Morgunblaðið - 16.12.1950, Blaðsíða 10

10
Laugardagur 16. des. .1950
MORGV N BLAÐI0
'íJr heimsfrjettunum;
i
i .
Betur tókst
íslenski nóNmmm
BÓKAÚTGÁFAN NORÐRI hefur nýlega gefið út merkilegt rit
óm íslériska b&ndann. Höfundurinn er hinn góðkunni fræði-
íriaður Beneáikt Gislason frá Hofteigi. Ritið er gefið út í til-
efni af 25 ára starfsafmæli útgáfunnar. Bók þessi mun verða
talin meðal merkustu og sjerstæðustu rita. sem hjer hafa komrð
út lengi.
15. desember.
ÞEGAR þetta er ritað, herma
fregnir frá Koreu, að líkur
bendi til þess, að kínverslú kom ■
múnistaherinn sje að hefja
mikla sókn við Hungham á aust
urströndinni. Er ætlað, að Kín-
verjar hafi þarna um 200.000
manna lið, en ekki er vitað ná-
kvæmlega um liðsafla varnar-
hersins. Hann er þó mun minni,
en Kinverjanna, eins og sjá má
af því ,að S. Þ. höfðu þarna
60.000 hermenn, þegar þeir
voru flestir, en nú munu all-
margir þeirra farnir frá Himg-
ham sjóleiðina.
Hafnarborgarinnar Hungham
hefir þráfaldlega verið getið í
Koreufregnum undanfarna
dagaj þangað komust hersveit
irnar, sem með frábæru þreki
tókst að brjótast úr herkví
kommúnista við Choshinstífl-
ima í norðaustur Koreú.
Annars hefir fátt stórvægi-
legra tíðinda gerst á Koreu-
vígstöðvunum undanfarna 10
—14. daga. Á vesturvígstöðvun
um var í gær (14. des.) 15. á-
takalausi dagurinn, þ.e. a. s.,
aðalherir kommúnista þar hafa
engar tilraunir gert til stórárása
undanfarnar tvær vikur, þótt
skæruliðar þeirra hafi haft sig
talsvert í frammi. MacArthur
hefir því haft allgóðan tíma til
að treysta varnir sínar á þess
um slóðum, en ýmsir þakka það
herstjórn hans, að Kínverjar
Ijetu ekki knje fylgja kviði og
sóttu að minnsta kosti allt til
Seoul, er þeir fyrst flæddu inn
í Koreu frá Manehuriu.
Vertu bara rólegur, vinur, jeg skal koma þjer inn.
TIL SUÐUR-KOREU
NÚ BENDA hinsvegar fregnir
til þess, að Kínverjar hugsi sjer
enn til hreyfings, að minnsta
kosti við Hungham, þar sem
herstjórn Sameinuðu þjóðanna
virðist hafa hug á að koma her
mönnui dnum heilu og höldnu
i skip og ðan til Suður-Koreu.
Hecsveitir S. Þ. við Hungham
ráða yfir litlu svæði; þær eru í
raun og veru umkringdar og
snúa baki að sjónum. Líkur
benda því til þess, að S. Þ. telji
sjer lítinn ávinning I að fórna
mörgum mannslífum til þess að
reyna að halda þessum skika á
yfirráðasvæði kínversku kom-
múnistanna.
WASHINGTON-
FUNDURINN
STJÓRNMÁLAMENN Vestur-
Veldanna leggja á það áherslu
þessa dagana, að betur hafi
tekist en til horfðist í Koreu.
Áttlee, sem skýrt hefir neðri
málstofu breska þingsins frá
viðræðum sínum við Truman
for -eta, orðaði þetta svo 12. des
ember, að hann hefði góða von
um, að S. Þ. tækist að halda
velli í Koreu. Hann sagði þing
heimi meðal annars eftirfar-
andi:
Truman forseti og jeg áttum
saman ítarlegar viðræður um
pólitísk málei i, hernaðarmál
og efnahagsmál. Jeg tel, að all-*
ir viðræðufundir okka hfer'i'
bo-;ð nokkurn árangur Jeg
ge i mjer far um að dyij á
ehgan hátt sko- m bresku stjórn
arinnm- á öllum eðkallandi
yandæi álum.
' Tnrman försetí < <* jeg vorum
ásáÞ’- m að stöðva yrði árás-
ina á Koreu. Við vorum enn-
fremur r, * » einc-regið þeirrar
sl ðunar, að skyit vær, að
reyna eftir megni að koma í!
veg fyrir, að stríðið breiddist
út.
ÁNÆGÐ MEÐ
ÁRAN GURINN
BRESKU blöðin hafa yfirleitt
verið ásátt um að fagna árangri
ráðstefnunnar í Washington —
Hefir Attlee hlotið mikið lof
stjórnmálamannanna í Bret-
landi, jafnt andstæðinga sem
fylgismanna. Þykir framkoma
hans öll í Koreumálinu hafa
verið hin röggsamlegasta.
Nokkur óánægja hefir þó
komið í ljós í sambandi við af-
greiðslu nokkurra mála, sem
fjallað var um á Washingtonráð
stefnunni. Einkum hafa þing-
menn íhaldsflokksins breska
leitast við að fá skilyrðislausa
yfirlýsingu frá Attlee um af-
stöðu hans og ráðuneytis hans
til atomsprengjunnar.
Attlee hefir skýrt svo frá, að
Bandaríkjamenn hafi fallist á
að beita ekki atomsprengjunni
í Koreu, án þess að gera Bret-
um fyrirfram aðvart. En breska
stjórnin hefir, eins og kunnugt
er, á ýmsan hátt látið í ljós and
úð sína á notkun sprengjunnar
— hvað sem á dynur.
Church, heíir nú lýst yfir
skoðun sinnj á þessu máli — og
þá væntanlega íhaldsflokksins.
í þingræðu, sem hann flutti 14.
þ. m., sagði hann meðal annars: J
I'rá hernaðárlegu sjónarmiði
sj.'ö, eram við mjög veikir ?yr- ;
ir. Svo mun ehn verða um mörg
ár. Atomsprengjan er það eina, (
sem veitir okkur eitthvað bol-
mggn ;í nothœfa áðstöðu. við
samningaborðið.
CruhchilJ lýsti sig þessu ’
næsí ard- íg i behri yfirlýs-
’ngu að Vesjtu.- vetáiw. muni1
Ur.clir < 'uu"» ki.ngun. tæöum
grípa til atomsprengjunnar að
fyrra bragði.
Þetta getur haft þær afleið-
ingar, sagði hann, að óvinurinn
getur.óhrædaur búið sig undir
atomstríð og greitt fyrsta högg-
ið.
MARSHALLHJALPIN
AF ÖÐRUM fregnum markverð
um er sú helst, að samkomulag
hefir orðið um það með breskú
og bandarísku stjórnarvöldun-
um, að Bretar hætti að þiggja
Marshallaðstoð frá áramótum.
Er þetta 19 mánuðum fyrr en
til stóð.
Bretar hafa til þessa féngið
2700 milljón dollara Marshall-
aðstoð. Hefir fje þetta orðið
þeim ómetanlegur styrkur í
viðreisnarstárfi erfiðustu ár-
anna eftir stríð. En það starf
hefir einnig gengið að óskum.
EINS OG BRÆÐUR
LOKS þykir það frjettnæmt, að
Gottwald Tjekkóslóvakíufor-
seti hefir nú boðað, að tjekk-
neskir hermenn muni framveg
is klæðast einkennisfötum af
rússneskri gerð. Með þessu, seg
ir forsetinn, vilja Tjekkar sýna
bróðurhug sinn til þeirrar þjóð
ar, sem varð til að „frelsa“ þá.
I
Stofa
| Tvær reglusamar stúlkur geta
| frá áramótum fengið leigða í-
[ vésturbænum stóra stofu með
: suðurgiugga. Aðgangur að baði
I og síma, Tilboð leggist inn á
| afgr. bleðsins merkt': „Nýjár
I 1950—5 j — 7/2f.

Bókaútgáfan Norðri á aldar-<
fjórðungsafmæli á þessu ári. —
Norðri var stofnaður á Akureyri
haustið 1925 og hefur starfað ó-
slitið síðan, og er nú orðinn ein
umsvifamesta bókaútgáfa lands-
ins. Framkvæmdastjóri útgáfu-
fyrirtækisins hefur nú um nokk-
ur ár verið Albert J. Finnboga-
son. — Þegar í upphafi ljet
Norðri sjer annt um allt, sem
við kom störfum og lífi íslenskr-
ar alþýðu, og hefur gefið út mörg
rit um það efni. Nefna má m.
a. „Söguþætti landpóstanna",
„Faxi“, hið mikla rit dr. Brodda
Jóhannessonar um islenska hest-
inn, „Göngur og rjettir“, „Hrakn-
ingar og heiðavegir“ og fjölda
mörg önnur rit, sem fyrir löngu
hafa öðlast miklar vinsældir. —
Margar af vinsælustu skáldsög-
um, sem hjer hafa verið gefnar
út eftir innlenda og erlenda höf-
unda, hafa einnig komið hjá
Norðra.
Bók sú, er útgáfan hefur kosið
til að minnast þessara tímamóta
í starfsferli sínum, gat tæplega
verið betur valin. Benedikt frá
Hoíífcigi er fyrir löngu þjóðkunn-
ur fyrir skáldskap og fræði-
mennsku, enda ber „fslenski
þóudinn" glögg merki þess, að
þar hefur fær maður um fjallað.
Auk brennandi áhuga fyrir mál-
efninu er stíllinn svo lifandi og
víða með slíkum glæsibrag, að
hreinasta unun er að lesa. Þetta
er saga íslenska bóndans frá upp-
hafi, starfssaga hans og menn-
ingarsaga — örlagasaga bænda-
stjettarinnar gegnum aldirnar.
Ritið er fullt af nýjum og skarp-
legum athugunum, sem stinga
I víða í stúf við ríkjandi skoðanir,
j en eru svo vel rökstuddar, að
I erfitt virðist að hagga þar við
neinu. Enda er Benedikt kunn-
ugur efninu. Hann hefur sjálfur
verið bóndi og er auk þess skáld,
en án þess hefði ekki verið hægt
að semja rit sem þetta.
Það er ekki hægt að rekja efni
bókarinnar til hlítar í stuttu máli.
HÖf. hefur valið þann kost að
stikla á stóru, velja til frásagnar
menn og viðburði liðinna alda,
sem varpa skýrustu ljósi á innri
sögu íslenska bóndans og þá um
Jleið þjóðarínnar, þannig, að úr
Iverður samfelld saga. Frásögnín
er víða krydduð skemmtilegum
smásögum, er sýna betur en
langar útlistánir hugsunarhátt
íslensku bændastjettarinnar, sem
vegna starfs síns og menningar
hefur gert það mögulegt að
Benedikt frá Hofteigi.
mynda og viðhakla sjerstæðu
menningarþjóðfjeJagi í þúsund
ár. Og framtíð þjóðarinnar bygg-
ist framar öllu öðru á starfi
þeirra manna, sem skapa verð-
mæti úr moldinni.
Hverjum þeim íslendingi, sem
er annt um menningu þjóðar-
innar, verður ritið um íslenska
bóndann gagnlegur leiðarvísir til
þekkingar á þjóðinni og þá um
leið sjálfum sjer, og því er út-
koma þess merkur viðburður í
bókmenntasögu síðari áratuga.
Frágangur bókarinnar er sjer-
staklega vandaður, pappírinn
sterkur og letrið skýrt og bandið
óvenju smekklegt. — Allmargar
teikningar eftir Halldór Pjeturs-
son prýða bókina. Útgefandi ritar
formála og höf, gerir grein fyrir
tilorðningu ritsins í fróðlegum
eftirmála. Enginn efi er á því,
„að íslenski bóndinn" muni
Frh a bls. 12.
Ein af teikningum Ilalldórs Pjeturssonar í „íslenska bóndannnP*.