Morgunblaðið - 17.11.1948, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 17. nóv. 1948
MORGVNBLAÐI&
Þdtttaka íslands í tónlistarvikunni í Osio
ÞESS hefur verið óskað að birt
yrði hjer á landi ýtarleg frá-
sögn af norræna tónlistarmót-
jnu í Osló og af hlutdeild ís-
'lenskra aðilja í því. Tónskálda-
fjelag íslands hefur því reynt
að afla sjer eins margra er-
lendra blaðadóma og unt var
um þessa hljómleika og jafn-
framt falið fuEtrúa sínum á
mótinu að láta í ljós álit sitt á
því. Fer hjer á eftir frásögn af
blaðagreinum, er snerta ís-
lensku tónskáldin — talin í
stafrófsröð:
UM ÁRNA BJÖRNSSON
skrifar „Verdens Gang“ í
Osló: „Hjá íslendingnum Árna
Björnssyni tóku menn eftir
sterkri og persónulegri laglínu
(sterk og personlig melodik).
Eða er þetta sjerstæð íslensk
tónamyndun, sem byrjar að
njóta sín? Undirleikurinn og
formið voru þó veikari. Best
var „Horfinn dagur“.
„Nationen“ í Osló (Tönnes
Birknes) skrifar hinsvegar að
lagið „Þú biður mig að sjjjjgja11
hafi verið best.
„Dagbladet" í Osló (Egil
Falck Andersson) skrifar: „Svo
voru sungin á íslensku! tvö lög
eftir Árna Björnsson. Þau hljóm
uðu vel og aðlaðandi (vakkert
og sympatisk).
Sama segir Thorleif Eken í
„Morgenposten“ í Osló.
Tvö norsk blöð skrifa frem-
ur neikvætt um þessi lög. Ann-
ars minnast blöðin lítið á lög
Árna, enda voru þau flutt á
hljómleik með 20 öðrum nor-
rænum lögum.
IIM HALLGRÍM HELGASON
skrifar „Dagbladet'* i Osló
(Egil Falck Anderssen): „Þá
fengu strokhljóðíærin að ráða
um stundarsakir og Ijeku „Sex
íslensk þjóðlög“ fyrir strok-
hljómsveit eftir Hallgrím Helga
son. Það er erfitt að skrifa fyrir
strokhljómsveit og þessar radd
setningar virtust töluvert ein-
hliða. Efnið sem H. H. fæst
þarna við er svo sem nógu gott
og eftirtektarvert, en meiri hug
vitssemi hefði mátt koma í ljós.
Einhliða áhrifin eru ef til vill
tilorðin af virðingu fyrir lög-
unum, sem hann hefur viljað
láta sem best njóta síns eigin
gildis, — en þá er líka spurn-
íngin um raddsetningu óþörf.“
„Verdens Gang“ í Osló skrif
ar: „íslendingurinn Hallgrímur
Helgason hafði útsett sex ís-
lensk þjóðlög fyrir strokhljóm-
sveit. Þau voru svo að segja
eins raddsett og ekki mjög sjer-
kennilega. Þrátt fyrir þetta
hafði þessi dálítið varlega með-
ferð aðlaðandi (sympatisk) á-
hrif, af því að augljós var ær-
legur vilji að baki.“
„Aftenposten“ og „Friheten“
í Osló skrifa að lögin hafi verið
samin í sömu tónhæð og því
haft einhliða áhrif þrátt fyrir
fegurð, tilfinningu og í seinasta
laginu tæknislegan frágang.
„Arbeiderbladet“ í Osló seg-
ir að fyrsta lag Hallgríms hafi
verið best, en að sjerstæð ís-
lensk taktskiftingar-hrynjandi
hafi komið fram í næstseinasta
laginu, hljóðfærin hafi hljómað
vel, en rithátturinn verið í
skólastíl.
Ummæli blaðanna „Morgen-
ijdi§i Island
irá Tónskólda-
s
posten“ og „Nationen“ í Osló ’ fljótir á sjer að þykja ekki mik
eru fremur neikvæð, en þó tel-
ur „Morgenposten“ að stundum
hafi leiftrað fyrir sjerkennum
(glimtvis — særpreg). — Önn-
ur ummæli um þetta eru ekki
fyrir hendi.
UM HELGA PÁLSSON
skrifar Tönnes Birknes í
„Nationen“ í Osló: „Tema með
tilbrigðum og fúgu eftir Helga
Pálsson er að mínum dómi besta
íslenska verkið, sem vjer höfum
heyrt þessa dagana, þar sem
íslendingar hafa komið mikið
fram. Verkið var mjög vel
flutt.“
í „Dagbladet“ í Osló skrifar
Pauline Hall að ísland og Dan-
mörk hafi átt sigurlaunin á þess
um hljómleik, þar sem flutt
voru verk Helga Pálssonar og
Jóns Þórarinssonar og segir að
eins og Jón hafi Helgi einnig
eitthvað að segja, enda þótt
verkið sje dálííið ójafnt að gæð
um. Greinarhöfundur segir:
„Augljóst var að verkið er al-
varleg vinna, engin tilviljun;
tónskáldið hefur takmark fyrir
sjer.“
„Morgenposten“ í Osló (Thor
leif Eken) segir að verk Helga
sje gáfulegt og hugmyndaríkt
(talentfull komposition med
fantasi).
í „Várt Land“ (Osló) skrifar
Ingar Fr. Nielsen að verk
Helga hafi verið nokkuð laust í
formi, en sýnt jáfnframt mjög
hugmyndaríka tónlist (mye
inspirert musik), fimmundirn-
ar hafi verið notaðar með áhrifa
miklum hætti o. s. frv.
Oslóblöðin „Aftenposten“ og
„Verdens Gang“ telja verk
Helga þunglyndislegt og miður
merkilegt, þrátt fyrir kunnáttu
og enda þótt ýmislegt gott megi
segja um einstök atriði þess.
Hinsvegar telur Jörgen Jer-
sild í danska blaðinu „Ber-
lingske Tidende“ að verk Helga
ið vænt um tónlist hans. Stað-
reynd er að hann er einn af
þeim, sem ekki verður skilinn
svo fljótt. Hann megnar að
segja mikið í þessari tónsmíð.
Sönglina hans er ef til vill of
hátt spennt og nálgast Wagners
háa stíl. Randi Brandt Gunder-
sen söng sjerstaklega fallega
kafla í þessu verki. Hún hafði
náð dýpstum tökum á efninu og
hún söng svo að mönnum hitn-
aði um hjartarætur. Hinir
söngvararnir voru sem aðstoð
í þessu erfiða hlutverki“.
í „Morgenposten“ (Osló)
skrifar Thorleif Eken að verk-
ið hafi verið „sjerkennilegt og
framandi“. Annars segir höf-
undurinn: „Það er mjer langt
um megn að geta látið í ljós
haldbært mat á öllu því, sem
heyrðist í gær. Verið getur að
fyrstu áhrifin haldist við að
heyra verkin aftur, en oft fæst
þá allt önnur innsýn og skoð-
un“.
í „Várt Land“, Osló, skrifar
Arnfinn Öien að verkið hafi ver
ið eftirtektarvert sökum þess,
að það var skrifað 1940 til minn
ingar um ókunna norska her-
manninn, en sje annars ekki
sjerlega merkilegt. — Aðrir
norskir blaðadómar um verkið
eru neikvæðir.
Danska blaðið „Berlingske
skólans mátti kenna persónuleg
tök tónskáldsins“.
Elling Bang skrifar í „Ver-
dens Gang“ í Osló: „Verkið
skrifað af kunnáttu og ekki án
hugkvæmni.
Líkum orðum fer Reimar
Riefling um verkið í „Arbeider-
bladet“ (Osló) og telur Pál hafa
bætt hlut íslands.
í „Verdens Gang“ (Osló)
skrifar Elling Bang að Páll sjo
„samviskusamur kunnáttumað-
ur, sem ávinni sjer virðingu."
í „Nationen“ (Osló) skrifar
Tönnes Birknes að verk Páls
hjelt athyglinni vakandi fra. hafi náð meiri hylli á kirkju-
byrjun til enda sem fastmótuð hljómleikunum en öll hin verk
tónsmíð úr skóla Hindemiths og hljómleiksins og að það sjo
hughrífandi (raffineret) samið.
Sum blöðin telja þó að verk
Páls sje smíðað eftir sígildum
fyrirmyndum Bachs og Regero
og tvö norsk blöð telja það ekki
eftirtektarvert.
Greinargerð
íslenska fulltrúans á mótinu
Undirritaður var ekki við
því búinn að þurfa að gera
. skriflega grein fyrir þátföku
minnsta kosti jafnmikillar eft-
irtektar (og Helgi Pálsson).
Það er ekki erfitt að geta sjer
til hver var kennari og meist-
ari Jóns Þórarinssonar. Þegar
hann fær persónulegri blæ á
tónlist sína mun hann geta sagt
mikið með sínu stutta, skýra og
gagnorða formi.“
í „Nationen“ (Osló) skrifar
Tönnes Birknes: „Klarinettsón-
Tidende“ birtir í grein eftir |atan eftir hinn íslending kvölds
Jörgen Jersild greinarkafla með
yfirskriftinni „Hið sjerkenni-
lega verk Jóns Leifs“ og lýsir
íslenska tvísöngnum sem sögu-
legri staðreynd og verkinu
„Guðrúnarkviðu“ sem „meir en
furðulegu fyrirbrigði“ með „svo
lítt tónrænum (musikaliske)
laglínum.“
UM JÓN ÞÓRARINSSON
skrifar Pauline Hall í „Dag-
bladet“, Osló, eins og fyrr var
getið, að ísland og Danmörk
hafi átt sigurlaunin á beim
hafi verið besta verkið á þess- hljómleik er um ræðir og kemst
um hljómleik. — Fleiri blaða
ummæli um þetta eru ekki fyrir
hendi.
UM JÓN LEIFS
skrifar Stener
Kolstad
„Morgenbladet“ (Osló): „Sjer-
kennilegasti þáttur hljómleiks-
ins var „Guðrúnarkviða“ eftir
þannig að orði: „Af íslensku
verkunum var það einkum
klarinettsónata Jóns Þórarins-
sonar, sem vakti athygli fyrir
sitt skýra og kjarnyrta form og
sinn fasta svip. Sónatan var
samin á tónamáli tengdu tólf-
tónalistinni og hún var gegn-
sýrð af persónulegum vilja. —
Jón Leifs. Þetta ókunnuglega Sjálft byrjunartemað í hæga
verk var skrifað í þungum þættinum hljómaði næstum sem
„lapidariskum“ íslendingasögu- „afrómantiseruð“ umritun á Hann setur heppilega fram og
stíl, tilbreytingarlausum (mono næturljóði Chopins í E-dúr og
-ton), hálftalandi fimmundar- j samt bar þátturinn keim af
söng, en með greinilega sálræn ^ draumsærri tilfinningasemi. —
um (stemmningsfylde) blæ og | Þessi skemmtilega sónata skar
nokkrum fögrum köflum, sem1 sig beppilega úr umhverfi dag-
náðu djúpum tökum (grep [ skrárinnar og var framúrskar-
sterkt). Verk sem þarf að heyr-! andi vel flutt.“
ast oftar en einu sinni til að í „Aftenposten“ skrifar Dag
festast í huganum. Það var Winding Sörensen: „Það var
sungið af tilfinningu og kunn- þægileg tilbreyting að hlusta á
áttu og meira að segja á ís- óvænt nýtískuverk: klarinett-
lensku.“ |sónötu eftir unga íslendinginn
í „Friheten" Osló, skrifar Jón Þórarinsson. Hún var skrif
Thorbjörn Knutsen: „Hið virki' í ómstríðum kadenslausum
lega nýja kom fyrst fram i gagnlínustíl (linearstil) með
„Guðrúnarkviðu“ eftir Jón temamótun í frjálsum bogum.
Leifs. Ef til vill voru menn of Þrátt'fyrir greinileg ummerki
var það verkið, sem flestar gráð
urnar fekk fyrir ísland. Það var
framúrskarandi vel flutt.“
í „Morgenbladet“ (Osló, skrif
ar Stener Kolstad að Jón Þór-
arinsson sýni frumlegan svip
í verki sínu og að hjer sje um
merkan tónlistarmann að ræða
og segir: „Þrátt fyrir hófsemi
í meðferð tónskáldsins var ekki
hægt að komast hjá því að finna
neistan og hið besta var að hug I
kvæmnin lýsti í verkinu allt til jsiands i ofangreindu móti, er\
enda. Seinni þátturinn var ekki sjálfsagt er að verða við ósk
síst ánægjulegur. Flutningurinn Um það. Þessvegna var og
var allra fyrsta flokks. • eftir á gerð gangskör að því að
Í „Morgenposten * (Osló)^n^ j blaðaúrklippur um tón-
skrifar Thorleif Öien: „Annar ligtarvikuna og liggja nú fyrir
Islendingur (á sömu dagskrá) • úrkiippUr ur flestum eða öllum
Jón Þórarinsson krafðist að dagblöðunum f Qsló, en hins-
vegar að eins örfáar greinar
úr dönskum og sænskum blöð-
um og ekert frá Finnlandi eða
öðrum löndum.
Mættir voru á mótinu — eft
ir því sem frjetst hefur •— að
eins einn sænskur gagnrýn-
andi og einn frá Danmörku, ei>
tvö dönsk tónskáld, sem áttu
tónverk á skrá mótsins, skrif-
uðu auk þess um hljómleikana
fyrir dönsk blöð. Hjer á ís-
landi virðast menn hafa litið á
mót þetta sem nokkurskonar
íþróttasamkepni og borið skrif
in um verkin saman við gagn-
rýni á nýútkomnum skáldsög-
um, sem reynt er að gera að
metsölubókum, en gleymast að
fullu eftir örfá ár. Ef oss ís-
lendingum er alvara í að ger-
ast listmentaþjóð, verðum vjer
að losa oss við svo frumstæð
sjónarmið.
Undiritaður er þeirrar skoð-
unar að ný list, jafnt tónlist,
sem myndlist, verði als ekki
metin til nokkurrar hlýtar af
samtíðinni. Gildi verkanna —
ef þau eru að einhverju leyti
ný — sjest ekki fyrr en eftir
á og því merkari sem verkin
eru því lengri tíma þurfa þau
oft til að öðlast skilning. Lista-
menn og listunnendur verða nú
einu sinni að sætta sig við
þetta og eiga að nálgast altari
helgidómsins í auðmýkt og án
þess að vænta fullra launa eða
lofs.
I sambandi við ofangreint
mót verður að minnast þess að
norræn tónlist er yfirleit)
skamt á veg komin. Mörg nor-
ræn tónskáld feta nú í fótspor
danska meistarans Carl Niel-
sen, sem er enn lítt metinn
annarsstaðar en á Norðurlönd-
um. Önnur norræn tónskáld
skrifa í stíl þeirrar kynslóðar
tónskálda í öðrum löndum, sem
er að líða undir lok (Schön-
berg, Stravinsky, Hindemith).
Sum norrænu tónskáldin —■
einkum meðal Norðmanna —•
Framh. á bls. 12.
íns Jón Þórarinsson ljet ekki
eitt augnablik í ljós þjóðerni
tónskáldsins, en hinsvegar voru
áhrif lærimeistara hans Paul
Hindamith blygðunarlega auð-
sæ.“
Jörgen Jersild skrifar í
danska blaðið „Berlingske Tid-
ende“ að verkið beri vott um
vilja til nýrra leiða, en þó að-
eins vilja.
UM KARL RUNÓLFSSON
skrifar Arnfinn Öien í „Várt
Land“ (Osló): „Hljómleikurinn
byrjaði með ekki ómerkilegu
verki, hljómsveitarsvítunni „Á
krossgötum“ eftir Karl Runólfs
son. Verkið er eitthvað það
besta, sem vjer fengum frá ís-
landi í þetta sinn, en segjast
verður að eftir varð í huganum
spurning um þýðingu titilsins“.
Í „Frilieten“ (Osló) stendur:
„Það má segja að tónskáldið
hafi vissa tilfinningu fyrir
hljómmöguleikum orkestursins.
oft með töluvert liðugum hönd-
um, betur en t. d. Jón Leifs,
sem vissulega hafði hugmynd-
ir í „Guðrúnarkviðu“ sinni, en
framreiddi tónlistar-grænmeti
sitt hrátt ásamt mold, steinum
og sandi.“ — Aðrir norskir
blaðadómar um verkið eftir K.
R. eru neikvæðir, en úrklippur
frá öðrum löndum vantar.
UM PÁL ÍSÓLFSSON
skrifar Hans Jorgen Hurum
í „Aftenposten“ (Osló), að verk
Páls hafi verið fjörgandi eftir
þátt íslands á fyrstu hljómleik-
unum og að verkið hafi verið