Morgunblaðið - 09.01.1952, Qupperneq 2

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 9. jan. 1952 í
n
r Cetgáfur um eriudi
•Churchiiis í vesturheimi
FERÐAÁÆTLUNIN
CHURCHILL kom íil Ame-
ríku um síðustu helgi. Undan-
farna dag:a hefur hann setið á
^ vjðræðui'undum við Truman
forseta.
Hahn er þarna á ferð
með fríðu föruneyti. Margir
ráðherrar úr st.jórn hans eru
með honum, meðal annars
uíanríkisráðherrann Anthony
Eden, herforingjar, flotaíor-
ingjar og formaður atomrann-
sóknarnefndar og margir
fleiri. Af hinu mikla föruneyti
hans má ráða að hann hefur
mikil og merkileg erindi með
höndum, er hann ræðir við
foresta Bandaríkjar.na.
Hinn 11. janúar flýgur hann
til Ottava, til að heimsækja stjórn
Ganada. Verður hann þar gestur
stjóniarinnar í mikilli veizlu er
Tionura verður haldin þann 14.
sama mánaðar. Síðan snýr hann
til baka til Washington, flytur
Tæðu á þingi Bandaríkjanna þann
17., en hverfur heimleiðis þann
19. eða 20.
Að sjálfsögðu hefur nákvæm
■dagskrá verið samin fyrir við-
ræðufundina við Bandaríkjafor-
-setann. Er gert ráð fyrir að þar
verði aðallega þrír málaflokkar
á dagskrá. Fyrst rætt um sam-
vinnu Breta og Bandaríkja-
manna. Annað hvað hægt sé að
gera til þess sð tryggja sem bezt
■hervarnir hinna frjálsu þjóða.
Þriðia hvað vænlegast þyki til
■þess að jafna þá úlfúð, sem nú
er milli hinna vestrænu þjóða og
einræðisríkjanna, svo dregið geti
til varanlegra sátta.
Churchill er 77 ára gamall.
"Tvímælalaust er hann merkasti
Tiúlifandi stjórnmálamaður
Evrópu. Þegar þessi aldurhnigni
íoringi leggur út í svo mikið ferða
lag hlýtur hann að hafa mjög
inerk erindi með höndum.
Stsfna Churchills hefur mót-
azt af þeim stefnum er uppi voru
í Bretlandi á 19. öld. En áhrifa
har.s fór fyrst að gæta upp úr
íddarrótunum. 20. öldin er því
tímabil hans, enda hefur hann
haft mjög víðtæk áhrif á rás við-
burðanna á þessari öld.
Síyrjaldirnar hafa valdið mikl-
um breytingum í álfunni, er orð-
ið hafa Bretum sérstaklega þung
ar í skauti. í ófriðarlokin síðustu
átti Churchill mikinn þátt í því,
hvernig reikningsskil ófriðar-
þjóðanna urðu. Er eðli-
legt að hann nú leitist við að
bæta úr misfellum sem urðu á
friðarsamningunum 1945 og síðan
hafa komið í ljós. En fyrir honum
vakir vitaskuld fyrst og fremst
að Bretar geti aftur orðið for-
ystuþjóð í hinum vestræna
-frjálsa heimi, eins og þsir áður
■Voru.
----------——
C.OTT SAMKOMULAG
AÐALSKILYRÐIÐ
Sem leiðtogi brezku þjóðar-
innar verður hann fyrst og
fremst að sjá um að Bretar fái
fcrnan styrk í innanlandsmál-
uiium. Að brczka þjóðin komi
bctri skipan á málefni heims-
veldisins. Sambúð Breía við
aðrar þjóðir verði misfellu-
laus.
Til þess þarf að koma á
friði við Persa og Egypta.
Svo vhðist sem Churchill telji
að Bretar geti orðið sjálf-
b, arga í þessum efnum, leyst
þessi vandamál sín hjálpar-
laust á eigin spýtur. En hann
leggur meiri áherzlu á her-
varnirnar heldur en samvinnu
Breta við meginiandsþjóðirn-
ar.
En það er hin mesta nauð-
syn fyrir bervarnirnar og ör-
! yggið, að gott samkomulag
' g >ti haldizt milii Bandaríkja-
manna og Breta í hvívetna.
CTA NKÍKISMÁL ASTEFNAN
ÁKVEBNARI
Lengi Vel var stefna Banda-
xíkj-amanna í utanríkismálum
nokkuð reikul. Á tímabili kom
^ar til dsemis fram allmikil und-
anlátssemi gagnvart Kínverjum
og gagnvart Indónesíu og Persíu.
Kom þar upp nokkur ágreining-
ur milli Breta og Bandaríkja-
manna.
En Kóreustyrjöldin gerði
Bandaríkjastjórn ákveðnari :í ut-
anríkismálum sínum. Kom þetta
meðai annars í ljós á friðarfund-
inum í San Franeisco þegar á
stuttum tíma var saminn friður
Winston Churchill
við Japani enda þótt Soviet-
ríkin væru þeim samnir.gi mjög
andvíg. Er forysta Bandaríkja-
manna í heimsmálunum síðan öll
orðin eðlilegri en hún áður var.
.... , ~*js&fs&t,&3xai8aHtfí
BRETAR VERÐI
SJÁLFBJARGA
Þannig er umhorfs í heimsmál-
unum þegar Churchill kemur til
viðræðna við Bandaríkjafor-
setann. Að sjálfsögðu lætur hann
hagsmunamál Breta sitja í fyrir-
rúmi fyrir máiefnum meginlands
þjóðanna. Hefur hann látið í það
skína, að beinar viðræður við
Stalin gætu komið til greina til
þess að reyna á þann hátt að
draga úr togstreitunni milli vest-
urveldanna og hinna kommún-
isku einræðisríkja.
Hann hefur lagt áherzlu á, að
hann komi ekki til Washington
sem neinn bónbjargamaður, og
fer ekki dult með að hann telji
Breta vera menn til þess að
greiða allar skuldir sínar, og
standa við sínar skuldbindingar.
En þá verði þeir að áskilja sér
ákveðin réttindi og hafa rúmar
hendur til að koma málefnum
sínum vel fyrir.
TÆKIFÆRISSINNAÐIR
FRIÖARVINIR
Frá því um aldamótin síðustu
hafa Bretar verið íaldir nokkuð
tækifærissinnaðir í utanríkismál-
um sínum. Þeir hafa jafnan
umfram allt viljað leggja áherzlu
á, að miðla málum í heiminum,
en láta hverjum degi nægja sínar
þjáningar til þess að geta haldið
friði í lengstu lög. Velgengni hins
brezka heimsveldis hefur að áliti
þeirra verið bezt borgið ef friður
fengi að haldast. Þessvegna voru
þeir seinir til átaka gagnvart
veldi Þýzkalandskeisara á ’tíma
Vilhjálmanna, og reyndu að
halda eins lengi friði við ,,þriðja
ríkið“ eins og hægt var. Stefna
þeirra var að jafnvægi fengi að
haldast í yfirráðum stórveldanna,
og styrkleika þeirra til áhrifa á
heimsmálin.
Sliyldi ekki hin sama stefna
verða uppi á teningnum í
stjérnmáJum Breta enn í dag,
er öll kurl koma til grafar.
Fyrr meir var talað um jafn-
vægi í Evrópu einni. Nú er
.vald Evrópuríkjanna annað
orðið en það áður var. Jafn-
vægi þar er ekki lengur nægi-
Iegt. Stefna þarf að heims-
jafnvægi.
Framh. á bls. 8
---_____------------■
HVAÐ ÆTIA ÍSLEBVDIN'GAH
SÉR FYRIR X GRÆNLANDB?
ALMENNINGI verður nú mjög
tíðrætt um fiskveiðar íslendinga
við Grænland einkum nú í vet-
ur, þar eð togararnir fengu þar
uppgripa afla á sama tíma qg
fiskileysi var á miðum togar-
anna hér við land.
Óskar Iialldórsson, útgerðar-
maður, hefur um margra ára
skeið fylgst með Grænlandsút-
gerð hinna Norðurlandaþjóð-
anna. Sjálfur reið hann á vaðið
fyrir mörgum árum með Græn-
landsútgerð vélbátsins Snorra
goða. Varð Óskar að hætta
þeirri útgerð ýmissa orsaka
vegna.
Fyrir nokkrum kvöldum sat
ég heima hjá Óskari í Ingólís-
stræti 21 og rifjaði hann þá upp
ýmsar cndurminningar frá dög-
um Grænlandsútg'erðar sinnar
og ræddi um þá höfuðnauðsyn,
að íslenzk útgerð fái athafna-
svæði í Grænlandi.
—o—
Síðan ég gerði út vélbátinn
„Snorra goða“ við Grænland
sumarið 1936 og var í félagi með
Dönurn, sem áttu frystiskipið
i „Arctic“, er lá í Færeyingahöfn í
Grænlandi sem móðurskip og
keypti aflann úr „Snorra goða“,
hefir hugurinn oft hvarflað til
Grænlands. Hefi ég fylgzt vel með
útgerð Norðurlandaþjóðanna við
Grwnland og þeim miklu breyting-
um, sem orðið hafa á þessu tíma-
bili. — Útgerð mín gekk illa. Það
var aflaleysi við Grænland þetta
ár. Danska félaginu, sem átti
„Arctic“, gekk líka illa, fékk of-
lítið keypt af fiski, sérstaklega
heilagfiski. Félag þetta gafst upp
og tveim árum síðar var „Arctic“
selt íslenzku ríkisstjórninni og
fórst skipið nokkru síðar hér vest-
ur á Mýrum.
FÉKK ATVINNURÉTTINDI
OG BYGGINGARLÓÐ
lý lokið er Sundi í Osló er ékvað
samvinnu Dana, Færeylnga og NorSmanna
StnnrrSaS viDi Óska? Halldórsscza
ófgm. um fjrærsSti2idsúfgcr5
Viff þarfura affstöffu í tveim
höfnum á Grænlandi.
að ganga að félagi mínu og gera
það gjaklþrota þegar heim kæmi
og þá ylti Grænlandsútgerð mín
jafnharðan fyrir borð.
BYGGÐI GEYMSLUHÚS í
FÆREYINGAHÖFN
Nú fór ég að leita mér að manni
til að gera það, sem ég hafði sjálf-
ur ætlað mér að gera á Grænlandi
að fara í land í Færeyingahöfif
og byggja úr því geymsluhús fyr-*
ir útgerð „Snorra goða“. Gunnaí
fór með „Arctic“ til Færeyinga<
hafnar og var 12 daga á leiðinni.
Þegar þangað kom, fann hann
strax umsjónarmann Dana yfig
Færeyingahöfn og valdi Gunnar
mér athafnapláss, svo sem méí
hafði verið lofað í Kaupmanna-*
höfn um veturinn — og stóð það
allt eins og stafur á bók. Fékk ég
þar gott bygg-ingarpláss á klöpp-
um ásamt ákjósanlegu bryggju-
stæði. Gunnar lét byggja húsið unf
sumarið, en aðrar framkvæmdii*
urðu þar ekki af minni hálfu. Þrenf
árum síðar seldi ég svo- færeyskit
útgcrðarfélagi þctla „mannviiki“«
SXIFSMENN URBU AÐ í
GERA ALLT SJÁLFIR
Það voru miklir erfiðleikar á að
gera út við Grænland 1936 á móts
við það, sem nú er. Það þurfti að>
flytja al!a olíuna með sér í fötum,
því þá voru engir olíugeymar. Þae
var engin bryggja og ekkert verkai
fólk, en skipsmenn þurftu að gerai
allt sjálfir, stórt og smátt, skipa:
upp úr skipinu og út í það, stafla
fiskinum í landi og annast alger-
lega um ha«n upp á eigín spýtur,
því sannleikurinn er sá, að öll þait
mörgu ár, sem færeyski ílotinn
íélt þar til um sumartímann var
ÁRANGURSRÍK SAMVINNA
DANA, NOEÐMANNA OG
FÆREYINGA
Það sem ég veit síðast um þessg;
góðu samvinnu Dana og Norð-
manna er það, að-nú í desembep
s. 1. þegar ég var í Kaupmanna-
höfn, höfðu Norðmenn kaliaff
danska og færeyska sendinefnd til
Oslóar til þess að rasða um sam-
vinnu milli þessara þriggja aðila
í Færeyingahöfn, og eftir þvi sctrt
ég veit bezt, varð að samkomu-
Vélbáturinn Snorri goffi í Færeyingahöfn sumariff 1936. — Þar voru
ekki önnur skilyrð'i til útgerðar, en af náttúrunnar hendi. — Skip-
verjar fluttu sjálfir saltfiskinn í land.
og mér tókst að ná í ágætan sáralítið
frainkvæmdir af
Danir létu Færeyinga hafa svo-
kallaða Færeyingahöfn sem nokk-
urs konar „fríhöfn", þar sem beir
máttu athafna sig og reisa þau
mannvirki, sem með þurfti vegna
fisksins. Veturinn 1936 fór ég til
Kaupmannahafnar. Útgerðar-
stjóri „Arctic“ vildi þá fá mig til
að gera út á Grænlandi og selja
sér fiskinn, og dreymdi mig þá
framtíðardrauma um Græniands-
veiðar og framkvæmdir þar í landi.
Sótti ég þá til danskra yfirvalda
um leyfi fyrir byggingarlóð og at-
hafnaplássi í Færeyingahöfn og að
viku liðinni var ieyfi þetta fengið.
Þegar „Snorri goði“ fór til Græn
land í júní 1936 hafði ég hugsað
mér að fara með honum þangað
til að kynna mcr útgerð og aðstæð-
ur til athafna þar, en þá var fjár-
hagur minn svo erfiður og skuld-
irnar það miklar, að fjöldi lög-
fræðinga og aðrir áttu á mig dóma
og skuldakröfur, svo ég varð að
hætta við að fara, hafði nóg að
gera við að standa í því skulda-
stappi og niæta óvæntum áföllum,
sem á mig kynnu að lenda í sam-
'bandi við þetta skuidabasi, því ég
sá að yiði ég lengur í burtu en
mánaðartíma, mundi verða búið
mann, Gunnar Thordarsen, sem
nú vinnur í Búnaðarhankanum.
Gúnnar er óvenjuvel gefinn mað-
ur og fjölhæfur, þekkir vel útgerð
og var sérfræðingur í fátækt, basli
og ei'fiðleikum. Gunnar kom til
Keflavíkur, þar sem ég bjó þá,
því þaðan fóru „Arctic“ og „Snorri
goði“ til Grænlands. I skip þessi
var látið byggingarefni, sem átti
þeirra hendi í landi.
— En hvernig er það nú?
— Nú er öldin önnur. Fyr.
ii 3—4 árum sóttu Norð-
menn það fast að fá athafna-
frelsi fyrir fiskiflota sinn í Fær-
eyingahöfn og fengu það í sam-
starfi við Dani. Eru þeir Dönura
mjög þakklátir fyrir þetta, serrt
engin furða er. Hafa Norðmenrt
vel kunnað að notfæra sér leyfið
og byggt þarna mikið í landi ásamt
I)ryFg.jum. Þeir hafa athafnað sig
þaina með um 60 stór og gó5
fiskiskip tvö undanfarin ár, ásamt
mörgum stórum flutningaskipum,
sem flytja þurftir þeirra þangað
og aflann heim.
lagi að Færeyingar létu talsveijj
Bfóðurskipiff Artic var búiff frystikerfi. Hér er það í Færeyingahöfn. Framh. á bls. 5 /