Morgunblaðið - 19.01.1950, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 19. jan. 1950 1
SJÚKRAHÚSMÁL REYKJAVÍKLR
UtírP.ÆÐUEFNI mitt hjer í
kvjVíd, mun eingöngu verða um
heílbrigðismál bæjarins og þá
íyáít og fremst um þær aðgerð
ir.jsem fyrirhugaðar eru til þess
að|ráða bót á sjúkrarúmaskort-
in.i|m í bænum. — Hefur
uriiianfarið allmikið verið
ritið og rætt um þetta efni.
Eiiþað vel. að almennur áhugi
erf vaknaður fyrir þvi, að
rálið verði hið bráðasta fram
úrf þessu vandamáli. En allir
ei i í einu máli um það, að hjer
í l|enum sje, nú sem stendur,
ti! jmnanlegur sjúkrarúma-
sk'íf rtur.
í greinum, sem hafa birtst í
sufium dagblöðum bæjarins síð
usfu daga, hefir á ýmsan hátt
veiið gerð grein fyrir orsökum
þe|s astands, sem nú rikir hjer
í Jiissum efnum. Fáar aðgerðir
til júrbóta hafa þó verið rædd-
ar fÞvi virðist mjer þörf á því
aðjtiánari grein sje gerð fyrir
rmííefninu í heild, svo mikil-
vaigt sem það er, eigi aðeins
bæjarbúum, heldur þjóðfjelag-
inú öilu.
F /r.vm almennu sjúkrahús
faadsins
Svo má heita að fyrstu al-
mejir.u sjúkrahúsin, er máli
skijpta, taki til starfa hjer á
landi. í byrjun þessarar aldar.
Landakotssjúkrahúsið í Reykja
vík var reist 1902 og var þá
talið vista um 60 sjúklinga. ■—
Tvö almenn sjúkrahús höfðu að
vísu starfað hjer áður. Stofnaði
hið svonefnda Spítalafjelag
þau bæði, hið fyrra 1866 og vist
aðt 'það um 20 sjúklinga. Er
það var lagt niður árið 1885,
r-eisti fjelagið sjúkrahús, er vist
aðt 13 sjúklinga. Var það rek-
ið utts Landakotsspítalinn tók
til itarfa árið 1902. Það ár er
íbúafjöldi bæjarins talinn um
7300, eða lítið eitt meiri en Ak-
ureyri hefir nú.
Armarsstaðar á landinu var
málum svipað komið. Árið 1872
gaf danskur kaupmaður Akur-
ey irbæ íbúðarhús til sjúkra-
hiisshalds og voru sjúkrarúm-
ín þar 8. Árið 1899 var sjúkra
hiis þetta reist að nýju og gat
þá vistað um 20 sjúklinga. Var
íbúafjðldi Akureyrar þá 1052.
Árið 1398 var komið upp sjúkra
húsi á ísafirði, er gat vistað 12
sjúklinga, en íbúar voru þar þá
1049. Árið 1900 á Seyðisfirði
fyrir 10 sjúklinga og 1902 á
Patreksfirði fyrir 7 sjúklinga.
Eru þetta fyrstu almennu
sjúkrahús landsins.
Þrúun almennra sjúkrahúsa
í ífeykjavík
Það er lítill vafi á því, að
Landakotssjúkrahúsið full-
nægði í byrjun sjúkrarúmaþörf
imu hjer í bæ, eins og málum
var þá komið. En þrem árum
síðar eða árið 1905 tekur sjúkra
húr. Frakka til starfa hjer í bæn
urn og gat það vistað 20 sjúkl-
inga. Almenn sújkrarúm voru
þa hjer 80, en íbúafjöldinn tæp
9000 manns. Árið 1920 tók
Fai ióttahúsið í Reykjavík til
ste: fa. Gat það vistað 30 sjúkl-
inga og voru þar oft aðrir sjúkl-
íngar en farsóttasjúklingar.
Úra £ess’ar mundir hófust um
Ræía Siprðar Sigurðssonar berklayfi
iæknis á Varðarfundi s. I. þriðjudag
ræður um stofnun Landsspít-
alans og fjársöfnun til hans. ■—
Fyrir ötula baráttu og forystu
íslenskra kvenna, komst stofn
un þessi á fót árið 1930, að vísu
með miklu ríkisframlagi, og
var þá talin geta vistað 100
sújklinga. Sama ár tók Sól-
heimasjúkrahúsið til starfa og
var talið vista 14 sjúklinga til
að byrja með. Árið 1934 bætt-
ist sjúkrahús Hvítabandsins í
hópinn og gat það vistað 33
sjúklinga. Um líkt leyti var nýi
Landakotsspítalinn tekinn í
notkun. Rúmaði Landakot þá
120 sjúklinga alls. Ennfremur
voru sjúkrarúm Landsspítalans
nú aukin upp í 125 og tók
Reykjavíkurbær nokkurn þátt
í þeirri aukningu. Árið 1937
tók Hjúkrunardeild Elliheim-
ilisins til starfa. Voru þar rúm
fyrir 30 vistmenn.
Hefir þessi þróun sjúkrahús-
anna verið rakin hjer svo Ijóst
verði, að fram á síðustu ár hef-
ir nokkurnveginn verið sjeð
fyrir sjúkrastofnunum hjer í
bæ, án þess að til beinna að-
gerða bæjarfjelagsins kæmi
nema að litlu leyti. Ef bæjar-
fjelagið hefði á þessum tíma
ráðist í stórframkvæmdir á því
sviði, mundi vissulega margir
hafa talið slíkt gert að ófyrir-
synju.
Álit lækna 1942—43
Það mun mála sannast, að
sjúkrarúmaskortsins gæti fyrst
verulega eftir 1940. Árin 1942
og 1943 kvaddi þáverandi borg
arstjóri ýmsa lækna bæjarins
á sinn fund, til þess að heyra
álit þeirra og tillögur um, hvaða
verkefni bænum bæri fyrst að
| taka upp og vinna að á sviði
j heilbrigðismála. Meðal þessara
lækna voru tveir yfirlæknar
Landspitalans og þáverandi yf-
irlæknir Landakotssjúkrahúss-
ins. Var ákveðið, að bærinn1
beitti sjer fyrir að koma upp
eftirtöldum stofnunum og í
þeirri röð, er hjer greinir:
Fæðingadeild, Farsóttahúsi,
; Heilsuverndarstöð. Um þessa
síðustu stofnun voru þó eigi
allir á einu máli. Aðeins einn
hinna viðstöddu lækna nefndi
nauðsyn þess, að bæjarsjúkra-
hús yrði byggt, áður en langt
liði.
Fæðingadeild byggð
Var þá þegar hafist handa
að athuga á hvern hátt heppi-
legast þætti að reisa fæðinga-
deildina og að lokum ákveðið
í samkomulagi við ríkisstjórn-
ina, að hún skyldi reist á Land-
spítalalóðinni, með framlagi
ríkis og bæjar og skyldi rekst-
ur hennar vera sameiginlegur
(ríkið bera % og bærinn %
reksturshallans). Var stofnun
þessi síðar byggð og er nú rek-
in á þennan hátt. Einnig komu
ríkið og bærinn sjer saman um,
að farsóttahús bæjarins og sótt
varnahús ríkisins skyldi byggt
,á Ioð Lanáspíialans óg rékið á
3.
.skilyrði sjeu góð og deildir
hans of litlar til þess að rekst-
urinn sje hagkvæmur. Stækk-
un hans hefði því orðið til þess
að fullkomna sjúkrahúsið og
| auðvelda rekstur þess og hefði
leg stærð mundi vera 80— það verið bæði bæ og'ríki hag-
100 sjúkrarúm. | kvæmt. Gerði nefndin ekki
Reist verði hæli, er taki við ^ þessar tillögur með það fyrir
sjúklingum með langvinna augum, að leysa bæinn undan
sjúkdóma, er einkum þarfn kostnaði við byggingu sjúkra-
ast hjúkrunar, en ekki( húss. Þvert á móti var gert ráð
fyrir því, að hann bæri bæði
kostnað við byggingarfram-
kvæmdir og rekstur viðbótar-
stofnana.
* 1
4.
Sigurður Sigurðsson.
sama hátt og fæðingadeildin. Af
þessum framkvæmdum hefir
því miður ekki orðið, en á fjár-
hagsáætlun bæjarins hafa und-
anfarin fjögur ár alltaf verið
færðar 400 þús. kr. til þessarar
byggingar.
Fjölgun bæjarbúa
Fjölgun sú, sem varð á sjúkra
rúmunum í Reykjavík árið
1934, og áður hefur verið get-
ið, var alls 75 rúm. Síðan hafa
engar nýjar sjúkrastofnanir
tekið til starfa, nema Hjúkr-
unardeild Elliheimilisins og
fæðingardeildin nýja, sem hóf
starfsemi sína um áramótin
1947—48. í árslok 1934 var í-
búafjöldi Reykjavíkur tæp 33
þús., en 55 þús. í árslok 1948.
Á 14 árum hefur ibúum bæj-
arins fjölgað um 22 þúsund
eða 67%, ef miðað er við mann
fjöldann í árslok 1934.
vandasamra læknisaðgerða
á sjúkrahúsum inni í bæn-
um. Örðugt er að gera sjer
fulla grein fyrir, hve stórt
slíkt hæli þyrfti að vera,
en naumast mætti það þó
vera minna en svo, að það
rúmaði 70—80 vistmenn til
að byrja með.
Byggt verði farsótta- og
sóttvarnahús, er rúmi 70—
80 sjúklinga. Er þá gert ráð
fyrir, að 10—20 rúm verði
til ráðstöfunar fyrir berkla
Bæjarsjúkrahús ákveðið
Þegar útsjeð var um það, að
samstarf tækist á þessu sviði,
flutti jeg haustið 1948 tillögu
í bæjarstjórn um, að leitað
skyldi fyrir sjer um kaup á
Landakotssjúkrahúsi, en hafist)
skyldi handa um undirbúning
að byggingu bæjarsjúkrahúss,
sjúklinga, sem eigi er unntjef kaup tækjust eigi Ástæðan
5.
að vista á heilsuhælum
vegna veikinda þeirra.
Fjölgað verði sjúkrarúm-
um fyrir geðveikt fólk, svo
fyrir því, að leitast var eftir
kaupum á Landakoti, var hin
sama og áður er greind: að
stefna bæri að því. að reka'
að þau verði samtals allt að, hjer stórt og fullkomið sjúkra-
400 fyrir allt landið. Auk
þess væri nauðsynlegt, að f
sjerdeild væri komið upp ie^stl^
vegna ofdrykkjufólks.
6. Loka telur nefndin ríka
nauðsyn til bera, að komið
verði upp fávitahæli fyrir
allt landið, er rúmi allt að
100 fávita.
Nefndin taldi rjettast að
gera grein fyrir sjúkrahúss-
þörfinni í heild, með því að hún
áleit, að hagkvæmt væri, eins
og til hagar hjerlendis, að þetta
vandamál væri leyst með sam-
vinnu ríkis og bæjarfjelagsins.
Fór hún ekki inn á þá braut að
gera grein fyrir, hver hlutur
bæjarfjelagsins ætti að vera,
þar eð henni var ljóst, að hlut-
aðeigandi aðilar yrðu að semja
um það sín á milli, enda var
slíkt samstarf þegar hafið með
fæðingardeildarinn-
hús, .sem væri hagkvæmt f
St. Josephsreglan hafnaði
þegar í stað sölu á Landakots-
sjúkrahúsi og var þá eigi ann-
að fyrir hendi en hefja undir-
búning að byggingu bæjar-
sjúkrahúss. Sex manna nefnd
var skipuð í desember 1948 til
að gera tillögur um byggingu
bæjarsjúkrahúss og hjúkrunar
heimilis. Skilaði hún áliti í
júní s.l. Gerði hún ráð fyrir,
að komið yrði upp 325 rúma
sjúkrahúsi og hjúkrunarþeim-
ili.
Álit sjúkrahúsnefnda
árið 1946
Það gefur auga leið, að hið byggingu
gífurlega aðstreymi fólks til ar.
bæjarins án samsvarandi aukn Má heita, að nefndarálit
ingar sjúkrarúmafjöldans, j Læknafjelags-nefndarinnar,
hlaut að hafa hinar alvarleg- sem hjrt Var fáum dögum síðar,
ustu afleiðingar. Sumarið 1934
skipaði Læknafjelag íslands 5
manna nefnd lækna til að rann
saka ástandið í sjúkrahúsmál-
um landsins og skipun læknis-
hjeraða. Nefnd þessi skilaði á-
liti í maí 1946. í febrúar 1946
eða í byrjun þessa kjörtíma-
bils, sem nú er að ljúka, skip-
aði bæjarstjórn Reykjavíkur
einnig 5 manna nefnd, aðal-
lega lækna, til þess að gera til-
lögur um sjúkrahússþörfina og
nauðsynlega aukningu sjúkra-
rúma í Reykjavík. Nefnd þessi
skilaði áliti í maí sama ár og
fer aðalálitið hjer á eftir:
1. Stækkun verði gerð á
Landspítalanum, þannig að
lyflæknisdeild og hand-
læknisdeildin rúmi 100—
150 sjúklinga hvor. Enn-
fremur að sjeð verði fyrir
sjerdeild, er rúmi 50—60
börn.
2. Komið verði upp deild eða
sjúkrahúsi, er annist hand-
læknisaðgerðir vegna út-
vortis berkla, beinbrota og
' bækluriafsjúkdóma. Hæfi-
Fjellst bæjarráð í öllUm að-
alatriðum á tillögur nefndar-
innar og hefur nú falið hennl
að starfa áfram að málinu,
bætt í hana tveimur læknum
og einnig ráðið tvo húsameist-
ara til að gera teikningar að
sjúkrahúsinu. Mun undirbún-
ingi öllum svo og framkvæmd-
um verða hraðað svo sem tök
eru á. Mun bygging þessi kosta
væri nær samhljóða þessu á- stórfje og hefur þegar fengist
liti, enda voru nokkrir lækn- loforð um lán til framkvæmd-
ar, er áttu sæti í báðum þess- ' anna hjá Tryggingastofnúp rík
um nefndum og formaður isins. En árið sem leið voru
beggja nefndanna hinn sami. veittar 2 millj. kr. á fjárhags-
áætlun bæjarins til heilbrigð-
isstofnana og fyrir atbeina
Samstarf ríkis og bæjar Sjálfstæðismanna á Alþingl
æskilegt var þar s.l. vor samþykkt' 1.
Jeg tel það mikið miður, að miHj. hr. fjárveiting til heil-
samstarf það, sem nefndin brigðisstofnana í Reykjavík,
gerði ráð fyrir, að tækist milli óhjákvæmilegt er, að undirbúii
ríkis og bæjar, skyldi ekki ingur sjúkrahússbyggingarinn-
komast á. Því má eigi gleyma, ar taht nokkurn tíma, ef hanr>
að íslendingar eru smáþjóð, ^ að van(ja svo sem unnt er
sem getur eigi í einu og öllu; Af þy, gem að fram£m grein,
ir er Ijóst, að tvær meginorsak
farið að háttum og siðum ann-
arra þjóða, sem stærri eru og
legnra á veg komnar. Þótt það
kunni að vera heppilegt, að
bær og ríki reki hvort sína
stofnun í stórborgum erlendis,
ir sjúkrarúmaskortsins hjer I
bæ eru: 1) hið mikla aðstreymi
fólks til bæjarins á stríðsárun-
um, og 2) dráttur sá, sem varð>
„ , . _ , á því, að þegar yrði hafist
er öðruvísi hátta jer. an s^ han(ta £ Undirbúningi á sjúkra
hússbyggingu eftir að
spítalinn er í flestu fyrirmynd
annarra sjúkrahúsa hjerlendis, bæjarins hafði skilað álJti
en þó vantar ýmislegt a, að
nefnd
sínu
í maí 1946. Hafa bæði þessi
hann geti talist fullkomið og ató8i yerið ræ(Jd hjer aa
i. i.. i 1. .. — i /4 n
hentugt sjúkrahús á erlenda
vísu. Hjúkrunareiningar hans I
erú óf storár til þés’s; &ð vihhú'-’i
framan.
Ffh. á bls.'5 '