Morgunblaðið - 10.11.1948, Qupperneq 9

Miðvitudagur ÍO. nóv. Í948.
MORGUTiBLAÐlÐ
3
6rikklandsmálið á þingi S. Þ.
©
umálin
ÞEGAR allsherjarþlng Samein
"uðu Þjóðanna kom saman í Par
ís í ár, var það vitað, að eitt af
stórmálum þess yrði Balkan-
málið svokallaða: kæra Grikkja
á hendur nágrannaþjóðum sín-
um þremur (Júgóslövum, Al-
foönum og Búlgörum) fyrir
margvíslega aðstoð við skæru-
liða Markosar „hershöfðingja'*.
Gríska stjórnin hafði haldið
þvi fram allt frá því ao að-
gerðir kommúnista í Grikklandi
faófust eftir styrjöldina, að hin-
ar kommúnistisku einræðis-
stjórnir ofangreindra þjóða
Ijetu ekki einungis skæruliðun-
um í tje vopn og vistir, held-
ur heimilaði þeim aðgang að
landsvæðum sínum, þegar menn
Markosar töldu sig þurfa á slík
um griðastað að halda.
Jafnframt var það mjög haft
við orð, að skæruliðar hefðu
faerbúðir í nágrannaríkjunum,
<og þjálfuðu þar menn sína, og
um skeið þótti mega færa sönn-
ur fyrir því, að liðsmalar komm
únista ferðuðust um Evrópu og
skoruðu á menn að fylkja sjer
undir fána Markosar hins
gríska.
Þegar stjómmálanefnd alls-
faerjarþingsins í haust tók til
við að ræða þetta mál, var það
yfirleitt almennt álit Jýðræðis-
ríkjanna, að aðgerðir skæruliða
í Grikklandi, og þá ekki síst að-
stoð kommúnistastjórnanna í
nágrannaríkjunum, stefni friðn
um á Balkanskaga, og jafnvel
heimsfriðnum, í hættu. Niður-
staða rannsóknarnefndar þeirr-
ar, sem S. Þ. sendu lil Balkan-
skaga, varð og mjög á þennan
veg, enda þótt Albanir, Búlg-
arar og Júgóslavar höfnuðu
allri samvinnu við nefndina og
neituðu henni jafnvel um leyfi
til að ferðast inn yfir landa-
mæri sín.
En þetta styrkti aðeins grun-
semdir manna.
Fyrir skömmu síðan kom fram
£ stjórnmálanefnd S. Þ. tillaga
í þessu alvarlega máli, og studd
ist hún að ýmsu leyti við
skýrslu rannsóknamefndarinn-
ar á Balkanskaga. Að tillögunni
stóðu Bretland, Bandaríkin,
Frakkland og Kína, og sýnt
þótti í upphafi, að hin lýðræðis-
ríkin á allsherjarþinginu
mundu líta á það sem skyldu
sína að styðja þessa tillögu. ís-
land var eitt þessara ríkja.
Megininnihald tillögunnar er
£ stuttu máli á þann veg, að
skipa Albaníu, Búlgaríu og
Júgóslavíu að hætta þegar í stað
aðstoð sinni við hlið Markosar,
og hafa samvinnu um það við
Grikkland að leysa deilumálin
á friðsamlegan hátt. Þá kemur
og fram sú beiðni til allra með-
limalanda S. Þ., auk þeirra
þjóða, sem ekki hafa enn gerst
meðlimir, að aðstoða hvorki
foeint nje óbeint neina vopnaða
andstöðu gegn grísku stjórn-
inni.
Þrátt fyrir tilraunir Rússa og
annarra þjóða Austur Evrópu
til að tefja á allan hátt fyrir
framgangi þessarar tillögu, er
slciicfa
I hor Thors sendiherra
skýrir afstöðu Isiands
nú sýnt, að hún muni ná fram1
að ganga, og það með yfirgnæf-
andi meirihluta atkvæða.
Sendinefnd íslands á allsherj
arþinginu mun verða meðal
þeirra sendinefnda, sem at-
kvæði greiða með tillögunni, en
hjer fer á efiir ræða sú, sem
Thor Thors, formaður íslensku
nefndarinnar, flutti, er hann
skýrði afstöðu íslands til máls-
ins fyrir nokkrum dögum:
Herra forseti.
Aðeins fáein orð — ekki
vegna þess, að þörf sje á frek-
ari ræðuhöldum í deilumáli'
þessu, heldur aðeins til þess að
gera grein fyrir afstöðu íslensku
sendinefndarinnar. — í raun
rjettri hafa þegar verið látin
falla of mörg orð í sambandi
við deilu þessa, og jeg hygg að
flest okkar óski þess að mörg
þeirra væru ósögð. Stóryrðin
gera vandamálið einungis erf-
iðara viðfangs og torvelda lausn
þess.
Síðastliðið ár, er Balkanmál-
ið var til umræðu í Stjórn-
málanefndinni, þá greiddi ís-
lenska sendinefndin atkvæði
með því að skipuð yrði nefnd
til þess að rannsaka ástandið í
viðkomandi löndum. Nefnd
þessi átti einkum að vinna að
því, að»koma á sáttum milli
Grikklands annars vegar og
Júgóslavíu, Albaníu og Búlg-
aríu hins vegar.
Þá þegar höfðum við hlýtt á
kvartanir Júgóslavíu um að
landið hefði sætt ósanngjarnri
meðferð af hálfu nefndar þeirr-
ar, er Öryggisráðið skipaði í
málinu. Við vorum þess vegna
á því, að Júgóslavía, Búlgaría
og Albanía myndu hagnast á
því, að ný nefnd yrði skipuð, og
sannleikurinn kæmi í Ijós. Við
hljótum því að harma það, að
þessi þrjú lönd hafa í engu
breytt afstöðu sinni og hafa
neitað allri samvinnu við rann-
sóknarnefnd S. Þ. í Balkanmál-
inu.
Nú er nær ár liðið síðan Alls-
herjarþingið samþykkti að
skipa nefnd þessa. I-Iún hefur
uarnið mánuðum saman og
skýrsla hennar hefur nú verið
afhent okkur. Nefndin hefur
komist að þeirri niðurstöðu að
hið raunverulega ástand í Balk
anlöndunum sje slíkt, að það sje
ógnun við stjórnmálalegt frelsi
og sjálfstæði G-rikklands og
friðinn á Balkanskaganum yf-
irleitt. Ennfremur, að Albanía,
Búlgan'a og Júgóslavía hafi
brotið stofnskrá S. Þ. með hegð
un sinni.
| í nefnd þéssaii, gem skipuð
hefur vferið af Sameinuðu Þjóð-
unum, eiga sæti heiðvirðir full-
trúar virðulegra þjóða, sem við
berum óskorað traust til. Þeir
tjá okkur, að lítið land, Grikk-
land, sem einnig er meðlimur
S. Þ„ sje í hættu statt. Það
skiftir ekki máli, hvaða smá-
Þjóö það er, sem á hlut að máli. *, ur Bandaríkjanna munu semja
Efíir William Hardcastle,
frjettaritara Reuters,
Washington.
EF allt gengur að óskum, þá
munu rússneskir kvikmynda-
húsgestir innan skamms fá
tækifæri til þess að sjá „úrval“
af Hollyvvood-kvikmyndum.
Rússneska stjórnin ein ræð-
ur því, hvsða myndir verða
x'alder. Kvikmyndaframleiðend
En það dregur vissulega ekki
úr samúð okkar, að um Grikk-
land skuli vera að ræða, því að
Ijóminn af hinni fornu menn-
ingu þjóðarinnar hefur um aldir
orðið kynslóðunum til hvátning
ar og uppörvunar. En það er
óvjefengjanleg skylda Sam-
einuðu Þjóðanna að veita hverri
þeirri þjóð aðstoð, er dómbærir
menn úrskurða, að eins sje á-
statt fyrir og Grikklandi.
Við verðum nú að ákveða,
hvort tdð eigum að samþykkja
niðurstöður rannsóknarnefndar
innar, ellegar hvort við eigum
að virða þær að vettugi og lýsa
jafnframt gjörðir meðlima henn
ar ómerkar. íslenska sendinefnd
in lítur svo á, að ekki sje nein-
um erfiðleiltum bundið, að taka
ákvörðun í þessu máli. Ef það er
rjett, að árið 1947 hafi verið
nauðsynlegt, að skipa nefnd til
þess að reyna að jafna deilu-
málin og koma á sættum milli
Balkanríkjanna, er þá ekki enn
meiri ástæða til þess nú, að
nefnd þessi haldi áfram störf-
um í því augnamiði?
Við lítum svo á, að þetta sje
kjarni málsíns. Við erum því
mjög hlynntir tillögu þeirri, er
fulltrúar Kína, Frakklands,
Bretlands og Bandaríkjanna
hafa borið fram, og munum
greiða atkvæði með henni.
Síðastliðið ár ljetum við í ljós
vonir okkar um, að fulltrúar
Rússlands og Póllands myndu
taka sæti í nefndinni. Þær von-
ir eru enn ekki með öllu kuln-
aðar, enda þótt svo kunni að
virðast sem þær sjeu skýja-
borgir einar, þegar þess er gætt,
hvernig ástandið er nú í heims-
málunum. En við lítum svo á,
að það sje skvlda alli'a þeirra
þjóða, er æskja þess að friður
og rjettlæti ríki í Balkanlönd-
unum, að veita aðstoð sína.
menn i
París í gærkvöldi.
BRETAR tilkynntu hjer í dag,
að þeir skuldbindu sig til þess
að láta af mörkum 1 millj.
sterlingspund til hálpar flótta-
mönnum í Palestínu. — Ernest
Davies, fulltrúi Breta í nefnd
þeirri, er fjallar um flótta-
mannavandamálið í Palestínu,
skýrði frá þessu í dag. Bretar
leggja þó fram fje þetta með
þeim skilyrðum, að aðrar þjóð-
ir, er hlut eiga að máli, láti af
hendi rakna hlutfallslega jafn
mikið fje og þeir. — Reuter.
lista yfir ýmsar af mynaum sín
um. og síðan geta Rússar valið
það, sem þeim þóknast af list-
aanum. Samt er ekki svo að
skil'ja. að þeim sje gefinn kost-
ur á öllum þeim kvikmvndum,
er framleiddar eru í Holly-
woodd.
Ekki um ritskoðun
að ræða.
Eric Johnston, forstjóri sam-
bands bandarískra kvikmynda-
framleiðenda, sem gerið samn-
ing þennan við Rússa, hefir ein
dregið neitað því, að um nokk-
ura ritskoðun sje að ræða af
hálfu Bandaríkjamanna.
Hann segir, að Rússum muni
aðeins gefinn kostur á „bestu“
bandarísku myndunum, en ekki
nauðsynlega þeim, sem eru
Bandaríkjunum mest í hag.
Rússar fá 20 af hinum handa
rísku kvikmyndum í einu og
greiða fyrir þær jafnóðum.
Bandaríkjamenn nota þá að-
•ferð, að gera lista yfir kvik-
myndir sínar í viðskiftum við
allar þjóðirnar bak við járn-
tjaoldið. þar sem „ekki er fvr-
ir hendi óskorað frelsi á kvik-
mynda markaðinum". ,— En
Tjekkóslóvakía, Júgóslavía og
aðrar þær þjóðir, sem líkt er
ástatt fyrir, greiða fyrir kvik-
myndirnar á venjúlegan hátt, þ.
e. a. s. í samræmi við aðsókn-
ina.
Mega ekk: bæta viS.
Samkvæmt samningi beim, er
Tohnston hefir gert. þá skuld-
binda Rússar sig tii þess að
,.bæta“ ekki neinu við kvik-
mvndir þær, sem þeir fá, enda
bótt þéim sje heimilt að fella
eins mikið m' beim og þeir vilja.
Þetta ákvæði um, áð Rússar
megi ekki bæta neinu við, er
sett til þess að koma í veg fyr-
ir, að þeir geti lagt bandarísk-
um leikurum í munn orð eftir
cigin geðþótta.
Þevar Johnston \ar að því
snurður, hvort hann hjeldi að
Rússgr myndu standa betur við
bennan samning, en ýmsa al-
bjóðasamninga, sem þeir hafa
^ert, þá svaraði hann því einu,
að hann vonaði hið besta. Og
ef alt gengur „samkvæmt á-
ætlun“, þá mun þetta verða í
fyrsta sinn £12 ár, sem rúss-
neskir kvikmyndahúsgestir fá
færi til þess að sjá banda-
rískar kvikmyndir.
Eftirxnynd Stalins.
Meðan á styrjöldinni stóð,
voru tvær Hollywoodmyndir
sýndar því nær viðstöðulaust
víðsvegar um Rússlandi. Þaðl
voru „Valsakonungurinn", ser<>
sögð er eftirlætismynd Stalins,
og „Hundrað menn og e.ir\
stúlka“, með Deanna Durbin, \
aðalhlutverkinu. Síðan hætt
var að sýna þær, hafa engar
bandarískar kvikmyndir veridi
á boðstólum í Rússlandi.
Margir hjer hafa furðað sig,
á, hver ástæðan muni vera fyr-
ir því, a.5 Moskvavaldið hefir
nú nýlega slakað til við inn-
flutning eriendra bóka, tíma-
rita og kvikmynda.
Blaðið „Washington Post'%
gefur þá skýringu, að undan-
farna mánuði hafi ritskoðend-
urnir rússnesku verið óánægðir
með margar innlendar kvik-
myndir og bannað sýningar -á,
þeim.
,,Það er vitað mál“, sagöi -4,
blaðinu, ,.að rússneska stjórnin
hefir verið í vandræðum
að fá nógu margar langar kvik
myndir frá sýnum eigin kvik-
mýndaverum.
Rássar banna sínar
eigin myndir.
..Kvikmyndaiðnaður er -á -hán
stigi í Rússlandi, en undanfarií)
hafa verið bannaðar sýningar
á hverri rússnesku kvikmynd-
inni á fætur annari, og hefur
þeim verið fundið það til for-
áttu, að þær hefðu „rangan
boðskap að flytja“. Kvikmynel
var gerð efíir leikriti Konstant-
in Simonov, „Rússneska vanda
málið“, þar sem hann ræðst
á bandaríska blaðamensku og
sýnd var í mörg hundruð leik-
Jtúsum um gervalt Rússland. —•
En kvikmyndin • f jell ekki rit-
skoðendum rússnesku stjórnar
innar í geð og var bannað ai)
sýna hana.
„Eftir því, sem Bandaríkja-
menn, nýkomnir frá Moskva,
segja, þá er afleiðingin ,sú, a'ð
rússnesk kvikmyndahús hafa
lítið annað á boðstólnum, en
leiðiniegar endurtekningar á
gömlum áróðursmyndum.
„Russneskir kvikmyndahús-
gestir vilja horfa á skemtileg-
ar myndir, en það hafa þeir
ekki fengið upp á síðkastið".
B5ng og Rita óþekkt
íi Rússlandi.
Johnston sagði, að rússnesku
umboðsmennirnir, sem hann
hefði rætt við, hefðu haft mest
an áhuga á hljómlistarmynd-
um og sögulegum myndum. —
Þeir Ijetu ekki í ljós neina
ósk um að fá myndir með Bing
Crosby, Ritu Hayworth eða
öðrum Hollywood-leikurum, af
þeirri einföldu ástæðu, að nöfn
þessara leikara eru þeim með
öllu framandi, vegna þess, hve
langt er síðan bandarískar kvjk
myndir hafa verið sýndar þar
í landi.
Bandarísku kvikmyndirnar
eru ekki einustu erlendu myncl
irnar, sem rússnesku áhorfend-
um verður boðið upp á. Bresk-
ar, sænskar og franskar kvik-
myndir hafa einnig verið sýnd-
ar þar undanfarið.