Morgunblaðið - 01.09.1951, Blaðsíða 7

r
Laugardagur I. sept. 1951
MORGVISBLAÐIB
Höfðingjnrnii: láie mesiu
i leGhuanalundi í S-lfiiku
EFTIK heimsófríSínn fyrri
fengu Bandamenn ýmis svo-
kölhiö vemdarsvæði til eft-
iríits. Grein sú, er h.}er birt-
ist, er frá einu þeirra, í
SuSur-Afríku.
í nýlendum Breta «g vernd
arsvæðum býr folk við ýmsa
frumstæSa háttw — að áliti
væstrænna þjc*3a>. E'n ýmis-
Iegt er þar merkílegt — og
athyglisvert.
RÁf>STF,FNA
ÆTTFI.OKKSINS
Bechuanaland er f Svvður-
Afríku. Það er vemdarsvieSi og
á stærð við Frakkland. fbáar þcss
®ru um 290.000. Stjémairfarslega
skiptast þeir í átta aðaíaettflokka,
og hefur hver þeirra etglð land-
vamalið. Þá eru og min.nl flokk-
ar, sem búa afsíðis í löndum
krúnunnar.
Ættflokkamir em injivg mis-
jafiiir að stærð. Hinír helstu eru
Baatlokvva, um 2500 talsins, og
Bangvvato (oft, en ranglega, kall-
aðir Ba.mangwato}, urn 101.000
talsins Ættflokkar þessir hafa
blandast mörgum öðrum, er ein-
att eru ólíkir að menníngu og
irnáli. T. d. eru töluð meðal Bang-
'wato-flokksins a. m. k. fimrn ólík
Bantumál og allmargar Búsk-
snannamállýskur.
Eu ættimar, sem stjóma hinum
átta ættflokkum, teljast allar til
isama stofns, tala sama mál og
'íbúa við sömu menningu í grund-
vallaratriðum. Höfðíngjar f.iög-
uvrra stærstu ættflokkanna (Bang-
vvato, Batawana, Bakwena og
Bangwaketse) eru jafnveí komnir
aif sameiginlegum fbrfeðrum.
Hangwato- og Bangwaketse-ætt-
flokkamir fóni úr aðaíráðinu
jsnemma á átjándu ökt. Þar cru
inú fyrirliðar Bakwena-aettflokk-
íarinn. En Batawana-ættflokkur-
: nn er síðara afsprengí Bangwato
gettflokksins.
Átta aðalættflokkarnir og tveir
íainna minni flokka eíga allir full-
trúa I Afriku-ráðinu.
Yfirstjóm hvers ættflokks er í
tvöndum sierstaks höfðingja, er
llýtur einvörðungu allsherjar cft-
irliti biesku stjórnarvaldanna.
IÞað er eigi um að ræða neinn
•yfirhöfðingja eins og í Basuto-
landi cða Swazilandi. Þótt höfð-
íngi Bakwena-ættflokksíns sje við
vukenndur sem öldungurínn í hópi
þ>eirra, — og þ. á. m. er höfðingi
Bangwato-ættflokksíns, — þá hef
- ir hann ekki meiri stjómmála-
vökl á meðal þeirra en hver hinna.
Þegai' höfðingi innir skyldu-
sstörf sín af hendi, leitar hann
íyrst íáða nokkurra náínna ætt-
ingja, sem hann treystír, síðan
annarra áhrifamanna.
STJÓRNAKMÁLEFNI RÆDD
Á FJÖLDAFUNDUM
Öll opinber stjórnarmálefni eru
;að lokum rædd á fjöldafundí, ým-
I:st kölluðum phuthego, pitso, leba-
íla eða lekgotla. Einstakir for-
ingjar og minni háttar yfirvöld
kunna að boða fundi eiginna
fylgismanna aðeins tíl þess að
r æða innanhjeraðsmálefni eða mál
scm höfðinginn hefur boríð undir
fiá. En það er eingöngu heímilt
Iniifðingj anu,m eða fulltrúa hans
sið boða fund alls ættflokksíns. Et'
wm engan opinberan fulltrúa er
;ið ræða, kemur elsti karlmaður,
siem er heima, úr fjölskyldu höfð-
imgjans sjálfkrafa í stað hans,
Ihvenær sem hann er fjai'staddur.
Því yrði auðvelt að skera úr um,
ihverjum eiginlega bæri að boða
f und Bangwato-aettflokksiits til
|>ess að ræða endurkomu Tshek-
*“<lis.
Hverjum fullorðnum kartmanni
«*r leyft að vera viðstaddur og
ttaka þátt í afgreiðshi mála á
fjöldafundunum, en konuni er það
vkki. Þeir, er farið hafa burt og
<nrðið háðir öðrum höfðíwgja, eins
<og Tshekedi og fylgismeitn hans
í Kamctsane, geta einníg verið
Frásögn af landinu, er Seretss
Evhama var gerður útl egur úr
Seretse Khama.
viðstaddir, ef svo ber við, að þeir
eru í heimsókn til fyrri heimkynna
sinna, ev fundurinn er boðaður.
En þeir eiga þess engan rjett að
vera kallaðir erlendis frá í þessu
skyni.
RÁÐSTEFNUR HALDNAR
ÞEGAR ÞÖRF GERIST
Ráðstefnur ættflokkanna eru
ekki háðar reglulega. Þær eru
boðaðar af höfðingjurium eftir
þörfum. Sje þess ekki alveg' sjer-
stök og bráð nauðsyn, kann hann
Efíir fssac Shapers
I
annaðhvort að senda foringjun-
um boð eða birta fundarboðið
jþeim, sem í þann svipinn eru
staddir í kgotla hans, er svo er
j nefnt. Þá skýra þeir aftur heima-
'fólkinu frá þessu, og á tiltekn-
um degi koma allir saman snemma
|Um morguninn í kgotla. Ef um
óvænt atvik er hins vegar að ræða,
er sjerstakur kallari sendur fyrir
dögun upp á hæð eina til að hrópa
í allar áttir og skipa mönnum að
mæta þegar í kgotla,
| Þegar um almenn mál er að
ræða, eru boðanirnar venjulega
bundnar við þá, sem staddii eru
í „höfuðborginni". Ef nauðsyn
ber til, er foringjum fjarlægra
þorpa skýrt frá því á eftir, hvað
gerst hefur. En sje þess tilefni,
^eru þeir einnig boðaðn- til ráð-
stefnunnar.
1 Ráðstefnur ættflokksins eru
venjulega haldnar í „höfuðborg-
inni", í miðjunni í kgotla, stóru
hringmynduðu svæði, sem er um-
girt stauragirðingu. En fundi má
líka halda á hverjum öðrum hent-
ugum stað, svo fremi að höfðing-
inn geti haft þar forsæti. Þess
má einkum geta, að fyrr ú tím-
um tíðkuðust sjerstakar ráðstefn-
ur, nefndar letsholo. Þær fóru
ætíð fram úti á grasvöllum, fjarri
þorpunum.
SITJA í IIRING Á
IIÆKJUM SJER
Nú á tímum cru embættismenn
stjóruarinnar venjulega á fund-
um, þar sem alvarleg innanlands-
mál eru rædd. Stundum eru þeir
þar jafnvel í forsæti.
Slík samkoma hefst skv. erfða-
venjunni í dögun. Sitja mennirnir
þar í geysistórum hálfhring aug-
liti til auglitis við höfðingjann
og eldri ráðgjafa hans. Flestir
þeirra gera sig ánægða með að
sitja ú hækjum sjer á jörðinni,
cn sumir liafa með sjer stóla eða
kolla. Foringjar og aðrir fyrir-
mcnn sitja venjulega fremst, en
það er ekki um neitt fast fyrir-
komulag að ræða varðandi mann-
virðingar eða þjóðfjelagsstöðu.
IIÖFDINGINN REIFAK
MÁLIÐ
i Höfðinginn hefur máls með því
að skýra frá tilganginum með
fundinum. Þá skýrir hann frá
málavöxtum og leggur málið fyr-
ir til umræðu. Hver sem þess æsk-
ir, getur síðan tekið til máls eða
lagt fram spumingar. Það er
ekki fastákveðið fyrir fram eða
bundið, hversu umræðan skuli fara
fram.
Tíminn, sem fundurinn stend-
ur, er kominn undir mikilvægi
málsins. Hann kann að standa
aðeins í fáar klukkustundir, heil-
an dag eða jafnvel allmarga daga
samfleytt. Þégar sýnt er, að all-
ir, er þess hafa æskt, eru búnir
að tala og ekkert nýtt kemur í
ljós, reifar höfðinginn málið eftir
umræðuna, lítur yfir skoðamr
þær, er látnar hafa verið uppi og
tilkynnir síðan úrskurð smn.
SUMSSTAÐAR LÝÐRÆÐIS-
LEGT STJÓRNARFAR
Meðal Bakgatla-ættflokksjns er
það stundum háttur höfðingjans
að bjóða mönnum að skipa sjer í
hópa, ef í Ijós kemur undir um-
ræðunni, að skoðanir eru mjög
slciptar. Hlutfallslegur styrkur
hinna andstæðu hópa verður þá
auðsjeður. Hjá öðrum ættflokkum
er eigi um að i'æða neina slíka
skipun atkvæðagi'eiðslunnar, og
höfðinginn fær aðeins leiðbeíning-
ar af því, er menn segja. Hann er
eigi bundirin sjónarmiðum meiri
hlutans. En hann hættir sjaldan
á að ganga í berliögg við þau,
nema því aðeins,‘að hann hafi til
þess ríka ástæðu.
Samvinna fóiksins er nauðsyn-
leg, til þess að takast megi að
stjórna ættflokknum á farsælan
hátt. Hver sá höfðingi, er af á-
settu ráði gengi í móti óskum
þeim, er koma fram í kgotla,
mundi bjóða ógæfunni heim. Kgosi
ke kgosi ka batho, hljóðar mál-
tækið: „Höfðingi er höfðingi af
náð þjóðar sinnar".
(Lauslega þýtt).
Hús Prentverks Odds Björnssonar, Hafnarstrœti 88 B, Akureyrí.
Prentverk Odds Björns-
sonar á Akureyri 50 ára
PRENTVERK Odds BjörnssonaÁ
á Akurevri á fimmtugsafmæli í
clag. Oddur prentmeistari Björns
son kom með prentsmíðju sína
og bókaforlag frá Kaupmanna-
höfn upp til Akureyrar 1901 og
1. september það ár tók hún til
starfa. Oddur Björnsson hafði
sfarfað að prentlist í Kaup-
mannahöfn í 14 ár og hafði geng-
ið þar á prentlistarskóla. Hann
ljest 1945, tæplega áttræður að
aldri.
- SACEM
Framh. á bls. 7
Stjórnarvöldin voru, eins og gefur
að skilja, frá upphafi hliðholl þess
um samtökum listamannanna.
I fyrstu ljetu þau lítið yfir
sjer, skrifstofukytra í rue Sainte-
Anne, með þrem skrifstofumönn-
um og einum fulltrúa. Tekjurnar
fyrsta úthlutunarárið urðu kring-
um 14 þús. franka, þ. e. þær sem
til úthlutunar komu. Nú á fjelag-
ið stórhýsi í rue Chaptal og hefur
150 starfsmenn í þjónustu sinni
Tekjurnar hafa margfaldast að
sama skapi. Meðlimir eru nú yfir
15 þús., en voru aðeins um eitt
hundrað fyrstu áí'in.
I tilefni af aldarafmælinu hef-
ur SACEM gefið út skrautlegt og
vandað minningarrit. Fremst er
mynd af eiginhandarbrjefi jfví, er
Vincent, Aitriol Frnkklandsjorneti
skrifaði fjelaginu þennan dag og
árnar því allra heilla. Þá er ávarp
menntamnliirúðherm Yvon Delbos,
þar sem hann fer fögrum orðum
um menningarlegt hlutverk
SACEMs og endar þannig: Tón-
skáld og aðrir höfundar eiga ekki
aðeins rjett til að afla sjer frægð-
ar á ókomnum tímum, þeir hnfa
einniff rjett til <tð nflti sjer lífs-
viðurværis, eins og hver annar“.
— Þá eru í ritinu ýms önnur
ávörp, siigulegt yfirlit yfir starf-
semi SACEMs og minningar um
fræg tónskáld og í'ithöfunda. Loks
heillaóskir frá hinum ýmsu er-
lendu Stefjum, einnig frá hinu
hjerlenda STEFi, brjef undirritað
af stofnanda þess og fyrsta for-
seta, Jóni Leifs tónskáldi,
Pórh, Þo'ryilsson,
Ss_...
Oddur Björnsson.
Oddur stjórnaði prentverki
sinu óslitið' til 1932, er sonur
hans, Sigurður O. Björnsson, tók
við forstjórastarfinu, og hefur
hann gengt því síðan. Sonur Sig-
urðar, Geir S. Björnsson, hefur
á hendi verkstjórn í prentsmiðj-
unni, en skrifstofustjóri er annar
sonarsonur Odds Björnssonar,
Gunnar Þórsson.
Sigurður O. Björnsson.
Prentverk Odds Björnssonar
hefur vaxið mjög á þessum 50
árum og er nú eitt af staerstu
pi entsmiðjum landsins.
Mikil sendinefnd.
NEW YORK — Grómíkó, aðstoð-
arutanríkisráðherra Rússa, er
kominn hingað við 32. mann. A
f)okkur þessi að sitja San Fvansis-
kó ráðstefnuna, þar sem undir-
ritaðir verða friðarsamningarmr
við Japan. Grómíkó segir, ai
Rússar muni leggja fram sínai
eigin tillögur.
íþróftakeppni
Umf, Reykjavíkur og
Umf, Keflavíkur
SIÐASTLIÐINN sunmidag fóv
frem keppni í frjálsum íþvóttuin
milli UMF Keflavíkur og UMF'
Reykjavíkur. U. K. hlaut 11771
stig' en U. R. 11057 stig. ReiknaS
var eftir finnsku stigatöflunni.
ÚRSLIT, KAELAR
100 m.
1. Böðvar Pálsson, UK 11.5 sfifc.
2. Björn Berndsen, UR 11.7 —•
3. Erl. Sveinsson, UR 11.7 • —
4. Hólmg. Guðm.ss. UK 3 2.0
400 m. sei...
1. Böðvar Pálsson, UK 54,2
2. Björn Berndsen, UR 54.3
3. Erlendur Sveinsson, ÚR 54.3
4. Hörður Guðmundsson, UK 56.3
1500 m.: -sek.
1. Hörður Guðmundss. UK 4.40.2
2. Ásgeir Bjarnason, UR 4.42 9
3 Torfi Jónsson, UR 4.48.<3
4. Einar Gunnarsson, UK 4.55.9
4x100 m.: sefc.
1. Sveit UK 47 0
2. Sveit UR 47.3
1. angstökk:
1 Björn Berndsen, UR 6.12
2. Erlendur Sveinsson, UR 6.1»
3. Hólmg. Guðmundsson, UK 5.35
4 Ingvi B. Jakobsson, UK 5.83
Hástökk:
1 Jóhann R. Benediks. UK 1.73
2 Björn Berndsen, UR 1.63
3. Friðjón Þorleifsson„ UK 1.60
4. Erlendur Sveinsson, UR 1.55
Kúluvarp:
1. Þorv. Arinbjörnss. UK 11.95
2. Erlendur Sveinsson, UR 11.43
3. Hreinn Bjarnason, UR 11.30
4. Ingvi B. Jakobssop, UK 10.82.
Kringlukast:
1. Einar Þorsteinsson, UK 37.63
2. Ingvi B. Jakobsson, UK 35.51
3. Erl. Sveinsson, UR 33.87
4 Hreinn Bjarnason, UR 33.52:
KONUR
80 m.:
1. Sigurveig Hauksdóttir, UK 11,3
2 Sigríður Jóhannsdóttir UK 11.7
3 Gunnvör Þorkelsd. UR 13.0
4 Kvistín Árnadóttir, UR 13 3
Langstökk:
1. Guðný Árnadóttir, UK 4.00
i 2. Sigríður Jóhannsdóttir UK 3 92
3 Gunnvör Þorkelsd. UR 3.6:)
4. Kristín Árnadóttir, UR 3.31
Hástökk:
1. Sigr. Jóhannsdóttir, UK 1.20
2 Inga Birna, UR 1.20
3. Sigríður Jónsdóttir, UK 1.10
4 Kristín Árnad^ttir UR I.l!)
Kúluvarp:
1, Kristín Árnadóttir,- UR, 8.85
2 Sigríður Jónsdóttir, UK 7.94
3 Steinvör Sigurðard. UR 7.9:5
4. Guðný Árnadóttir, UK 7.00
Ekki að undirlagi Rússa.
NÝJU-DELHI — Nehrú, forsætiu
ráðherra Indlands, segir, að ekki
hafi það verið að úndirlági Rússa/
að Indverjar hafa r.áðið að takii
ekki þátt i San Fransiscó-ráci-
stefnunni um japönsku friðai-
samningana.
r