Morgunblaðið - 26.02.1948, Blaðsíða 7

Fimmtuclagur 26- febrúar 1948
MORGVNBLAÐIÐ
7
Daglega lífið í Finnlandi
Skuggi kommúnismans
yfir orðum og athöfnum
Fyrri grein
Fyrsta grein i
!
Deyfðardraugurinn ídag-
skrá Ríkisútvarpsins
ÞAÐ ER óneitanlega dáíitið
undarlegt til frásagnar: Vegur-
inn til Porkkala liggur alls
ekki lengur til Porkkala. Hjer
áður fyr var hann fjölfarinn
þjóðvegur. Þegar maður spyr
til vegar þangað nú, þykjast
gamlir menn í þorpunum með
fram veginum aldrei hafa heyrt
talað um Porkkala Vegurinn
hlykkjast um þungbúna skóg-
ana eins cg eitthvert framandi
afl þröngvi honum áfram, gegnt
vilja hans.Svo nær hann skyndi
lega ekki lengra. Drembilátur
blár og hvítur staur liggur yfir
þveran veginn. Á bak við staur
inn er stórt skilti. Á því stendur
á rússnesku: Aðgangur bann-
aður.
Porkkala er flotastöð skamt
frá Helsingfors, sem Rússar
hafa tekið á „leigu*‘ til 50 ára.
Þaðan miða byssukjaftar Rúss-
anna út yfir finska flóann. Á
ströndinm hinum megin frá
Eistlandi, miða byssukjaftar
Rússanna út yfir finska flóann.
Eftir því, sem Rússar segja, er
þessi viðbúnaður til þess gerð-
ur að koma í veg fyrir að hægt
sje að gera árás á Leningrad
af sjó. Ef þeir segja það satt,
er það mjög hagkvæmt fyrir
Leningrad. En skrítin tilviljun
er það, að með því að snúa Pork
kala byssunum örlítið, er einnig
hægt að miða þeim á Helsing-
fors. Og það er einmitt þetta,
sem veldur Tauno Tainio á-
hyggjum.
★
Tauno Tainio er forstjóri
fyrir stóru samvinnufjelagi í
Helsingfors. — Hann býr með
konu sinni og þremur börnum
í meðalstórri íbúð við Temppe-
lik Katu 11 Starfi hans er ekki
þannig háttað, að hann þurfi
að heimsækja bannsvæðin, að
öllu jöfnu. En ekki alls fyrir
íöngu þurfti hann að fara til
Svíþjóðar á vegum fjelagsins.
Hann fór með lestinni til Turku
til þess að ná í skipíð þar, og
ók þá í yfir tvær klukkustundir
gegnum Porkkalavígin. Það var
einstæður viðburður.
Hann var fulíur eftírvænt-
ingar áðui en hann lagði af
stað. En þá komu Rússarnir
með þunga planka og negldu
fyrir lestargluggana. Tauno sá
ekkert. Þegar hann kom heim
aftur, sagði hann við konuna
sína, hryggur í bragði: ,,Nú
hef jeg farið í gegnum lengstu
jarðgöng í heimi“.
Rússnesku hersveitirnar í
Porkkala eru eínu rússnesku
hersveitirnar í Finnlandi. En
þær hafa aðsetur sitt aðeins fá-
einar mílur frá íbúð Taunos.
Honum feilur ekki vel í geð, að
búa rjett við nefið á rússnesku
byssukjöftunum.
Auk þess eru kommúnistar
allsstaðar. Flestir þeirra neita
því að vera kommúnistar og
erfitt er að átta sig á því, hvað
hver og einn hyggst fyrir. —
Menn hafa óljóst og óþægilegt
hugboð um. að eitthvað sje allt
af í þann veginn að ske, eitt-
hvað sem muni kollvarpa al-
gerlaga hinu finska þjóðfjelagi.
En það skeður aldrei neitt —
enn.
Það er af, sem áður
var.
Helsingfors er aldrei laus við
skugga Rússanna Hvita borgin
í norðrinu var einu sinni fjörug
borg og skemtileg. Hún er það
ekki lengur. Hún er nepjuleg og
fólkið þar hefur glatað gleði
sinni. Þar er engin upphitun,
ekkert ljós, ekkert fjör. Þegar
klukkan er eílefu að kvöldi,
sveipar borgin svaxtri nóttinni
um herðar sjer, og bíður þess
í hnipri, að dagur renni á ný.
Fólkið veit aldrei hvað hann
kann að btra í skauti sjer.
Tauno finnur allt þetta. Hann
revnir að 1aka því með stillingu.
Ef til vill rætist úr þessu öilu.
Kannske honum og fjölskyldu
hans mum einhvern tíma líða
vel á ný. Kannske það verði
ekki annað stríð. En ef það verð
ur stríð, þá munu Finnar alveg
glata því takmarkaða sjálfstæði
sem þeir hafa nú. Járnhramm-
ur Rissans mun kremja þjóðina.
Sumlr af vinum Taunos tala um
það, að flýja til skógar, ef Rúss-
ar geri enn innrás í iandið. En
það er ekki rödd skynseminnar
sem talar þar.
Tauno, sem er skynsamur
maður, segir aðeins: „Við skul-
um ekki tala um þetta. Það er
alltof augljóst hvernig fara
mundi, ef Rússar gerðu aðra inn
árás í Finnland".
Þekldr rússneskar
byssukúlur.
Eins og margir fleiri Finn-
ar, hefir Tauno þegar fengið
að kenna í rússneskum byssu-
kúium. Haustið 1941 særðist
hann í hendi við Kyrjálaeiði,
og þar með var hermannsferill
hans á enda.
Það var gert sæmilega vel að
sárutn hans. En í vetrarkuld-
unum fær hann verk i hendina
og þarf að nota hanska, til þess
að haida á henni hita. Það tef-
ur eðlilega fyrir honum við
skrifstofustörfin. Stjórnin hefur
samt sem áður úrskurðað að
hann sje aðeins 15% öryrki.
Fyrst þegar hann særðist, var
litið svo á, að hann væri 30%
öryrki, síðan 25%. Eftir því,
sem fleiri menn særðust í bar-
dögunum við Rússa, virtusjt
meiðsli hans iítiivægari borið
saman við sár annara, svo því
var ioks lýst yfir að hann væri
aðeins 15% öryrki.
Þegar Tauno kom heim af
sjúkrphúsinu, ógnuðu Rússar
Heisingfors Hann sendi því II-
ona, konu sina, út í sveit, ásamt
börnum þeirra tveimur, Jukka,
sem nú er 6 ára og Helenu, sem
nú er 4 ára. Marja, sem er 3
ára, fæddist í sveitinni fyrir
norðan, meðan Tauno dvaldi í
höfuðborginni. I febrúar 1944,
gerðu Rússar þrjár miklar loft-
árásir á Helsingfors. í einni
bei'rra brotnuðu allar rúðúr í
húsinu þar sem Tauno bjó, en
Tauno sakaði ekki. Nú skýrir
hann hrej’kinn frá því, að hann
hafi ekki í eitt einasta skifti
tarið yfir götuna i loftvarna-
byrgið, sem þar var. Eftir níu
mánuði var hinni vonlausu bar
áttu gegn Rússunum lokið. —
I annað skifti á fimm árum
biðu Finnar ósigur. Ilona og
hörnin kom.u heim aftur, og
Tainio fjölskyldan hóf líísbar-
áttuna á nýjan leik
Tauno er nú 45 ára, lágvax-
innj hvatlegur maður, sem kem-
ur aura á það spaugilega í til-
verunni og reynir að gera sem
minst úr öllum örðugleikum.
Þegar á allt er litið, líour
Tainio f jölskyldunni fremur vel.
Finnar veiða að láta sjer nægja
að stara löngunaraugum og
með vatn í munninum á kræs-
ingárnar í búðargluggunum,
sem eru tii sölu fyrir offjár.
En Tauno getur veitt sjer þann
munað að fara inn og kaupa
sumt af því, sem þar er á boð-
stólum, jafnvei þó að það ljetti
pyngju hans ískyggilega mikið.
Dýrtíðin er mikil.
Hann fær 24.000 finsk mörk
í mánaðariaun h.iá samvinnu-
fjelaginu íum 1.235.00 ísl. kr.).
Þeir, sem vinna á skrifstofum,
hafa þó yfirleitt lægri laun en
margir verkamenn. Vjelstjóri
hefir t. d. 28.000 mörk á mán-
uði og óbreyttur verkamaður
í pappírsverksmiðju 23,000
mörk. Hraðritári á skrifstofu,
sem talar fjögur tungumál, hef-
ur 15,000 marka laun á mán-
uði.
Verðbólgan er mikil í Finn-
landi. Finska markið gildir nú
1/3 0 af því, sem það gilti fyrir
stríð.
Tauno Tainio var í laglegri
klípu, þegar hunn komst að því,
að laun hans hrukku ekki leng-
ur til þess að fæða og klæða
fjölskyldu hans. Hann varð að
fá sjer aukavinnu, við að þýða
enskar bækur á finsku. Fyrir
það fær hann um 400 mörk á
mánuði. En það nægir fil þess
að hann getur nú nokkurn veg-
inn framfievtt sjer og fjöl-
skyldu sinni.
Matur af skornum
skamti.
Matur er sennilega mesta á-
hyggjuefni Tauno. Amerískir
Kvekarar hafa sent mikið af
matvælum til Lapplands, en
þar rændu Þjóðverjar öllu. er
þeir gátu hönd á fest á undan-
haldi þeirra til Noregs 1944. —
Danmörk hefir sent taisvert af
mat til Suður-Finnlands. En
matvælaástandið er ennþá mjög
ískyggiiegt víðsvegar í Ignd-
inu. Og^jins og svo víða annars
staðar í Evrópu er meginástæð-
an sú, að dreifingin á matvæl-
unum er ekki rjettmæt. Fáeinir
menn fá of mikið. en fiestir fá
of lítið. Og Tauno á heima í
síðarnefnda hópnum.
Nokkrir af vinum nans hafa
fengið matvælapakka ■ frá
Bandaríkjunum, og þeir hafa
venjulega gefið hor.um með
sjer af sendingum þessum.
— Aðrir vinir — sem eru ber-
sýnilega ekki eins góðir vinir
— hafa selt honum sitt af
hverju, sem þeir hafa fengið
sent í gjafabögglum frá Banda-
ríkjunum. Jukka fekk einu
sinni tannkrem í skólanum frá
einhverjum í Ameríku. og varð
hann skiljanlega fvrir hálfgerð-
um vonbrigðum. Frændi hans
fekk aftur á móti súkkulaði og
hálsbindi frá skólabörnum í
Colerado og Jukka er að gera
sjer vonir um, að hann muni
einhvern tima aftur fá pakka
með einhverju öðri en tann-
kremi í.
Allt er hægt uð fá
á svörtum markaði.
Þegar Rússar hernámu Pork-
kala, tóku þeir um leið aðal-
Frh. á bls. 11.
Eftir AGNAR BOGASON
ÞEIR eru nú orðnir allmargir
sem deilt hafa á rekstur útvarps-
ins og það sleifarlag sem þar
virðist ríkja. Færri munu þeir
þó, sem borið hafa fram tillögur
sem miðuðu að því að bæta
þannig dagskrá útvarpsins að
hlustendur mættu vel við una.
Það er ekki ætlun mín að end-
urtaka hjer þær almennu mis-
fellur sem mönnum þykir út-
varpið hafa á boðstólum heldur
hitt að reyna að koma með til-
lögur um hvað útvarpið getur
vel gert með tiltölulega litlum
kostnaði til þess að þessi stofn-
un sje landinu frekar til sóma
en hins. Þó ber ekki að öllu leyti
að ganga fram hjá nokkrum atrið
um sem stjórnendur útvarpsins
hafa leyft sjer á kostnað almenn
ings og hvergi þekkjast annars-
staðar.
Það sem útvarpið ekki má gera.
Siðan stríðinu lauk hafa mörg
tundurduíl verið á reki á al-
mennum siglingaleiðum og hefur
Slysavarnafjelagið þá beðið út-
varpið að aðvara skip kringum
landið við hættu þessari. Iðu-
lega hefir það komið fyrir, að
hættumerki þessi hafa ekki ver-
ið lesin, fyrr en dagskrárliður
sá, sem verið er að útvarpa, er
búinn. Þetta er ótækt skeyting-
arleysi gagnvart þeim sem á sjó
eru, því að á þeim tíma sem lið-
ur frá því að útvarpið fær til-
kynninguna þar til hún er lesin
geta skip ekki einungis hafa rek-
ist á duflið heldur sokkið með
öllu. Hættumerki ber að lesa
íyrst af öllu, bæði á íslensku og
svo á ensku. Og svo eins og venja
er til ætti, sjerstakiega á ensku,
að gefa eitthvert viðvörunar-
merki svo sem „attention all
ships in Icelandic waters — én
ekki eins og nú tíðkast í beinu
framhaldi af einhverri auglýs-
ingunni: „a mine was seen float-
ing“. Slík hættumerki eru með
öllu gagnslaus.
Annað það, sem útvarpið leyf-
ir sjer gagnvart hlustendum er
æfing nýrra þula á þeirra kostn-
að. Nýlega var nýr þulur tekinn
til lesturs erlendra fregna og við
því var ekkert að segja. En þeg-
ar þessi maður- byrjaði að lesa
kom strax í ljós að maðurinn var
öldungis óæfður, ias þvöglulega
og var í þokkabót að burðast
með, það sem líklega verður
mesta fregn ársins, morð Gand-
his. Svona framkoma bæði gagn-
vart hlustendum og svo þulnum
sjálfum er útvarpsráði og útvarps
stjóra til stórrar vansæmdar og
mætti minst til ætiast að hlust-
endum væri sýnd sú almenna
kurteysi að þulir sjeu ekki látn-
ir koma fram fyr en þeir eru
fullvaxnir starfinu. Hefur útvarp
ið nóg tæki til þess að æfa starfs-
menn sina og slík framkoma ó-
þ'olandi.
Þriðja, og að vísu veigaminst,
er útvarp frá samkomum og þá
helst guðsþjónustum. Það virð-
ist vera ófrávíkjanleg regla að
áður en presturinn hefur ræðu
sína eða kórinn söng, burfi að
kynna hlustendum ytarlega
heilsuástand sóknarbarna með-
aliskonar hóstum, hnerrum, snýt-
um og viðlíka miður smekkleg-
um hljóðum. Þessu má vel úr
bæta með því að setja hljóðnem-
ann ekki i samband fyr en rjettir
aðilar eru tilbúnir.
Dagskrárliðir
Fastir liðir útvarpsins svo sem
frjettir, tilkynningar o. s. frv. eru
sjáifsagðir og miðaðir við kröfur
almennings. En þó er nú svo kom
ið að flutningur þeirra er svo
tiibreytingarlaus og daufur að
hjer skal bent á nokkuð sem gæti
komið „lífi“ í þá. Frjettir eru
ekki ætlaðar til gamans en þó
má lesa þær þannig að fáir nenni
að hlusta á þær. Eitt gleggsta
dæmi þess hjá'okkur eru svo-
kölluðu frjettabrjefin frá útlönd-
um, þar sem ekki er um frjetta-
skeyti að ræða sem lesast þurfa
strax, heldur almennt yfirlit um
hvað hefur gerst nokkra síðustu
daga, t. d. í Kaupmannahöfn. Þar
(ættu, í stað þulanna, frjettarit-
arar útvarpsins sjálfir að flytja
tíðindin. Þetta má gera með of-
urlitlum kostnaði, eins og gert
er í oðrum menningarlöndum,
að láta frjettaritarann sjálfan
lesa frjettina á plötu sem síðan
yrði send heim. Þetta myndi
varpa allt öðru ljósi á frjettina
og gera hana ,,liíandi“. Mætti
þar fljetta margt saman svo sem
viðtöl við Islendinga stadda er •
lendis, frá samkomum þeirra,
fjelagslífi og ýmsu. Yrði þetta
ómetanleg tilbreyting fyrir hlust
endur og myndi um leið syna
vilja forráðamanna um að gera
þeim til hæfis.
Um einstaka dagskrárliði þ. e,
a. s. efni sem ætlað er hlustend-
um bæði til fróðleiks og skemmt
unar er margt gott að segja en
þó sjerstaklega um það fyr-
nefnda. Fróðleiksþættir eru
hverju útvarpi nauðsynlegir og
má segja forráðamönnum útvarps
ins það til hróss að þar hefur
þeim vel tekist. Eru margir þes‘s-
ir þættir með afbrigðum góðir,
fluttir af sjerfræðingum í hverju
fagi og svo framvegis. En þeim
þáttum sem ætlaðir eru hlustend
um til skemmtunar er mjög á-
bótavant og skulu því hjer gerð
nokkur skil.
Morgunútvarp.
Það tíðkast nú hjer eins og' í
öðrum löndum að hafa morgun-
útvarp. Þó lítur helst út fyrir að
forráðamenn útvarpsins hafi alls
ekki gert s.ier neina einustu grein
fyrir hver ætlumn er með að
útvarpa á þeim tíma dags. I stað
lífgandi og hressandi laga eru
yfirleitt leikin drep leiðinleg lög
sem gera allt annað en að vekja
þá sem morgunsvæfir eru. Og
svo eins og til að fyrirbyggja það
að nokkur komist á fætur er
landslýð boðið upp á frjettaágrip
lesið af manni sem eftir röddinni
að dæma, t-r enn í draumalandi
sínu. Ætti útvarpið að hafa ein-
hver ráð með að vekja þuli sína
áður en þeir koma fram fyrir
alþjóð.
Morgunlög útvarpsins eiga að
vera skemmtilegir marsar eða
slíkt en ekki langdregið gaul eins
og „Day and night“, sem best á
við fólk í allt öðrum hugsunum
en að rifa sig á fætur til vinnu.
Og eins er um forleikina, sem
betur eiga heima í kvöldútvarp-
inu.
Seyffarth sænskur
meístðri í skautð-
hlaups
AKE SEYFFARTH bar sigur
úr býtum i sænsku meistara-
kepninni í skautahlaupi, sem
fram fór um síðustu helgi.
Seyffarth var fvrstur á öllum
fjórum vegalengdunum og setti
sænskt me* í 5000 m hlaupinu.
500 m hljóp hann á 44,3 sek.,
1500 m á 2.20,3 mín., 5000 m
á 8,34,0 mln. Og 10000 m á 17f
43,2 mín. — Sevffarth verður
einhver skæðasti keppandirtn á
heimsmeistaramótinu í skauta-
hlaupi, sem fram fer á þessum
vetri.
/