Morgunblaðið - 20.12.1951, Síða 8

MORGUTSBLAÐIÐ
T S

Fimmtudagur 20. des. 1951
Útg.: H.í. Árvakur, ReykjavQc.
Framkv.stj.: Sigíús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlanðs.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Handritamálið í nýju stigi
NEFND sú, sem danska kennslu-
málaráðuneytið skipaði árið 1947
til þess að íhuga og gera tillögur
um, hvernig taka skyldi kröfum
íslendinga um endurheimt fornra
íslenzkra handrita í Danmörku,
hefur nú skilað áliti. Má segja að
nefndin hafi klofnað í sjö hluta.
Meirihluti hennar telur að næg-
ar ástæður séu til þess, að hafna
kröfum Islendinga. En þrátt fyrir
það segist þessi hluti nefndarinn-
ar skilja vel að íslendingum sárni
að heiztu fornbókmenntir þeirra
séu geymdar erendis. Þessvegna
álíti hann að Danir eigi að af-
henda Isiendingum sem gjöf, þau
handrit, sem rituð hafa verið á
fslandi og snerta eingöngu ís-
lenzkmálefni og íslenzka menn-
ing.u
★
Skilyrði fyrir því að hægt
sé að afhenda þessi handrit úr
Árnasafni telur meirihlutinn
vera m. a. þau, að íslendingar
viðurkenni, að þetta sé endan-
leg lausn handritamálsins og
að danskir fræðimpnn geti
fengið þau að láni ef nauðsyn
ber til.
Annar hluti nefndarinnar telur
eðlilegt að íslendingar fái sína
fornu þjóðardýrgripi aftur. Færa
þeir nefndarmenn rök fyrir því
að handritin eigi bezt heima á
íslandi, þar sem þau hafi verið
skráð.
máli. Lítil ástæða er til þess að
hefja rökræður hér heima í til-
efni af nefndarálitinu um rétt
okkar til þessara íslenzku menn-
ingarverðmæta. Skoðun íslend-
inga á honum hefur ekkert
breytzt. Við vitum alveg hvar við
stöndum, hvers við höfum verið
að krefjast og hversvegna.
Handrit fornbókmennta okk
ar, íslenzk bréf og skilríki, eru
hluti af okkur sjálfum, grund-
völlur íslenzkrar og samnor-
rænnar menningar.
Þennan íslenzka menningar-
arf viljum við sjálfir geyma.
Við höfum einnig fært gild rök
fyrir því, að hér kemur hann
menningarlífi norrænna þjóða
að beztum notum.
Þessi rök er óþarfi að endur
taka. Danir þekkja þau Iíka.
Um það þarf engum að bland-
ast hugur, sem kynnir sér álit
handritanefndarinnar.
Það er ósk og von íslenzku
þjóðarinnar að þessu mikla
máli verði ráðið þannig til
lykta að niðurstaðan skapi
grundvöll vaxandi skipta og
nánari vináttu við þá þjóð,
sem um langan aldur hefur
geymt þau menningarverð-
mæti, sem henni eru hjart-
fólgnust.
íslenzku bændaefnin um borð í Tröllafossi.
IMíu bændaefni komin
heim úr 7 mánaða kynn-
isför til Bandaríkjanna
ÍSLENZKU bændaéfnin, sem s.l. vor fóru vestur til Bandaríkjanna
á vegum Efnahagssamvinnustjórnarinnar í Washington, 9 talsins,
komu aftur heim með m.s. „Tröllafoss" í gær, eftir sjö mánaða
dvöl vestra. — Tilgangur þessarar farar var fyrst og fremst sá, að
veita bændaefnum þessum tækifæri til þess að kynna sér búnaðar-
hætti í Bandaríkjunum og þá einkum ýmsar nýjungar á því sviði,
ef vera kynni að þær gætu orðið þeim að liði í starfi því, sem bíður
þeirra við heimkomuna.
Dvöl piltanna vestra var aðal- ir með val þeirra pilta, sem héð-
lega fólgin í hagnýtu verknámi an fóru.
og var þeim komið fyrir á býlum, I
sem þykja vera til fyrirmyndar SÓTTU LANDBÚNAÐAR-
í nýjustu búnaðarháttum þar í NÁMSKEIÐ
landi. Einnig var leitast við, eftir | Búin, sem piltarnir dvöldu á
fremsta megni, að velja hverjum
og einum stað, þar sem aðstæður j
til ræktunar og búreksturs eru
; ekki of einhliða og þannig að!
, hann gæti kynnzt sem bezt þeim j
þáttum landbúnaðarins, sem
hann hefur hvað mestan áhuga ’
fyrir og sem bezt henta aðstæð-
um hér á landi.
voru auðvitað í ýmsum fylkjum
Bandaríkjanna, allt frá Maine í
norðri til Oregon á Kyrrahags-
ströndinni, en þar er kvikfjár-
rækt mikið stunduð. — Aðrir
dvöldu í Pennsylvaníu, Indiana,
Minnesota og víðar. Að lokinni
dvöl sinni á hinum ýmsu búum
sóttu piltarnir allir sérstakt land-
búnaðarnámskeið, sem stóð yfir
í mánaðartíma.
Piltarnir hafa yfirleitt látið
mjög vel yfir dvöl sinni vestra,
en þessir voru þátttakendur far-
arinnar:
Sigurður Erlendsson, Vatns-
leysu; Arngrímur H. Guðjóns-
son, Gufudal, Ölfusi; Jón Guð-
mundsson, Fjalli, Skeiðum; Gunn
ar Halldórsson, Skeggjastöðum,
Flóa; Sæmundur Jónsson, Aust-
vaðsholti, Landssveit; Björn
Kristjánsson, Reykjavík; Hákon
Kristinsson, Skarði, Landssveit;
og bræðurnir Hörður og Jón Sig-
urgrímssynir, Holti, Stokkseyri.
Velvakandi skrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Enn aðrir nefndarmenn telja að
Danir hafi bæði lagalegan og sið-
ferðilegan rétt til þess að halda
handritunum. Þau eigi þessvegna
að vera þar, sem þau eru nú.
Niðurstaðan af störfum
nefndarinnar er í stuttu máli
sú að meirihluti hennar ræðir
óskir íslendinga um heimflutn
ing handritanna af velvild og
skilningi, en telur þó eklti
unnt að fullnægja þeim, nema
að takmörkuðu leyti.
Þessi árangur af störfum hinn-
ar stjórnskipuðu nefndar þarf
ekki ap koma íslendingum á ó-
vart. f henni áttu að vísu sæti
bæði stjórnmáiamenn og fræði-
menn. Vitað er að hinir dönsku
fræðimenn hafa jafnan verið
tregastir til að verða við kröfum
okkar í þessu efni. Stjórnmála-
mennirnir hafa tekið þeim af
meira frjálslyndi og skilningi.
Það er athyglisvert að fulltrúi
stærsta stjórnmálaflokks Dan-
merkur í nefndinni, Jafnaðar-
manna, vill ganga hvað lengst í
að verða við kröfum íslendinga.
Einnig er vitað að í öðrum stjórn-
málaflokkum danska þingsins eru
til menn, sem svipaða afstöðu
hafa.
★
Þetta nefndarálit gefur íslend-
ingum enga ástæðu til þess að
örvænta um, að þetta viðkvæma
deilumál - við fyrrverandi sam-
bandsþjóð okkar, verði leyst á
viðunandi hátt. Handritamálið er
nú komið á nýtt stig. Danska
þjóðin hefur fengið glögga grein-
argerð um eðli þess. Endanleg
afgreiðsla þess kemur hinsvegar
1 hlut stjórnarinnar og ríkisþings
ins. Ætla má að stjórnin muni
innan skamms tíma leggja tillög-
ó ur sínar fyrir þingið. Er ekki
fit;. astæða til þess að ætla að hún
bn tblji sig algerlega bundna af hug-
o léiðingum hinnar sjöklofnu nefnd
o-arv
íslendingar munu enn bíða
átekta og sjá hvað setur í þessu
Démurinn í Haag
DÓMUR alþjóðadómstólsins í
Haag í landhelgismáli Norð-
manna og Breta hefur eins og
líkum lætur vakið mikla gleði
hér á landi. Islendingar samfagna
Norðmönnum með þann mikla
sigur, sem málstaður þeirra hef-
ur unnið í máli þessu. Hann er
okkur ekki sízt gleðiefni vegna
þess, að sjálfir eigum við ríkra
hagsmuna að gæta í víkkun okk-
ar eigin landhelgi.
Að þessu sinni skal ekki rætt
hér um afleiðingar þessa dóms-
úrskurðar fyrir aðstöðu okkar í
baráttunni fyrir verndun fiski-
miða okkar og víkkaðri land-
helgi. Áður en það er gert, er
nauðsynlegt að kynnast betur
forsendum dómsins. En telja má
líklegt að sú viðurkenning, sem
Norðmenn hafa fengið á rétti
sínum til þess að ákveða land-
helgi Noregs greiði götu annarra
þjóða, sem svipaðra hagsmuna
eiga að gæta.
Þróunin I þessum málum
mun hníga í þá átt, að skapa
þeim þjóðum aukna vernd
fiskimiða sinna, sem byggja
afkomu sína að miklu leyti á
sjávarútvegi og sjósókn. Það
er ekki til neinn siðferðilegur
grundvöllur fyrir því að smá-
þjóðir, sem heyja verða harða
baráttu fyrir tilveru sinni, séu
sviptar afkomumöguleikum
með takmarkalausri rányrkju
stórþjóða við landsteina
þeirra. Sú réttarmeðvitund,
sem þolir slíkar aðgerðir til-
lieyrir fortíðinni.
Til þess er rík ástæða, að fagna
málsmeðferð' Norðmanna- og
Breta í landhelgisdeilu þeirra.
Engum getur biandast hugur um
að þar áttust við tvær þroskaðar
lýðræðisþjóðir, sem báðar settu
lög og rétt ofar öðru. Þannig út-
kljá menningarþjóðir deilumál
sín. ■ . .. ___
KYNNTU SÉR EINKUM
KÚABÚIN
Flestir þátttakendanna óskuðu
eftir að kynna sér nýtízku kúabú
og meðferð mjólkur, jafnframt
því sem þeir vildu kynna sér
kvikfjárrækt. Einnig lögðu flestir
áherzlu á að kynnast meðferð
nýjustu véla við jarðbrot og jarð-
rækt. Sumir kynntu sér um leið
ræktun grænmetis og kartaflna,
í og enn aðrir lögðu áhezlu á rekst
I ur hænsnabúa.
Með aðstoð bændasamtakanna
á þeim stöðum, þar sem hinir
ungu Islendingar dvöldu, leitað-
ist efnahagssamvinnustjórnin við
að uppfylla þessar óskir svo sem
frekast var kostur á.
HÚSBÆNDUNUM
LÍKAÐI VEL VIÐ ÞÁ
Ætlunin var að hver piltur
dveldi á tveimur búum, 3 mán-
uði á hverju búi, en í nokkrum
I tilf ellum var út af þessu brugðið
* samkvæmt ósk þeirra pilta, sem
í hlut áttu, og húsbænda þeirra.
Slíkt er þó ekki venja um náms-
dvalir sem þessar, en vegna þess
hve húsbændum piltanna hafði
líkað vel við þá sóttu þeir það
' all-fast að fá að hafa þá allan
,tímann á búi sínu. Jafnframt hef
, ur skrifstofa efnahagssamvinnu-
1 stjórnarinnar í Washington látið
þess getið við skrifstofu sína hér,
að piltarnir hafi sýnt sérstakan
átuga og dugnað og allsstaðar
I komið sér með afbrigðum vel.
,Voru allir aðiljar, sem að för
þessari stóðu vestra, mjög ánægð
Aðild ílalíu rædd í
Öryggisráðinu
PARlSARBORG, 19. dcs. — 1 dag
vaf lengi'tætt um það í Öryggis-
jráðihu, hvort Italíu skyldi leyft að
j ganga í bandalag S.' Þ. Fór svo,
að málinu var frestað.
* —Reuter-NTB.
Merkisdagurinn
18. desember.
ÞRIÐJUDAGURINN 18. desem-
ber 1951 skal lengi í minnum
hafður. Hann lét ekki mikið yfir
sér, og menn höfðu svo sem eng-
an viðbúnað til að taka á móti
honum, en hann kom þó, eins og
efni stóðu til, og hann kom fær-
andi hendi.
Þriðjudagurinn 18. var merkis-
áfangi á sjálfstæðisbraut okkar,
þegar heyrinkunn urðu úrslit í
landhelgisþrætu Norðmanna og
Breta og okkur var birt niður-
staða þeirrar dönsku nefndar, er
skipuð hafði verið til að gera til-
lögur í handritamálinu. Önnur
fréttin kemur einkum við efna-
hag okkar, hin menningu og þjóð-
erni, en bæði eru málin perlur á
því talnabandi, sem við rjálum
við í hinni eilífu sjálfstæðisbar-
áttu.
Staðan á taflborðinu.
VID óskum frændum okkar,
Norðmönnum, til hamingju
með sigurinn, en við hugsum okk
ur líka gott til glóðarinnar, og
vonum, að oklcar landhelgismál
standi nú betur én fyrr. Við sjá-
um, hvað setur.
Um handritamálið er það að
segja, að okkar hlutur sýnist sízt
hafa orðið verri en búast mátti
við. Þeim málum er vitanlega
hvergi nærri ráðið til lykta .Sjálf
nefndin var a. m. k. sjöklofin,1
og skoðun margra okkur hreint
ekki í óhag. Þess mun langt að
bíða, að málið verði útkljáð. En
sem sagt, veðurhorfur eru ekki
sem verstar.
. Ávaxtasafinn úr dósinni.
GRÖMUM“ segist svo frá:
„Ekki alls fyrir löngu fékk
ég sendingu frá Ameríku. Hún
var tollskoðuð eins og lög gera
ráð fyrír, svo að víst væri, að
ekkért óhreint væri í pokahorn-
inu.
En hvað heldurðu, að þeir hafi
gert þeir góðu menn, sem skoð-
uðu varninginn? Ekki nema það,
að þeir stungu gat á ávaxtadós,
sem í bögglinum var, svo að saf-
inn seytlaði út, þó ekki allur. En
það var nú ekki það versta, þó
að safinn læki út og færi for-
görðum.
Engu munaði, að hann skemmdi
ekki annað dót, sem 1 sending-
unni var. — Mér sárnaði þetta, og
spyr í blákaldri alvöru: Er þetta
leyfilegt?"
IISTUNNANDI skrifar: „Bók-
i menntakynning útvarpsins s.l.
laugardagskvöld var mjög á-
nægjuleg. Sérstaklega var upp-
lestur Magnúsar Jónssonar, pró-
fessors, úr bókinni Góðum stund-
um, athyglisverður, en hann las
grein þá, sem hann ritar í bók-
ina um að mála sér til skemmt-
unar. Mér hefur allt af þótt
Magnús prófessor, sérstaklega
skemmtilegur, hvort sem hann
fæst við uppfræðslu guðfræð-
inga, þingmennsku eða fjárfest-
ingaryfirstjórn.
Síðan ég hlustaði á upplestur
hans, hef ég lesið aðra grein í
Góðum stundum, sem er mér
einkum minnisstæð. Sú er eftir
Guðmund Arnlaugsson um skák-
ina., — Hún er líka Ijómandi
skemmtileg.
Mér þykir gaman að kynnast
tómstundaiðju ýmissa þekktra
manna, sem rita í bókina. Hún
er í rauri og veru nýjung í bóka-
útgáfu okkar.“ ;