvarnar. I vinslustöð þeirri, er
verið er að byggja í Hvalfirði,
verður hvalurinn nýttur að fullu,
þannig að ekkert verður eftir
nema límvatnið, en það er einnig
hægt að hreinsa. —- Þessi
stöð á því ekkert skylt vio hinar
gömlu stöðvar, þar sem meir og
minna af hvalnum var kastað í
sjóinn.
Rannsóknir Bjarna Sæmunds-
sonar.
Staðhæfingar M. Þ. um það, að
óhreinindi í sjónum muni fæla
síld og aðrar fiskitegundir úr firð
inum koma ekki heim við reynslu
annara manna. Þrátt fyrir það,
að óhreinindi frá hvalvinslustöð-
inni í Hvalíirði verði hverfandi,
vil jeg taka upp greinarpart eft-
ír Bjarna Sæmundsson um þetta
mál (ísafold 1903, 24 tbl.):
„A ferð minni um Vestfirði ’Ol
kom jeg í 4 af fjörðum þeim, er
hvalveiðistöðvar eru í, Alftafjörð
Önundarfjörð, Dýrafjörð og
Tálknaf jörð. I Alftafirði eru tvær
stöðvar. Þar var besti þorskafli
í júní og fram í júlí og var ekki
þrotinn þegar jeg kom þángað
seint í júlí, svo að jcg fekk tæki-
færi til að skoða innan í nokkuð
af þorski og stútungi. Maginn á
þeim öllum var troðinn af hval-
leifum, og svo kvað oft vera ann-
ars. Síldveiði var þar og góð í
júlí skamt frá annari stöðinni, og
var nýbúið að sleppa 200 tn. af
síld úr lási, af því ekkert var við
hana gert. 1 sumar er leið var
þar og aftur góður síldarafli. 1
Dýrafirði sá jeg innýfli úr þorski
og skarkola nýveiddan rjett fyrir
utan stöðina. Magar hvorutveggja
voru fullir af hvailei: m. í alla
þessa firði gengur miluð af skar-
kola, einkum í Onundarfjörð og
hefir þar verið aðalstöð hinna
dönsku hvalveiðiskipa nú um 12
ór; svo veiða þeir og íokkuð i
Tálknafirði og Alftafirði. í Dýra-
firði er einnig töuverð kolaveiði.
Síld gengur oft mikið inn í alla
þessa firði og þorskur og ýmiss
konar fiskur, einkum þyrskling-
ur og koli sækja einmitt í ætið við
stöðvarnar. Jafnvel hákarlinn
lætur sig ekki vanta. Þetta álít
jeg fulla sönnun þess, að fiskur
flýi alls ekki þá firði, sem hval-
veiðistöðvarnar eru í..........
Fiskar eru aft ekki nærri eins
vandir að vatni og fiskimenn í-
mynda sjer. Það má sjá á laxi og
sliungi í mórauðum jökulám, á
síld, sem leitar inn að ósunum
á Blöndu, Hjeraðsvötnum og Ol-
fusá í leirgruggaðan sjóinn, á
upsaseiðunum, er sveima við
bryggjurnar í Reykjavík, jafnó-
hreinum og sjórinn er þar, og
kolanum, sem grefur sig í leirinn
á sjávarbotni".
I sambandi við þessa frásögn
Bjarna Sæmundssonar má einnig
minna á síidina á "ytri og innri
höfninni í Reykjavík þrátt fyrir
alt það skólp, sem fellur úr hol-
ræsum bæjarins.
I 26. tbl. Isafoldar 1903 gerir
Bjarni grein fyrir síidveiðum við
Seyðisfjörð, Eskifjörð, og Eyja-
fjörð árin 1837 til 1802. Þar kem-
ur í 1 jós að aflabrögðin hafa verið
mjö breytiieg, en hvalveiðar hjer
við land virðast ekki hafa haft
hin minstu áhrif á veiðarnar.
I sama tbl. skýrir Bjarni Sæ-
mundsson frá því, að árin 1883 og
1884 hafi fiskveiðar við ísafjarð-
ardjúp algerlega brugðist,
þetta voru tvo lyrstu árin, sem
hvalveiðar voru stundaðar þar.
Hinsvegar bregst aflinn aldrei,
hvorki síld nje þorskur, á árun-
um frá 1885 þar til greinin er
skrifuð (1903), og voru þó þessi
ár hvalvinslustöðvar á fjórum
stöðum við Isafjarðardjúp.
Þetta álit Bjarna Sæmundsson-
ar um áhrif hvalveiða á fiski-
veiðar, mun vera í fullu samræmi
við athuganir erlendlra fræði-
manna. I Noregi voru hvalveiðar
bannaðar um skeið, sökum þess
að mcnn óttuðust að sveiðar bess
ar spiltu fyrir fiskveiðum. Hins-
vegar haía Norðmenn fyrir löngu
afnu nið bann þetta og leyft hval
veiðár.
M. Þ. talar um það, að umferð
veiðibáta og flutningaskipa geti
raskað síldveiðum. Þetta er á mis
skilningi bygt hjá greinarhöf-
undi. Hvaiveiðar íara frám á öðr
um tíma en síldveiðár. Hvalveið-
ar má ekki stunda nenia 3 :nán-
uði frá landstöðvum. Þær hefjast
væntanlega í maímánuði en hætta
í októbermánuði.
Síldarvinslustöð í Móanesi.
M. Þ. telur að einungis eigi að
byggja eina síldarvinsluverk-
smiðju við Faxafl. og hana beri að
reisa á Móan. í norðvestanverðum
Kollafirði. A meðfylgjandi upp-
drætti (sjá mynd) eru aðalsíld-
veiðisvæðin í ár og í fyrra mörk-
uð með skástrikum. Það kemur
í ljós, að aðalveiðisvæðið ligg-
ur kringum 7 sjómílur frá hval-
vinslustöðinni, en hinsvegar eru
Móar rjett við veiðisvæðið í fyrra'
og svipuðu máli gegnir um Or-
firisey, en þar hefir hefir einnig
verið rætt um að koma upp ríld-
arvinslustöð. Ef hætta væri hjer
á ’ferðum, þá ætti því að vera
hættuminna fyrir síldar- og
fiskigöngur að byggja hvalvinslu
stöð við Þyril í Hvalfirði en
á Móum eða við Reykjavíkur-
höfn.
Frh. af bls 1.
ættum, skotin til bana. Irgun
Zvai Leumi, óaldarflokkurinn
varaði Araba við að ræna með-
linium flokksins og sagði að
grimmar hefndir biðu af þeirra
háifu.
Barist víða í landinu
Ekki er vitað hve margir hafa
fallið í Palestinu í dag, en víða
hefur verið barist og víst er að
4 Arabar f jellu í Tel Aviv og þai
á meðal eitt fjögra ára barn
Óstaðfestar fregnir herma að lt
Arabar hafi fallið í dag. Gyð
ingar segja að 100 Arabar haf
diæpist í dag, þegar þeir reyndi
að gera innrás í þorp eitt, er
jarðsprengjum hafði verið kom
ið í jörðu í kringum það. Brets
segjast ekki geta enn þá dæm';
um gildi þessara fregnar og Ar
abar neita henni algjörlega.
Biíreiðaaksfur fak-
markaður i Noregi
NÝ reglugerð hefir verið gef-
in út í Noregi um bílaakstir
þar í landi. Enginn má akr
einkabíl lengri leið en 25 km
frá skráningarstað hans, en þf'
eru ferjuleiðir ekki taldar með
Öllum bifreiðaakstri einka-
bíla og vörubíla skal hætt kl
20.00.
Þessar ráðstafanir eru gerðar
til að spara bensín og olíur og
þarmeð dollara.
Skíðaskólinn í Seíja-
landsdal
ÞEGAR stríðið skall á 1939 og
leiðir lokuðust til náms í Svíþjóð
og Noregi, og ekki var hægt að
fá skíðakennara utanlands frá, þá
fóru n’okkrir áhugamenn um
skíðaíþróttir á Isafirði .að hugsa
um að stofna skíðaskóla.
Þessi ætlun þeirra varð að veru
leika í þorralok 1943.
Skólanum var komið fyrir í
skíðaskála skíðafjelags Isafjarð-
á Seljalandsdal, sem er dal-
verpi á hjalla i 4Ó0—700 m hæð
fyrir sunúan Eyrarfjall, en í
vestur frá Skutulsfirði. Landslag
er þarna mjög breytilegt og snjóa
lög fram á sumar.
Þeir sem stóðu að þessi skóla-
stofnun rjeðust í vegagerð af þjóð
veginum meðfram Skutulsfirði
og hættu eigi, þrátt fyrir torfær-
ur og þratta, fyr en vegur var
kominn upp á hjallann. Einnig
endurbættu þeir skálann.
Skólastjóri og kennari skólans
var ráðinn hr. Guðmundur Hall-
grímsson frá Grafargili í Val-
þjófsdal við Onundarfjörð.
Guðmundur hafði ungur lært
a skíðum og ávalt iðkað skíða-
íþróttir. Hann hafði dvalið í Sví-
þjóð við skíðanám og hafði þég-
ar fyrir nokkra reynslu sem skíða
kennari. Siðan hefir Guðmund-
ur veitt skóanum forstöðu. Hann
fór veturinn 1945 enn á ný utan
til Svíþjóðar og 'kynti sjer nýj-
ungar í skíðakenslu og rekstur
skíðaskóla. Naut hannhjá sænska
skiðasambandinu slíkrar tiltrúar
að honum var trúað fyrir að
kenna á skíðanámskeiði á vegum
sambandsins.
Alls hafa dvalið við nám í skól
anum 42 nemendur.
1943: 4 nemendur og luku allir
skíðakennaraprófi.
1944: 7 nemendur, sem allir
Ijúka prófi.
1945: 11 nemendur, en 5 luku
prófi.
1946: 11 nemendur, þar af þrjár
stúlkur, 4 nemendur ljúka prófi.
1947: 9 nemendur, þar af þrjár
stúlkur, 3 nemendur ljúka prófi.
Skólinn hefur starfað i 1 Vá mán
uð árlega og venjulega hefur
starfstímanum verið
son í Reykjavík. Iþróttakennarar
sem dvalið hafa á skólanum, eru
Vignir Andrjesson í Rvík, Ste-
fán Þorleifsson frá Neskaupstað,
Öskar Agústsson við Laugaskóla,
Guttormur Sigurbjörnsson á ísa-
firði.
Nú hefur verið • ákveðið, að
skólinn taki til starfa í febrúar
og starfi í 114 mánuð.
Skálinn hefur verið endurbætt-
ur, ts d. hefur hann verið raflýst-
ur, olíukyntum ofnum komið fyr
ir í öllum herbergjum og sum
Frh á bls. 8.
Svar til Frjálsíþrótta-
dómarafjelafs
Reykjavíkur
VEGNA greinar, sem birtist í
Morgunblaðinu 9. þ. m. og skrif-
uð er af stjórn „Frjálsíþrótta-
dómarafjelags Reykjavíkur“, ósk
ar stjórn Í.S.Í. að taka þetta
fram:
Nefnt fjelag hefur aldrei haft
vald til þess að skipa landsdóm-
ara í frjálsum íþróttum, heldur
að eins tillögurjett, ásamt fleiri
aðilum, sem um getur í 8. grein
„Reglugorðar" fyrir dómarapróf
í frjálsum íþróttum og staðfest er
af stjórn Í.S.Í. 1946. Þessi rjettur
um skipun landsdómara hefur
ailt af verið i höndum Í.S.Í , svo
sem 10 gr. í nefndri reglugerð
ótvírætt ber með sjer, þar sem
skýrt er tekið fram, að Í.S.T.
svipti dómara rjettindum. Enda
lítt hugsanlegt, að þeim, sem
sömdu þessa reglugerð, hafi kom-
ið i hug að rjettur til að skipa
mann í starf og svipta sama
mann starfi væri ekki í höndum
eins og sáma aðila.
Stjórn Í.S.Í. lítur einnig svo á,
að þar sem það með íþróttalög-
unum er viðurkenndur æðsti að -
ili um frjólsa iþróttastarfsemi í
landinu, þá hafi hún fulla heim-
ild til að skipa landsdómara án
þess áð „ósk“ um það komi frá
þannig i fyrrnefndu fjelagi, eða að þörf
fyrir komið, að nemendur hafa j sje „leiðrjettingar“ frá því. Und-
verið -þátttakendur í skiðavik- I ir þessa skoðun rennur sú stoð,
unni um páskana. Ahrifa frá skól
anum gætir þegar víða. Nemend-
ur frá honum hafa blásiö áhuga
í skíðaiðkanir t. d. í Strandasýslu
(Arngrímur Ingimundarson), á
Au'stfjörðum (Stefán Þoreifsson
og Öskar Agústsson, en Gunnar
Ólafsson var þar fyrir).
Menn, sem eftir skóladvöl hafa
vakið á sjer athygli í skíðaíþrótt-
um, eru t. d. Stefán P. Kristjóns-
son í Reykjavík, Asgeir Eyjólfs-
að — Frjálsíþróttadómarafjelag
Reykjavíkur er að engu getið í
lögum Í.S.Í.
Á rjettum vettvangi, þ.e. á árs-
þingi Í.S.Í., mun svo stjórnin
svara til þéirra saka, sem á hana-
kunna að verða bornar, hvort
heldur að það verður í sambandi
við skipun landsdómara eða ann-
að. —
Reýkjavík, 12. jan. 1948.
Stjórn Í.S.Í.
Hraðkepni í hand-
knattleik
\KVEÐIÐ hefur veriö að hraðkeppnismót í handknattleik fari
ratn hjer í Reykjavík um næstu helgi. Keppt verður í meistara-
lokki kvenna, meistaraílokki karla, Il.-flokki karla og IH-flokki
arla. — Sex fjelög hafa tilkynnt þátttöku sína í keppninni, en
;að eru Ármann, Valur, ÍR, KR, Fram og Víkingur.
í ipeistaraflokki kvenna
eppa þrjú lið, frá Ármanni,
’ram og KR. í meistaraflokki
arla eru lið frú öllum fjelög-
tnum. í II -flokki karla keppa
ÚR, Valur, ÍR, Ármann og Vík-
ngur og sömuleiðis í IIL-flokki
xarla.
Mótið hefst á laugardags-
kvöld kl. 8, og heldur svo á-
fram á sunnudag kl. 4 og lýk-
ur um kvöldið kl. 8,30k
Þetta er útsláttavkeppni,
þannig að það lið, sem tapai"
einum leik, fellur úi keppn-
inni.