Morgunblaðið - 04.07.1948, Qupperneq 6

' e
Sunnudagur 4. júlí J 948
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
Sumarferðalög og
gististaðir
ENDA þótt sumarið sje mesti annatími ársins hjer á Islandi,
tími síldveiða og heyskapar, er það jafnframt tími frístund-
anna, sumarleyfanna og útiverunnar. — Mikinn hluta hins
langa norræna vetrar verður almenningur að halda sig inn-
an dyra. Það er fyrst og fremst unga fólkið, sem um helgar
og á hátíðisdögum leitar til fjallanna til iðkunar skíðaíþrótt-
arinnar og útilegu í skíðaskálum sínum.
En mikið brestur á það að sæmileg skilyrði hafi verið
sköpuð til þess að íslendingar, hvað þá heldur erlendir ferða-
menn, geti ferðast um landið og notið hinnar fjölbreytílegu
náttúrufegurðar þess. Á flestum þeim stöðum, sem fegurstir
eru, en ekki eru í byggð, eru engin gistihús, sem veitt geta
gestum móttöku. Eina leiðin til þess að'dvelja á slíkum stöð-
um er að slá þar tjöldum. En þótt fátt sje ánægjulegra en
að búa í tjöldum í óbyggðum er það þó ekki við allra hæfi.
Flestir kjósa betri aðbúnað og fyrirhafnarminna líf en tjöld-
in bjóða upp á.
1 sambandi við gistihúsabyggingar hjer á landi hefir sá
furðulegi misskilningur komist á kieik að slík hús megi helst
ekki byggja nema í hallarstíl með rnilljónakostnaði og ærn-
um íburði. Hjer í höfuðborginni hefur verið svo freklega
bollalagt um slíkar milljónabygginar að allar framkvæmdir
hafa strandað í þessum málum. Höfuðborgin situr með
teikningar af þessum höllum, en ekkert gerist.
En við verðum að hverfa frá hallarstefnunni í bili. Þ?kð er
að vísu nauðsynlegt og æskilegt að byggja stórt og vandað
gistihús í Reykjavík. En ef það er þannig, sem raunar allir
vita, að við höfum ekki í bili efni á að byggja það fyrir upp-
hæð, sem er einhversstaðar á milli 15 og 25 milljónir króna,
'eftir því hvaða teikning af því er notuð, hvers vegna skyld-
um við þá ekki freista þess að byggja fyrir viðráðanlegri
upphæð? Það virðist þó vera skynsamlegra heldur en að
bíða til eylífðarnóns eftir tugmilljónahöllinni. Það er ágætt
og nauðsynlegt að hugsa hátt, vera stórhuga. En stórhugur,
sem stöðvar framkvæmdir og tefur umbætur í aðkallandi
nauðsynjamálum er alls enginn stórhugur, hann er oflæti og
uppskafningsháttur.
Það, sem okkur Islendinga vantar eru ekki gistihús í hall-
arstíl, heldur notalegir gististaðir, þrifalegir og vel um gengn
ir. Okkur vantar slíkar byggingar ekki að eins í Reykjavík
heldur á ýmsum fögrum stöðum víðsvegar um land í byggð-
um og óbyggðum. Fyrr en við höfum komið upp slíkum
gistihúsum er óhugsandi að við höfum gjaldeyristekjur af
heimsóknum erlendra ferðamanna hingað. En margt bendir
til þess að slikar heimsóknir geti orðið mikil tekjulind, ef
rjettilegá væri á þessum málum haldið. Því miður viiðast
umbæturnar í þeim ganga afar hægt. Við eigum eklri að
eins örfáa sæmilega gististaði, þótt nokkrar endurbætur
hafi verið gerðar á eldri gistihúsum og veitingastöðum hin
síðari ár og nokkrir nýir byggðir, heldur er umgengismenn-
ing þjóðarinnar á slíkum stöðum gjörsamlega í molum. Það
er t.d. hrópleg niðurlæging í því að sjá umgengni á hrein-
lætisherbergjum fjölsóttasta sumargistihússins í nágrenni
böfuðborgarinnar, Valhallar á Þingvöllum. Það er engu lík-
ar en að dýr hafi gengið þar um en fólk, sem vill telja sig
siðað.
Við Islendingar unnum þeim menningararfi, sem liðnar
kynslóðir þjóðar okkar varðveittu við kröm og kvöl í fátækt
og basli. Við viljum í dag heita menningarþjóð og erum
það. En það er ekki nóg að eiga fornar bókmenníir og ný-
tísku framleiðslutæki til þess að verðskulda að vera kenndir
við menningu. Þjóðin verður að sýna það í framkomu sinni,
hvort heldur er á heimilum sínum eða opinberum gististöð-
um, að hún ann sóma sínum.
Sóðaskapur er gleggsti vottur ómenningar og amlóðahátt-
ar. Hann er auk þess æpandi andstæða allrar fegurðar. —
Ekkert er hreinna en fegurð íslenskrar náttúru. Þess vegna
er það fólk vargar í vjeum hennar, sem hvarvetna dregur
merki subbuháttarins við hún.
MORGUKBLAÐIÐ
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Gjafapaltkar.
VIÐ ERUM TALIN gjafmild
þjóð. En hvað um það, þá er
hitt víst, að mörgum líkar illa,
að geta ekki sent gjafapakka til
ættingja og vina erlendis. Ber-
ast oft brjef um þetta mál til
„Daglega lífsins“. Fæstir brjef-
ritarar.sýna sanngirni í skrif-
um sínum, heldur bölsótast yf-
ir því fyrirkomulagi, sem bann
ar þeim, að gleðja vini og ætt-
ingia í framandi landi.
Það er rjett, að það er gam-
an áð geta gefið, en til þess
þarf eitthvað að vera til að
gefa. Og menn þurfa ekki lengi
að ganga milli verslana hjer í
bænum til að sjá, að þar er
ekki um auðugan garð að
gresja.
Við vorum helst til gjafmild
hjer á árunum fyrstu eftir
stríð. Rúmlega 30 miljónir
króna höfum við sent til bág-
staddra í peningum, en þar
fyrir utan er alt ótalið, sem
einstaklingar sendu til vina
sinna, en það nemvir einnig
miliónum króna að verðmæti.
Og nú er draumurinn búinn.
•
„Fyr má rota ...“
HITT er svo satt og rjett, að
það er hægt að ganga of langt
í bönnum og höftum. Það er.t.
d: bart, að banna að senda ís-
lendingi erlendis bangikjöts-
bita. fyrir jólin, eða skjólflík úr
íslenskrj ull. Hinsvegar er vit-
anlega ekkert vit, að leyfa* út-
flutning, þótt í gjafapökkum
sje á vörum, sem við kaupum
inn í landið fyrir gjaldeyri.
Þá má fyr rota, en dauðrota,
eins og máltækið segir.
Það ætti svo, að vera þeim
ljóst, sem gjafapakka vilja
senda, að vöruþurð er það mik-
il í landinu, að við eigum lítið,
ef nokkuð aflögu eins og er.
Það verða þeir að hafa í huga,
gjafmildir eru og finst- vera
tekið fram fyrir hendurnar á
þeim í góðgerðastarfseminni.
•
Hryggirnir á
Grenimelnum.
EINHVERNTÍMA í vor var
grafið fyrir hitaveiturörum,
eða örðum leiðslum á Greni-
mel. Síðan var mokað í skurð-
ina aftur, en þá mynduðust
hryygir á götunni, sem ekki
hafa troðist niður og eru það
háir. að þeir eru hættulegir
farartækjum, sem um götuna
fara.
Það er sáralítið verk að gera
við bessa hryggi, eða jafna þá
og það þarf að gerast. Best er
að draga ekki að ljúka slíkum
verkum, sem hægt er að gera
án mikillrar fyrhrhafnar og
kostnaðar. En dráttur á fram-
kvæmd nauðsynlegra verka,
eins og hjer hefir átt sjer stað
er ekki til neins, nema að koma
mönnum í ílt skap og veita
ástæðu til að nöldra.
•
Gamall draugur
vakinn upp.
SNEMMA í vor voru í þess-
um dálkum nokkrar ritieilur
milli Guðbjartar Ólafssonar
hafnsögumanns og frú Theresíu
Guðmundsson veðurstofustjóra.
Jeg.hjelt satt að segja, að út-
rætt væri um það mál, en nú
hefir mjer borist svar frá Guð-
bjarti Ólafssyni, þar sem hann
meðal annars svarar fyrirspurn
um er veðurstofustjóri lagði
fyrir hann. Þykir mjer rjett,
að birta svar Guðbjarts, en að
öðru ieyti er svo útrætt um
þetta mál hjer í dálkunum.
Svar Guðbjarts er á þessa
leið:
•
Svar til veðursiofu-
stjóra.
„HINN 6. maí s. 1. birtir „Vík
verii“ brjef frá frú Theresíu
Guðmundsson veðurstofustjóra.
Vegpa fjarveru frúarinnar hefi
jeg ekki svarað þessu brjefi fyr,
en í bví er hnútur til mín, sem
jeg vil nú með fáum orðum
svara.
Frúin telur sð jeg hefði átt
að finna hvöt hjá mjer, að
koma beiðni hennar áleiðis til
sambandsfjelaga F.F.S.Í., en
ekki að vera að gera athuga-
semdir við útsendar veðurfregn-
ir frá veðurstofunni.
Veðurstofustjóri veit það ef-
laust. að til þess að starfrækja
veðurathuganir, þarf að fá upp
lýsingar og tæki frá veðurstof-
unni. en ekkert slíkt hefir veð-
urstofustjóri lát.ið af hendi til
mín, til útbýtingar þeim, sem
ætlast er til að jeg fái til starf-
rækslu. veðurathugana á sjón-
um. Svo jeg get með fullum
rjetti vísað þessari ásökun frá
mjer til veðurstofustjóra. Það
er fyrst síðustu daga aprílmán-
aðar s.l. að skrifstofu F.F.S.I.
barst nokkur eintök vjelrituð
sem er lykill að veðurskeyta-
sendingum, en alt annað vant-
aði.
Þá skorar veðurstofustjóri á
mig að svara tveimur spurning
um, sem jeg geri hjer með.
< •
Spurningxim svarað.
1) IIIN umrædda veðurlýs-
ing sem jeg gerði að umtalsefni
í grein minni var 3. apríl að
morgni.
2) Skip það semmældi vind-
hraðann er e.s. Reykjafoss, og
í dagbók skipsins er innfærð-
ur. vindhraði 9 vindstig. Til
þess að veðurstofustjóri geti
fengið allar aðrar upplýsingar,
sem.hann óskar eftir í brjefi
sínu, hefi jeg fengið leyfi skip_
stjórans á Reykjafoss að bjóða
frú Theresíu Guðmundsson veð
urstofustjóra urn borð í skipið
næst þegar það kemur til
Reykjavíkur, þar sem dagbók
skipsins verður lögð fram til að
sanna mál mitt, einnig vind-
hraðamælir skipsins til athug-
unar fyrir veðurstofustjóra.
Fæst bá úr því skorið hvort jeg
hefi farið með rjett mál eða
ekki.
Jeg vil svo að lokum láta láta
veðurstofustjóra vita það, að
jeg mun altaf koma á framfæri
umkvörtunum frá sjómönnum
-um óábyggilegar veðurfregnir.
Hnútuköst til mín frá veður-
stofu út af því hafa engin
áhrif á mie.
Guðbjartur ólafsson“.
>■ ■ - tm»I ■■■!■■ I II HIIIH .. I. III I I I-1---- ■ I
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
i r~n im m w iiirmn mqnni-ni m m mn ■ m • unr—--Br-ni»-in«(n—i»,M-—n-- ,m,,,,uy
Ne&njarfsrverksmiðjur þjéðverja
Eftir Allan Dreyfuss, frjetta-
ritara Reuters í Frankfurt.
BANDARÍKJAMENN hafa allt
frá stríðslokpm lagt mikla á-
herslu á að rannsaka og kynna
sjer neðanjarðarverksmiðjur
þær, sem Hitler Ijet verkfræð-
inga sína byggja á stríðsárun-
um. Bandaríkjamenn eru stað-
ráðnir í að læra af reynslu Þjóð
verja — þeir ætla ekki að láta
sömu mistökin við gerð neðan-
jarðarverksmiðja koma fyrir
sig og hentu þýsku verkfræð-
ingana. Fyrir þessum rannsókn
um Bandaiíkjamanna hefur
staðið verkfræðingur frá New
York, að nafni Gu.y B. Panero.
• •
ILLA UNDIRBÚNIR
í skýrslum Paneros til banda-
írska hersi.os, kemur greinilega
í Ijós, að þessar neðanjarðar-
verksmiðjur voru í upphafi illa
undirbúnar. Þegar loftárásir
bandamanna ógnuðu allri þýsku
hernaðarframleiðslunni, virðast
Þjóðverjar allt í einu og í eins-
konar brjálæðiskendu æði hafa
gripið til þess ráðs að fela fram
leiðslu sína neðan jarðar. Ár-
angurinn af þessu undirbúnings
leysi, segir í skýrslunni, varð
meðal annars sá, að þýsku neð-
anjarðarverksmiðjunum var ó-
sjaldan komið fyrir á mjög ó-
hentugum stöðum, stundum
fjarri flutningaleiðum og nauð-
synlegum hráefnum.
• <v
REYNDUST ILLA
Þýsk skjöl, sem Bandaríkja-
menn hafa komist yfir, sýna,
að aðeins nokkrar af neðanjarð
arverksmiðjum Þjóðverja náðu
því framleiðslumagni, sem þeim
hafi verið sett. En ýmsir af hern
aðarleiðtogum bandamanna eru
þó þeirrar skoðunar, að ef hluta
af þýska hernum og flugflot-
anum hefði verið fengið það
starf í hendur, að verja her-
gagnaverksmiðjurnar, hefði
styrjöldin orðið mun lengri en
raun varð á.
VINNUÞRÆLAR
Þar sem flestar neðanjarðar-
verksmiðjanna notuðu erlenda
verkamenn, sem neyddir voru
til vinnu, var lítið eða ekkert
gert til þess að sjá þessu fólki
fyrir sæmilegum þægindum og
öryggi. Sýnilegt er á öllu, að
Hitler bygði framleiðsluáætl-
anir sínar og stríðsrekstur að
langmestu leyti á notkun milj-
óna erlendra nauðungarvinnu-
,,þræla“. Af þessu hafa banda-
rískir verkfræðingar dregið þá
ályktun. að nauðsynlegt sje að
sjá starfsmönnum neðanjarðar-
verksmiðja fýrir góðum lífsþæg
indum, ef Bandaríkjamenn á
annað borð byggja slíkar verk-
smiðjur í heimalandi sínu. —
Bandarísku verkfræðingarnir
leggja þannig mikla áherslu á
hentugar upphitunaraðferðir
slíkra verksmiðja, góða loftræst
ingu o. s. frv.
MIKIÐ ÖRYGGI
Eftir rannsóknir sínar á neð-
Framh. á bls. 8.