Morgunblaðið - 13.01.1949, Page 11

pirnm iudagur 13. janúar 1949.
MORGVTSBLAÐIÐ
11
örg vnndamál fjek
stjórnarinnar á þessu ári
mssfa öngþvelfi ríkir í efnahagsmáium
jéðarinnarr iönaðarframíeiðsfðn fer sföðugf
minnkandi og óánægja aimennings vaxandi
til þess að hún verði fram- Kommúnistar einráðir.
Eftir SYDNEY BROOKES,
frjettaritara Reuters £ Prag.
KOMMÚNISTASTJÓRN
Tjekkóslóvakíú, sem komst til
yalda í febrúar s. 1. notaði árið
1948 til þess að styrkja stjórn-
málalega aðstöðu sína, þannig k\ æmd. j ÞaS er erfiðara að meta stjórn
að nú er engin hætta á því að ' Margir af erfiðleikum Tjekkó málalegan styrk kommúnista-
hún hrökklist frá ef ekki dreg- slovakíu ánð 1948 áttu rót sína stjornarmnar
ur til neinna stórtíðinda í al- að rekía til þess, að uppskeran
þjóðamálunum. jbrást vegna þurrka. Það varð
En meðan unnið var að því að endurskoða alla fjárhags-
að brjóta alla andstöðu gegn j áætlunina til þess að hægt væri
kommúnistum á bak aftur með ,að kaupa nauðsynleg matvæli.
En kommúnistar einir og
stjórn þeirra áttu sök á hinni
harðri hendi, komst hið mesta
ongþveiti á efnahagsmál þjóð-
arinnar. Svo er aðeins eftir að \ minnkandi framleiðslu og vax
,vita hvort stjórninni tekst að
leysa þau vandamál á þessu
ári. Og það kann einmitt að
vera lausn þessara vandamála
sem ræður mestu um það, hvort
andi óánægju eftir því sem leið
á árið.
I ársbyrjun 1949 virðist
kommúnistastjórn Tjekkóslóva-
kíu ósigrandi •— á yfirborðinu.
Kommúnistar eru svo til ein-
ráðir í landinu.
Þeir stjórna 95% af iðnaðin-
um.
Þeir ráða yfir öllum bæjar-
og sveitarstjórnum, öllum opin-
Jafnvel án kommúnismans, berum fjelagssamtökum allt frá
hefði verið nauðsynlegt að gera ^FUM og til smáfjelaga, öllum
allverulegar breytingar á utan-
kommúnistum tekst að vinna ríkisverslun Tjekkóslóvakíu
. bönkum og sparisjóðum, öllum
dagblöðum og yfirleitt allri út-
tjekknesku þjóðina á sitt band jÞað var Rússland, sem kom til gáfustarfsemi hverjU nafni sem
og fá hana til þess að una við hjálpar s. 1. vetur, með því að ^ún nefnist- Þeir ráða yfir út-
þjóðskipulag, sem hún hefir.leggja til 600 þús. smálestir af vaipinu, lögfræðingunum, dóm
hingað til verið neydd til þess
að sætta sig við.
Samkvæmt upplýsingum frá
kommúnistum sjálfum hafa inu.
korni, sem nauðsynlegt var til
þess að hægt væri að halda á-
■stólunum, dómurunum. — Þeir
! ráða yfir músik, ballettinum
fram lágmarksskömmtun í land leikhúsunum, myndlistinni, yf-
þeir nú misst öll tökin á efna- | Það var nauðsynlegt fyrir
hagsmálum þjóðarinnar, eftir Rússa að Tjeltkar sendu þeim
að hafa setið að völdum í 10
mánuði. Það er enn of snemmt
að spá nokkru um það, hvort
þeim tekst að ráða fram úr
þessu öngþveiti og ná sjer á
strik aftur.
Skortur á nauðsynjum.
Matvæli og aðrar nauðsynjar
eru enn mjög af skornum
skammti í landinu. Minna er
um peninga en fyrstu mánuði
arsins 1948 sumpart vegna þess
að kommúnistar hafa lækkað
laun verkamanna og sumpart
vegna þess að þeir gerðu upp-
tækt fje margra iðnfyrirtækja,
er þeir þjóðnýttu.
Samt sem áður er ennþá
meira um peninga en vörur í
landinu. Vegna þess ástands
verður stjórnin að grípa til
ýmissa ráðstafana, sem allar
eru óvinsælar af almenningi, til
þess að þurrka upp peninga-
flóðið eða ná þvj úr handrað-
anum og veita því inn á brautir
fjármálalífs, sem er skipulagt
út í ystu æsar.
Enda þótt kommúnistar ættu
mestu fylgi að fagna meðal
verkamanna fyrir febrúarbylt-
inguna, þá hafa verkamenn
ekki brugðist eins vel við hinu
nýja þjóðskipulagi og kommúri-
'istar gerðu sjer vonir um.
Minnkandi framleiðsla.
Eftir því sem leið á árið
.1948, minnkaði framleiðslan
jafnt og þjett þar til ástandið
var orðið ,,mjög ískyggilegt“,
eins og kommúnistar hafa sjálf-
ir viðurkennt hreinskilnislega.
Aróður, ýmiskonar verðlaun
fyrir góðan árangur, aukinn
matarskammtur og jafnvel
hækkuð laun — allt var þetta
notað til þess að reyna að glæða
áhuga verkamannanna á því
að framkvæma áætlanir stjórn-
arinnar. En fimm ára áætlun-
in hefst í þessum mánuði (jan.)
án þess að nokkuð gefi til
kynna að hún njóti óskifts
stuðnings allrar þjóðarinnar, en
.slíkt er vitanlega nauðsynlegt
irleitt allri list.
Þeir eru svo voldugir, að það
er ekki hægt að kenna neinum
meira af framleiðslu sinni, sem öðrurn en þeim um það sem
greiðslu fyrir kornið.
Það var engin Marshallhjáfp
er sæi landinu fyrir nauðsynj-
um. Það var aðeins harðsvíruð
verslunarþjóð, sem heimtaði
fullan skammt af skóm, vefn-
aðarvöru og vjelum fyrir hverja
smálest af korni, sem hún sendi
frá austri.
Markaðurinn minnkaði í
vestri og tjekkneskir kommún-
istar unnu sleitulaust að því, að
auka viðskiftin við Rússland.
Þetta hvorttveggja hafði- í árs-
lokin gert aðstöðu Tjekkó-
slóvakíu slíka, að landið varð að
biðja um hjálp.
Og hjálpin kom frá Rússlandi,
sem veitti Tjekkum lán.
En vegna stefnu kommúnista
fór iðnaðarframleiðslan ekki ^æmd fyrir að reka njósnir fyr-
miður fer.
Þeir ætla sjer jafnvel einnig
að kúga veðráttuna til hlýðni
við sig. I fimm ára áætluninni
um landbúnað er gert ráð fyrir
ákveðinni uppskeru, en ekkert
ráð gert fyrir því að koma
kunni flóð eða þurrkar.
Handtökur.
Síðustu mánuði ársins 1948
var unnið sleitulaust að því að
brjóta síðustu leyfar andstöð-
unnar á bak aftur.
I mánuði hverjum voru
hundruð manna ákærðir fyrir
föðurlandssvik og annað slíkt og
dæmdir af hinum nýju dóm-
stólum kommúnista. I einu voru
mörg hundruð menn og konur
einasta minnkandi í Tjekkó-
slóvakíu, heldur varð hinn
mesti skortur á hverskonar hrá-
efnum.
Kommúnistar eiga sökina.
Vegna alls þessa verður, að
mestu leyti a. m. k., að kenna
kommúnismanum um það,
hvernig efnahag þessarar þjóð-
ar hefir hrakað jafnt og þjett
síðan febrúarbyltingin varð.
Kommúnistar hófu að þjóð-
nýta iðnáðinn og það er þeim
að kenna, hve illa tókst til. í
mörgum tilfeilum var stjórn
verksmiðjanna fengin í hendur
mönnum, sem höfðu enga
reynslu í þeim efnum og höfðu
ekkert til síns ágætis utan það
að vera tryggif kommúnistar.
I ársbyrjun 1949 á því stjórn-
in við mikla fjárhagsörðugleika
að stríða. Vera má, að rússnesk
hjálp reynist . Tjekkum jafn
staðgóð og velvilji þjóðanna í
vestri myndi hafa reynst. En í
Tjekkóslóvákíu sjálfri hafa
kommúnistar viðurkennt ósig-
ur sinn í skýrslum sínum um
öngþveitið í iðnaðarmálunum,
og um lækkandi framleiðslu og
í hinum sífelldu orðsendingum
sínum til verkamanna um að
vinna meira fyrir lægra kaupi.
Rússum.
ir Vesturveldin og fyrir skipu-
lagða skemmdarstarfsemi, sam-
kvæmt fyrirskipunum frá Vest
urveldunum.
En verst leiknir af öllum voru
stúdentar, skólameistarar, smá-
kaupmenn og skrifstöfumenn —
sem voru ákærðir í hundraða-
tali fyrir and-tjekkneska starf-
semi.
Dómar voru yfirleitt þungir,
allt upp í 15 ára þrælkunar-
vinnu. Flestir voru dæmdir í
6—10 ára fangelsi.
Fyrir þá, sem dæmdir voru
fyrir smærri „afbrot“, svo sem
vinnusvik, svartamarkaðbrask,
,,hygsunarlaus“ ummæli um
stjórnina i viðurvist kommún-
ista o. þ. h., var komið á fót
sjerstökum vinnubúðum. Þang-
að hafa hundruð Tjekka og
Slóvaka vei'ið sendir, svo að
hægt væri að „mennta þá á
nýjan leik“.
Menn dveljast sjaldan leng-
ur en eitt ár í vinnubúðum þess
um, og þeir fá þar smávægileg
laun fyrir vinnu sína.
Kommúnistar hafa þurft að
beita mun meiri hörku í Sló-
vakíu. Það er erfiðara að kúga
Slóvaka til hlýðni en Tjekka,
sjálfstæðiskennd þeirra er sterk
ari. — Það er þvi mikill fjöldi
Slóvaka í þrælkunarvinnu hjá
Ofsóknir gegrj þeim, sem
Ijetu í ljós minnstu andúð á
kommúnistum og stjórn þeirra,
hófust með þingi Sokol-hreyf-
ingarinnar og færðust mjög í
aukana eftir dauða dr. Edvard
Benes, forseta.
Nokkrum mönnum úr Sokol
hreyfingunni láðist að reka upp
hin fyrirskipuðu fagnaðaróp er
þeir gengu framhjá Klement
Gottwald. Miklar handtökur
hófust þegar í stað og „hreins-
anir“ innan fjelagsskaparins. í >
lok ársins var hann orðinn að-!
eins svipur hjá sjón og stefnu- *
skrá hans var gjörbreytt.
Aður en útför Benesar fór
fram, gáfu kommúnistar út til-
kynningu um það, að „aftur-
haldið“ hefði ráðgert að efna
til óeirða i sambandi við út-
för hins látna forseta.
Er frú Hana Benes fylgdi
manni sínum til grafar, varð
hún að ganga gegnum fylking-
ar vopnaðra hermanna, sem
klæddir voru eins og verka-
menn og reyndu að fela skot-
vopn sín fyrir þeim þúsundum
syrgjandi manna og kvenna,
sem komið höfðu til Prag þrátt
fyrir bann stjórnarinnar á ferða
lögum, til þess að votta hinum
ástsæla leiðtoga virðingu sína
í hinsta sinn.
Eftir þetta leið varla sá dag-
ur, að blöðin skýrðu ekki frá
handtökum og yfirheyrslum
vegna and-tjekkneskrar starf-
semi.
Það leit því út fyrir að um
ííndstöðu gegn kommúnistum
væri að ræða. En kommúnistar
sjálfir tóku málið ekki alvar-
lega.
Enöa þótt refsingar væru
þungar og dómarnir margir,
virtist það ekki hvarfla að leið-
togum kommúnista að um öfl-
uga, skipulagða andstöðu væri
að ræða. Stjórnin hafði styrkt
aðstöðu sína með því að auka
lögregluna, og efla njósnarkerf-
ið og eftirlitsnefndir þær, sem
eiga að vaka yfir einu og öllu
sem er að gerast með tjekk-
nesku þjóðinni.
Ault þess höfðu Rússar völd-
in bæði vestan, austan, sunn-
an og norðan við landamærin
tjekknesku.
Þá s\ndi það sig á árinu 1948
(eíns og raunar hafði komið í
ljós áður, undir annarri stjórn)
að Tjekkar eru sjerlega leiknir
í því að laga sig eftir harð-
stjórn sem neytt er upp á þá.
Þeir reistu engin vígi gegn
kommúnismanum. I kosning-
unum 1946 fengu kommúnistar
38% allra atkvæða. í „kosn-
ingunum“ í maí 1948 lögðu
Tjekkar blessun sína yfir eina
listann, sem í framboði var, —
lista þeirrar stjórnar, sem dr.
Benes hafði viðurkennt í febrú-
ar.
Helsta pólitíska vandamál
kommúnista í Tjekkós'lóvakíu
í dag er ekki hve andstaðan sje
öflug, heldur hve kommúnist-
arniní landinu sjeu margir.
í hlutfalli við fólksfjölda, þá
er tjekkneski kommúnistaflokk
urinn nú í ársbyrjun 1949, sá
fjölmennasti í heimi, þrátt fyr-
ir þriggja mánaða hreinsanir
innan flokksins, en i þeim hafá
þúsundir manna horfið.
Landbúnaðurinn.
Tjekkneskir leiðtogar eiga
því að stríða við vandamál á
sviði efnahagsmála, iðnaðar,
stjórnmála og kommúnistiskra
hugsjóna. Auk þess er eitt
vandamál ótalið, en það er enn-
þá litt kannað hve víðtækt þa?k
er.
Kommúnistar hafa þjóðnýtt
95% af tjekkneskum iðnaði, en
þeir eiga enn eftir að þjóðnýta
95 af tjekkneskum landbún-
aði.
í fimm ára áætluninni er fyr
irfram gert ráð fyrir aukinm
framleiðslu iðnaðarins og auk-
inni framleiðslu landbúnaðar-
afurða. Gert er ráð fyrir að
notkun vjela aukist til muna
og vjelarnar komi í stað hand-
aflsins. Ein nig að myndu ð»ver'öL-
margskonar samvinnubú og rik
isbú, sem verði upphafið að því,
að allur landbúnaður Tjekkó-
slóvakíu verði þjóðnýttur.
Svo segir í áætluninni.
í skýrslum er rætt um það,
hve mikið muni framleitt nf
stáli og hveiti. vjelum og byggi,
humal og glervöru, sykri og
keramikmunum.
En i skýrslunum stendur
ekkert um það, hve þrákelbm
mannsins getur verið mikil —
eða hugmyndaflug hans. Þeir,
sem áætlunina sömdu, vonaat
eftir því að allir landsmenn
keppist um að hrinda henr.t í
framkvæmd. -En enginn ■ vafi
leikur á því, að það, sem mestu
ræður um það, hvort áætlunin
stenst eða ekki, er hvernig
bóndinn vinnur á sinu átta-
hektara landi og hve vel verka-
maðurinn vinnur á sínum átta
stunda vinnudegi.
Á árinu 1948 studdi hvorki
bóndinn nje verkamaðurinn
kommúnistana til fulls.
Svo er aðeins eftir að vita,
hvað árið 1949 ber í skauti
sínu.
I Stúlka i
i Stúlka, með gagnfræða- ]
| prófi, óskar eftir góðri 4
| atvinnu, seinnipart dags- j
| ins. Tilboð sendist af- j
| greiðslu blaðsins, m.erkt: ..i-
„Dugleg—454“.
I i
AUGLÝSING
ER GGLLS IGILDH
Tökum upp í dag
herraskyrtur og náttföt.
Cj. i3jömsson (S? CCo.
iMugaveg 48.