Morgunblaðið - 23.03.1950, Qupperneq 5

'íimmtudagur 23, mars 1950
MOKGUNBLAÐIÐ
o
Ástvaldur Eydal:
Sanireyn

« ern
KAFVEIÐITÆKIN eru ótrú-
lega fiskin, ef þeím er beitt við
hagkvæm skilyrði. Fyrir
nokkru síðan var gerð tilraun
til að athuga þetta í Danmörku.
Tveir veiðimenn og tveir fiski-
fræðmgar voru fengnir til að
athuga fiskmagnið í ársprænu.
Þeir sau samanlagt 2 fiska. Svo
var ,,slætt“ með rafmagnstæk-
snu, og þá fengust margir tugir
ála. geddur. silungar og fleiiú
fiskar, sem menn vissu ekki til
að hjeldu sig á þessum slóðum.
Rafmagnsaðfeiðin er þraut-
reynd í ýmsum löndum og sann
-reynt að hún er ótrúlega fisk-
in í vötnum. En á fersku vatni
og sóltu er sá munur, að sjór
leiðir rafmagn 40C—500 sinn-
um betur en ferskt vatn. Við
rafmagnsveiðar í fersku vatni
iná komast af með litla orku, en
til þess að rafmagnsáhrifin á
iiskana komi að fullu haldi í
sjó, að aðferðinni óbreyttri,
yrði straumþörfin svo mikil, að
ekki veitti af að hafa heilt orku
-ver um borð í skipinu.
Tveír Þjóðverjar bæta
aðferðirnar
Tveir Þjóðverjar, doktor
Conradin Kreutzer og Herbert
Peglow, hafa fundið upp að-
ferð til þess að hafa mikil áhrif
á fiskínn með rafmagní án þess
að orkrtþörfin vaxi úr hófi
frram.
Dr. Kreutzer hefur starfað
snikið við eðlisfræðileg og raf-
smagnsfræðileg störf og gert
nokkrar uppfinningar. Peglow
er verkftæðingur og hefur
meðal annars starfað lengi við
norska vjelaiðnaðinn.
Þessir tveir menn höfðu veitt
fisk með raímagni. á stöðuvatni
i' Suður-Þýsk.alandi, með að-
ferð, sem þá þegar var kunn.
Þeir fóru svo að velta fyrir
sjer hvað til bragðs mætti taka
til þess að veiða fisk í sjó og
fundu að lokum lausnina. Þeir
nota sjerstakt öktulag og breyti
-iega kipptíðni eftir stærð fisk-
anna, sem veiða á, og með sjer-
stökum útbúnað:. geta þeir náð
hárri spennu allt að 20000 volt.
Með aðferð þeirra nægir að
hafa 20—40 ha. aflgjafa og í
skipinu þarf 6—8 m. gólfflöt.
íyrir áhaldið auk hringstæðis
íyrir leiðslustrenginn, ofan eða
neðan þilfars Rafmagnsútbún-
aðinum verður hægt að koma
íyrir á flestunt venjulegum
í'iskiskipum
Allar vörpuveiðar
yerbreytast
Til veiðanna verður notaður
Xafleioslustrengur, ;sem dreg-
inn Verður í sjónum, og milli
'rafskautsins í onda hans og
hins skautsins nær skipinu,
knyndast straurr.svæði. Þegar
fiskarnir eða hvalirnir verða
íyrír rafmagnsáhrifunum, lam
-ast þeir. ,Við hvalveiðar má
jpá velja úr þá hvali, sem drepa
a, en sleppa hinum. Hugsanlegt
er líka, að með því að beita
iiæfilega - sterkum rafmagns-
straum megi svæfa hvalinu,
draga þá lifandi til hafnar og
rnimugnsv
væmunlegur
endingar þuria at
vel á veri
drepa þá og skera, þegar æski-
legt þykir
Rafmagnstækið mun gjör-
breyta öllum vörpuveiðum.
Jákvæða rafskautið verður haft
fyrir framan vörnuopið og nei-
kvæð rafskaut t. d. í hliðar-
hlerum. Fiskarnir, sem verða
fyrir rafstraumssvæðinu leita
inn að jákvæða skautinu, lam-
ast og deyfast fyrir framan
vörpuopið og liína ekki aftur
við fyr en þeir eru komnir inn
í hana. Þegar togað er með
venjulegum vörpum, fælast að
sjálfsögðu margír fiskar undan
þeim og sleppa. En með raf-
magnsaðferðinni, verða þeir
fyrir áhrifum sti aumsins, áður
en þeir verða vörpunnar varir
og leita ósjálfrátt inn að vörpu-
opinu.
Stórfiskur veiddur. —
Smælkið sleppur
Svæði það, sem rafmagns-
áhrifin ná til, getur verið
tíu sinnum stærra en vörpu-
opið, og veiðin getur margfald-
ast í hlutfalli við það. Tækinu
verður stillt á ákveðna fisk-
stærð, svo að allir smáfiskar
sleppa og einungis þeir fiskar,
sem eru nægilega stórir, veið-
ast í vörpuna. Hlutfallslega
meira verður þess vegna af stór
-fiski í vörpunni en við aðrar
veiðiaðferðir, því að auðvitað
vilja fiskimennirnir hvorki
auka sjer erfið: með því að
drepa smáfiska, sem þeir geta
ekki selt, nje heldur skerða
fiskstofninn með því að verða
ungviðinu að aldurtila. Einnig
að þessu leyti tekur rafmagns-
aðferðin öðrum veiðiaðferðum
fram, því að með gömlu veiði-
aðferðunum er alltaf tortímt
rniklu af ungfiski. Það er gert
ráð fyrir, að við togveiðar sje
drepið jafn mikið af ómarkaðs-
hæfum fiski cg at'linn, sem hirt
-ur er, nemur. Ef ekki er fisk-
að meiru með raftækjunum en
nú er fiskað í botnvörpur, er
augljóst, að fiskstofninn verð-
ur fyrir helmingi minni blóð-
töku, og jafnvel minna en það,
því að smáfiskarnir, sem drepn
-ir eru við veiðarnar, munu að
sjálfsögðu gefa margfa.lt meira
aflamagn, þegar þeir væru
orðnir fullvaxmr. Venjulegar
botnvörpur munu hverfa alveg
úr sögunni. því að óþarfi er að
draga vörpuna eftir ósljettum
botninum auka með því drátt-
arþyngslin gjörslíta veiðarfær-
unum á skömmum tíma og eig'a
sífellt á hættu að missa bæði
þau og veiðina, þegar ójöfnur
verða fyrir. Með sjerstaklega
gerðu flottæki má halda vörp-
•unni á floti í hæíilegri fjarlægð
það langt frá botninum, að raf-
iigurður Kvuddur
íigmundurson
svæðið nái vel til hans og tækin
geti seitt til sín þá stóru botn-
fiska, sem hafast þar við eða
flýja þangað og fela sig í fylgsn
-um og gjótum. Þá verður líka
enginn vandi að fara með veið-
arfærin yfir ósljettan botn, þar
sem oft er mikið um fisk en ó-
gjörlegt að toga með þeim út-
búnaði, sem nú tíðkast.
Dælur koma til greina
Þegar um þjettar fisktorfur
er að ræða, mætti hafa raf-
skautið í mynni dæluhólks og
dæla deyíða fiskinum upp í
skipið. I ensku tímanti birtist
nýlega rússnesk frásögn um
þessa veiðiaðferð, en ekki er
ljóst, hvort Rússar hafa sjálfir
fundið upp þessa aðferð, eða
hvort þeir hugsa sjer, að nota
megi þýsku uppfinninguna á
þennan hátt.
Dreifðum fiskum má safna í
þjettan hnapp með rafmagnsað-
ferðinni, t. d. með því að sigla
skipinu með rafveiðitækinu í
síminnkandi hringi, þangað til
torfan er orðin nógu þjett, og
svo annaðhvort slá utan um
hana herpinót eða dæla henni
beina leið upp í skipið. Raf-
magnsstrenginn má líka leggja
í lykkju og þyrpast þá fisk-
arnir inn að miðjn hringsins, og
þar má svo dæla þeim upp.
Á sama hátt og fiskarnir
seiðast að öðru rafskautinu,
eins fælast þeir hitt. Ef vel hag
-ar til, t. d ef síldartorfur eru
nálægt ströndinní. mætti hrekja
þær I áttirta að landi og beina
þeim inn á víkur eða voga, þar
sem auðvelt er að dæla síld-
inni úr sjónum.
Ódýr veiðiaðferð
Varla getur nokkur vafi leik-
ið á því, að rafmagnsaðíerðin
verði bæði ódýrari og afkasta-
mikil. Odýr verður hún sjer-
staklega vegna þess, að margs
konar veiðar má stunda með
sama veiðarfærinu og eins og
áður er sagt ættu afköstin að
vei'ða meiri þar sem rafmagns-
tækið nær til stærra sviðs en
venjuleg veiðarfæri. Við bilun-
um verður ekki eins hætt og
um slit er varla að ræða, svo
að viðhaldskostr.aður fellur að
miklu leyti niður Veiðin verð-
ur meiri og veðiitíminn tiltölu,-
lega styttri. Oft verður
skemmra o.ð fara þar sem hægt
er að sækja á ný mið. nær landi,
og eldsneytissparnaður verður
mikill. Rafmagnstældð er auð-
velt í meðferð, svo að hægt
verður að komas+ af með minni
áhöfn á skipunum. Gert er ráð
fyrir, að það verði ekki dýrara
en sem samsvarar 3—5% af
FramhabJ i bls. ?
SIGURÐUR bóndi í Hvítár-
holíi hefur tekið sjer fyrir hend
ur, að telja íslendingum trú
um það, að jeg sje ekki læs.
Þessu er. ekki verra að trúa en
hverju öðru, sem nú er kallað-
ur sannleikur, af þeim sem eru
fulltrúar fyrir sannleikann á
borð við þennan bónda Sjálfur
get jeg vel trúað þessu, og er
það ekki meira en annað, sem
mjer er ætlað að trúa, og jeg
verð að trúa
Mjer er ætlað að trúa því,
að jeg hafi gerst sekur, jeg veit
ekki um hvað. með því að
benda á, að uppi hafi verið röng
saga af oinum merkilegum
valdstjórnarmanni á íslandi,
með svo ríkum sektardómi, að
jafnvel skáld á vorri öld, hafi
tekið þessa röngu sögu til með-
ferðar í skáldverki og jafnvel
aukið á sektardóminn með
verki sínu yfir þessum manni,
og nálega öll söguþekking þjóð
arinnar á þessum manni sje
komin frá skáldverki þessu,
þar sem höfundurinn sagðist
hafa kannað allar sögu.legar
heimildir um þennan mann og
hafa farið eftir þeim í sögu-
gjörðinni, og telji ekki rjett,
að gera sögulegar skáldsögur
nema í sarnræmi við heimild-
irnar.
Þetta var aðeins til ábending
ar sagt, því jeg gerði þessu
efni þau skil, að allir sáu að
fræði skáldsins var fallin, og
var sama hvort þetta var gert
uppskátt eða dómurinn gekk
þegjandi yfir skáldverkinu, að
fræðum þess.
En skáliið átti einn skjald-
svein, ágætlega læsan mann,
eða mjer er ætlað að trúa því,
Sigurð bónda í Hvítárholti.
Sigurði fannst óþolandi fyrir
skáldið, að verða fyrir þessu,
sem þó var ekkert einsdæmi
fyrir fræðimenn, og enginn
kvartað undan, heldur þakkað
fyrir, samkvæmt reglu Ara
fróða, að skylt væri heldur að
hafa það er sannara reyndist.
Sigurður v:Idi ekki hafa það og
heldur að hannn sje að gera
skáldinu einhvern mikilsverð-
an greiða. Þetta or bara skáld-
verk, segir Sigurður. og skáld-
ið lagði áherslu á það, að ekki
mætti hafa tiúanleg fræði sín
í verkinu! Og þessu er mjer
ætlað að trúa, þó jeg hafi lesið
skáldverkið og það, sem höf.
sagði um fræðahlið þess.
Nú er Sigurður búinn að
skrifa tvær greinar í Morgun-
blaðið, til þess að lýsa því yfir
í báðum greinunum. að hann
sje ekki fær um það, að skera
úr því, hvor okkar skáldsins
fari með sannari fræði. Og svo
er mjer ætlað að trúa því, að
hann sje læs á fræði Smiðs
sögu.
Jeg svaraði hinni fyrri grein
i Sigurðar og reyndi að víkka
| sjónarmið hans í þessum fræð-
j um, og benda honum góðlátlega
j á ýmislegt í grein hans, sem
I ekki sjest á prenti, nema eftir
! menn, sem ekkert geta um
| fræði nje málefni skrifað, og
j finnst Sigurði þetta vera að
; hella úr skálum reiði sinnar.
Þetta misskilur Sigurður. Jeg
hlæ alltaf. þegar jeg er að
skrifa. Og það er auðvelt að
hlæja að grein Sigurðar. Það
gat varla verið með feldu,
hversu óskaplega honum fannst
hann þurfa að bera hönd fyrir
höfuð skáldsins. Kom hann með
sjálfan Ma’thías i ræðu og kveð
skap að vopni á þetta vind-
mylluþing ?itt, og sjálfur lagoi
hann sig fram, efíir getu til
hauss og hjarta, að duga skáld-
inu. Sagði hann hefði verið
útskaga ba’'n, fæddur í heiða-
býli, í örgustu harðindasveit
landsins Útskagar inn á heiða-
býlum? Fátæktina hafði hann
að vegarnosti — eins og íslend-
ingar hefðu ekki jetið fátækt-
ina fyrr! —- Eða var Sigurður
að benda á frurnlega matar-
hætti með þjóðinni?! Það var
ekki vandi að hlæja. Mjer var
ætlað að trúa því að hjer væri
óskaplega gáfaður maður á
ferðinni í sjerlega þýðingar-
miklu hlutverki.
Jeg bara hló. Sigurður kom
aftur í Morgbl. og hafði ekkert
lært af grein minni, ekki einu
sinni nauðsynlegan aga á rit-
mennsku sinni. Nú er hann þó
miklu mjórri en áður, enda þarf
nú lítið eitt. að athuga, en þó
það, sem Sigurði ætti að duga
til þess að verpa streng síniun
til þagnar eins og Einar Bene-
diktsson orðaði það. Jeg skoraði
á Sigurð að tilfæra það úr heim
ildum, sem mark væri á tak-
andi, sem skáldið gæti byggt á
sögu sína um víglyndi og djarf-
tækni til kvenna í fari Smiðs
hirðstjóra Sigurður getur það
auðvitað ekki. Svo skoraði jeg
á hann að tilfæra það úr hinni
upplognu sögu Hirðstjóra-
annáls, sem skáldið gat byggt
,á kvennafarsbull sitt í ritverk-
inu. Þetta vissi jeg að Sigurð-
ur gat gert, og þetta mundi Sig-
urður gera. Til þess var hann
nógu mátulega skvnsamur og
snillilega fljótfær. Og sjá! Sig-
urður kemur með alla hina upp
lognu sögu og sýnir og sannar
að á henni byggði skáldið verk.
sitt. Jeg leiddi Sigurð í gildru
eins og tófuhvolp í greni austur
í Hofteigsheiði. Það var auð-
veldast að láta hann sanna
þetta sjálfan Sigurður gerir
sjer ferð til Reykjavíkur til að
lesa Hirðstjóra annál og prent-
ar svo upp úr honum það, sem
hann veit að er logið, en svona
snillilega í samræmi við verk
skáldsins. Nú er Sigurður hrif-
inn fyrir skáldsins hönd. Hinn
ólæsi höfundur Smiðs sögu hef-
ur verið búinn að glevma Hirð-
stjóra-annól annars hefði hann
ekki verið svona ógætinn, að
biðja um lygasöguna, sem skáld
ið byggði VE-rk sitt á! Skyldi jeg
ekki mega trúa því. að það sjeu
skrýtin vinnubrögð, áð byggja
skáldverka á lygasögu, eh hafna
rjettum heimildum; og leggja
sig svo fram um það, að telja
fólki trú um það. að skáldverk
hans sje byggt á sannsöguleg-
um heimildum. Og skyldi jeg'
ekki mega trúa því, eftir ao
ÍSigurður er búinn að koma
með upplognu söguna og sann-
færa sjálfan sig og aðra á þvi,
Framh. á bls. 12.