Morgunblaðið - 19.09.1948, Qupperneq 6

6
tlORGVNBLAÐÍÐ
Sunnudagur 19. sept, 1948
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskríftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
Morð Bernadotte greifa
HIÐ hyllilega morð Folke Bernadotte greifa, sáttasemjara
Sameinuðu þjóðanna í Palestínudeilunni og forseta alþjóða
Rauða Krossins, hefur vakið sorg og viðbjóð um allan heim.
Afleiðingar þess fyrir framtíð Palestínu eru ennþá ekki kunn
ar en vel má svo fara að þær verði miklar og örlagaríkar.
Bernadotte greifi var 53 ára að aldri. Hann var bróður-
sonur Gústafs Svíakonungs, sonur Óskars prins. Auk þess,
sem hann var forseti alþjóða Rauða Krossins, var hann for-
seti sænska Rauða Krossins. Hann hafði í mörg ár unnið
mikið starf í þágu þeirra samtaka og var óþreytandi í bar-
áttunni fyi ir málefnum þeirra. Allt lífsstarf hans mótaðist af
einlægum \ ilja til þess að vinna fyrir hugsjón friðarins. —
Henni hafði hann helgað starfskrafta sína, og í þjónustu
hennar var hann allt til þeirrar stundar, er hann fjell fyrir
kúlum morðingjanna í Borginni Helgu. Það má því segja, að
hann hafi fallið í baráttunni fyrir friði og öryggi í heiminum.
★
Þegar Bernadotte greifi var skipaður sáttasemjari Sam-
einuðu þjóðanna í Palestínu, í maímánuði sl., horfði ekki
friðvænlega þar í landi. Blóðug styrjöld hafði brotist út
milli Araba og Gyðinga. Arabar hjeldu herjum sínum frá
nágrannaríkjunum inn í Palestínu, en Gyðingar höfðu búist
um þar eftir föngum. Þetta ástand hafði skapast upp úr
samþykktum Sameinuðu þjóðanna, um skiptingu landsins í
tvö ríki, og þeirri ákvörðun Gyðinga, að lýsa þegar yfir
stofnun sjálfstæðs ^Gyðingaríkis. Arabar í Palestínu vildu
ekki sætta sig við þá ákvörðun og nutu stuðnings trúbræðra
sinna í nágrannalöndunum.
★
Þannig var umhorfs í Palestínu þegar Sameinuðu þjóð-
irnar fengu Bernadotte greifa til þess að reyna málamiðlun
milli hinna stríðandi aðila. En hann hófst þegar handa um
sáttastarfið. Þegar hann kom til Kairo, 29. maí, hóf hann
þegar viðræður við forsætisráðherra Egypta, sem var
stærsta þjóðin, sem veitti Aröbum í Palestínu Iið. Næstu
daga flaug hann á milli Amman, Beirut, Tel Aviv og Haifa,
og átti þar viðræður við aðra Arabaleiðtoga og síðan við
leiðtoga Gyðinga. Árangurinn af þessum viðræðum var sá, að
báðir aðilar gengust inn a, að vopnahlje skyldi koma til
framkvæmda þann 11. júní. Bernadotte hafði nú sett upp
aðalbækistöð sína á eynni Rhodes. Þaðan hjelt hann áfram
tilraunum sínum til sátta. En þær voru miklum örðugleik-
um bundnar, og þegar Bernadotte lagði fram tillögur sínar,
gátu hvorki Arabar nje Gyðingar fallist á þær. Sjerstaka
heipt vöktu þær meðal sumra Gyðinga. Bardagar blossuðu
nú upp á ný. En aftur tókst að ná samkomulagi um vopna-
hlje, fyrir frábæra elju og þrautseigju hins ötula sáttasemj-
ara. Á svo að heita að það vopnahlje standi enn. En öðru
hverju hefur þó komið til árekstra og Gyðingar og Arabar
saka hver aðra stöðugt um misnotkun vopnahljesins.
*
Fall Bernadotte greifa nú, í miðum kliðum sáttastarfs
hans í Palestínu, er mikið áfall, ekki aðeins fyrir friðinn í
löndunum fyrir botni Miðjarðarnafs, heldur heimsfriðinn
yfirleitt. Frábær þekking hans á alþjóðamálum og víðtæk
reynsla sköpuðu honum betri aðstöðu til slíkra sáttástarfa
en flestum, ef ekki öllum öðrum. I íargra ára þátttaka hans í
alþjóðlegri líknarstarfsemi hafði einnig skapað honum frægð
og álit, sem var þýðingarmikið og drjúgt til áhrifa. Sæti hans
verður þessvegna vandfyllt við þau erfiðu störf, sem Sam-
einuðu þjóðirnar hafa tekið að sjer að vinna í Palestínu.
★
Allir friðelskandi menn harma íall Bernadotte greifa í
baráttunni fyrir friðnum. Með honum er fallinn í valinn einn
ágætasti mannvinur og forustumaður líknarmála á þessari
öld.
it
Sáttastarfs hans í Palestínu og forystu hans í líknarmálum
mun lengi verða minst, sem eins hins besta verks, er unnið
var á þessari ófriðar- og upplausnaröld. Morð hans í Borg-
inni Helgu verður dökkur blettur í sögu hennar og hins nýja
ríkis ísraelsmanna.
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Þjóðarlösturinn.
ÓSTUNDVÍSIN hefur verið
nefnd þjóðarlöstur íslendinga.
Það er víst ekki langt frá því
að þetta sje satt.
Það ef svo undarlegt, að
menn virðast hvorki bera virð-
ingu fyrir sínum eigin tíma,
eða náungans og aldrei hefður
það verið almennt, að við litum
á tímann, eins og Bretar lærðu
fyrir löngu, að hann er pening-
ar.
Sama hvar er, í hvaða stjett
og stöðu menn eru. Þeim finnst
ekki nema sjálfsagt, að hafa
sína hentisemi og láta biða eftir
sjer, ef þeim þóknast.
•
Fundir, sem aldrei
byrja á rjettum
tíma.
ÞAÐ þætti víst saga til næsta
bæjar, ef það kæmi fyrir, að fje
lagsfundur byrjaði á rjettum
tíma. Það væri eitthvað sjer-
stakt og svo óvenjulegt, að það
yrði talað um það manna á milli
lengi. Jafnvel, ef fundur hefst
hálfri klukkustund eftir aug-
lýstan tíma þykir það fljótt.
Og sömu sögu er að segja, ef
menn mæla sjer mót. Jafnvel
þótt um alvarleg mál sje að
ræða. Það kemur engin fyr en
eftir dúk og disk — og þykir
ekkert. Og stundvísina í opin-
berum samkomum þekkja allir.
•
Mikið tjón.
ÞAÐ er óþarfi að lýsa því
hve mikið tjón er að þessari
almennu óstundvísi. Verðmæt-
ur tími fer til einskis. Hjer á
dögunum var jeg á fundi, sem
átti að byrja klukkan 8,30. Á
tilsettum tíma voru ekki nema
nokkrar hræður mættar og
fundurinn var ekki settur fyr
en klukkan að ganga 10. En að
lokum var þetta einn fjölmenn-
asti fundur, sem haldinn hefur
verið í viðkomandi fjelagi. Það
var margt og mikið til umræðu
og fundinum lauk ekki fyr en
komið var talsvert fram yfir
miðnætti. Ef fundarmenn hefðu
mætt á rjettum tíma, hefði ver-
ið hægt að ljúka fundi á skikk-
anlegum hátt.atíma.
Eleiri slík dæmi mætti nefna
úr daglega lífinu á hverjum
einasta degi.
Hvernig væri að
breyta til.
HVERNIG væri nú að breyta
til og afnema þenna leiða löst?-
Það er vel hægt. Það hefur
sýnt sig, t.d. hvað strætisvagna
snertir. Þeir í'ara á mínútunni.
hvort, sem farþegar eru komnir
eða ekki. Þar er ekki beðið eftir
neinum. Og það er einmitt, sem
þarf að koma á, til þess að
kenna fólki stundvísi.
Forystumenn fjelaga' og
skemmtana geta hjálpað hjer
mikið til með því að láta byrja
á rjettum tíma þegar eitthvað
er um að vera og víkja ekki frá
þeirri reglu. Samkomuhúsin
eiga að loka um leið og skemrpt
un hefst.
Og þá tekst að lokum, að
kenna fólkinu stundvísi, en með
því yæri stórt spor stigið í
framfaraátt.
•
Ljóslausu reiðhjólin.
ÞAÐ er að verða hrein und-
antekning, að það sjáist reið-
hjól eftir að skyggja fer, sem
er með löglegan ljósaútbúnað.
En af hinu er nóg, reiðhjólun-
um ljóslausu, sem stofna lífi og
limum manna í hættu og gætu
gert heiðarlega ökumenn að
mannsbönum.
Þessi ljóslausu reiðhjól eru
hreinasta plága. Ökumenn geta
ekki varað sig á þeim og það er
mesta mildi, að ekki skuli þegar
hafa hlotist miklu fleiri slys af
en orðið hafa af þessum orsök-
um.
•
Oft herferð út af
minni ástæðu.
ÞAÐ hefur oft verið hafin
lögregluherferð og umbótavik-
ur af minna tilefni en þessum
hættulegu ljóslausu reiðhjólum.
Og nú má hreint ekki tefja
það lengur, að lögreglan hafi
eftirlit með því að öll reiðhjól,
sem eru í notkun eftir að dimma
tekur á kvöldin sjeu rneð lögleg
ljós.
Það á miskunnarlaust að taka
reiðhjól af mönnum, sem ekki.
hafa á þeim löglegan útbúnað
og sekta þá. Því það er ekki
nóg, að þeir stofni sínu eigin
lífi í hættu, heldur geta þeir
valdið slysum á öðrum og eins
og áður er sagt, orðið til þess,
að saklausir menn valdi óafvit-
andi stórslysum.
•
Örfirisey til
umræðu.
HIN fyrirhugaða síldarverk-
smiðja í Örfirisey kemur til
umræðu á næstunni i Fegrunar
fjelaginu. Það er gott, að menn
geta fengið tækifæri til að ræða
um þetta mál, sem svo mjög
hefur verið blásið upp, sem ein-
hver ógurlegur voði.
En þeir, sem hæst hafa látið
út af Örfiriseyjarverksmiðj-
unni mega ekki gleyma því, að
krefjast þess um leið og þeir
heimta að engin verksmiðja
verði leyfð í Örfirisey, að krefj-
ast þess, að Grandagarðurinn
verði rifinn, því þar kemur fisk
ur á land og einnig svona til að
kóróna allt saman ættu þeir að
gera samþykkt um, að ekki
megi landa fiski í Reykjavíkur-
höfn, ekki hausa hann nje
slægja í bæjarlandinu.
o
Lýsisstöð inni í bæ.
TIL gamans má geta þess, að
ekki hefur það komið fram í
umræðum nje áróðri um þetta
Örfiriseyjar síldarverksmiðju-
mál, að í miðjum bænum er
lýsisstöð, eða grútarstöð, eins og
það var kallað í gamla daga.
Það veit enginn af þessari stöð,
nema nákunnugir, enda er hún
engum til ama og nágrönnum
stöðvarinnar vegna gæti það
eins verið vellyktandi verk-
smið.ia, og grútarbræðsla,
því frá henni finnst engin lykt.
Það skaðar elcki að geta þessa.
MEÐAL annara orða , . . .
Hyderabad og Hindustan
FURSTADÆMIÐ Hyderabad
hefur nú gefist upp fyrir Hind-
ústan. Hinn 63 ára gamli fursti,
Osman Ali Khan, sem tíðum
hefur verið kallaður síðasti stór
mogúlinn, hefur veitt ráðuneyti
sínu laiisn, ög herir Hindúa
streyma inn í land hans. Það
óumflýjanlega hefur skeð: her-
menn furstans sem vera munu
um 20,000, hafa ekki getað
stöðvað . hina velsk-ipulögðu
heri Hindustan.
• •
EINVALDUR.
OSMAN ALI KHAN hefur til
þessa verið einráður drottnari
yfir 80 milljón manna þjóð. —
Mikill meirihluti íbúanna er
Hindúar, en þeim hefur stjórn-
að yfirstjett Múhameðstrúar-
manna, nokkurskonar aðals-
stjett, sem stutt hefur Ali Khan
með ráðum og dáðum. Það eru
menn úr þessari stjett, sem átt
hafa sæti í „rikisstjórn“ hans,
og það eru Múhameðstrúar-
mennirnlr — aðalsmennirnir —
sem fremur öðrum hafa reynt
að hefta innrás Hindustanherj-
anna.
• •
SKIPTING INDLANDS.
DEILAN milli Hyderabad og
Hindustan hófst fyrir alvöru,
þegar Indlandi var skipt í tvö
sjálfstæð ríki í ágúst 1947. —
Furstadæmurium var gefinn
kostur á að sameinast Hindust-
an eða Pakistan, en „stórmog-
úlinn“ í Hyderabad hafði ann-
að í huga. Hann vildi verða ein-
valdur fursti innan breska
heimsveldisins.
En Ali Khan gerði sjer það
engu að síður ljóst, að h^nn
yrði að semja um einhver tengsl
við Hindustan, sem umlykur
furstadæmi hans á allar hliðar.
Samningaumræður hófust
skömmu eftir skiptingu Ind-
lands og þeim hefir verið hald
ið áfram — með litlum sjáanleg
um árangri —- altaf öðru hvoru
síðan Hindúar hafa frá upp-
hafi haldið því fram, að þeir
geti ekki leyft það, að fursta-
dæmi með miðaldasniði og
stjórnað af Múhameðstrúar-
manni sje í miðju landi þeirra.
• •
RÍKASTI MAÐUR
HEIMSINS.
OSMAN ALI KHAN, sem er
auðugasti maður heimsins og
frægur fyrir gull það og gim-
steina, sem hann geymir í graf-
hvelfingum hallar sinnar, lifir
sjálfur ákaflega óbreyttu lífi.
Þegar deilan við Hindustan
harðnaði, ljet hann það verða
eitt af fyrstu verkum sínum að
koma kvennabúri sínu á örugg-
an stað, en að því loknu tók
hann sjálfur, og með aðstoð
elstu dóttur sinnar, til við að
pakka niður fjársjóðum sínum
og koma þeim til geymslu í
Pakistan. Einkaflugvjelar furst
ans flugu með kistur fullar af
gulli og gimsteinum til þessa
vinaríkis furstans.
• •
HINDUSTAN
ALLSRÁÐANDI.
SÝNILEGT er nú, að Nehru
og stjórn hans hafa öll ráð furst
ans í höndum sjer. í London
eru margir þeirrar skoðunar,
að Hindustanstjórn ætli að
þvinga Ali Khan til að afsala
sjer völdum, en gera ungan son
arson hans að þjóðhöfðingja
furstadæmisins. Þetta mundi
svo hafa það í för með sjer, að
hægt yrði að skipa ríkisstjóra,
til þess að fara með völd fyrstu
árin. Hindustan mundi að sjálf-
sögðu ráða miklu um, hver
þessi rikisstjóri yrði, og ekki er
að efa að hann yrði Hindúura
Frh. á bls. 8.