Morgunblaðið - 08.01.1950, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 8. janúar 1950.
Nokkur oro irú Kefluvík um
: 29. NÓVEMBER 1949 skrifar
hr. Haraldur Böðvarsson, Akra
nesi, um sjúkrahúsmál í Morg-
unblaðið.
Er það, eins og vænta mátti
frá þeim manni, skrifað af ein
lægum velvilja til málsins, og
úrlausnar þess, bæði með
Reykjavík í huga og nágrenni
hennar. Enda hefir sá maður,
: er hann með sinni landskunnu
rausn gaf Akranesbæ Bíóhöll-
ina, til að standa undir kostn-
aði og rek&tri sjúkrahússins á
Akranesi, lagt veglegri horn-
stein í sjúkrahús en nokkur
annar einstaklingur hjer á
landi.
En í þessari grein sinni minn
ist hann nokkrum orðum á
sjúkrahúsið í Keflavík, sem nú
er í smíðum, og telur jafnvel,
að það muni ásamt sjúkrahús-
inu á Akranesi í framtíðinni
geta ljett undir með Reykja-
vík í hennar mikla sjúkrarúma
skorti á þann hátt, að taka jafn
vel sjúklinga þaðan til dvalar
og lækninga.
Þetta hafa svo hin blöðin
hent á lofti og gert sjer mat
úr — Alþýðublaðið látið sem
Reykjavík væri nú orðin hjálp
arþurfi fátækra nágrannabæja
sinna, en Tíminn sem þetta væri
háð eitt um framtaksleysi Reyk
víkinga í sjúkrahúsmálum.
Það eru ekki fallegar getsak
ir í garð Haraldar Böðvarsson-
ar, að hann fyrir hönd hjeraðs-
búa sinna, þakki veitta sjúkra-
hús- og læknishjálp í Reykjavík
um áratugi, með nöpru háði,
þótt finna megi snöggan blett
á framtaksleysi í þessum mál-
um, jafn mörgu og Reykjavíkur
bær hefir þurft að sinna í sín-
um öra vexti yfir meir en þriðj-
ung landsmanna.
Slíkt hefði Haraldi Böðvars-
syni aldrei komið til hugar, en
það sem hann ráðgerir um
sjúkrahúsið í Keflavík í þessu
sambandi, er sprottið af ókunn
ugleika á málavöxtum hjer, og
mun jeg skýra það nokkuð nán-
ar.
En fyrst vil jeg leiðrjetta það
mishermi, sem oft hefir sjest í
blöðum um þessi sjúkrahúsmál,
að Keflavíkurbær einn sje að
byggja sjúkrahús, það er ekki
allskostar rjett.
Það er Keflavíkurlæknislijer
að sem allt stendur að þessu
máli, en í hjeraðinu eru sjö
hreppar.
En tekið skal fram, Keflvík-
ingum og Narðvíkingum til
sóma, að þeir hrundu málinu
af stað, og byrjuðu verkið.
Forgöngu um byggingu húss-
ins , hafði Rauðakrossdeild
Keflavíkur og Njarðvíkur, og
gaf því það er safnast hafði, ca.
130 þús. kr.
En síðar tóku allir hreppar
hjeraðsins að sjer byggingu
þess í samræmi við lög um bygg
ingu sjúkrahúsa nr. 30, 1933,
með sjerstökum samningi og
bera kostnað eins og hjer segir:
Keflavíkurbær og Njarðvik-
urhreppur til fulls, miðað við
fólksfjölda, Gerðahreppur, Mið-
neshreppur og Hafnarhreppur
75% af stofnkostnaði en til
fulls af reksturskostnaði og
Grindavíkurhreppur og Vatns-
s júkrah
leysustrandarhreppur að hálfu
leyti af stofn- og reksturskostn
aði. —
Sjúkrahúsið er nú langt kom
ið, og er verið að mála það inn-
an og mun hafa kostað fram að
þessu ca. 11 hundruð þús. kr.,
og er það síst meira en búast
mætti við.
Að vísu er ófengið allt inn-
anhúss, annað en Röntgen-tæki,
sem komin eru til landsins, en
til þeirra gaf Kvenf jelag Kefla-
víkur 20 þús. kr.
Hefir nú verið sótt um all-
háa gjaldeyrisupphæð til fjár-
hagsráðs til þeirra hluta, og
dettur mjer ekki í hug að van-
treysta því í þeim efnum. Það
sjer nauðsyn þessa máls fram
yfir margt annað ekki siður en
við, sem að því stöndum, og
mun þá aðeins um algjört getu
leysi að ræða, ef út af bregð-
’ur.
Stærð sjúkrahússins.
Þegar sjúkrahúsið var teikn
að og stærð þess ákveðin, var
það gjört í samráði við land-
lækni Vilmund Jónsson. Var
hann í upphafi og enda alltaf
síðan með fjárframlög úr
ríkissjóði og annað, málinu
alltaf velviijaður og hlyntur.
Sjúkrahúsið er teiknað og
byggt fyrir 21 sjúkling og verð
ur að miða við það, enda þótt
sennilega megi koma fleiri sjúk
lingum fyrir með því að þrengja
að, eins og oft mun gert þegar
sjúkrarúma er þörf í brýnni
nauðsyn. En að athuguðu máli
er það bersýnilegt, að sjúkra-
húsið mun síst gera meira, en
fullnægja brýnustu Pörf fyrir
innanhjeraðssjúklinga, enda
ekki byggt með annað fyrir aug
um.
Þegar bygging sjúkrahússing
var hafin 1944 voru hjeraðsbú-
ar 3876 og var þá talið, að það
myndi fullnægja þörfinni, en
síðan hefir fjölgað í hjeraðinu
að meðtöldu aðfluttu fólki um
allt að því 1. þús. manns, og
breytir það allmiklu.
Þegar þetta er skrifað liggja
á almennum sjúkrahúsum í
Reykjavík og Hafnarfirði 21
sjúklingur úr Keflavíkurhjer-
aði eða með öðrum orðum,
sami sjúklingafjöldi og sjúkra-
húsið er byggt fyrir, — en auk
þess, á fæðingardeild Lands-
spítalans 3 sjúklingar, sem eins
og á stóð hefðu allir verið tekn
ír á sjúkrahús á staðnum, og
á Elliheimilinu Grund 3 gam-
almenni, sem öll eru sjúklingar
og þarfnast sjúkrahússvistar, og
ennfremur á Kleppsspítalanum
og Vífilstöðum allmargir sjúk-
lingar.
Ekki myndi vera talið gott,
að geta ekki tekið 1—2 berkla-
sjúklinga eða geðbilaða sjúkl.
til skemmri eða lengri dvalar
eftir ástæðum, eins og önnur
sjúkrahús gera iðulega.
Er því augljóst mál af þessu
yfirliti, að enda þótt hjer sje
um myndarlegt framtak að
ræða, verðum við Keflavíkur-
hjeraðsbúar víst áfram að vera
úsmól
fremur þiggjandi en veitandi
hvað snertir sjúkrarúm af hálfu
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar,
og hlýtur enda svo altaf að
vera.
Það væri vanþakklæti, að
stinga svo niður penna um þessi
mál, að taka það ekki skilmerki
lega fram, að Keflavíkurlækn-
ishjerað stendur í óbættri þakk
arskuld við sjúkrahús og lækna
í Reykjavík og Hafnarfirði, fyr
ir að hafa veitt þeim sjúkra-
húspláss og læknishjálp af
hinni mestu lipurð og velvilja
um langt árabil, og að því er
best verður sjeð án þess að um
nokkur forrjettindi væri að
ræða fyrir þá sjálfa, enda þótt
vænta hefði mátt þess, að
keflavíkurlæknishjerað væri
búið að sjá sjer sjálft fyrir
sjúkrahúsi fyrir alllöngu síðan.
En þar um veldur meðal ann
ars óvenju greiðar samgöngur,
sumar og vetur, af hinum
dreifðu byggðum Reykjaness-
skagans til Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar.
Um sjúkrahús Akraness ætla
jeg ekki að skrifa mikið meira,
en jeg gat um i upphafi grein-
ar þessarar.
En með hliðsjón af fólksf jölda
í Skipaskagahjeraði og Borgar
fjarðar- og Borgarneshjeruð-
um, ca. 5—6 þús. manns, kæmi
mjer ekki á óvart, þegar komið
er gott sjúkrahús á Akranesi
miðsvæðis milli Reykjavíkur Qg
þessarra hjeraða, þó 30 rúma
sjúkrahús reyndist ekki of stórt
fyrir þau hjeruð. Því ekki er
óeðlilegt að hugsa sjer, og gott
þætti í flestum tilfellum, að
þurfa ekki að flytja sjúklinginn
nema greiðari hlutann af leið-
inni, — til Akraness, í stað þess
að fara alla leið til Reykjavík-
ur.
Yfirleitt mun mega telja að
fleiri sjúkrarúm þurfi, þar sem
nær eingöngu er stundaður sjáv
arútvegur og verksmiðju- og
vjelaiðnaður sem honum til-
heyrir, og hafi því, með tilliti
til þess, og fjölgunar á vertíð
verið fulllágt áætlað um sjúkra
rúm á sjúkrahúsi Keflavíkur-
hjeraðs.
En . þótt svo reynist, mun
bygging þess og starfræksla,
sem er mikið fjárhagslegt átak
fyrir hjeraðið, reynast farsæl
menningarleg framkvæmd, sem
mun verða aukin og endurbætt
eftir þörfum og vexti hjeraðs-
ins, enda þótt alltaf muni þurfa
að leita til hinna fullkomnustu
sjúkrahúsa í Reykjavík í ein-
stökum tilfellum.
Karl. G. Magnússon
hjeraðslæknir
Traustsyfírlýsing
DAMASCUS, 7. jan. — Þingið
í Sýrlandi samþykkti í kvöld
traustsyfirlýsingu til handa
nýju stjórninni, sem Khaled
Azim forsætisráðherra mynd-
aði fyrir tveim vikum.
—Reuter.
Ný útgáia Eddukvæða
og Snorra-Eddu
UM langari aldur hefur is-
lensk alþýða ekki átt kost á
öðrum útgáfum Eddukvæða og
Snorra-Eddu en Reykjavíkur-
útgáfu Finns Jónssonar. — Að
vísu sá annar maður um síð-
ustu endurprentun Reykjavík-
urútgáfu Snorra-Eddu. en gerði
ekki á henni neinar verulegar
breytingar.
Þessi útgáfa var að vísu
góðra gjalda verð, og standa
Islendingar í mikiili þakkar-
skuld við bókaútgáfu Sigurðar
Kristjánssonar fyrir hina ódýru
útgáfu fornritanna — En frá
hendi Finns Jónssonar voru
tveir megingallar á útgáfu
Eddukvæðanna: 1) Orðskýr-
ingar og efnisr.kýringar vantaði
að mestu leyti. 21 Meiri eða
minni hlutar margra Eddu-
kvæða voru prentaðir með
smærra letri til að auðkenna
þá sem yngri innskot eða í-
auka, þó að oftast yrðu engin
gild rök færð fyrir því, að svo
væri.
En nú hefur Islendingasagna
útgáfan gefið báðar Eddurnar
út. Og hefur hinn góðkunni
fræðimaður Guðni Jónsson
magister, sjeð um verkið og
unnið það að mestu leyti. Þó
hafa þeir íslenskufræðingarnir
Hermann Pálsson og Finnbogi
Guðmundsson annast hvor sinn
þátt verksins: Hermann vísna-
skýringar við Snorra-Eddu og
Finnbogi nafnaskrána.
Utgáfunni er, í fáum orðum
sagt, hagað eins og hjer segir:
Eddukvæðin eru í tveim bind-
um eða öllu heldur heftum, þar
sem blaðsíðutal hins síðara er
framhald af blaðsíðutali hins
fyrra. Framan við fyrra bindi
er stuttur formáli eftir útgef-
anda, þar sem gerð er grein
fyrir útgáfunni og tilhögun
hennar. í útgáfuna hafa verið
tekin upp nokkur kvæði úr
Förnaldarsögum, þau er um
efni og búning eiga samstöðu
með Eddukvæðum, þótt eigi
hafi verið talin með þeim til
þessa, — enn fremur hið fræga
helgikvæði, Sólarljóð, sem
einnig var látið fylgja Eddu-
kvæðum í Reykjavíkurútgáfu
Ilínns Jónssonar. — Snorra-
Edda er í einu bind., sem hefst
á stuttum, en greinargóðum
formála útgefanda um skipun
og tilgang ritsins og áhrif þess
á menntir Islendinga eftir daga
höfundar. Aftast í bindinu eru
tveir viðaukar: nafnaþulur og
Skáldatal. — Loks er fjórða
bindið, sem hefur að geyma
skýringar við Eddurnar báðar
og nefnist Eddulyklar. Hefst
þeta bindi með formála útgef-
anda, þar sem hann gerir grein
fyrir skýringunum og tilhögun
þeirra. Næst ritar útgefandi all
rækilegan inngang að Eddu-
kvæðum. Ræðir hann þar um
aldur þeirra, heimkynni og efni
og gerir að lokum nokkra grein
fyrir hverju kvæði um sig. Á
eftir innganginum kemur orða
safn, sem skýrir merkingar fá-
gætra orða og kenninga í báð-
um Eddum en nær þó því mið-
ur ekki til óbundins máls
Snorra-Eddu. Orðasafnið tekur
yfir meira en 100 blaðsíður,
enda hygg jeg það vera svo
rækilegt, að sjaldan muni les-
andinn fletta upp í því að ár-
angurslausu er hann leitar
skýringa við Eddukvæði eða
kveðskap Snorra-Eddu. — Þá
koma þýðingar vísna úr Snorra
Eddu og Háttatals eftir Her-
mann Pálsson Koma þær les-
andanum að góðu haldi ásamt
orðasafninu. Ekki hefur mjer
unnist tíma til að athuga þær
að gagni eða bera þær saman
við orðasafnið. En þær breyt-
ingar, frá skýringum Finns
Jónssonar er jeg hefi tekið eft-
ir, virðast mjer vera til bóta.
— Að lokum er nafnaskrá við
Eddurnar báðar. Ekki hef jeg
kánnað hana íil neinnar hlítar,
en jeg fæ þó eigi betur sjeð
en hún sje yfirleitt vel og traust
lega úr garði ger.
Meginkost tel jeg það á þess-
ari útgáfu Eddukvæða og
Snorra-Eddu, hve skýringa-
bindið er rækilegt og aðgangi-
legt. Það er og hægðarauki
þeim, er kynnast vilja fræðum
Eddnanna, að hafa sameigin-
lega nafnaskrá við þær báðar.
En nokkui vonbrigði, ætla jeg,
að það vexði lesendum Snorra-
Eddu, að orðskýringarnar ná
aðeins til vísnanna, því að í
engu öðru íslensku fornriti
mun eins mikið af torskildum
orðum í óbundnu máli. Stafar
þetta af því, að efni Snorra-
Eddu, einkum í Skálpskapar-
málum og bragfræðiskýringum
Snorra við Háttata.i, er sums-
staðar strangfræðilegt og krefst
því allmargra orða, sem eru alls
ókunn í hinum venjulega sögu-
stíl fornritanna. Þetta géta
menn sannfærst um, ef þeir
fletta t. d. upp á 105. og 247.
bls. útgáfu þeirrar, sem hjer er
um að ræða.
Þar sem útgáfa Eddnanna,
sú er nú birtist almenningi, er
fyrst og fremst alþýðuútgáfa,
hefur útgefandi valið þann kost
að hafa stafsetningu sem ein-
faldasta og hefur lítinn mun
gert þar elstu Eddukvæða og
Snorra-Eddu, þótt aldursmun-
ur sje þar mikill. Til dæmis
notar hann á fyrir á og ó, ö
fyrir 9 og 0, œ íyrir ae og oe.
Aðferð þessa tel jeg þó engan
veginn ámælisverða, ef litið er
á hlutverk og tilgang útgáf-
unnar.
Fáar prentvillur hef jeg fund
ið og enga meinlega. Úlgefandi
hefur tvímælalaust unnið þjóð-
nytjastarf með útgáfu þessari.
Kann jeg honum þakkir fyrir
og vænti þess, að íslendingar
taki henni tveim höndum.
Rvk. 28. des. 1949.
Magnús Finnbogason.
Nngkosningar í Grikk-
landi 19. febrúar
AÞENA, 7. jan. — í dag var
tilkynnt opinberlega hjer í
Grikklandi, að ákveðið hefði
verið að efna til nýrra þing-
kosnihga 19. febrúar.
Nýja þingið á að koma sam-
an 20. apríl, en til þess tima
mun stjórn John Theotokis for-
sætisráðherra fara með völd.
—Reuter. •