Morgunblaðið - 04.08.1949, Qupperneq 7

Fimtudagur 4. ágúst 1949.
M O RG G N R L .4 Ð 1 Ð
7
Norðmenn heiðra Valriemar Björnson Litið ó nozistahreinsnnorstoffs
menn, sem ollro versti úrhrök
eftir frjettaritara Reuters í
Frankfurt.
MENNIRXÍR, sem unnu að
„nasistahreinsuninni“ i Þýska
landi, eru nú orðnir hornrekur
í landi ssrfu.
Yfir þeím, sem áður voru
opinberír saksöknarar, skrif-
stofumenn, dómarar eða jafnvel
ökunrenn i þjónustu dómstól-
anna, er framkvjemdu „hreins-j
unina“, vofa nú þau óheillaör-
lög að verða úrhrök Þýska-
lands.
] Með þvi að „nasistahreinsun-
VESTUR-ÍSLENDINGURINN Valdemar Björnson ritstjóri, sem in“ syngur sitt síðasta lag,
var hjcr á stríðsárunum og er mörgum kunnur hjer á íslandi, verða flestir þessara manna at-
var nýlega gerður riddari al' Skt. Oiavs orðunni norsku, í við- vinnulausir og eiga þess lítinn
urkenningarskyni fyrir störf sín unnin í þágu Noregs. Á mynd- ^os^> hljóta aðra vinnu
inni sjest er Sigurd Ekelund (til vinstri), vararæðismaður
Norðmanna í Bandaríkjunum, afhendir Valdemar orðuna.
I
I landi söcsu og fegurðar

„SÆL væra ek ef sjá mættiak
Búrfell og Bala, báða Lón-
dranga, Hálþegnshóla og Önd-
vert nes, Heiðarkollu og
Hreggnasa, Dritvík og Möl fyr-
ir dyrum fóstra“. Svona kvað
Helga Bárðardottir
Þessi örnefnj eru <511 á Snæ-
fellsnesi. Það er sagt, að þegar
öll þessi örnefni sjáist ofan af
jökli, að þar sje hellir sá er
Bárður Snæfellsás byggði, þó
aungvir hafi, sem jeg veit um,
lagt leið sína til að skoða hann.
En það sagði mjer gamall
maður, að nálægt þessu miði,
sem getið er um í vísunni,
væri hellirinn að finna. Þetta
er ekki nema lítið brot af því,
sem hægt er að lýsa af þeirri
dásamlegu fegurð, sem Snæ-
fellsnes hefur að bjóða. Til
dæmis hefur enginn staður á
landinu eins margar blóma-
1 tegundir að bjóða og Búðar-
jjraun, og síðan hraunið hefur
verið friðað, hefur fegurð þess
margfaldast. Eins er þar mik-
ið af bláberjum upp í hlíðinni.
Fyrir ofan Búðir eru fimm
Ovild vinnuveitenda.
Athuganir hafa leitt í ’jós, að
einkafyrirtæki engu síður en
opinber fyrirtæki, sýna sívax-
andi óvild í garð umsækjenda,
sem áður hafa unnið að „nas-
istahreinsuninni“.
Samkvæmt skýrslum þeirra
leg og allri list æðri og það er stjórnardeilda, sem stóðu að
listin að lifa fyrir þá sem það j „hreinsuninni“ í þremur ríkj-
kunna. Sá, sem dvelur á Búð- um á hernámssvæði Banda-
um og bíður eftir björtu veðri ríkjamanna Hessen, Báyern og
til að fara upp á Snæfells-. Wurtemberg-Baden, hafa all-
jökul gleymir þeirri ferð aldrei. jjr verið leystir frá störfum að
Þegar upp á jökulinn er komið )Undanskildum 2600 af 16800,
sjest yfir Breiðafjörðin með jSem störfuðu að „nasista-
öllum sínum eyjum, Vestfjarð hreinsun“.
arfjöllin og alaln fjallagraðinn
fram að Reykjanesi, sem sýn-
ist eins og veggur, sem aldrei
hefur verið kláraður. Þegar
staðið er upp á úökli, iítur
maður niður á það, sem áður
Aðeins ein þessara þriggja
stjórnardeilda, gat látið í tje
Upplýsingar svo sem um
fjölda þeirra, er áður höfðu
unnið að „hreinsuninni“ og
höfðu nú hlotið nýjá atvinnu.
var litið upp til. Bændabýlin jEn ríkjandi skoðun vaklsmanna
líta út eins og dúfnahús, þá þessara þriggja stjórnardeilda
geyma þau merkilega sögu um J er sú, að þeir, sem að „nas-
sólskin og sælu, sigra og ó-; istahreinsuninni' únnu mæti
sigra og baráttu um liíf og yfirleitt töluverðri óvild í
dauða. Svo á Stapa og Helln-
um er stórbreytilegt landslag,
og svo er Laukarbrekka, sem vinnuveitendum,
leita atvinnu hjá.
Þýskalandi og þá alveg sjer-
staklega hjá hugsanlegum
sem þeir
á sína sögu. Þar eru dis þeirra,
sem þar voru teknir af lífi og
sumir fyrir litlar sakir, en þó sem reyna að
dæmir hið sterka lögmál lífs- tryggja vinnu.
ins alla að endingu sama dómi. | í þeim ríkjum, sem eru á
Svo eru Lóndrangar vestar og ; hernámssvæði Bsndaríkja-
Dritvík og tugir a;f rústum manna, gengu í fyrra í gildi lög,
ölkeldur og í tveimur þeirra: sjóbúða, sem taia sínu þögla|Sem áttu að trvggja þeim, er
er ölið svo sterkt að tappinn máli. Á Djúpalónssandi eru ..hreinsunarvfirvöldin" í Þýska
fer stundum úr flöskunni, svo steinarnir ,.fullsterkur“, „hálf landi höfðu ráðið í ábyrgðar-
vont er að finna hann í gras- J sterkur“, „hálfdrættingur“ og stöður um eins árs skeið eða
ínu. Eins er þar í hlíðum mik-l „amlóði“, sem sjómenn sýndu lengur, a. m. k. tvo hundraðs-
ið af berjum, sjerstaklega i afl sitt á og sumir gera enn til úluta ellrar þeirrar vinnu, sem
Giljatungum Lambhólsgili. —' gamans, þótt misjafnt gangi. til fielli hjá ríkis-, hjeraðs-
Svo er í Hraunhafnará silung- Þegar horft er til baka gleym-.eða bæjarstofnunum.
ur, sem veiða má á stöng. — ast heil ár, en sólskinsdagur, I
Binnig er þar baðsaður við j sem gengið er á Snæfelisjökul Reynslan í Hessen.
sjóinn, og þetgar sólskin er, j gleymist aldrei, því endur-j Hessen er eina ríkið, sem gef
þá er sjórinn volgur á sandin- j minningar um giið:, sólskin ‘ið getyr nákvæmar skýrslur,
um. Svo er fiskur á miðunum i og birtu, þó dálitið erfiði fylgi, um hag þeirra, sem áður unnu
fyrir framan, sem gaman er að j skapar lífinu varanlegt gildi, þar að „nasistahreinsun“. Þar
veiða, og væri hægt að fiska
þar til gagns og skemmtunar,
því þá íþrótt þurfa íslending-
ar að kunna. Um 20 km frá
sem aldre gleymist.
Þórður Halldórsson
frá Dagverðará.
jhafa 1718 manns sem átti að
vera trygð vinna, misst starfa
sinn, er leystir voru upp 48
„hreinsunar“-dómstólar.
Ráðuneytið fyrir „nasista-
Búðum í vestur, er Snæfells- Kjarnorlcusprengjur í Rússlandi.
nesjökull, sem ber hotuö °§ visin(3amaðurinn Ipatieff Nikola, sem hreinsun“ í Hessen, skýrir hisp
herðar yfir hin fjöllin. Jökull- rekinn hefur verið úr vísinuafjelagi urslaust frá eftirfarand.i: , Það
inn sefur seitt til sín mikið af Sovjetsins vegna þess, að hann hafn- er feikilega örðugt að tryggja
vðiurkendum vísinda- og lista- tlðl ÍK)ðl Stahns um ,ið stimna efna þesgu fýjþj atvinnu“.
. ,. „ rannsoknum í þagu Russlands, segir
mönnum og sumir hafa malaö uð Rússar eigi þegar kjemorku-) Yfir helmingur þess fólks,
hann inn í vitund þjóðarinnar sprengjur. Ef til vill eru rússnesku sem eiga átti vísa vinnu, er það
eins og hann er. Eins hefur sprengjumar ekki ems fullkomnar og Jyki starfi sínu, er enn atvinnu
hann dregið til sín fleiri, sem! Þær> sel11 gerðar eru ; Bendurikiun- ]aust eftir því sem ráð'uneytið
ekki eru viðurkendir hsta- hæfar tJ1 tortímingarj sagði vísinda. i Hessen segir.
menn, þó ein list sje sameigin-; muðurirm. Um 620 manna hafa fengio
Eru reknir
vinnu hjá því opinbera, en í
mörgum tilfellum fyrst þá, er
hin æðstu yfirvöld hafa skor-
ist í leikinn. >Innan við 10 af
hundraði hafa fengið vinnu hjá
einkafyrirtækjum og eru stöð-
ur þeira flestra hverra i engu
samræmi við hæfni og getu að
því er ráðunevtið fyrir „nasista
hreinsun'* hefir gefið i skyn.
Ráðuneytið hefir líka skýrt frá
því, að hið opinbera sýni tregðu
og óánægju vegna ráðninga
þess fólks, sem vann að „hreins
uninni“, enda þótt það sje
skýlda þess að lögum að veita
þvi atvinnu.
Og ráðuneytið bætir við:
„Þetta er afleitt og vekur
menn til umhugsunar um,
hvernig opinberir starfsmenn
láta óvild í garð þessara.fyrver-
andi starfsmanna við „hreinsun
ina‘ stjórna gerðum sínum“.
Vióhorfið í Bayern.
Ráðuneytið fyrir „nasista-
hreinsun“ í Bayern gat að vísu
ekki sagt með vissu um, hve
margir fyrverandi starfsmenn
þess væri atvinnulausir, en
viðurkenndi að það hefði á-
I byrgst 3222 þeirra vinnu.
( Ríkisstjórn Bayern upplýsti
I aftur á móti nýlega, að yfir-
menn pósts og járnbrauta hefði
blátt áfram neitað að taka 1
vinnu þá sem unnið hefðu að
„hreinsuninni“, enda þótt það
vaeri vitaskuld skylda þeirra
eins og annarra opinbérra fyrir
jtækja að geyma þessu fólki a.
m. k. 2% af þeim stöðum, er
lausar eru.
I opinberri skýrslu stjórnar-
innar í Bayern segir: „Yfir-
völd bæja og sveita eru mjög
ófús að veita þessu fólki
vinnu“.
|
Aðstaða þessara manna, sem
áður unnu að ,,hreinsuninni“,
kemur og éinkar ljóst fram í
opinberri tilkynningu borgar-
ráðs eins í Bayern, sem neitaði
þremur slíkum mönnum í at-
vinnuleit um vinnu: . Vegna
hinnar almennu óvildar, sem
gætir í garð þeirra mánna, er
unnu að ,nasistahreinsuninni“,
er vart gerlegt, að ráða slíka
menn í vinnu“.
Ráðherra sá í Bayern, dr.
Ludwig Hagegauer, sem „nas-
istahreinsunin“ heyrði undir,
lýsir starfi því, sem unnið var
við hreinsunina svo, að her-
námsyfirvöldin hafi litið á það
sem frumskilyrði þess, að hægt
væri að koma á lýðræðisskipu-
lagi í Þýskalandi.
Starfsmaður amerísku her-
stjórnarinnar, er hugað hefir að
þessu máli, hefir sagt: „Bay-
ern og sveitarfjelög þess geta
ekki vjefengt gildi laganna (er
skylda til að sjá fólkinu, sem
vann að „hreinsuninni" fyrir
vinpu), en það er enginn leik-
ur að setja mann, sem áður hef
ir unnið að „nasistahreinsun-
inni“ meðal þúsunda annarra
starfsmanna. í hlut vfirvald-
anna kom að ráða til sín 500
manns, en 25 vöru ráðnir. —
vinnu
Járnbrautunum var úthlutað
257, en hafa engan tekið. Póst-
þjónustan í Bayern átti að taka
við 188, en þessi grein hefir ráð
ið til sín 10 menn á öllu her-
námssvæðinu. Alls staðar er far
ið í kring um lög þessi“.
Tilkynningar, sem ýmis yf-
irvöld á hernámssvæði Banda-
ríkjanna hafa gefið út, ern
sennilega sönn lýsing á að-
stöðu starfsliðsins, ér vahn'"Sð
„nasistahreinsuninni“.
I Wurttenberg-Baden.
Fyrrverandi starfsmenn 1 við
ráðuneyti „nasistahreinsunar-
innar'1 í Wurtenberg-Baden
hafa lýst yfir: „Sýsluráðs-
menn, borgarstjórar og aðrir
ráðamenn sveita og bæja og
yfirmenn starfsmanna í opin-
berri þjónustu lýstu því yfir,
að þeir gæti ekki tekið í vinnu
nokkurn þann, sem áður hefði
átt sæti í „hreinsunar“-dóm-
stóli.
Umsögn Banda-
ríkjamanna.
Hið opinbera málgagn banda
risku herstjórnarinnar -í Þýska
landi „Die Neuzeitung“ fjall-
aði nýlega um þróun þessarra
mála. Þar sagði svo: „Það er
óbærilegt ástand, þegar yfir-
völd rikis og bæja hafa að starfs
liði allt að 50 af hundraði eða
meira fyrverandi fjelaga nasista
flokksins og það án þess að
hika við, en eru svo ófús að
geyma 2% þeirra starfa, sem
þau hafa til ráðstöfunar, til
handa fyrverandi starfsmönn-
um „hreinsunar“-dómstóla“.
„Hatursfullar árásir“.
Sú staðreynd, að ráðuneyti
„nasistahreinsunarinnar“ í Bay
ern gaf út skýrslu í varnar-
skyni við starfsmenn sína,
sannar að þetta viðhorf stjórn
iialdanna endurspeglar viðhorf
mikils hluta almennings.
Þessi skýrsla var knúin frarn
af nauðsyn hinna „hatursfullu
árása" sumra þýskra blaða,
ekki aðeins gegn „nasista-
hreinsuninni", en einnig gegn
þeim, er að henni unnu.
i
Ummæli saksóknara.
Þeir, sem að ,.hreinsunínni‘*
unnu, eru sjer fullkomlega me4
vitandi um, að farið er með þá
eins og úrhrök landsins. Art-
hur Ketterer, aðalsaksóknari
,,nasistahreinsunar“- rjettarins
í Ludwigsburg sagði: „Stutt-
gartborgarmenn láta ekki einu'
sinni flögra að sjer að verða
við skyldum þeim, sem þeim
ber lagalega að uppfylla með
því að veita fyrverandi starfs-
liði við „Nasistahreinsunina“
vinnu“. — Borgarstjóri í Wurti
emberg-Baden taldi sig ekki
geta tekið í vinnu þá, sem áð-
ur hefði unnið að „nasista-
hreinsun“, meðan enn mætti
fá fyrrverandi fjelaga nasista-
fiokksins til starfans.
Ofremdarástand þeirra manna
, Framh. á bls. 5