Morgunblaðið - 01.05.1948, Síða 7

Morgunblaðið - 01.05.1948, Síða 7
Laugardagur 1. maí 1948 MORG U'N RLÁÐIÐ 7 Svipmerki ríkisrekstrarins FRÁ ÞVl að Sjálfstæðisflokkurirm yar stofnaður fyrir tæpum 20 árum og fram ó þenna dag, hefur hann leynt og ljóst átt í baráttu við hina ílokkana um ríkisreksturinn. Oft opin berlega en ó síðari árum einna mest í sambandi við sfjórnarsamninga og stjórnarsamvinnu. Andstöðuflokkar Sjálfstæðismanna hafa allir frá byrj un vega sinna, viljað fá meiri ríkis- i'ekstur og aukna íhlutun ríkisins og bæjarfjelaganna af þeim málum og þeirri starfsemi sem einstaklingarnir og fjelög þeirra höfðu áður í sínum höndum. Af því Sjólfstæðisflokkurinn hefir aldrei. á æfi sinni haft færi á að stjórna einn og orðið að sæta þvi, að vera annaðhvort í andstöðu ;ðu semja um rikisstjórn við andstöðufloklcana, þá hefir hann alltaf orðið að láta undan síga ó þessu svioi. AIl oft á þá leið, að sleppa því smærra til að bjarga því meira. Þess vegna er nú svo komið, að beinn og óbeinn ríkisx-ekstur teigir klæmar um allar taugar okkar j>joð- lífs. Er og svo komið, að öllum frjáls huga mönnum, meira að segia innan allra flokka, er farið að ofbjóða hvern jg komið er. Vetður lika brátt að snúa við eða að öðrum kosti taka upp hreint þjóðnýtingarríki. Það hygg jeg að miklum meiri hluta fslendinga væri injög fjarri skapi. Fjöldi manna beinir óánægju sinni að löngum þingtíma, lióum sköttum, miklum ríkisgjpldum og vaxandi ófrelsi í viðskiftamólum. Er þetta líka alt fyrir hendi, en fólkið gætir þess ekki, eða gerir sjer }>að eigi ljóst, að alt ern jxetta afleiðingar jjess að sjáif- stæðisstefnan hefir eigi fengið að njóta sin með meirihluta valdi Sjálf stæðisflokksins á undanförnum árum. Þess vegna hefir ríkisreksturinn vaxið Þess vegna hefh' íhluttm rikisvalds- ins verið sett imi í alla hluti. Þess vegna er starf Alþingis timafrekt og þunglamalegt og þess vegna er hag- ur framleiðslunnar í sveit og við sjó svo örðugur sem raun ber vitni. Kostimir við ríkisrekstur og ríkis- íhlutun eru meiri framkv æmdir í biii. Gallarnir aftur á móti eru meiri gjöld, verri rekstursafkoma, minni fyrirhyggja og minna öryggi. Afleiðingamar em svo seigdrepandi niðurbrot einkarekstursins. Keniur það fram í mynd hækkaðra skatta og útsvara, hærri launa og yfirleitt þeirri kröfugirni, sem smátt yg smátt gerir einkarekstrinum ófært að njótá sin. öryggi hans hverfur. Vonimar fjara út og fleiri og fleiri gefast upp. Dæmi þessa eru þegar orðin kimn víðsvegar i okkar þjóðlífi. Hægast er nð sýna fram á áhrif ríkisrekstrarins þar sem liægt er að benda á einkarekstur til sapianburð ar. Skulu lxjer nefnd nokkur dæmi þessu til sönnunar. Ein af stofnuuum rikisins lieitir: „Landssmiðjan“. Saga þess fyrirtækis er orðin nokkuð lpng. Það var stofn að á valdatímum Framsóknar og Krata. Þetta fyrirtæki hefir lengi verið lótið sitja fyrir vinnu við ríkis- fyrirtæki, eftir þvi sem bað Iiefir getað sint því. Oftast hefir það þó sýnt halla. Ríkissjóður hefir orðið að leggja því stórfje. X Reykjavik er eitt ejnkafyrirtæki hiiðstætt. Það er „Vjel smiðjan Hjeðinn“. Það er ilíka gam alt að jeg hygg. Þar hefir skatta og litsvarsbyrðin hvílt á með i.'llum sín um þunga. Hjeðinn hefir ekki notið neinna sjerrjettinda á borS við Land smiðjuna. En Vjelsmiðjan Hjeðinn var hæsti útsvarsgjaldandi Reykja- víkur á síðasta ári. Fyrir noÍLkrum órum varð þao tal- inn einhver arðvænlegasti atiinnu- rekstur hjerlendis að hafa Akureyrar- rútuna, og fólksflutningana milli Reykjavíkur og Hafnarfjarðar. Þettá var í höndum einkafyrirtækja, sent græddu vel og borguðu h.ja skatta. Ríkisvaidið vildi verða aðnjótandi þessa gróða. Þessi starfsemi yar tekin úr höndum einstaklinganna og sett undir ríkisyfirráð. Síðan hafa fargjöld verið hækkuð, starfsemin verið óhag- stæðari almcnningi og árið 1947 mun tekstrarhallinn á fyrirtatkinu hafa orðið um. 200 þúsund krónur. I þessu er ríkið búið að festa storfje að óþörfu Tjónið er margfalt, því eltki er hægt að láta ríkið fó skatta af starfserii- inni og um útsvörin fer á sömu leið. 1 Reykjavik hefir lengi starfað fje- slíiðiir og útivistarsvæði lag sem heitir: „Kvennfjelagið Hring urinn“. Kristin Jakobsen Vídalín frá Viðidalstungu var lengi forstöðukona þess og starfaði af miklum dugnaði og áhuga. Fjelagið bygði sjúkrahæli suður í Kópavogi og var það lengi starfandi á óbyrgð fjeiagsins og undir stjórn Kristínar. Svo vel gekk sú starf semi að stofnkostnaður hælisins var að mestu greiddur þegar forstöðu-* konan missti lieiisuna og gat eigi ■ lengur stjórnað. Kvennafjelagið gerði þáþað sómastrik sem öllum jxótti virð * ingarvert, að gefa ríkinu Kópavogs- j hælið. En þá var fljótt að skifta um | í'ekstursafkomuna því á fyrsta óri var áætlaður 15 þús. króna rékstrar- halli og eftir það fór liann alltaf vax- andi. Síðustu órin liefir jietta verið holsveikraspxtali og síðan er ekki havgt að gera eðlilegan samanburð Fyrir nokkrum árum átti jeg í .talsverðri deil.u um reiýstur ríkisspítal anna og ríkisbúanna og nokkrum sinnum hafa J’firskoðunarmenn reikn inganna gert athugasemdir um rikis- búin, einkum Hvanneyrarbúið. Jörðin Hvanneyri er einhver besta jöið hjer á landi. ÖH aðstaða er hin æskileg- asta. Jörðina með húsum, biistofni og öllum áliöldum leggur ríkissjóður til leigulaust. Árið 1945 varð samt rekstrarhal.li á búinu sem nam 102 þúsund krónum og úrið 1946 komst rekstrarhallinn upp í 215 jxúsund krónur. Margir kaupstaðamenn álasa oss bændum fyrir ljelegan búskap, liátt vei-ð á kjöti, mjólk og smjöri og ýmis legt fleira. Jeg væri til með það, að bjóða öllum, sem, svo tala, að gera samanburð á afkomu ríkisbúanna og bændastjettarinnar yfirleitt og miða verðlag ai'urða við afkomu ríkisbú- anna sem öll hafa þó betri skilyrði en flestir bamdur. En )>á yrði auðvit að að reikna vexti af höfuðstól á sama hátt sem bændur verða að borga. Jeg l»:t nú þessi fáu :dæmi nægja í jietta sinn til að sýna svipinn á ríkisrekstri nútírnans á landi voru. Þau eru ekki bundin viA eina ríkis- stjórn annari fremur, lieldur afleið- ing af starfi Jæirra flokka, sem altaf öfundast yfir velgengni einstaklinga éf hana er að finna, sem aldrei jiykir nógu langt komið með skattak röfur, og sem altaf vilja ióta ríkið vasast i meii'u og meiru. Um J>etta eru aliir andstöðuflokkar Sjálfstæðismanna sek ir og væri liægt, að gera það dæini nánar upp. Kn Sjálfstæðisflokkurinn er ekki saklaus í .þessu efni. Hann hefir látið bjóða sjer altof inikið. Hann er ekki nógu sterkur vaxnar- aðili fyrir einstaklingsframtakið og atvinnulegt fi-elsi. Þau dæmi sem hjer liafa verið nefnd eru ekki þau verstu, sem til eru, þó þau sjeu af þeirri tegundinni. Mörg önnur ma-tti ,nefna alnienningi til leiðbeiningar. Svipmerki ríkis- rekstj'arins eru að vísu nokkuð mis- jöfn eftir þvi hyemig menn fara með Stjórn fvrirtækjanna á hverjum tíma. En alt stefnir j>ó i sömu átt, Það sem gerl er á kostnað og ábyrgð al- mennings veiður altaf dýrara í rekstri en iiitt, sem sa:milega hyggnir menn reka á eigin ábyrgð. Þeir eru syo fáir sem fara með annara fje eins og sitt eigið. /. P. Reykvíkingo mm í Fossvogl Einn þekktasfi hand- Svía kmm hingaí KARL Erik JSfilsaorj („Kiiuja“ Nilsson), er vænt.anlegur • til Reykjavikur n-.it mánudag. — ,,Kinna“ er einn af hinum íáu sjermentuðu handknattleiks- kennurum Svía og hefur fengið viðurkenningu ssenska íþrótta- sambandsins. GlímuJjelagio Armann hefur fengið leyfi íþróttakennarafje- lags íslands til þess að ráða „Kinna“ sem þjálfara og mun fjelagið halda námsskeið í handknattleik fyrir eldri og yngri konur, jafnt sem karla. Eftir helgina verður nánar skýrt frá fyrirkomuiagi námsskeið- anna. : DR. JÓN SIGURÐSSON borgarlæknir, hefu.r lagt fvrir bæjarráð tillögur um fraiuííð ar sjóbaðstað og útivistar- svæði fyrir bæjarbúa. Stað- jurinn sem hann tejur heppi- iegastan fyrir sjóbaðstað er IFossvogur og í beinu sam- bandi við hann, -skal útivist- aarsvæðið koma og ná alt vestur fyrir Hitaveitugeyma í öskjuhiíð. Bæjarráð hefui rætt málið átveim fundum, s.l. þriðjudag og í gæi, er það ákvao að fela borgarlækni, bæjarverkfræð- ingi og hitaveitustjóra, að láta bæjarráði í tje tillögur um kostnaðaráætlanir um fram- kvæmdirnai, á gi'U.ndvelli til- lagna Jóns Sigu.rðssonar borg arlæknis. * Tillögur þær sem Jón Sigurðs. son borgarlæknir hefur lagt fram fyrir bæjarráð eru mjög ítarlegar. í gær átti Mbl. viðtal við borg arlæknir um tiilögurnar. Menn rekur minni til þess, er sjóbaðstaður bæjarbúa var suð ur í Nauthólsvík. Þar var stund um saman kominn mesti fjöldi. Þrátt fyrir hversu allur aóbún- aður var ófullkominn, varð Nauthólsvíkin vinsælli með ári hverju, en svo íór að lokum, að leggja varð hann niður, af ástæðum sem öllum er kunn- ugt um. Það má því segja, sagoi borg- arlæknir, að kominn sje tími til að hefja undirbúning að nýj- um sjóbaðstað fyrir Reykjavík. Þá skýrði borgarlæknir mjer frá því aö hann hafi lengi álitið að norðurströnd Fossvogs, væri til valinn staður fyrir framtíðar- sjóbaðsfað bæjarbúa. Síðar ineir tók hann að leggja málið fyrir ,sig og þær tillögur, sem hann hefur nú lagt fyrir bæjar- ráð, eru árangur af þessum at- hugunum. Kostir Fossvogs. Helstu kostir norðurstrandar Fossvogs, telur borgarlæknir vera þá, að hún liggur mjög vei við sóiu og skjól er þar gott fyrir norðan átt, sem er eins og kunnugt er, aðalsóiskinsáttin hjer. Fossvogur er mátulega langt frá bæmmi og sanigöng- ur þangað mjög góðar. Borgar- læknir telur, að banna eigi alla umferð bíla um svæðið, en nsuð synlegt verði að koma upp bila stæðum. Baðströndin. — Hvernig hugsið þjer jxður fyrirkoro ulag baðstrandarinn- lýsir sínum við ar I tillögum mínum til bæjar- ráðs, hef jeg lagt til. að' bað- ströndin verði samfella austan frá sumarbústað Hannesar Guð mundssonar læknis, en hann stendur nokkuð fyrir austan Hafnarfjarðarveg. og allt vestur að Nauthólsvík. Mun strand- lengjan vera rúml. einn km. á lengd. Nauðsyniegt er að hreinsa fjöruna af sjávargróðri jg steinum, sem jarðýtur gætu ýtt í. garða, sem snúa hornrjett á ströndina. Garðarnir mundu draga mjög úr köldum sjávar- straumum austur með fjörunni. Einnig myndi fíngefður sandur þá skolast upp á ströndina. Sjóriim 17 gráöu heilur. Þá skýrði borgarlæknir mjer frá því, að hann hefði átt við- ræður við Helga Sigurðsson for stjóra Ilitaveitunnar um mögu- leika á að hita sjóinn upp að einhverju leyti með vatni frá geymunum á Öskjuhlíðinni. Helgi álítur, að sumarmánuð- ina fjóra, Júní— sept., sje nægi- legt vatn aflögu, tii bess að hita upp sjóinn á .300 m. breiðri strandlengju baðstaðarins uppí 17 gráður. Sjórinn þar suður frá er um 11 gráður heitur á sumrin. Leiðslu þarf þá að leggj^ frá geymunum og í sjó fram og síðan 150 m. til aust- urs og vesturs. Geislahitaður ssjmdur. Jón Sigurðsson telur sjálf- j sagt, að hiía loftið á ákveðnu svæði baðstrandarinnar, með svonefndri geislahitun. Hjer á landi er mönnum þegar kunn- ugt um þessa aðferð til hitun- ar. Regn eða vindur hefur eng- in áhrif á geislahitunina. Mundi hún auka mjög á vellíðan bað- gesta, og án efa auka aðsókn- ina, því allir vita hversu veðr- áttan er kenjótt hjer um slóðir. BiU'naliaðstaður. Austasti hluti strandarinnar er girtur mjög' góðri girðingu, og er alveg út af fyrir sig- Þetta svæði er um 1.8 hekt. Þetta svæði telur borgarlæknir, að sje mjög vel til liess fallið, að það verði baðstaður fyrir yngstu börnin, sem þurfa að vei'a und- ir sjerstakri gæslu og nauðsyn- legt er. að aðskilin sjeu frá eldri börnum og fullorðnum. Að barnabaðstaðnum skuli ekkj önnur börn hafa aðgang, en þau sem ekki hafa náð skóla skyldualdri. Börn sem eru í fylgd með fullorðnum hafi ekki aðgang að þessu svæði. Borgarlæknir sagði, í sam- bandi við þetta, að nauðsyn- legt sje, að gæslukonur þessa svæðis, hafi hlotið, menntun á sviði upeldismála og hefðu góða reynslu að baki. Aðgang- ur fyrir börnin á að vera ó- i keypis. Siíkt er nauðsynlegt j sagoi borgarlæknir, til að börn j frá efnalitlum heimilum, ba.fi jafna aðstöðu og börn efnaðra foreidra. Börnin sjeu sctt í sjerstaklega j auðkendum strætisvögnum á á- kveðna staði í bænum fyrri hluta dags og skilað aftur á sömu staði síðdegis. í bílunum sjeu börnin undir gæslu. Það myndi ljetta miklu fargi af margri móðurinni, að vita af taarni sínu í öruggri um- sjá í hreinu og góðu lofti mestan hluta dags allt sumarið. Jeg hefi gert ráð fvrir að fyrir ofan barnabaðströnd- ina verði byggt skýli fyrir börnin, snyrtiklefar og annað, sem er nauðsynlegt fyrir slíka starfsemi. Byggingin gæti verið þannig úr garði gerð, að á vetr- um yrði þar starfrækt barna- heimili. Mikil vöntun er í siík- um stofnunum hjer í bænum, sem kunnugt er. Himi almenni baðstaður. Við vjekum nú máli okkar .» ný að hinum aimenna baðstað. Jeg á við það svæði, sem ekki er innan -baxnabaðstrandarinn- ar. Á bakkanum fyrir ofan sjáíío baðströntíina, þarf smám samar* að lagfæra íandið. Sá grasi og búa til sóibaðslautir og smá hvamma. Einnig þarf að smíðr* þar sólskýli og hlaða skjö.l- girðingar úr grjóti og torfi. Þar skal jafnframt vinna að trjá- rækt í stórum stíl. Ákjósanlegt væri að þar væri komið unp tækjum til ýmissa leikja. Þá þarf að byggja hús fyrxr búningsklefa, fatageymslur, snyrtiklefa. Legg jeg til, sagði borgariæknir, að athugað verði um mögulekia á að koma fvrir í húsi þessu, eða húsum, finnskt* gulubaði. Þá væri mjög hentugt ,að haía ódýran veiíingastað, þar sen* baðgestir gætu keypt ýmiskonar rcat. Skemnitigai-ður bæjarbúa. — Hvað er þá að segja un* skemmtigarðinn ? — Jeg hafði hugsað mjer, aO í beinu sambaxidi við baðströnd- ina og það svæði, sem hún þarí á að halda upp eftir hlíðinni, komi útsýnissvæði og skemmti- garður fyrir bæjarbúa, sem ekki kæra sig um sjóböð og útiieikt. Þetta svæði á, að ná allt vestur og norður fyrir Hitaveitugeym- ana, segir borgarlæknir. Unniií verði að því smám saman að- rækta þar grasbala, en upp eftir hlíðinni aUri verði trje gróður- sett. Að sjálfsögðu ber að gert* skíðabrekkur þar við hæfi barn- anna. I þessu sambandi vær* rjett að athuga, hvort ekk* mætti gera brekkurnar á þeiix* stað, sem hentugur væri til há- tíðahalda á, þjóðhátíðum. í samþandi við skemmtisvæð- ið mætti auðveldlega íramkv. gamlar hugmyndir, sem kornixf I hafa fram fyrir aimenningssjón- ir. T.d. að koroa þar fyrir göml- um húsum, sem taæjarfjelagið» kynni aö telja að varðveita berij sem minjar um sögu og bróui* bæjarins. Þar gæti líka x'erið safn allra íslenskra jurta, enn- fremur steinasaín. j Unnið í áíöngnm. Jón Sigurðsson, borgariæknir, | sagði rrjei', að hann hefði lagt til i við bæjarráð, að unnið verði að framkvæmd þessara mála i áföngum. Að farið verði eftir aðsókn t)g áhuga bæjarbúa og fjárhagslegri getu bæjarins á hverjum tíma og öllum fram- kvæmdum hagað samkvæmt f jár veitingu bæjarstjórnar. Til.þess að látin verði fará fram nánari athugun á þessu gera kostnaðaráætlun um fram- kvæmd verksins og annað er a5 Framh. á bls. 12

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.