Morgunblaðið - 07.09.1949, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 07.09.1949, Blaðsíða 5
Miðvikudagur 7. sept. 1949. MO RGU TSBL A$ I Ð I íyrstc sinn ó ævinni í nútímn borg tSrænlendingar skoða eykfavik í sól 09 sumri GRÆLENSKA fjölskyldan jfrá Scoresbysund, sem hjer er |heð Grænlandsfarinu „Sværd- £isken“, skoðaði í gær Reykja- yík, fyrstu borgina sem hún tjev. — Var farið um bæinn | bil og svo var hann einnig Bkoðaður úr flugvjel. Fjöl- Bkyldan heimsótti einnig skemti Staðinn Tivoli, en að lokum bauð Sjálfstæðishúsið Græn- íendingunum til kaffidrykkju, fen þar var hjónunum og börn- Um þeirra færðar gjafir, sem íiokkrir menn hjer í bænum ígáfu þeim til minningar um ánægjulegan dag í Reykjavík. Hansera-ættín Grænlensku hjónin, Hansera, tins og þau heita á grænlensku, ieiga níu börn. Með þeim hjer eru sjö þeirra. Eru fimm þeirra Innan tólf ára aldurs, en hin Sru: stúlka 16 ára og 23 ára fconur. Eru meðlimir fjölskyld- unnar allir hinir vasklegustu ög Öll eru börnin myndarleg. Höfuð ættarinnar, Hansera, er hreppsnefndarmaður í Scores- bysund og nýtur álits þar í bygðarlaginu bæði fyrir dugn- sð sinn og veiðimannshæfileika. Hann hefur drepið 80 ísbirni á Jífsleiðinni, en hann er nú nær 'íimtugu. Þeir selir, sem Hans- fira hefur skotið um æfina eru oteljandi. Hinn 23 ára gamli Bonur hans, Jörgen, er hinn Bnaggaralegasti á velli, og hef- trr hann drepið fimm ísbirni. Enginn af fjölskyldunni get- ur talað dönsku svo nokkru jiemi. Einna helst Hansera og Uörgen. Hjúikunarkona túlkur I ferðinni um bæinn í gær, Var túlkur, dönsk hjúkrunar- !kona, fröken Vest, að nafni. Hún hefur starfað að hjúkrun £ Angmagsalik og Scoresby- feund í 16 ár og þá einnig oft Bem læknir, þegar mikið hefur Jegið við. Henni þykir ákaflega vænt um Grænland og það sem grænlenskt er, enda hefur hún tekið miklu ástfóstri við land- |ð. Hún talar grænlensku reip- j-ennandi. Sagði hún málið vera injög erfitt og fyrstu árin, er thún dvaldi í Grænlandi, tók jjumnátta hennar í grænlensku, lekki miklum framförum. Scoresbysund í Scoresbysund, fæðingarbæ Hansera fjölskyldunnar, búa nú 1260 manns, því nær eingöngu (Grænlendingar. — Byggðarlag Jietta er nú 25 ára gamalt. Það voru um 80 Grænlendingar frá jAngmagsalik, sem fluttust Þai ígað. Nú er skóli þar fyrir þörn og unglinga, kirkja og aðr i&r andlega leiðandi stofnanir. ÍÞað var fyrir tilstilli Einars JÆikkelsen, eftirlitsmanns Græn íandsstjórnar í Austur-Græn- Jandi, að bygð reis upp í Scores bysund. Mikkelsen eftirlitsmað tu’ og kona hans, eru einnig jneð ,,Sværdfisken“ og tóku H.Í cnín þátt í ferðinni um bæ- |nn með Grænlendingunum í gær, en Mikkelsen hefur oft komið hingað og á hjer kunn- ingja. Ekki komið heim í 3 ár í Scoresbysund á Hansera gott einlyft timburhús. Ekki er það stórt um sig, en húsið er traust og hlýtt. Fjölskyldan hefur ekki komið til Scoresby- sund í þrjú ár. Mestan tímann hafa þau beðið eftir að skips- ferð myndi falla frá Angmag- salik og heim, Ástæðan til þess að fjölskyld an tók sig öll upp og fór til Angmagsalik fyrir þremur ár- um, er sú ,að kona Hansera veiktist svo heiftarlega að talið var að hún myndi kveðja þenn- an heim. Til Angmagsalik varð að flytja hana til þess að hún gæti fengið sem besta hjúkrun. En frúin náði sjer aftur, en er þó ekki orðin fullhraust. Allan þennan tíma, eða þrjú ár, hefur hinn ágæti veiðimað- ur og 80 bjarndýrabani, ekki getað stundað veiðar að neinu ráði, heldur unnið ýmsa aðra vinnu, og sama er að segja um son hans. Hann kyntist í Scores bysund bílum, en þar eru nokkr ir vörubílar og jeppar. Bjó fjölskylduna undir dauðann Það hefur verið skýrt frá því hjer í blaðinu ,að „Sværdfisk- en“ hafi fengið á sig brotsjó og varð skipið að andæfa mót fárviðri í um tvo sólarhringa. Þegar sjórinn ljek „Sværdfisk- en“ það grátt, að borðstokkur- inn brotnaði, sagði Hansera ró- lega við konuu sína og börn, að skipið myndi ekki geta stað- ist þetta veður. — Við skulum halda hópinn, því þegar skipið sekkur, þá drukknum við öll. Og Hansera sagði, við erum ekki hrædd við að deyja. Þessi stutta saga, sem gefur mjög vel til kynna, hvaða mann þessi duglegri Grænlendingur hefur að geyma, er deginum sannari. Skoða bæinn í gær skoðaði Hansera og fjölskylda hans Reykjavík, en það er í fyrsta sinn, sem þau sjá borg. Fyrsta sinn, sem þau sjá steinhús, bryggjur, sljettar götur, raflýst stræti o. fl. o. fl. Húsin við höfnina og í Mið- bænum, eru á þeirra mæli- kvarða skýjakljúfar. — Það geta engin orð lýst því, hvaða áhrif það hefur haft á þetta vfir lætislausa fólk að sjá allt þetta. Það grandskoðaði allt sem fyrir augun bar. Aldrei gáfu börnin frá sjer hrifningaróp, þau bara borstu lítið eitt og skotruðu ug- unum til hvers annars, en á- nægjan skein út úr andliti þeirra og dökkbrún augu þeirra tindruðu líkt og stjörnur. Þegar Grænlendingarnir komu suður í Tivoli, en þangað bauð Tivoli þeim; tók Einar Jónsson framkvæmdastjóri á móti gest- um sinum við hliðið. Þangað fóru þau i glæsilegum leigu- bílum, en svo fallega bíla höfðu þeir aldrei augum litið, hvoð þá heldur setið í. Er börn- in höfðu þegið veitingar hjá Tivoli, var farið í hvert skemti tækið af öðru. Bílabrautin vakti að sjálfsögðu mikinn fögnuð, I jeppahringekjurnar, Parísar- hjólið og rakettubrautin. En öllu þessu tóku börnin með j hinni stökustu ró. En í spegla- salnum fengu þau ekki varist hlátri, en mest af öllu hló þó faðir barnanna. Þetta litla hús ' glumdi af grænlenskum hlátri ‘ og af Hansera bogaði svitinn. Áður en farið var frá Tivoli, bauð Einar Jónsson hress- ingu og að skilnaði gaf hann [ börnunum bæði sælgæti í poka og leikföng, sem lítill sonur hans útbýtti á meðal þeirra. Þökkuðu Grænlendingarnir Ein ari af alhug fyrir ánægjulega stund í Tivoli. Þeim var tíðrætt um það á eftir, Hansera og syni hans Jörgen, að það hefði verið á- nægjulegt til þess að vita, að þeir voru öruggir á skotvopnin við skotbakkann í Tivoli, þrátt fyrir þriggja ára „hvíld‘ frá þeim. Hansera setti bæði sín skot í miðpunktinn á skotskíf- unni, en sonur hans rjett utan við. — Þetta fannst þeim góðs viti, upp á veiðiná á vetri kom- anda. I Reykjavík úr loftinu Við hlið Tivoli beið Grænlend inganna stór bíll, er Ferðaskrif- stofa ríkisins lagði til. í þess- um ágæta bíl var ekið inn á Reykjavíkurflugvöll, en þar átti mesta æfintýri dagsins eft- ir að ske. Börnin höfðu að vísu sjeð flugvjel fyr, en á flugi yfir bænum þeirra Þeim fanst Cata línuflugbátur Flugfjelags ís- lands, er þau gengu í kringum, vera risafengið bákn. Jóhannes Snorrason, flugmaður, sá er þessi hörundsdökki hópur gekk í kringum flugbátinn. Bauð hann öllum að ganga upp og skoða flugvjelina að innan. En svo skeði æfintýrið! Flugfjelag- ið bauð Grænlendingunum í hringflug yfir Reykjavík. Jó- hannes Snorrason og áhöfn flug vjelarinnar gerði allt „klárt“ á nokkrum mínútum. Stein- þegjandi sátu börnin í sætum flugbátsins og augun ætluðu út höfði þeirra af undrun, er þau gátu horft niður á „Sværdfisk- en“. Við hann könnuðust þau. Jóhannes bauð Jörgen að koma fram í stjórnklefann, en hann ljómaði af fögnuði ,er hann sett- ist í sæti sitt aftur og leit nið- ur yfir Reykjavík. Veður var gott, sólskin og hiti, þegar í þessa flugferð var farið. Enn sem fyr áttu Grænlendingarnir, eða öllu heldur Hansera. engin orð til að lýsa þakklæti sinu, er hann kvaddi Jóhannes Snorrason. I Sjálfstæðishúsinu Um Laufásveginn var ekið niður að Sjálfstæðishúsi. Nú litu Grænlendingarnir í fyrsta sinn trje og runna. En við svo leiðis hluti eru þeir ekki dús, en þegar ekið var með fram Tjörninni, sá Jörgen önd svnda og þá hefur hann hugsað: Hún er í dauðafæri þessi. því hann hnippti í móður sína. benti henni á þessa sílspikuðú Tjarn- ar-önd. í anddyri Sjálfstæðishússins Frh. á bls. 12 Hafnaskrá kom úf í cm mgaiagsia Handhægur leiðarvísir og merkileg skrá í GÆR KOM út á vegum íslendingasagna-útgáfunnar Nafna- skrá fyrir öll bindi íslendingasagna þeirra, sem útgáfan hefur látið frá sjer fara, eða 12 bindi. — Er hjer um að ræða fyrstu heildarútgáfu á nafnaskrám úr íslendingasögunum. Er þetta verk mikið og óhætt er að fullyrða, að það sje alveg ómissandi fyrir þá, sem Islendingasöugrnar eiga. Guðni Jónsson hefur samið Nafnaskárna. Hefur hann við samningu hennar leyst af hendi mikið verk og vandasamt. Öll eigiimöfn úr sögunum. í þessari nafnaskrá eiga að vera öll eiginnöfn, sem við- koma íslendingasögunum. — Fyrsti kafli hennar er: Manna- nöfn. — Er þessi flokkur lang- samlega stærstur allra kafla j bókarinnar, enda skifta nöfn- in þúsundum. Þannig er frá nöfnunum gengið í Nafna- skránni og gildi það, sama fyr- ir öll önnur nöfn er þar eru, 1 að, er nafnsins hefur verið get- ið, þá kemur í hvaða bindum íslendingasagnanna það kemur ; fyrir og á hvaða blaðsíðu eða síðum. Er þetta svo einfalt, að : hvaða barn getur þegar í stað áttað sig á hvernig nota béri skrána með sem bestum ár- angri. Næsti kafla Nafnaskár- innar er skrá yfir öll þau stað- arnöfn, er getið er í íslendinga- sögum og í sambandi við þessa skrá svo staðanafnalykill. Síð- an koma svo þjóðir og ættir. Hlutir og dýr. Kvæði og rit, og loks er svo: Þing, dómar, viðburðir o. fl. Mikið verk. Eins og sjá má af því, sem hjer hefir verið upp talið, þá liggur að baki mikil vinna við samning þessarar skrár, en hún er rúmlega 400 síður. — Mun skráin verða öllum, er Islend- ingasögur eiga eða eignast. ó- metanlegur leiðarvísir og ekki síst fyrir það hve óvenju að- gengileg Nafnaskráin er. Áskrif endur fá þessa skrá ókeypis. Úr formála. í formála Nafnaskárinnar, segir Guðni Jónsson mag. m. a. á þessa leið: „Nafnaskrá þessi hefur ver- ið lengur í smíðum en ráð var fyrir gert í upphafi. Valda því að nokkru tafir, sem ekki urðu sjeðar fyrir, en þó einkum hitt, að verkið hefur reynst öllu meira og torsóttar, en við var búist. Menn munu og vafalaust átta sig fljótlega á því, að samn ing svo stórrar nafnaskrár, sem hjer er um að ræða, er ekki áhlaupaverk. Víða þarf að staldra við og margt að athuga og ekki má mikið út af bera, 1 svo að ekki laumist með villa í tilvitnunum, sem skifta tug- um þúsunda.“ J Stjórn íslendingasagnaútgáf- unnar skýrði blaðamönnum frá þessari nýju Nafnaskrá í gær. í rambandi við þetta, skýrði út- gáfustjórhjn frá því. að ákveð- ið hafi verið að taka upp afborg unarfyrirkomulag við sölu 20 binda, er út hafa komið. á vegum Islendingasagnaútgáf- unnar. Afborgarnir eru miðað- ar við 100 kr greiðslu á mán- uði. Nú eru í undirbúningi útgáfa af Sæmundar- og Snorra-Edd- um. Guðni Jónsson sjer um út- gáfpu þeirra beggja. Er í ráði að gefa út sjerstakt vísna- og orðaskýringabindi með þeim. — Hefur Islendingasagnaútgáfan. hug á að þessir flokkar korni út í lok október, ef pappírs- leyfi fæst. Framkvæmd á | eignakömuminni ■ varð all-seinleg j VEGNA umtals og blaðaum- mæla sjer fjármálaráðuneytið ástæðu til þess að taka þetta fram í sambandi við fram- 1 kvæmd laga um eignakönmm, segir í greinargerð frá ráðu- neytinu, sem blaðinu barst í gær: Alþingi samþykti 5. júní ’47 lög um eignakönnun, samkv. þeim skyldi framkvæmd henn- ar falin þriggja manna nefnd, framtalsnefnd. í ágústmánuði 1947, voru eft- irtaldir menn skipaðir í nefnd- ina, þeir Hörður Þórðarson, skrifstofustjóri, dr. Kristinn Guðmundsson, skattstjori, c.g Ingimar Jónsson, skólastjóri. Nefndin hóf þegar starf sitt og varð þegar sýnt, að tölu- vert langan undirbúning þurfti til að hinum margbrotnu á-' kvæðum laganna yrði fullnægt. Má þar til nefna útgáfu og prentun nafnskírteina, eyðu- blaða, í sambandi við peningá- skiftin og hin ýmsu form varð- andi skráning innstæðna og verðbrjefa, að ógleymdum eignakönnunarframtalseyðu- blöðunum. Þegar þess er gætt, að þetta þurfti alltt að reisa frá grunni, samgöngur við landsbygðina i skammdeginu strjálar og óhent ugar, og þar að auki á tímabili skortur á hentugum pappír í sum eyðublöðin, þá verður að játa, að betur rættist úr en á horfðist að allt skyldi vera kom ið á sinn stað 31. des. 1947, en. við þann dag er eignakönnunin miðuð. Innlausn gamalla peninga- seðla var lokið 10. janúar 1948 og skráning innstæðna og verð- brjefa lauk 31. mars 1948. Vöru- og birgðatalninsar voru framkvæmdar o<? hús i smiðum metin til kostnaðarverðs af y.jcr «»;v- ’i matsroQnnum og tók það aillangan tima sumsstaðar. Fram yfir mitt árið 1943, var svo unnið að ýmiskomr sám- anburði og rannsóknum. undir Frh á bls 12

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.