Morgunblaðið - 26.08.1950, Blaðsíða 7

Laugardagur 26. ágúst 1950
MORGLXBL .4 ÐIÐ
Lífskjör
þrengri
ÞANN 30. júlí kom hingað
íinnski ritstjórinn Ole Tor-
valds frá Abo í Finnlandi ásamt
konu sinni, sem einnig er starf-
andi blaðamaður. — Hafa þau
'undanfarið ferðast hjer um
3andið. Morgunblaðið átti í gær
tal við ritstjórann og leitaði
tíðinda hjá honum af ferðalagi
hans.
Við fengum dálítinn ferða-
styrk frá finnska ríkinu, segir
Ole Torvalds, og gátum ráðið
Sjálf til hvaða lands við færum.
ísland varð fyrir valinu. Okk-
ur fannst við vita svo lítið um
Sandið, en í Finnlandi er n.ú
Jnikill og mjög vaxandi áhugi
fyrir nánari kynnum og tengsl-
um við önnur Norðurlönd. Jeg
hafði líka kynnt mjer norræna
málsögu við háskólann í Gauta-
borg og lærði þá að lesa ís-
lensku. En sú þekking nægir
ekki til þess að jeg geti talað
smálið.
— Þjer hafið ferðast töluvert
um landið í þessari ferð?
— Já, við höfum ferðast bæði
um Norður- og Suðurland og
haft af því mikla ánægju. Við
erum ákaflega ánægð með ferð-,
:ina og þær ágætu móttökur,
sem við höfum fengið. Jeg hef
kynnst fjölda manns og vona
að hafa stofnað til ehdingar-
góðra tengsla við land og þjóð.
Erfiðleikar Finna.
— Hvernig gengur Kfíð heima
í Finnlandi um þessar mundir?
— Síðan styrjöldinni lauk
hefur finnska þjóðin átt við
ýmsa erfiðleika að etja í efna-
hagsmálum sínum. — Stærsta
varidamál hennar í dag er að
skapa jafnvægi milli kaupgjalds
og verðlags í landinu. Kaup-
gjald og verðlag hafa undan-
farin ár hækkað á víxl og vald-
íð mikilli dýrtíð. Lífskjör al-
mennings munu nú þrengri í
Finnlandi en fyrir stríð. Hús-
næðisvandræði eru einnig geysi
mikil. Aðalorsök þeirra eru hin-
ir miklu fólksflutningar frá
jþeím hjeruðum Karelíu, sem
Itússar fengu. Varð að flytja
um 400 þús. manns og fá þeim
nýja bústaði í öðrum hjeruðum
Finnlands. Var það aðallega
íramkvæmt á þann hátt að
skipta stórbýlum í smærri býli.
Flest þetta fólk settist að í sveit
'um og í smærri þorpum.
(Greiðslur stríðsskaðabófanna
ganga vel.
— Hvenær er gert ráð fyrir
að Finnar hafi lokið við að
greiða stríðsskaðabæturnar til
Rússa?
— Þeim á að vera lokið á
árinu 1952. Þær hafa yfirleitt
gengið vel. Eins og kunnugt er
fara greiðslurnar fram í vörum,
skipum, iðnaðarvörum, timbri,
pappír o. s. frv.
Nokkur óvissa ríkti um,
hvernig færi með afurðasölu
Finna þegar þessum greiðslum
í vörum lyki. En í byrjun þessa
árs var gerður viðskiptasamn-
ingur til 5 ára við Rússa um
vörukaup í Finnlandi.
Pólitískur órói.
— Hvað er að segja um hin
pólitísku viðhorf?
— Það er fremur óróasaint
í finnskum stjórnmálum um
þessar mundir. — Við höfum
mórga stjórnmálaflokka, en erig
inn einn þeirra hefur meiri-
hluta. í landinu eru nú sam-
stjórn bænd aflokksins, sem er
stærsti flokkurinn, og sænska
fyrir strið
Greiðslur stríðsskaðabót-
anna hafa gengið vel
Samlal viS Ote Torvaids ritsljóra.
Ole Torvalds ritstjóri
flokksins. Eru það hvorttveggja
borgaralegir lýðræðisflokkar.
Tveir aðrir borgaralegir smá-
flokkar eru í landinu.
Þá er flokkur jafnaðarmanna
og loks kommúnistaflokkur. —
Kommúnistar hafa undanfarið
verið að tapa fylgi í Finnlandi.
Alitið er að svo kunni að fara
er finnska þingið kemur sam-
an á þessu hausti, að stjórnar-
skipti verði. Ekkert er þó hægt
að fullyrða um', hvað þá taki
við.
Annars hefur gengisbreyting
in á s.l. ári bætt aðstöðu þjóð-
arinnar í samkeppninni á er-
lendum mörkuðum. En eins og
jeg sagði áðan þá standa nú
fyrir dyrum miklar deilur um
hlutfallið milli kaupgjalds og
verðlags í landinu.
Elsta blað Finnlands.
Ole Torvalds er ritstjóri við
Ábo Underráttelser, sem er
elsta blað Finnlands. Það er
gefið út á sænsku. Hann og kona
hans hafa sent blaði sínu frjetta
greinar hjeðan að heiman með-
an þau dvöldust hjer og munu
skrifa meira í það um ferð sína
hingað þegar heim kemur. Þau
eru mjög aðlaðandi fólk og er
óhætt að fullyrða að íslending-
um sje fengur að komu þeirra
og frásögnum af því, sem þau
hafa kynnst á þessu stutta ferða
lagi sinu um landið.
S. Bj.
Sagt frá ný|u merkilegu
tæki til upphitunar húsa
Heð sfíkum fækjum mæffi stækka hifaveitusvæi^
JÓHANNES BJARNASON verkfræðingur skýrði blaðamona-,
um í gær frá nýju tæki til upphitunar í húsum. Tækið, sem,k
nefnt er Hitadæla og er rafknúið, vinnur hita úr vatni, lofti^,
sjó eða jarðvegi, -sem hefur lágt hitastig, -nægilega -til-upphitu«»
ar í húsum. Telur Jóhannes Bjarnason slík tæki henta vel ís-
lenskum staðháttum, einkum þó í sambandi við hitaveitur. —*
Hefur hann skrifað borgarstjóra og boðist til að setja slíkt taf<i»
vpp hjer til reynslu.
Um þetta tæki og hagnýt-^
ingu þess, sagðist Jóhannesi m.
a. svo frá:
Píanóleikar Þórurin- Aldarafmæli
ar
ÞORUNN S JÓHANNSDÓTTIR
hjelt píanótónleika í Austurbæj
arbíói á miðvikudaginn var. —
Húsfyllir var og heillaði hún
áheyrendur með leik sínum
sem fyrr, en fólk fylgist með
þessu undrabarni frá ári til árs
og gleðst yfir því að sjá vonirn-
ar rætast, sem við Þórunni litlu
eru tengdar. Sýndi meðferð
hennar á verkefnunum glögg-
legá, að henni hefir enn mikið
farið fram að þroska síðan síð-
ast og var leikur hennar nú
þróttmeiri, en áður og skilning-
ur hennar á verkefnunum
dýpri.
E-dúr svítan eftir Bach var
leikin fallega og stílhreint og
c-moll sónata Beethovens (op.
10), naut sín furðanlega í hin-
um smáu höndum Þórunnar. —
Kinderscenen eftir Schuman
eru hugleiðingar tónskáldsins
um hræringar barnssálarinnar,
meira fyrir þá fullorðnu heldur
en börnin sjálf. Verkið er erfitt
viðfangs, ef leiða á í ljós allan
þann skáldskap, sem í því felst.
Víða tókst Þórunni vel upp, en
sem vonlegt var, sá hún hjer
ekki alt með augum skáldsins,
heldur með augum bamsins, en
er það ekki líka yndislegt?
Þrjár etúdur eftir Chopin
(As-dúr, f-moll, c-moll), vöktu
mikla athygli í meðferð Þór-
unnar, einkum sú síðasta, sem
var leikin af miklum krafti og
mikilli leikni, — Tónleikunum
lauk með tveim lögum eftir J.
McEwen, er hún ljek með
prýði.
Menn hlustuðu hugfangnir á
tónleikana frá byrjun til enda
og fögnuðu Þórunni litlu ákaft,
óg varð hun að leika aukalög.
P. í.
I DAG er aldarafmæli Jórunn-
ar heit. Guðmundsdóttur, ljós-
móður á Rafnkelsstöðum í
Garði. Húnv ar hin mesta merk-
iskona og er starfs hennar
minnst af fjölda mörgum með
virðingu og innilegu þakklæti.
Kærleiksrík var hún og gjaf-
mild. Á starfsárum hennar var
víða mikil og sár fátækt og oft
gaf hún fátækum sængurkon-
um miklar gjafir, þó aldrei
væri auður i hennar búri. —
Henni rann til rif ja þessi mikla
fátækt og þráði að bæta úr
henni eins og í hennar valdi
stóð. Og þess vegna var á dán-
ardægri hennar fyrir f jórtán ár-
um stofnaður minningarsjóður,
er beri nafn hennar og verði fje
úr þeim sjóði varið til þess að
styrkja fátækar sængurkonur í
Gerðahreppi. í dag í tilefni ald-
arafmælisins, hlýtur skipudags-
skrá sjóðs þessa staðfestingu
stjórnarráðsins. — Minningar-
spjöl.d hafa verið gefin út og
ættu þeir, serri þekktu Jórunni
heitina að muna eftir þeim, er
þeir vilja minnast látinna ætt-
ingja eða vina, svo sjóðurinn
Frb. á bls. 8.
Staðhættir eru góöir
Við höfum víða ódýrt raf-
magn til að knýja það og alls-
staðar eru til efni sem vinna
má hita úr, svo sem ár og stöðu
vötn, sem ekki botnfrjósa á vetr
um, sjórinn, loft og jafnvel jarð
vegurinn. Sum þau efni sem
hjer eru fyrir hendi eru einkar
hentug vegna þess hve tiltölu-
lega hátt hitastig þau hafa. Má
þar einkum nefna volgrur og
laugar sem áður hafa verið tal-
in of kaldar til að nota til upp-
hitunar, kælivatn og útblásturs
loft frá vjelum og mótorum og
það má benda á að notaður hef-
ir verið með góðum árangri hit-
inn, sem húsdýrin framleiða í
fjósum og fjenaðarhúsum. Víð-
ast þar, sem rafmagn er nú not
að til upphitunar má, ef notuð
er hitadæla, spara verulegan
hluta af því rafmagni sem nú
er eytt í upphitun. Þetta á við
bæði um upphitun húsa, sund-
lauga og í iðnaði-
Best í sambandi við hitaveitui
Bestu skilyrði til hagnýting-
ar hitadælu og stórfenglegasta
verkefni hennar hjerlendis
virðist vera í sambandi við frá-
rennslisvatn Hitaveitu Reykja-
víkur þar er látið ónotað mjög
mikið magn af um 45 gr. heitu
vatni, sem inniheldur nægan,
auðtekinn hita til þess að hita
að minnsta kosti eins stóra
borg og þann hluta Reykjavík-
ur sem nú er hitaður með hita-
veituvatni. Þennan hita er auð-
velt að hagnýta með hitadælu
og má nota til að knýja dæluna
ódýrf rafmagn. Sýna má fram
á, að líkur eru til þess að raf-
magnskostnaðurinn á hitaein-
ingu við «að hagnýta allt að því
jafn mikinn hita úr frárennslis-
vatninu og nú er hagnýttur úr
öllu hitaveituvatninu, verði að-
eins um fjórði partur af því
verði, sem hitaeiningin nú kost-
ar frá Hitaveitunni. Er þá mið-
að við að geislahitunarkerfi
væru notuð í húsum til upphit-
unar og að svonefnt næturraf-
magn til þess að knýja hitadæl-
una, fengist á sama verði og það
er nú selt lægst til upphitunar
í bænum.
Miðstöðvarkerfi
Hjer er gert ráð fyrir geisla-
hitunarkerfum vegna þess að
þau geta hagnýtt mun lægra
hitastig til upphitunar heldur
en venjuleg miðstöðvarkerfi, og
eru þess vegna hentugri til notk
unar í sambandi við hitadæl-
ur. Eins má nota hitadælur f
sambandi við venjuleg miðstöðv
arkerfi, en þá þarf að hita vatn-
ið meira og þess vegna yrði hita
kostnaðurinn á hitaeiningu
hærri vegna þess að minni nýt-
ing fengist þá.
Hitaveitusvæðið stækkað
Með slíkri hitadælu, segir Jóh.,
ætti því að vera hægt að allfc*
að því tvöfalda hitaveitusvæð-
íð með núverandi vatnsmagni..
Hitaveitunnar. Stofnkostnaður
hitadælu með hitageymi er í,
Bretlandi talinn vera þrisvar
sinnum hærri en stofnkostnað-
ur venjulegrar kolamiðstöðvar.
En í Bandaríkjunum hefir •
reynslan sýnt að hann er um <
tvisvar sinnum hærri en stofn-
kostnaður kolamiðstöðvar. Þessj^
hærri stofnkostnaður fæst fijót;,
lega endurgreiddur í lægri hitt»k_
og reksturskostnaði.
Ýmsar uppl. um hitadæluna
í Bandaríkjunum er nú far-
ið að framleiða litlar hitadæluf*.
samstæður, sem eru hæfilega,
stórar til upphitunar allt fr;V,
einni íbúð og upp í meðal íbúð-
arhús. Fyrirfefð þessara sam-
stæðna er álíka mikil og fyrir-
ferð olíukynntrar miðstöðvar.
Ef slíkt tæki fengi álíka mikiilt
frárennslisvatn og kemur frá%.
einu íbúðarhúsi, þá ætti það aíl
geta unnið úr því nægilegan,
hita til að hita jafn stórt íbúð-
arhús. Stofnkostnaður slíka,
tækis er heldur hærri en stofri-
kostnaður olíukynntrar mið-
stöðvar.
Nú mun árlega vera varið tug .
um miljóna króna af erlendum-,
gjaldeyri til kaupa á kolum og •
olíu til upphitunar í Reykjavík.
eirini.
Það er talið fullsannað i,
Bandaríkjunum, Sviss og víðar -
að mikið fje megi spara viðí.
upphitun, þegar hitadælur eru.
notaðar, og eru aðstæður þó þar
hvergi eins góðar og víða hjer-
lendis. Fáar þjóðir munu hafa»
meiri þörf fyrir að hagnýta,
kosti hitadælunnar við íslend-
ingar, sem þurfum að hita upp
hús okkar mikinn hluta ársins,
en land okkar snautt af hag-
kvæmum brennsluefnum.
í dag og á morgun
EINS og kunnugt er, hefir
verið rekið gisti- og veitinga-
hús að Jaðri í sumar,— sem
undanfarin ár. Um næstu helgi’,
verður síðast opið á þessui,
sumri fyrir almenning, en dvöl (
fyrir gesti lýkur 1. sept.
í dag og á morgun verður
efnt til ,skemmtana að Jaðri,
kvöld verður dansleikur og ái-,
morgun verður útiskemmtun.
Af skemtiatriðum, sem verða á
útiskemmtuninni má nefna: —•
Lúðrasveitin Svanur leikur, þá
verður ræða, sem Brynleifur
Tobíasson rnenntaskólakennari
flytur, Ingimar Jóhannesson
les upp, Karlakór í. O. G. T.
syrigur, giimusýriíng, undir
stjórn Lárusár Salómonssonar,
og að lokum handknattleikur
karla. ;