Morgunblaðið - 30.06.1949, Page 8

8
MORGUNRLAÐIÐ
Fimmtudagur 30. júní 1949
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík. df'
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
kr. 15.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbóí.
^ar:
- \JíLuerji óLrija
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Komandi síldarvertíð
SÍLDARVERTÍÐIN er að hefjast. Fyrstu síldveiðiskipin eru
þegar lögð af stað. Ennþá er haldið norður fyrir land í þeirri
von að síldin vaði og veiðist. í fjögur ár samfleytt hafa ís-
lendingar orðið fyrir miklum vonbrigðum af síldarvertíð-
inni. Síldin hefur ekki komið.
Hefur það valdið útgerðinni og þjóðinni í heild gífur-
legu tjóni, beinu og óbeinu. Alþingi hefur reynt að bæta
útgerðinni hið beina tjón lítillega með því að stofna til
stöðugra hallærislána og gera ýmsar aðrar ráðstafanir. Hið
óbeina tjón, sem nemur hundruðum milljóna króna fær
enginn bætt. Allan síldarleysistímann hefur verð verið mjög
hagstætt á síldarafurðum og eftirspurn mikil eftir þeim.
Aðstaða íslendinga til þess að vinna úr síldinni og gera
hana að verðmætri vöru hafði verið stórbætt með því að
byggja dýrar og fullkomnar verksmiðjur. Um byggingu
þeirra voru allir sammála á sínum tíma. Nú þegar síldin
hefur brugðist í fjögur ár þykjast sumir vera vitrir eftir á
og tala um að óhyggilegt hafi verið að leggja svo mikið fje
í þennan áhættusama atvinnurekstur. En í öllum veiðiskap
felst áhætta. Þjóð, sem byggir afkomu sína og líf á fisk-
veiðum kemst þess vegna ekki hjá því að eiga nokkuð á
hættu.
★
Enda þótt sá tími sje nú kominn er skip búast almennt á?
síldveiðar, er þó ekki vitað um, hversu almenn þátttaka
verður í síldveiðunum að þessu sinni. í fyrrasumar stunduðu
242 skip síldveiðar. Vitað er að þau verða töluvert færri að
þessu sinni. Nokkur skip munu stunda þorskveiðar við
Grænland og er sú tilraun góðra gjalda verð, enda þótt
ómögulegt sje að segja fyrir um árangur hennar. Bæði Fær-
eyingar, Norðmenn og Danir hafa sótt þangað slíka veiði
undanfarin sumur með góðum árangri.
Óvissa sú, sem enn ríkir um þátttöku í síldveiðunum mun
fyrst og fremst spretta af örðugleikum útgerðarmanna og
fjárskorti til þess að útbúa skipin. Bankarnir eru einnig
hart leiknir eftir áföll undanfarinna vertíða. En þrátt fyrir
þau verður að vænta þess að bankarnir geri allt sem frekast
er unt til þess að koma síldveiðiflotanum á miðin. Nú eins
og endranær verður svo að skeika að sköpuðu um, hvernig
aflast. Slíkt er aldrei hægt að vita fyrirfram. Að sjálfsögðu
er æskilegt að byggja ekki til langframa algerlega á sumar-
síldveiðinni, en freista í þess stað að nota fiskiskipastólinn
til þorskveiða og annars öruggari veiðiskapar. Hitt væri
samt fráleitt að stöðva nú mikinn hluta flotans og láta þess
þar með ófreistað að afla þeirra verðmæta, sem síldin
getur skapað ef allt er með felldu. Einskis má láta ófreistað
til þess að fá hinum dýru verksmiðjum, sem þjóðin af
miklum þrótti hefur byggt á undanförnum árum, verk-
efni. Vegna gjaldeyrisafkomu landsmanna ber einnig til
þess brýna nauðsyn.
★
Undanfarnar vikur og mánuði hefur verið slakað nokkuð
á skömmtun á ýmsum nauðsynjum. Hefur almenningur að
sjálfsögðu fagnað því mjög. En enginn getur gengið þess
dulinn að möguleikar þess að unnt sje að halda áfram að
rýmka um verslun og innflutning velta algerlega á því,
hvaða gjaldeyristekjur síldarvertíðin gefur. Það er sama
sagan og undanfarin ár, allt veltur á síldinni.
★
Mesti annatími ársins til lands og sjávar er framundan.
Sú staðreynd, að allt veltur á afrakstri þess starfs, sem þá
er unnið, minnir íslendinga enn einu sinni á hina brýnu
nauðsyn þess að efla framleiðslu sína, fjölga þeim höndum,
sem að henni vinna. Kjörorð nýsköpunarstefnu Sjálfstæðis-
flokksins var: Fleiri og betri atvinnutæki í sveit og við sjó.
Kjörorð Sjálfstæðisflokksins nú, þegar tækjanna hefur verið
',aflað: Fleira fólk til framleiðslustarfanna. Þetta kjörorð
verður öll þjóðin að gera að sínu. Ef hún gerir það, er
‘engin hætta á því að ekki rætist úr þeim örðugleikum, sem
nú steðja að henni.
Glerbrotin í grasinu
EINN af lesendum „Daglega
líf:ins“ segir þessa sögu:
— Fyrir nokkrum dögum, er
jeg var á leið til vinnu minnar
og gekk yfir Arnarhól, tók jeg
eftir að kona sat í grasinu og
þurkaði blóð úr andliti sjer. Jeg
gekk til hennar og spurði hvern
ig hún hefði slasast og hvort
jeg gæti veitt henni hjálp.
Konan sagðist hafa sofnað
þarna í grasinu, en bylt sjer í
svefni og þá rekið andlitið á
ílöskubrot, sem var falið í gras-
inu og skorið sig.
0
Hættulegt kæruleysi
SÖGUMAÐUR sagðist hafa far
ið að athuga, hvort meira væri
um glerbrot í þessum „sælureit
Reykvíkinga“ og fundið þó
nokkur, sem hann hefði týnt og
fleygt, þar sem þau gátu ekki
valdið slysi. — Vill hann kenna
því um, að drykkjulýður safnist
saman á Arnarhóli og fleygi
flöskum, eða brjóti þær á blett-
inum.
Jeg efast um, að það sjeu
mikil brögð að því, heldur sje
hjer um gamla kæruleysið að
ræða, sem svo víða verður vart.
En þörf væri á að athuga vel,
hvort mikið er um glerbrot á
túninu og hreinsa það vel.
#
Breyttir
verslunarhættir
HÚSMÓÐIR skrifar í tilefni við
talsins Við kaupmanninn, sem
birtist hjer í blaðinu í gær:
„Þakka þjer fyrir, Víkverji
minn, sem þú sagðir í gær í við
talinu við kaupmanninn. Það er
alveg rjett, að við húsmæðurnar
erum í vandræðum með matar-
kaupin.
En í þessu sambandi langar
mig að minnast á annað atriði
og það eru breyttir verslunar
hættir hjá nýlenduvörukaup-
manninum. Hjer áður fyr var
það svo, að við gátum fengið
ýmislegt í sömu versluninni tii
mikillra þæginda. Það var t.d.
hægt að fá keyptar rafmagns-
perur, hitabrúsa, gólfklúta og
ýmislegt annað smávegis, sem
kemur heimilisstörfunum beint,
eða óbeint við. Það sparaði
mörg sporin.
0
Sjest ekki lengur
EN nú sjást þessar smávörur
ekki lengur í nýlenduvöruversl-
unum. Jeg spyrði minn kaup-
mann að því, hvers vegna hann
seldi ekki lengur gólfdúka, raf
magnsperur og þessháttar, en
svarar því til, að hann fái það
ekki keypt lengur hjá sínum
gömlu samböndum. Það fari allt
í sjerverslanir, ef það fæst á
annað borð. Hann sagði mjer,
að sjer þætti það jafnleitt og
viðskiptavinunum, að geta ekki
haft þessar vörur á boðstólum.
Þetta vildi jeg biðja þig að
minnast á, Víkverji góður, ef
vera skyldi að það mætti lag-
færa það. Við höfum í svo mörg
horn að lita húsmæðurnar, sem
ekki höfum neina hjálp, að við
höfum ekki tíma til að þeytast
út um allan bæ út af smámun-
um“.
0
Böglasmjörið
ÖNNUR húsfreyja skrifar um
böglasmjörið og hefur sitt hvað
um það að segja. Hún segir:
„Mig langar til að leggja
spurningar fyrir viðkomandi
ráðamenn, veit ekki hvort það
er Mjólkursamsalan, Viðskipta-
nefnd eða annað ráð. En við-
komandi ráð bið ég þig vinsaml.
að svara. Það er út af smjör-
inu. Undanfarnar vikur hefi jeg
gengið búð úr búð til að fá sem
allra minnst þrátt og minnst
myglað böglasmjör á rúmlega
kr. 30,00 kílógrammið, en hefi
nú gefist upp og læt mjer held-
ur nægja smjörlíki, þá með
kæfu eða osti, fyrir mig og
mína.
9
Góða smjörið ódýra
ÞAÐ má náttúrlega segja að
það sje fullboðlegt fyrir fólk,
þar sem við höfum yfirieitt
nógan mat, og þurfum ekki að
kvarta.
En það sem öllum hlýtur að
gremjast, er að sjá við hliðina
á þessu óæta smjöri, fallegt og
nýtt rjómasmjör, sem hægt
er að fá á kr. 5,00 kílóið, ef
maður á þessa skömmtunar-
miða, sem eru annars löngu
uppjetnir hjá öllum. Þá kemur
fyrsta spurningin, á að bíða eins
og venjulega eftir að rjómabús-
smjörið verði líka myglað?
0
Önnur og þriðja
spurning
ÖNNUR spurning, af hverju er
ekki hægt að selja gott smjör,
kunna ísl. bændur ekki að búa
til smjör, eða er það geymt
svona lengi áður en það er sett
á markaðinn, og hver er til-
gangurinn?
Mjer þætti vænt um að fá
þessu svarað, svo
MEÐAL ANNARA ORÐA ....
MIIMMIIIIIMIMIMMMIMMIIIIMMIIIMMMIIIIMIMIIMIIIIMMIIIIIIIMIIIMMMMIIIIIMIMMMIMIIIMIIIIMIMIIIIIIMMIIIMIIIin
Hin alþjóðlega herferð gegn berklunun
Eftir Charles Croot,
frjettaritara Reuters.
KAUPMANNAHÖFN. Danski
læknirinn dr. Johannes Holm,
sem er tæknilegur stjórnandi
Hinnar alþjóðlegu herferðar
gegn berklunum, hefur skýrt
frjettamönnum frá útbreiðslu
veikinnar í Asíu og löndunum
fyrir botni Miðjarðarhafs.
Dr. Holm, sem nýlega sneri
heim úr ferðalagi um þessi
landssvæði, segir, að á Indlandi
einu láti um hálf miljón manna
lífið úr berklum á ári hverju.
í þeim löndum, sem hann
kom til, var mikill skortur á
öllu því, sem nauðsynlegt er tal
ið í baráttunni gegn sýkinni. Að
nokkrum stórborgum undan-
skildum, voru öryggisráðstafan-
irnar „alskostar ónógar“.
00
MIKIÐ VANDAMÁL
„VEGNA vöntunar á opinber-
um heilbrigðisskýrslum, er erf-
itt að áætla, hversu mikið
vandamál þetta er orðið, en
sýnilegt er þó, að það er geysi-
umfangsmikið, sjerstaklega á
Indlandi.
„í öllum þeim löndum sem
jeg ferðaðist um, heyrði jeg það
á læknum og opinberum em-
bættismönnum, að þeir höfðu
fullan hug á að hefja vægðar-
lausa baráttu gegn berklunum.
En víðast er mikill skortur á
fjármagni, tækjum og þjálfuðu
fólki“.
0 0
SLÆMT ÁSTAND
í SINGAPORE, sagði dr.
Holm, sá hann allt að fimmtán
manns búa í einu herbergi með
mjög frumstæðum hreinlætisút-
búnaði. Það var ekki óalgengt,
að rekast á illa berklaveikt
fólk, sem hafði náið samband
við ósýktar manneskjur.
í Kuala Lumpur, höfuðborg
Malakkaskaga, komst dr. Holm
að því, að í borginni finnast
hvorki læknastofur, sjúkrahús
nje sjerfræðingar fyrir berkla-
veikt fólk.
í námunda við Bangkok í Síam
heimsótti hann hæli, þar sem
svo mikill skortur var á tækj-
um og starfsliði, að ókleift var
að framkvæma rækilegar lækna
skoðanir.
Hann rakst á sjúklinga
þarna, sem alls ekki voru berkla
veikir, heldur þjáðust af öðrum
sjúkdómum.
0 0
EGYPTALAND OG
ÍSRAELSRÍKI
jDR. HOLM kom einnig til Eg-
yptalands, en stjórnarvöldin
þar gera sjer nú mikið far um
að bæta lífsafkomu þjóðarinnar,
'meðal annars með byggingu
nýrra íbúðahverfa og aukinni
jlæknishjálp. Herferð hefur ver
(ið hafin gegn berklaveiki og öðr
(um sjúkdómum.
„Ísraelsríki er að því leyti
heppið“, segir dr. Holm „að
fjöldi lækna er meðal fólksins,
sem fluttst hefir til landsins
að undanförnu. Meðal læknanna
eru ménn, sem fyrir stríð voru
þekktir á sviði heilbrigðismál-
anna í Evrópu“.
0 0
HJÁLP NAUÐSYNLEG
DR. HOLM leggur áherslu á, að
nauðsynlegt sje að gera út leið-
I
angra til ýmissa landa, til þess
að kenna íbúum þeirra nýtísku
aðferðir við baráttuna gegn
berklunum. — Umfangsmiklar
| rannsóknir þurfa og að fara
fram, til þess að komast að út-
breiðslu veikinnar og leggja á
>ráðin um bestu baráttuaðferðir.'
En þetta verður ekki gert, nema
með hjálp þeirra þjóða. sem
,hafa fullkomnustu tækjum og
starfsliði á að skipa.
Nýlf sjóminjasafn
Þuríðarbúð á
Stokkseyri
STOKKSEYRINGAR hafa reist
sjóbúð þar sem áður var sjóbúð
Þuríðar formanns og er ætlun-
in að koma þar upp sjóminja-
safni til minningar um árabáta-
útgerðina gömlu.
Sióbúð þessi er að öllu leyli
bygð eins og slíkar búðir voru
Jfyrrum, úr torfi og grjóti og
með árefti og svefnbálkum. Þar
eiga að verða til sýnis skinn-
klæði, veiðarfæri árabátanna,
rúmföt og skrínur eins og þær
er vermenn notuðu. Hefir þess
ari nýu sjóbúð verið valið nafn
ið Þuríðarbúð. Var hún vigð
með viðhöfn á Stokksevringa-
móti á sunnudaginn var.
Enn vantar flesta þá gripí
sern á sjóminjasafninu eiga að
vera en þeir koma smám sam-
an.