Morgunblaðið - 21.11.1950, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 21. nóv. 1950.

Víkverji skrifar:
tíR DAGLEGA LÍFINU
Útg.: H.Í. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Simi 1600
Áskriftargjald kr. 14.00 á mánuði, innanlands.
1 lausasölu 60 aura eintakið. 85 aura með Lesbók.
Alþýðusambandsþingið
HAUSTIÐ 1948 hrundu lýðræðisöflin innan verkalýðshreyf-
ingarinnar á íslandi yfirráðum kommúnista innan hags-
munasamtaka sinna. í kosningunum, sem fram fóru þá um
haustið biðu kommúnistar mikinn ósigur. Þegar á Alþýðu-
sambandsþing kom tóku svo hinir þrír lýðræðisflokkar hönd-
um saman. Þeir kusu saman stjórn fyrir samtökin næstu 2
ár og ákváðu að vinna saman að málum þeirra.
Segja má að í aðalatriðum hafi þetta samstarf gefist vel.
Alþýðusambandið hefur eftir megni beitt sjer fyrir almenn-
tim hagsmunamálum meðlima sinna. Eitt hið merkasta
þeirra er samræming kaupgjalds hjá hinum ýmsu verkalýðs-
fjelögum víðsvegar um land. Árangurinn af starfi Alþýðu-
sambandsins að því máli s.l. tvö ár er sá, að kaupgjald er
hjer nú jafnara en nokkru sinni fyrr. Má segja að tveir
meginkauptaxtar sjeu nú orðnir samningsbundnir með sam-
komulagi verkalýðsfjelaga og atvinnurekenda. Ber tvímæla-
laust að fagna samræmingu kaupgjaldsins. Ósamræmið í
kaupgreiðslum í hinum ýmsu landshlutum hefur oft leitt til
mikils glundroða og truflana á vinnufriði. Æskilegt er að
kaupgjald sje sem jafnast alls staðar á landinu. Til þess
kníga öll rök og sanngirni. Yfirleitt er framfærslukostnaður
mjög svipaður um land allt nú orðið. Með bættri aðstöðu
fyrir atvinnureksturinn í hinum ýmsu byggðarlögum, kaup-
stöðum og sjávarþorpum, skapast honum auknir möguleikar
til þess að greiða sama kaupgjald og greitt er þar sem að-
staðan er best.
Nú er Alþýðusambandsþing á ný komið saman að undan-
gengnum hörðum átökum um val fulltrúa þangað. Sú þróun,
sem hófst haustið 1948 hefur haldið áfram. Kommúnistar
hafa haldið áfram að tapa innan verkalýðshreyfingarinnar.
Lýðræðisflokkarnir hafa nú rúmlega 80 atkvæða meirihluta
á þinginu en höfðu á síðasta þingi um 30 atkvæða meiri-
hluta. Þetta er mikíl breyting og heillavænleg á ekki lengri
tíma. Spáir það góðu um að þess sje ekki langt að bíða að á
svipaða lund fari um fylgi kommúnista á íslandi og raunin
hefur á orðið á hinum Norðurlöndunum. En þar eru komm-
únistar að þurkast út. Á þá er litið eins og pestarsýkil, sem
þjóðfjelögunum ríði á að losna sem fyrst við. *
Sjálfstæðismenn hafa átt ríkan þátt í hinu mikla tapi
kommúnista í verkalýðsfjelögunum. 1 nær öllum verkalýðs-
fjelögunum hjer í Reykjavík, þar sem baráttan við komm-
ónista hefur verið hörðust hefur Sjálfstæðisfólk í fjelögun-
um unnið af miklu kappi að því að skipuleggja baráttuna
gegn þeim. SjálfstæðLsmenn eru nú einnig fleiri á þingi Al-
INDVERSKT SKYR
ÞAÐ ER ekki oft, að Indverjar leggja leið
sína til íslands, en þó kemur það fyrir og
nú er Indverji staddur hjer í bænum. Hann
heitir dr. M. S. Patel, og er ráðunautur Ind-
landsstjórnar í iðnaðarmálum.
Dr. Patel var að borða skyr, er jeg hitti
hann á sunnudaginn að Hótel Borg, og jeg
tók eftir því, að hann notaði ekki rjóma nje
mjólk með skyrinu.
„Það gerum við ekki á Indlandi“, sagði dr.
Patel, en notum kardemommuduft og hnet-
ur til bragðbætis með skyri. Indverska skyr-
ið er hátíðarmatur og það er mjög líkt á
bragðið og ykkar skyr, enda búið til á sama
hátt“.
•
ÍSLENDINGASÖGUR OG
HEILÖG INDVERSK FRÆÐI
DR. PATEL ætlar að taka mjer sjer allar
þær íslendingasögur, sem þýddar hafa verið
á enska tungu og hann nær í. „í Indlandi vit-
um við, að ísland er til, en við höfum ekki
haft tækifseri til að kynnast sögunum ykkar.
Með því að taka með mjer þær íslendinga-
sögur, sem til eru á ensku, vonast jeg til að
indverskir menntamenn fái áhuga fyrir, að
bera þær saman við hinar helgu bækur okk-
ar og jeg veit að þeir komast að þeirri nið-
urstöðu, að margt er skylt með íslendinga-
sögunum og okkar gömlu fræðum.
•
JURTAÆTUR, SEIVI EKKI
GANGA Á LEÐURSKÓM
MARGIR Indverjar lifa eingöngu á jurta-
fæðu. Það er þó ekki vegna þess að þeir trúi
því að kjöt sje óholt fyrir líkamann, heldur
vegna þess, að trú þeirra bannar þeim að
drepa dýr. „Jeg þekki marga menn, sem
neita að ganga í leðurskóm af þeim ástæðum,
að til þess að komast yfir leðrið, þarf að
drepa dýr. Margir Indverjar ganga þó í leð-
urskóm, ef leðrið er af dýri, sem hefir orðið
sjálfdautt", segir dr. Patel.
Þannig segir dr. Patel frá ýmsum ein-
kennilegum siðum og venjum, sem okkur
kann að þykja harla furðulegir.
BORÐA EKKI KJÖT, EF ÞEIR
ERU BOÐNIR
EINN ER sá trúflokkur í Indlandi, sem borð-
ar því aðeins kjöt, að dýdð, sem kjötið er af,
hafi ekki verið drepið í þeim tilgangi, að hann
borðaði kjötið.
Ef manni úr þessum trúflokki er boðið að
borða til kunningja síns með nokkrum fyrír-
vara, snertir hann ekkí kjötrjetti í boðinu.
Hann hugsar sem svo, að dýrið hafi verið
drepið hans vegna. — En rekist þessi sami
maður inn til kunningja síns og kjötrjettir
eru þegar á borðum, neytir hann eins og
hann lystir af kjöti, því hann veit, að það
var ekki hans vegna, sem dýrið dó.
•
SKÓLABRÓÐIR
DR. RICHARDS BECK
DR. PATEL fjekk áhuga fyrir íslandi er hann
var við nám í Cornell-háskólanum í Iþöku
í Bandaríkjunum. Þar var á sama tíma Ric-
hard Beck og voru þeir í sama skólafjelagi.
Þar sagði Beck frá íslendingasögunum og
landi sínu og þjóð og varð það til þess, að
dr. Patel hjet því að fara til íslands. En það
liðu 25 ár, áður en hann gat látið verða af
því. Hann kom hingað í fyrsta sinni 1948 og
er nú kominn aftur, því hann kann vel við
sig og hefir mikinn áhuga fyrir framfara-
málum þjóðarinnar.
•
FJELAG DÚSBRÆÐRA
EINHVER góðvinur okkar sendir úrklippu
úr norsku blaði, þar sem sagt er frá dús-
bræðrafjelagsskap, sem verið er að stofna í
Noregi, en í honur> er fólk, sem vill afnema
þjeringar úr norsku máli. — Mun þetta eiga
að vera framlag til umræðna, sem brotið var
upp á hjer í dálkunum 1 haust, þar sem bent
var á, að unga kynslóðin á íslandi væri að
leggja niður þjeringar, þar sem henni væri
ekki lengur kennd sú gamla kurteisisregla.
En það er ekki alveg sambærilegt, hvort
Norðmenn leggja niður þjeringar eða við
gerum það. M.a. vegna þess, að norskir dús-
bræður og systur hafa t.d. ekki hugsað sjer,
að leggja niður þann sið, að ávarpa ókunn-
uga með ættar- eða föðurnafni.
•
„HEYRDU, JÓNSSON“
HUGSUM okkur, hvernig það myndi hljóma
á íslensku, ef við legðum niður þjeringarn-
ar, en tækjum upp í staðinn þann sið að
nefna menn með föðurnafni í virðingar-
skyni. —
Þá myndum við ávarpa ókunnuga: „Heyrðu
Jónsson“, eða „Kom þú sæll herra Sigurðs-
son“, ef við værum kynnt fyrir ókunnugum.
Hvort 'það yrði til bóta, eða tjóns fyrir
tunguna og almennar umgengisvenjur er
annað mál.
Verksmiðjuhús stórskemmist
í eldsvoða s.l. sunnudag
75 ára afmælis Guð-
spekifjelagsins minst
GUÐSPEKIFJELAG ÍSLANDS
minntist 75 ára afmælis alheims
fjelags Guðspekinema með sam
komu í húsi sínu að kvöldi 17.
þýðusambandsins en nokkru sinni fyrr. Árið 1948 voru þeir
aðeins rúmlega 20. Nú eru þeir 43 og fara með umboð margra
verkalýðsfjelaga og launþegasamtaka.
Orsakir þessara sigra sjálfstæðisstefnunnar innan íslenskra
verkalýðssamtaka er að sjálfsögðu hin frjálslynda og víðsýna
stefna flokksins. Fleiri og fleiri f jelagar launþegasamtakanna
skilja að alhliða barátta flokksins fyrir bættum atvinnuskil-
yrðum, auioiu fjelagslegu öryggi og betra þjóðfjelagi yfir-
leitt er hin sanna framfaraviðleitni, sem allar stjettir, einnig
verkalýðsstjettin, verkamenn, sjómenn og iðnaðarmenn
hljóta að njóta góðs af.
En það er rjett, sem bæði Ölafur Bjömsson, formaður
Bandalags starfsmanna ríkis og bæja, og forseti Alþýðusam-
bandsins vöktu athygli á í ræðum sínum, að horfur eru nú
vggvænlegar, ekki aðeins fyrir verkalýðinn á Islandi, heldur
og fyrir hina íslensku þjóð í heild. Aflabrestm-, markaðserfið-
leikar og langvarandi stöðvun togaraflotans hafa greitt at-
vinnu- og efnahagslífi okkar þung högg. Afleiðingarnar eru
vaxandi atvinnuleysi í ýmsum landshlutum. En það er einnig
rjett, sem Ólafur Björnsson benti á, að kjarabarátta launþega
hefur margar hliðar. Hingað til hefur megináhersla veríð
lögð á hæð tímakaupsins. En margt fleira skiptir launþega
miklu máli. Grundvöllur allrar velmegunar í þjóðfjelaginu
er að atvinnutækin sjeu rekin á heilbrigðum gnmdvelli og
sjeu fær um að greiða þau laun, sem þeir þarfnast, er við
;þau vinna. — Það er þess vegna mikilsvert að launþegasam-
tökin vinni öfluglega að því með öðrum stjettum þjóðfjelags-
^ns að tryggja rekstrargrundvöll atvinnuveganna.1 því felst
trygging tímakaups og öryggis um allan áfkomu fóJkssns,
Á SUNNUDAGSNÖTTINA kom upp eldur í bragga suður við
Skerjafjörð. í bragga þessum var niðursuðuverksmiðjan „Mata“
til húsa. Mikið tjón varð af eldsvoða þessum á húsakynnum
verksmiðjimnar og vörubirgðum, en vjelar munu sennilega
ekki mjög skemmdar, en fullnaðarrannsókn á þeim er ekki lokið.
Slökkviliðinu barst bruna-^
kaUið frá Flugvallarhótelinu
kl. 2.25 um nóttina. Var skjótt
brugðið við, en er suður eftir
kom var braggasamstæðan, sem
er um 1350 fermetrar að stærð,
alelda.
ERFITT SLÖKKVISTARF
Vatnsskortur tafði mjög allt
slökkvistarf. Var tekið það ráð
að taka vatn úr vatnsgeymi,
sem þarna er skammt frá síð-
an á dögum setuliðsins. Jafn-
framt var vatni dælt með hand
' afli úr sjó, vegna þess að ekki
I reyndist unnt að koma dælum
slökkviliðsbílanna við. Slökkvi
| starfinu var ekki lokið fyr en
kl. rúml. 7 um morguninn.
MIKIÐ TJÖN
Braggarnir voru klæddir með
trjetexti óg brann sú klæðning
iöll, en Vjelar verksmiðjunnar
' virtust ekki mikið skemmdar,
en nánari rannsókn á því er þó
ekki að fullu lokið. Mikið tjón
varð aftur á móti á vörubirgð-
um verksmiðjunnar, sem þarna
voru geymdar. Mun verksmiðj-
an verða óstarfhæf um langan
tíma. — Ekki er kunnugt um
upptök eldsins.
Baráfffan gegn kommum
í Indo-Kína
SAIGON, 20. nóv. — Einn af
talsmönnum franska hersins í
Indo-Kína skýrði svo frá í dag,
að Frökkum hefði undanfarna
tíu daga tekist að eyðileggja
herbúðir og vopnaverksmiðj -
ur, sem tilheyrðu ofbeldismönn
Um kommúnistá þar f landi.
Einnig tókst að eyðileggja
nokkrar herfóringjabækistöðv-
ar. — Reuter.
þ. m. Grétar Fells setti sam-
komuna og bauð heiðursgesti
og aðra velkomna, en kvaddi
því næst Sieurð ólafsson, for-
mann annarar Guðspekistúk-
unnar í Reykjavík, til þess að
stjóma samkvæminu, en stúka
hans átti einnig afmæli þenna
dag. Þessir menn tóku til máls,
auk aðalræðumanna, sem voru
Grétar Fells og sjera Jakob
Kristinsson: Sigurður Qlafsson,
Þorlákur Ofei»sson, Víglundur
Möl'ier, Guðrún Indriðadóttir,
Jónas Kristjánsson, Kristín
Thoroddsen, Þervaldur Árna-
son. Sieurður Olafsson sönvari
söng einsöng og frú Hermína
Sigurgeirsdóttir, Ijek á orgel.
í uophafi samkomunnar var
sungið kvæði eftir Grétar Fells,
er hann hafði ort í tilefni af-
mælisins, og auk þess var mik-
ið sungið í samkvæminu. Nokk-
ur skeyti bárust, þar á meðai
frá biskupi íslands. Samkoman
var mjög fjölmenn og hennS
lauk um kl. 12,30 eftir mið-
nætti.
i
FLUGSLYS
ILONDON — Breskur orustuflug-
‘maður Ijet nýlega lífið, er flug-
vjel hans eyðilagðist í lendingu.