Morgunblaðið - 04.01.1949, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 4. janúar 1949-
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj. Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
r '
Utfutningur og þjóðarbú
UM HVER áramót flytja dagblöðin allítarlegar greinar um
landsmálin, eins og þau koma mönnum fyrir sjónir, þegar
litið er til hins nýliðna árs, og fram á við til þess komandi.
Komið er víða við í þeim greinum, sem birst hafa um þessi
áramót. Gefa þær að ýmsu leyti tilefni til frekari hug-
leiðinga.
Það sjerkennilegasta við ástandið í landi voru nú, er
þetta. Utflutningur hefur aldrei verið meiri á nokkru árí,
en því nýliðna. Hann nemur upp undir 400 milljónum
i róna. Þrátt fyrir það eru háværar raddir og rjettmætar, um
t’lfinnanlegan skort á árinu, á ýmsum nauðsynjum til fæðis
og klæða. Vegna þess, að tiltölulega mikið af þeim gjald-
evri sem fengist hefur fyrir hinn mikla útflutning, hefur
verið notaður til kaupa á öðrum innflutningi, en þeim sem
íer til daglegra neyslu landsmanna og þá fyrst og fremst
í ýmislegt það, sem miðar að því, að gera mögulegt, að
íramleiðsla á útflutningsverðmætum geti enn aukist á
næstu árum.
Fyrir þá, sem hafa orðið fyrir óþægindum á árinu sem
leið vegna þess, að þá hefur vanhagað um ýmislegt til
neyslu og lífsþæginda, er það vissulega huggun, að þessi
vöntun hefur ekki stafað af því, að framleiðsla landsmanna
hafi dregist saman, heldur af hinu, sem viðráðanlegra er, að
rnenn hafa verið bráðlátir í, að afla til landsins ýmis-
legra þeirra verðmæta, sem koma þjóðinni að varanlegu
gagni í framtíðinni og hafa því látið neysluvörurnar að þessu
sinni sítja helst til mikið á hakanum.
★
En hvernig væri þjóðin á vegi stödd, ef hún hefði ekki
aflað sjer þeirra tækja, á undanförnum árum, sem gerir
það mögulegt, að afla útflutningsverðmæta fyrir 400 millj-
ónir króna? Hvernig skyldi það hafa orðið nú, að horfast
í augu við þá staðreynd, að gróði styrjaldaráranna hefði
farið í annað en öflun nýrra tækja, eins og sumir vildu
vera láta, og hefði nú átt að byrja að kaupa veiðiskip og
annað, sem þarf, til þess að afla þeirra nauðsynja sem
þjóðinni eru lífsnauðsynleg? En ennþá hefði útflutningur
iandsmanna setið í svipuðu fari, og fyrir styrjöld, í um það
bil 100—200 milljónum króna miðað við núveíandi verð-
lag?
Eins og greinilega kemur fram í yfirlitsgrein Ólafs Thors
er birtist hjer í blaðinu á gamlársdag, þarf þjóðin að
læra að hagnýta sjer þá framleiðslumöguleika, sem hún
hefur nú fengið. Alþingi getur ekki haldið áfram að hlaða
herkostnaði á almenning, til að sporna gegn verðbólgu, sem
ekki er yfirunnin. Rekstrarútgjöld ríkissjóðs hafa á síðustu
árum aukist svo gífurlega að ekki verður lengra gengið á
þeirri eyðslubraut. Þar eð útgjöldin árið 1945 voru orðin
143 milljónir króna, eða um það bil tíföld á við það sem
þau voru fyrir styrjöldina, og voru árið 1947 orðin 85 milK
króna hærri. En hætt við með þeim viðbótum sem þingið
i áðgerði fyrir jólin, verði rekstrarútgjöldin um það bil 260
—270 milljónir króna.
Við urðum fyrir styrjöldina að gera okkur ánægða með
að hafa vörur til sölu til útlanda fyrir 50—60 millj króna
árL, en getum nú gert okkur vísa von um, að útflutnings-
verðmæti okkar verði margföld á við það, sem þau voru.
En þegar þingið okkar ætlar að leggja á þjóðina útgjöld,
sem svara þrem milljónarfjórðungum á dag hvern, þá stoðar
ekki þá framleiðslumöguleikarnir hafi aukist.
Þá þarf þingið, eins og Ólafur Thors tók fram í áramóta-
grein sinni, að ríða á vaðið með sparnaðinn, en ljetta síðan
skattana, eftir föngum. Þjóðin hefur fengið í hendur mikil
og góð framleiðslutæki, er skapa skilyrði til miklu betri
afkomu en nokkru sinni áður. En vegna kröfuhörku á öllum
sviðum er framleiðslu landsmanna teflt í voða. Það þarf
því að stilla kröfuiium í hóf. Þetta er engin harmasaga
segir greinarhöfúndur, 'og raskar ekki því, að í lífsbaráttu
þjóðarinnar várðar jafnan mestu að sækja fram, hagnýta
eftir föngum nýjustu tækni, auka framleiðsluna, og ryðja
henni nýjar brautir. ,
UR DAGLEGA
LÍFINU
í rjetta átt
G AMLÁRSK V ÖLD var að
þessu sinni óvenjulega friðsam
legt hjer í bænum, að einu ó-
hæfuverki undanskildu, sem
sagt er frá í frjettadálkunum.
Þetta bendir til þess, að bæj
arbúar hafi verið búnir að fá
nóg af ólátunum undanfarin
gamlárskvöld og gert sjer ljóst,
að nú væri mælirinn orðinn
fullur og ástæða til að spyrna
við fæti. Það mátti heldur ekki
svo lengur til ganga, að frið-
samir borgarar gætu ekki far-
ið um göturnar fyrir skríl, og
enginn verið óhultur um eignir
sínar. Alt er þetta í áttina og
vonandi, að það komi ekki fyr-
ir oftar, að nokkrir ólátabelgir
setji skrílsorð á Reykvíkinga
með framkomu sinni.
•
Slænit orð út ávið
Á GAMLÁRSKVÖLD hitti
jeg konu, sem er búsett úti á
landi, en var stödd hjer í bæn-
um um hátíðarnar hjá skyld-
fólki sínu. Ólætin á gamlárs-
kvöld bórust í tal og konan
sagði eitthvað á þessa leið:
—- Þið ættuð að heyra, Reyk-
víkingar, hvað fólkið úti á land-
inu hugsar og segir um ykkur,
þegar fregnirnar berast til okk-
ar af þessum látum í ykkur.
Það eru «kki falleg orð sem þá
falla, því sannleikurinn er sá,
að við erum öldungis forviða og
skiljum ekki hvað hefir komið
yfir höfuðstaðarbúa.
Þannig' fá Reykvíkingar á sig
ilt orð, sem og eðlilegt er, fyr-
ir skrílslæti hinna tiltölulega
fáu.
Og nú er að halda
í horfinu.
ÞAÐ VAR ekki til sóma að
sjá t.d. Hótel Borg á gamlárs-
kvöld, að þeir sem þar ráða,
höfðu gert þær ráðstafanir, að
negla hlera fyrir alla glugga á
neðstu hæð hússins. Það var
engu líkara, að gerðar hefðu
verið ráðstafanir eins og í um-i
setinni borg á ófriðartímum.
En það var ekki néma eðli-
legt, að þessar ráðstafanir væri
gerðar, því ráðamenn á Borg-
inni mundu hvernig var í hitteð
fyrra, er skríllinn rjeðist að
þessu veitingahúsi og braút rúð
ur og gerði sig líklegan til að
ráðast til inngöngu.
En nú er að halda í horfinu
og strengja þess heit, að láta
það ekki koma fyrir oftar, að
höfuðborgin sje eins og ófrið-
arstaðir á þessu hátíðarkvöldi.
•
Tíðarandinn að
breytast.
ÞAÐ ER siður, að halda dans
leiki á gamlárskvöld í flestum
samkomuhúsum bæjarins. —
Menn, sem sjaldan skemta sjer
utan heimila sinna sækja þessa
dansleiki og undanþágur eru
veittar til þess ,að þeir standi
lengur nætur, en almennir
dansleikir á öðrum tímum árs-
ins.
En oft hefir verið svallsamt
á þessum dansleikum, þar til
nú. Sá er þetta ritar kom á
tvo dansleiki á gamlárskvöld,
í Hótel Borg og Sjálfstæðishús-
ið.
Fólkið var í góðu skapi og
glaðvært, eins og vera ber á
þessum degi. En það var ekki
hægt að segja, að nokkur mað-
ur sæist áberandi drukkinn og
það er sannarlega meira, en
hægt hefir verið að segja stund-
um áður.
Við skulum vona, að þetta
sjeu merki þess, að tíðarandinn
sje að breytast hjá almenningi.
Það væri sannarlega þarft
•
Hinn góði ásetn-
ingur.
ÞAÐ ER siður margra um
áramót, „að lofa vitinu betrun
og bót“. En hinn góði áscetn-
ingur vill stundum fara út um
þufur, þegar líða fer á fyrsta
mánuð hins nýja árs.
Fer það eftir staðfestu þess,
em lofar sjálfum sjer, að lifa
betra lífi á nýja árinu, hvað
hinn góði ásetningur dugar
lengi. En hvort sem þetta geng-
ur betur eða verr, þá er sjálf-
sagt að reyna og margir gera
það ár eftir ár.
Og það má segja með karl-
inum, sem var rjett full brenni-
vínsflaska. Hann drakk ofan í
hana hálfa í einum teig og sagði
um leið og hann rjetti flösk-
una, að þeim, sem veitti:
— Þakka þjer fyrir, góði.
Það er aldrei svo lítið að það
hressi mann ekki!
•
Hvernig leggst það
íþig?
ÞAÐ ER eiginlega merkilegt
hve margir menn eru bjartsýn-
ir um framtíðina á þessum ára-
mótum. Jeg hefi gert það að
gamni mínu, að spyrja þá, sem
jeg hefi hitt núna um helgina,
hvernig nýja árið leggist í þá.
Og svarið hefir verið nærri und
antekningarlaust, að það legg-
ist nokkuð vel í þá.
Óskandi ,að mönnum verði að
trú sinni og að árið veðri gott
til sjávar og sveita. En þrátt
fyrir bjartsýni manna, sem ef
vill stafar af því, að sólin er
að hækka á lofti og hefir bætt
upp kuldann með því að sýna
sig hluta úr degi undanfarið.
Þó fer ekki hjá því að nokkr
ir erfiðleikar sjeu framundan.
•
Undir okkur sjálf-
um komið.
EN ÞAÐ er mest undir okk-
ur sjálfum komið hvernig árið
verður. Að þessu sinni verður
ekki farið lengra út í þá sálma,
því mönnum er almennt ljóst,
að það verður að færa fórnir
til þess að sigrast megi á erfið-
leikunum.
Forystumenn þjóðarinnar
hafa í blöðum og útvarpi á-
varpað þjóðina og má nokkuð
af orðum þeirra markji. hvað
framundan er og hvað gera
þarf til þess að þjóðinni vegni
vel.
llKllltlIIIIIIP
iiimuurv»<i«iirwrrfiiiiiriii(mn8nmMi>’aiiiinnmiiiiHM>iiii<*<
MEÐAL ANNARA ORÐA . .
Alvarlegur ralmagmshorlur á Ipánl
Eftir Hector Licudi,
frjettaritara Reuters.
SOKUM langvarandi þurka,
hafa stjórnarvöldin á Spáni
ekki sjeð sjer annað fært en
að taka upp stranga skömtun
á rafmagni í landinu. Aðeins fá-
ar rafmagnsjárnbrautir halda
uppi ferðum, og í opinberum til
kynningum er sagt, að ástand-
ið sje „alvarlegt“ og „mjög al-
varlegt".
Spánverjar nota aðallega
vatnsaflið til rafmagnsfram-
leiðslu, og óeðlilega löng þurka-
tímabil — og á Spáni hefur því
nær ekkert rignt í marga mán-
uði — gera því óþægilega vart
við sig.
• •
STRÖNG SKÖMT-
UN.
ENDA þótt rafmagnsframleiðsl
an hafi aukist úr 3,272,000,000
kw.-stundum 1935 í meir en
6,000,000,000 1947, hefur raf-
magnsnotkunin aukist að sama
skapi, eða jafnvel meira, sök-
um, kolaskorts.
Rafmagnsskömtunin er nú
framkvæmd á eftirfarandi hátt:
Sjúkrahús, blaðaskrifstofur,
brauðgerðarhús, sporvagnar og
önnur rafmagns-flutningatæki
fá 80 prósent af venjulegri not-
kun. Heimili fá 50 prósent, og
fjölskyldufeður eru sektaðir ef
notkunin fer fram úr þessu
magni. Iðjuver fá 35 prósent og
leikhús, kvikmyndahú's, veit-
ingahús, verslanir og nætur-
klúbbar 25 prósent.
• •
OLÍULJÓS
í MADRID
I MADRID er þrjá rúmhelga
daga á viku hverri algerlega
lokað fyrir allt rafmagni til
ljósa frá kl. 8 að morgni til kl.
6,30 eftir hádegi. A sunnudög-
um er allsstaðar á Spáni lokað
með öllu fyrir rafmagnið til kl.
6,30 eftir hádegi.
Verslanir verða að slökkva
ljós sín kl. 6, en er heimilt að
nota olíu eða k.ertaljós, ef þær
vilja vera opnar til kl. 8. Flest-
ar verslanir hafa þó kosið að
loka dyrum sínum kl. 7 e. h.
Gluggalýsingar og rafmagns-
auglýsingar eru algerlega bann-
aðar, og götulýsing hefur verið
minkuð að: rriinsta kosti um
helming.
• e
IÐNAÐUR
STÖÐVAST.
RAFMAGNSSKORTURINN
er hvað alvarlegastur í Barce-
lona og víðast hvar í Katalóníu,
en þar er lokað fyrir rafmagn-
ið fjóra daga vikunnar. — í
mörgum verksmiðjum er unnið
aðeins átta stundir á viku, og
vefnaðarvöruframleiðendur, er
margir eiga óafgreiddar erlend-
ar vörupantanir, hafa því nær
alyeg orðið að hætta starfsemi
sinni.
Það er næstum engin götu-
lýsing í Barcelona á kvöldin,
og í augum ókunnugra er engu
líkara en að um stríðsmyrkvun
sje að ræða. Jafnvel á opinber-
um skrifstofum fer vinna fram
við kerta-Veða olíuljós. Vatns-
veitukerfi borgarinnar er enn-
fremur í hinu mesta öngþveiti,
og konurnar verða að standa
í biðröðum við brunnana, til
þess að fá í fötur sínar.
Himininn yfir Barcelona hef-
ur nú svo mánuðum skiftir ver-
ið heiðskír.
14 fsrasf
New York í gær.
FJÓRTÁN menn Ijetu lífið og
15 : slösuðust í flugslysi, sem í
gær varð við flugvöllinn í
Seattle. — Reuter.