Morgunblaðið - 26.10.1950, Page 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Fimtudagur 26. okt. 1950.
Árni, G. Eylands:
A F T tJ IV B EM
Votheysworkisnin EV. k/réin
i HLÖeU OG JÖ”fII
VINNUFRÆÐIN er tiltölulega
ný námsgrein við búnaðarnám
á Norðurlöndum og svo er víð-
ar. Hjer heyrist sú námsgrein
sjaldan nefnd, enda er vinnu-
nám ekki í hávegum haft.
VINNURANNSÓKNIR
Hjer hefur verið innleidd
töluverð tækni í búskapnum og
vjelakosturinn er mikill, hvort
staðið er að verki og þeim beitt
til verkaljettis og aukinna af-
kasta.
BYGGINGAR VIÐ HÆFI
Varðandi byggingar hefur
þjóðin löngum v.erið 'að tjalda
til einnar nætur. Með stein-
steypunni er breyting á orðin.
Það þarf óhemju hagsýni og
úrræðagnótt til að leysa öll stór
d
K
ta
5RUNNMVND
J sméfr \
Stór heyhlaða. Fjórar votheyshlöður inni í hlöðunni og brú eftir
henni endilangri. Votheyshlöðurnar skipta heystálinu svo að það
verður ekki hitagjarnt í hlöðunni. Auðvelt er að koma fyrir heyi,
bæði þurrheyi í stæður og óþurrkuðu heyi í votheyshlöðurnar.
heldur er miðað við tölu býla
éða stærð hins ræktaða lands,
janvel snökktum meiri heldur
en annarsstaðar á Norður-
löndum. Fræðilegar rannsóknir
á vinnubrögðum og aðferðum,
skortir hinsvegar alveg, en
þær eru engu minna atriði en
vjelamar.
Við búskap með vjelum, er
þörf vinnurannsókna, til að
móta aðferðir og vinnutækni,
langtum fremur en við búskap
án vjela. Þegar vjelarnar koma
til sögunnar, er um svo margt
að ræða, sem áður kom lítt
eður eigi 111 greina. Sumt af því
grípur mjög irn á svið bygg-
inganna á býiur.um ^að er
reginmunur á yí að bind i
allt hey í bat. •> ki; það
heim í garð iieva þar upp
hey, og að aka heyinu heim
með traktor, í -^nu og koma
þv' inn í hlöðu n e hentug-
lega við slíkar • itasðu sniðin,
svo að dæmi sjeu nefnd. Hínna
dýru • lela verða ekk> full r.of„
nema vol sje fy. - sjec ivemig ,
og smá vandamál, er að hönd-
um bera, þegar í senn er farið
að byggja úr varanlegu efni, í
stað torfs og steina, og vjelar
og ný vinnubrögð halda inn-
reið sína. í fyrstu atrennu hef-
ur bygging íbúðarhúsa orðið
aðalviðfangsefnið, en röðin er
komin að peningshúsunum og
meira en það, og á því sviði
erum vjer ennþá stefnulitlir,
vitum óglöggt hvað best hent-
ar. Mikil grein af því máli eru
hlöðurnar, bæði þurrheys-
hlöður og votheyshlöður, gerð
þeirra og fyrirkomulag, með
litlili til gripahúsa og Jieim-
flutnings á hsyi Það er óti ú-
lega lítið um að ruddar hafi
v i,ð nýjar leiðir í því bygg-
ingamáli. En um útihús öll má
með gildum rökum segja, að
það kostar þjóðina miljónir ár-
lega, hve rnikfls er ávant um
greinagóðar leiðbeiningar og
viturle- r -ræði, þegar fje er
uundið í steinbyggingum er
staði^ *-a ’ - •'ann'-e’dra.
Þao t eyr. ð breiðar og
á marga vegu, eftir þörfum og
staðháttum.
Sje hlaðin aflögn, er brúar-
gerðin eigi síður álitleg, þótt
slík hlaða verði ef til vill hlut-
fallslega dýrari.
JARÐBRÚ í HLÖÐUNNI
Annar möguleiki er að hafa
brúna sem jarðbrú langs með
hlið hlöðunnar eða þvert um
enda hennar, eins og sýnt er á
3. mynd. Það er í raun og veru
sama sem að hlið eða gafl hlöð-
unnar sje alveg opinn, og hægt
sje að láta inn hvar sem er í
heystæður og votheyshlöður
í hlöðunni. — Munurinn
er aðeins sá, að vagn og
hlass er undir þaki, þegar verið
er að koma fyrir heyinu. Jarð-
brúin, sem þannig verður inni
í hlöðunni notast mjög vel til
vetrargeymslu vagna og ann-
ara búvjela, ef sá hluti hlöð-
unnar er ekki fylltur af heyi
síðast að haustinu, sem vel get-
ur verið, ef svo stendur á um
heyfeng og hlöðurúm. Þótt
fljótt álitið kunni að þykja ó-
þarft að byggja þannig yfir ak-
braut þá, sem notuð er, til að
koma heyinu í hlöðuna, er Ijóst
að það getur verið til mikilla
þæginda, og að aukahúsrúm
það, sem þannig fæst í hlöð-
unni, verður tiltölulega ódýrt.
AÐ LÁTA ÞÁNGDAR-
LÖGMÁLIÐ VINNA
Allar hugmyndir um hlöðu-
brýr, hvort sem það er venju-
leg brú, er hvílir á veggjum
er í rauninni afar augljóst mál,
en þá sjaldan hugleitt sem
skyldi.
Þesa aðstöðu ber því að nota
eins og frekast er hægt við all-
ar hlöðubyggingar og þó aldrei
frekar en við votheysverkun-
ina, þá er þetta eitt af megin-
atriðunum. Það er betra að láta
þyngdarlögmálið vinna með
sjer, en að kaúpa dýrar vjelar
til að vinna á móti því.
Ef hlaða, sem byggð er í
halla, er 4 metra djúp í jörðu
brekkumegin, og votheyshlaða
inni í hlöðunni nær 1—1 % m
niður fyrir hlöðugólf og 1 m
upp fyrir hlöðubrú, verður dýpt
hennar 6—6 V2 m og allt er lát-
ið niður fyrir sig í hana, ef
miðað er við venjulega vagn-
hæð við innkeyrsluna. Fleira
kemur til. Aðstaða við að fergja
heyið í slíkri votheyshlöðu, er
eins góð og frekast verður á
kosið, og það er mikilsvert at-
riði. Það þarf ekkert þak á vot-
heyshlöðuna — hún er innan-
húss og undir þaki. Aðstaða við
að taka úr henni er einnig góð,
■ ■ i; L; jJc. k^álSfl
LANDSLAGIÐ
OG HLAÐAN
Landslag leyfir þetta mjög
viða og langtum víðar en marg
ur hyggur. Síðan jarðýturnar
komu til sögunnar, er einnig
mjög auvelt að fylla að hlöðu
og byggja hækkaða akbraut
eftir því, sem þurfa þykir. Það,1
sem hjer kemur til greina, er
að það getur borgað sig langt-
um betur að eyða nokkru fje
djúpar steinhlöður eru hita-
sælar og viðsjárverðar til hey-
verkunar, auk þess sem erfitt
er koma fyrir í þeim. Við það
hefur fátt verið reynt til verka-
ljettis, annað en að draga inn
í hlöðurnar, sem er góðra gjalda
vert. Þó liggur beint við, að
grípa til fullkomnari úrræða.
Á örfáum stöðum hefur heyi
verið lyft í hlöðu með strengja-
lyftu, að amerískum hætti.
Ekki hefir sú aðferð náð vin-
sældum og hún virðist ekki
leysa nauðsyn þá, er leysa þarf
um hraðvirk og auðveld vinnu-
brögð.
HLÖÐUBRÚ
Annað úrræði er að hafa öku
brú — hlöðubrú — um hlöð-
una þvera eða endilanga og
velta heyinu af ökutækinu eða
draga það í heystæðuna til
beggja hliða. Jeg hefi löngum
haldið því fram, að þessi þáttur
væri flestu eða öllu öðru betri
til verkaljettis og flýtisauka við
að koma fyrir heyi. Furðufáir
bændur hafa þó reynt þetta. —
Jeg þekki ekki nema 4 hlöður,
sem brú er í: á Vífilstöðum,
Bessastöðum, Bilkastöðum og
Hvanneyri. Á Blikastöðum og
Hvanneyri er ekið langs eftir
hlöðunni og jafnframt því, að
heyinu er velt til beggja handa
í heystæður, er látið á sama
hátt í votheyshlöður, beggja
megin við brúna. Þetta fyrir-
komulag er fullreynt á þessum
stöðum með þeim ágætum, að
það er raun til þess að vita, að
hundruð bænda skuli ekki
njóta sömu vinnuþæginda. Það
væri auðvelt afarvíða, þó um
minni búskap og húsakost sje
að ræða.
Á Vífilstöðum og Bessastöð-
um eru hlöðubrýrnar með
nokkuð öðrum hætti, þar er
ekið á brú yfir heyhlöðuna inn
á fjósloft með það fyrir augum
að snúa þar við með vagn og
hesta og aka út aftur sömu
leið. Þetta var auðvelt og hent-
ugt meðan notaðir voru hest-
ar og hestvagnar, en nú, þegar
farið er að nota traktora til
dráttar, er ekki hægt að snúa
við á fjósloftinu og um leið
er aðstaðan orðin til mikilla
muna óhagstæðari. Þetta eru
greinileg dæmi um það, hvern-
ig búvjelatækni og byggingar-
tækni þarf að fylgjast að, ef vel
á að vera, og hvernig vjelakost-'
urinn gerir kröfur til útihús-
gnna á býlunum og urn fyrir-
komulag þeirra. Á Bessastöðum
notast brúin heldur ekki til að
koma heyi í votheyshlöður og
er það hinn mesti galli á ný-
legri og vandaðri hlöðu.
Það hentar mjög vel, að
byggja hlöður úr steinsteypu,
þannig, að þær sjeu breiðar í
hlutfalli við lengd. Vothevs-
hlöður eru jafnframt steyptar
inni í þurrheyshlöðunni, þannig . . t. ,...„ , „ .
að þær hluta hlöðurúm það Af,wnS neyhlaða. Bru þvert yfir hloðuna og tvær votheyshloður
sem þurheyinu er ætlað, svo innf f henni. — Baggagat á gafli hlöðunnar brekkumegin.
vel í sundur, að þurrheysstæð-
urnar verða hvergi úr hófi
þykkar. Jafnframt er byggð brú
yfir hlöðuna þvera eða endi-
langa. Liggur þá vel við, bæði
að koma h°vi í votheyshlöð-
urnar og í þurrheysstæðurnar.

og stendur á stoðum, eða jarð-
brú, sem kalla má, byggast á
þeirri einföldu staðreynd, að
engin vjeltækni við að koma
hevi ; hlöðu, hvort sem það er
þurrhtíy eða vothey, jafnast á
Tillögumyndir bær, sem hier við að kasta heyinu, velta því
eru sýndar, og Sigurður arki- j e ’ draga það af vagni, scm
tekt Guðmundss .n hefir gert stendur hátt, niður í hlöðuna.
fyrir mig, f ýra þeita nokkuð. Það :-rfldi.r einu hvort það er
Þa r eru þó u. annað en til- þurrhey g þurrheyshlaða, eða
lxigur ,er breyta má og forma vothey og votheyshlaða. Þetta
í upphafi og í eitt skifti fyrir
öll, til að gera aðkeyrslu hæga
og hentuga, heldur en að kaupa
dýrar vjelar til að koma heyi
upp í turnlasaða votheyshlöðu,
er rís hátt • jörð.
Þess er a< - 1 : að þetta fyr-
irkomulag . otheyshlöðum í
sambandi v< j heyshlöðuna,
samrýmist iiia újburrkun í
þurrheyshlöðunni
Framhald á fcls, 11.