Morgunblaðið - 09.08.1950, Blaðsíða 6

6
MORGUN BLAÐIB
Miðvikudagur 9. ágúst 1950
Þó fólkinu fækki eykst framleiðslan
JÓN GUÐMUNDSSON hrepp-
stjóri í Garði í Þistilfirði er hjer
á ferð um þessar mundir. Jeg
hitti hann að máli um daginn.
og spurði hann almæltra tíðinda
úr hjeraði hans. Jón skýrði m.
a. svo frá:
Sæmileg afkoma.
Afkoma bænda í minni sveit
má yfirleitt telja sæmilega
góða, þrátt fyrir það áfall, e1.’
við fengum í fyrravor. Vetur-
inn síðasti var mildur, vorið
hagstætt fyrir sauðfjeð, og
skepnuhöld yfirleitt góð.
Talsvert mikið bar á kali
í túnunum í sumar. Sumsstaðar
hefur kalið lagast frá í fyrra,
en annarsstaðar frekar færst út
Það er einkum sáðgresið í ný-
ræktinni, sem beðið hefur mik-
inn hnekki. Innlendi gróðurinn
er að fá yfirhöndina í sáðsljett-
unum. Má búast við, að á tíma-
bili verði sprettan rýr meðan
innlendi gróðurinn er að ná sjer
upp.
Nýrækt í stað útengja.
Mikið er unnið árlega að ný-
rækt í minni sveit, túnin færð
út og þýfið í gömlum túnum
sljettað. Svo húsdýraáburður-
inn fer að miklu leyti í plægða
jörð. Menn hafa keppst við að
sljetta gömlu túnin, til þess að
geta komið vjelavinnu við þar.
— Og hvað eru búin að meðal
tali stór hjá ykkur?
— Við köllum það meðalbú,
þar sem er 200 fjár á fóðrum.
En mjólkurframleiðsla er eng-
in að kalla, nema til heimilis-
nota.
— Er mikið heyjað á engjurn
ennþá?
— Útheyskapur er hjá okkur
um það bil að hætta, nema á
fáeinum jörðum, sem hafa flæði
engjar. Tún voru lítil og rýr
hjer áður, og sauðfjeð þá aðal-
lega alið á útheyi. Nú hefur
þetta breytst, enginn vinnu-
kraftur á jörðunum til þess að
r.ytja útengjar.
Heyverkunin.
— Og hvernig standið þið að
vígi í baráttunni við óþurk-
ana?
— Á flestum bæjum er hægt
sð setja eitthvað af heyfengn-
um í vothey, og sumsstaðar svo
um munar. En því miður hefui
borið á, að fjeð veikist af vot-
heyinu. Þetta hefur heldur
dregið úr votheysgerðinni hjá
okkur. Stafar að sjálfsögðu af
því, að missök eru einhver hjá
okkur í votheysverkuninni.
Á einum 5 bæjum hafa menn
komið sjer upp súgþurkunar -
tækjum. Þau koma ekki að veru
legu gagni í svo eindregnum
óþurkum eins og verið hefur í
sumar, því blása þarf talsvert af
heyinu, áður en hægt er að
setja það í súgþurrkun. En ór
þurrkarnir hafa verið svo stöð-
ugir að þessu sinni, að þetta
hefur ekki verið hægt.
— Þið hafið sloppið við sauð-
fjárpestirnar.
— Já. Mæðiveikin hefur ekki
komið til okkar ennþá. En
garnaveikin er að byrja að láta
á sjer bera.
— Hafa jarðir farið í eyði í
þinni sveit á síðustu árum.
— Síðustu 10 árin hefur eng-
in jörð farið í eyði. En hætt er
að búa á einu heiðarbýli, sem
nytjað er eins og áður.
En þó jarðir hafi ekki farið
í eyði. fækkar fólkinu sífellt í
sveitinni. Það er þó alltaf skím-
an, að búin færist ekki saman
vegna þess, að með vjelakosti og
bættri aðstöðu getur það fáa
fólk, sem eftir er haldið fram-
Frásögn Jóns Guðmundssonar í Garði
við lækjarbakka. Þar hafði hóp
ast saman fjöldi íarfugla. Er
jeg nálgaðist fuglahópinn komst
jeg að raun um, að þeir höfðu
tapað fluginu. Þegar stygð
kom að þeim og þeir hlupu út í
snjóinn, ultu þeir um koll.
Svo örmagna voru þeir.
Eftir þetta gerði 3 daga stór-
hríð með gaddi. En eftir þá hríð
lágu fuglarnir í hrönnum um-
hverfis bæinn.
Afdrifaríkast fyrir okkur
bændurna varð veðrið 12. júní.
Þá hafði gert talsverða rign-
ingu um morguninn. En þegar
á daginn leið kom hörkufrost,
og hljóp allt í gadd. Jeg er viss
um, að það er þetta veður, sem
aðallega olli hinu mikia kali í
| túnum hjá okkur. Kalið var svo
* mikið í Þistilfirðinum, að sums
leiðslunni við eða jafnyel aukið staðar var töðufengur ekki
Jón Guðmundsson
hana.
Síðan bárust í tal hin miklu
nema helmingur af meðalfeng.
Jón Guðmundsson í Garði hef
harðindi í fyrra vor. En slíkt, ur mikinn hluta æfi sinnar átt
vor hefur Jón ekki lifað á ^ við vanheilsu að búa. Hann er
æfi sinni. Hann er nú kominn nú hættur búskap, en sonur
yfir sextugt. J hans tekinn við jörðinni Þegar
Þrátt fyrir hin miklu harð Jón tók við búskap í Garði var
indi og hve -eint voraði, segir töðufengur lítill en hefur nú
Jón, varð ekki tilfinnanlegur , tvöfaldast.
fóðurskortur í minni sveit, Jón hefur verið breppstjóri í
minnsta kosti fjell fje ekki. En Svalbarðshreppi í 30 ár og auk
lambadauði var mikill einkum þess gegnt fjölda mörgum öðr-
vegna húsþrengsla. Frá þessum ’ um trúnaðarstörfum fyrir sveit-
ömurlegu vorharðindum er unga sína.
mjer minnisstæðastur atburður Hann er, eins og kunnugt er,
sem gerðist heima í nánd við ^ framúrskarandi greindur og
bæinn minn þann 4. júní Þá ( skemmtilegur maður, og aðlað-
sást ekki á dökkan díl, nema i andi í viðkynningu.
hvað nokkrir hnjótar voru auðir I V. St.
Málverk frá Islandi í Oxford
Niels Bukh lótinn
í HINNI ENSKU háskólaborg
Oxford er ísland framarlega í
hugum listunnenda um þessar
mundir, vegna þess að hjer er
sýnt áhrifamikið safn olíumál-
verka af íslenskum landslög-
um, er enskur listamaður, John
Haggis að nafni. málaði, er
hann heimsótti ísland fyrir
nokkrum árum. íslensku mynd-
irnar eru hluti af sýningu á
verkum hans. Hann hefir víða
málað annarsstaðar en á Is-
landi, m. a. í Barbados-eyjum,
á Frakklandi og í Ástralíu, auk
málverka úr hinum víðlendu
Yorkshire-dölum, heimkynn-
um hans. Þessar myndir eru nú
til sýnis í Blackhill, Oxford,
húsnæði British Council.
Mr. Haggis mun vera einn
hinna tiltölulega fáu ensku
listamanna, er starfað hafa á
íslandi, vegna þess hve verk-
efnin eru nýstárleg hefir list
hans sterkari áhrif á oss.
Fremst í flokki íslensku
myndanna er olíumálverkið
„Jökulupptök Hvítár“, er list-
fróðir gestir telja að sje besta
listaverk á nllri sýningunni, en
hún er samtals 54 myndir.
Þetta málverk er glæsilegur
samsetningur íss; vatns, kletta
og graslendis, litasamband þess,
mest tilbreytingar í bláu eða
gráu, frá hinum skæra, ljós-
bláa lit íss og vatns, og hinum
myrkva, brúnleita bláma klett-
anna, til hins snjalla blendings-
grárra lita í himninum og hin
hvassa andstæða hins fagur-
græna grass, er meistaraléga
saman sett.
Á annari mynd, , Islenskur
sveitabær", þekkti gestur frá
Westmorland margt er átti kyn
sitt að rekja til hins fjöllótta
landslags og hinna gráu stein-
húsa heimasýslu hans. Einnig
eru á sýningunni tvær ágætar
myndir af Múlakoti, og önnur
af fossi, þar er og mynd af
Laugarvatni og af jökulá. Sú
síðastnefnda laðaði að sjer
marga Englendinga sem, eins
og þeim, er þetta ritar, geðjast
vel að hrikalegu landslagi. Og
þar er málverk frá Þingvöll-
um, þar sem hin smekklega
blöndun og hið snjalla litaval
er hið besta einkenni verksins.
Mr. Haggis verðskuldar hin-
ar bestu þakkir vorar fyrir að
hafa kynnt oss, með þessum
myndum, hina einstæðu fegurð
þessa lands, sem vjer, oss til
ævarandi skammar, þekkjum
svo lítið.
Sem Yorkshiremaður fæddur
og uppalinn, þori jeg að full-
yrða að margir, sýslubræður
okkar, er hafa tekið sjer mál-
aralist sem atvinnu, og þvkir
vænt um hrikaleg landslög,
myndu uppgötva margt, er
myndi töfra þá á Islandi, Jeg
vona, að einhverjir þeirra muni
fara þangað í verkefnaleit.
Einn hinna fyrstu sýningar-
gesta var, eins og vera bar, ís-
lendingur. Hann virtist hug-
fanginn af málverkum Mr.
Haggis. Málarinn sjálfur sagði
oss frá því, er sýning hans var
jformlega opnuð, að mikill hluti
þeirra Islendinga, er hann hitti
á ferð sinni um landið væru
starfandi listamenn.
Vjer væntum þess, að vjer
munum fá tækifæri til að skoða
hvaða hugmvndir landsmenn
hafa um land sitt, þar sem þeir
búa og starfa, einn góðan veð-
urdag í náinni framtíð.
Frank W. Ðibb.
17 klst. til norðurpólsins
, og til baka
London. — Bresk Lincoln flug-
J vjel flaug fyrir skömmu til norð-
j urpólsins, með viðkomu á íslandi.
j Þegar hún kom aftur til1 Eng-
, lands hafði hún verið 17 klst. í
' ferðinni.
Fæddur 15. júní 1880.
Dáinn 7. júlí 1950
NIELS BUKH er dáinn. Hinn
mikli frömuður líkamsmennta og
áhrifamikli leiðtogi æskunnar um
langt skeið, ljest að heimili sínu
við Svendboi’g, í Danmörku, hinn
7. júli s.l.
Bukh hefir verið heilsuhraust-
ur þangað til í apríl í vor, en þá
fór hann til Frakklands með hóp
úrvalsnemenda sinna frá síðasta
vetri. Úr þeirri för kom hann
heim, stimplaður innsigli dauð-
ans. Á sjötugsafmælinu, hinn 15.
júní s.l. — sat hann í stóli sínum
merktur og máttfarinn. Hjarta-
bilun varð honum að aldurtila.
Með Niels Bukh er til grafar
genginn einn hinn afkastamesti
og stórbrotnasti forystumaður
vorra tíma, á sviði uppeldismála.
Á þeim vettvangi var líkams-
menntunin hans mikla áhugamál
og þar gerði hann kraftaverk
sem fjöldi þjóða, í öllum heims-
álfum, hefir dáð og tekið til fyr-
irmyndar. — Ferill Bukhs var
óvenjulegur. Hann óx upp við
arinn dansks lýðskóla og í and-
rúmslofti þeirra hugsjóna, sem
gagntók gjörvalla æsku Dana á
þeim árum er lýðskólahreyfing-
in dafnaði örast og náði mestum
blóma þar í landi.
Ungur gerðist Bukh leiðtogi
æskunnar og þar að kom að hann
stofnaði eigin skóla. Árið 1917
hóf hann sjálfstætt starf, byggði
skóia sinn í Ollerup 1919—1920.
— Fimleikaskólann, sem frægur
hefir orðið um allan heim. Fyrstu
yfirbyggðu sundhöll Danmerkur
reisti hann við skóla sinn árið
1926 og þannig hefir hann haldið
áfram að efla og bæta við uns
skólinn er nú orðinn stór stofn-
un, voldug og víðfræg. Þannig
hefir hann unnið afrek meiri en
nokkur annar einstaklingur þar
í landi og þó að víðar sje leitað.
Til hans hafa nemendur þyrpst
frá öllum heimsálfum og hrifn-
ingaralda hefir borist frá Ollerup
til ungmenna vítt um heim. Einr
ig hjer á íslandi hefir áhrifa hans
gætt og mun framvegis gæta, því
að hjá Bukh í Ollerup hafa marg-
ir íslendingar dvalið, sem. nem-
endur. Ollerup hefir um síðustu
þrjá áratugina verið það sem
Askov var áður fyrir íslendinga.
Þegar sleppt er hinum æðri
menntastofnunum mun enginn
skóli erlendur, hafa verið sóttur
af svo mörgum íslendingum, sem
skóli Bukhs.
Niels Bukh var aðsópsmikill
leiðtogi enda hópuðust ungmenni
til hans til náms. Og unglingarnir
studdu hann í starfi. Ótalin eru
þau dagsverk og þeir fjármunir.
sem hann naut frá hálfu nem
endanna til þess að skapa mann-
virkin í Ollerup, mannvirki þau.
sem framtíðin nýtur löngu eftir
að Bukh er hjeðan horfinn. Svo
virtist sem Bukh væri flest fæi’t
enda átti hann æskuna að til
stuðnings, og hún átti hans áhuga
mál á móti. Um skeið var hann
af ýmsum kallaður „galdramaður
inn í Ollerup'1 og öfundarmenn
átti hann marga, en hann átti þó
miklu fleiri vini og dáendur, einlt
um í hópi æskunnar.
Heilbrigð sál í hraustum líkama
var kjörorð Bukhs, og að því
málefni vann hann ötullega, sen;
studdi kjörorð hans og hugsjón.
Hann vann heima vetur og
sumar með nemendahóp sinn.
Óvæginn var hann stundum er
árangurinn var líka einstakur.
Þegar honum þótti þjálfun hæfi
leg þá valdi hann hina bestu
menn og konur úr hópnum og
ferðaðist land úr landi til þess að
sýna hversu ágengt hafði orðið.
Hingað kom Bukh einnig. Hjer
ems og annars staðar, var starf-
semi hans dáð, menni og konur
fóru í _ skóla hans og Bukh var
vinur íslendinga.
Niels Bukh var afreksmaður
sinnar þjóðar og síns tíma. Hann
vann stórvirkri þjóð sinni til
gagns og vegsauka og merki hans '
er borið uppi vítt um heim af
nemendunum, sem nú eru kenn- 1
arar, prófessorar og æskulýðsleið

togar í fjölda mörgum löndum.
Bukh var víkingur síns tíroa.
í brjósti hans bærðist barnshjarta
en dirfska hans var dæmalaus
og atorka óviðjafnanleg.
Og nú er hann horfinn. Hversu
fara mun um staðinn og störfin
í Ollerup, í framtíðinni, er eigi
enn vitað en líklega verður skól-
inn rekinn sem sjálfseignaarstofn
un og þeim stórvirkjum sem
hann hefir reist, þannig við hald-
ið. En vandfundinn mun sá aðili,
sem lyftir aifinum eins og hann.
sem skapaði staðinn, ásamt Ijóma
þeim, er af honum hefir stafað.
Því skal þessa horfna leiðtoga
einnig minnst hjer, að hjer úti á
Islandi hefir hann frækornum
sáð, af þeim hafa meiðar vaxið
sem ávöxt bera, en þeirra ávaxta
nýtur íslensk æska. Á meðal þjóð
ar vorrar eru starfandi ýmsir
nemendur Bukhs, áhrifamenn á
sviði Hkamsræktar og afkasta
rnenn á vettvangi uppeldisstarfa.
Því skal hjeðan þakklæti berast
og vottað vera við hinstu hvílu
ins horfna jöfurs.
Gísli Kristjánsson.
Sex í bí! sýna á
SAUÐÁRKRÓKI, miðvikud. —
Leikflokkurinn sex í bíl, sýndi
hjer sjónleikinn Brúin til mán- •
ans, eftir Clifford Oudets s.l.
mánudag og þriðjudag. — Leik
flokkur þessi var hjer að góðu
kunnur frá s.l. sUmri, er hann
sýndi Candidu, enda urðu áhorf
endur ekki fyrir vonbrigðum
nú. Leikurinn þótti hinn prýði-
legasti, og bar vott um sjerstaka
nákvæmni og þjálfun leikenda.
'___________ — Jón.
Offó ðf æff Hebsborgara
vi!l lcomasf fi! valda
VÍN. 29. jx'xlí — Blað kommún-
ista í Austurríki, Der Abend,
hefir skýrt frá tilraunum, sem
það segir, að Zita, fyrrum
keisaraynja, og Otto sonur henn
ar, hafi gert til að endurreisa
konungdæmi Habsborgara. Otto
stendur næstur ríkiserfðum
þeirra ættmenna. Segir blaðið,
að móðir hans hafi flúið á náð-
ir páfa og beðið hann að stuðla
að endurreisn keisaradæmis í
Mið-Evrópu. — Reuter.
Sjö karlmenn í Mi
aforkukvenna
LONDON — Sjö hundruð fær-
ustir embættis- og fjesýslukon-
ur heimsins hafa boðið borgar-
stjóra Lundúna, verslunarmála-
ráðherranum, Haroald Wilson
og 5 öðrum karlmönnum að
snæða með sjer miðdegisverð
i London: Fvrsta ágúst eiga 7
karlmenn í ;ök að verjast i boði
5. þings, Albjóðasambands em-
þættis- og fjesýslukvenna. Þing
ið stendur yfir 31. júlí til 4.
ágúst. — Reuter.