Morgunblaðið - 25.05.1952, Blaðsíða 11

f Sunnudagur 25. maí 1S52.
MORGUNBLAÐIÐ
u
- Andsfæðurnar
Framh. af liis. 10
fi baráttunni móti einræðisöflun-
u;n. En lögvísindin haia ekki
einungis þagað, þau hafa meira
að segja að miklu leyti gengið í
|>jónustu einræðisaflanna.
Það er hmni þyzku neimspeki
frá dögum Hegels til Nietzsche,
að þaicka, eða kenna öllu fremur,
að kenningin um vald híns meiri
máttar hefur almennt verið viður-
kennd. Sofistarnir hjálpa hér líka
til, þeir eru voldugir og virtir á
hinum ýmsu sviðum réttaríífsins,
-— og það ekki einungis í einræois-
ríkjunum.
tÖGFRÆÐIN HEFUR
PRLGÐIZT
A- engri annarri öld
hefír hin gamla kennisetning
absoloutismans, valdbeitingarhug-
takið, fundið svo marga fylgjend-
nr, Lögfræðingar nútímans fara
eins að og hinir fomu sófistar
og leggja sömu merkingu í hug-
tökin lög og vald. Þeir vísa á bug
öilum kenningum um, að réttur-
inn sc manninum æðri og eigi sér
tilveru án hans atbeina, en með
,|)ví grafa þeir undan náttúrurétt-
indum mannsins. Á þennan hátt
verður hin formfasta réttartúlk-
rn afstæð, síbreytileg, staðfærð
og komin undir vilja og stjórnar-
stefnu valdhafanna á hverjum
tíma. Einræðisherrarnir fá svig-
J'úm, sem þá lystir, ríkisstjórn-
irnar losna að miklu undan þeirri
eilífu ábyrgð, sem þær verða að
feera á velferð þegnanna og
þjóðarrétturinn hlýtur að Ieysast
,upp. Sami verknaðurinn er e. t. v.
nefndur dyggð í dag, en á morgun
heitir hann glæpur og licmir við
honum hin þyngsta refsing. Á
þann hátt hverfur öll kjonesta
og réttarfarslegt samhengi og laga
fcönd rofna millum þjóða.
Þessi stefna er mjög að skapi
allra einræðisstjórna, hún ber
enga virðingu fyrir hetjudáðum
.unnum í þágu frelsisins, metur
píslarvottana einskis né hina rétt-
látu dómara og heiðarlegu leið-
toga.
„Hvað er sannleikurinn?“ spurði
Pilatus forðum og hinir efasömu
Jögspekingar taka undir þessi orð
,með honum og láta sér ekki til
fcugar koma, að með því grafa þcir
jundan grundvelli einstaklingsrétt-
índanna, réttarins og lýðræðisins.
. Mitt í baráttunni, sem háð er
íipp á líf og dauða gegn einræði
Og kúgun, bregðast lögvísindin og
fceimspeki samtíðarinnar, og f jöld-
ínn fylgir ábyrgðarlausum slag-
Orðum pólitískra ævintýramanna.
JSf stjórn veraldarinnar kemst
oinhvern tímann aftur í hendur
slíkra manna sem kommúnista og
íiazista, þá verður eflaust land-
flóttinn síðasta ráðið, ef einhvers
staðar yrði hægt að lifa frjálsu
menr.ingarlífi. En við megum ekki
fljóta sofandi að feigðarósi, við
yerðum að sameinast í baráttunni
jpið einræðisöflin í heiminum,
fcvort sem þau eru kommúnistisk
eða af einhverju öðru sauðahúsi.
,\rið verðum að vaka og berjast
ef þörf kefur.
Fdíiir kassi
80 kviildi
VÍSIHBI 0G flÚfi
ÞÁÐ er kunnara en frá þurfi að sjálfdauð hrapar mannlífið niður
segja, að efnisvísindin eru átrún- á villimennskustigið á ný. Og
aðargoð nútímans. Til þess iiggja þeim mun ferlegri verða afleið-
ýmsar ástæður. Þau hafa varpað ingarnar sem mennirnir eru bún-
ljósi þekingar yfir marga hluti ir öflugri tækni til að verða hver
frá hinni smæstu öreind til fjar- ; öðrum að tjóni. Efnishyggjan
lægustu vetrarbrauta. Þau hafa ' getur alltaf af sér hin sömu af-
kannað eðii efnisins og kennt kvæmi: grimmd og miskunnar-
mönnum að nota það á miklu leysi, harðstjórn og kúgun, svik
fullkomnari hátt en áður. Með og ranglæti í viðskiptum ein-
því að veita fyrirbrigðum náttúr- 1 staklinga og þjóða. Allt, sem
unnar athygli hefir þeim tekizt kristindómurinn berst fyrir: bróð
að sjá ýmsa hluti fyrir, eins og urást, sannleikur, frelsi og mann-
t.d. veður og sólmyrkva. Þau úð er umsvifalaust troðið í saur-
hafa grafizt fyrir rætur margra inn undir járnhæl hennar. Og nú
sjúkdóma, sem hrjáð hafa mann- skelfur heimurinn af ótta við það,
kynið, og fundið ráð við þeim, að gervöll menning verði lögð í
og þannig bætt heilsufar þjóð- rústir í ógnum komandi heims-
anna í stórum stíl. Þau hafa styrjaldar. Þetta er 1 sjálfu sér
kennt mönnum nýjar aðferðir við ekki vísindunum að kenna, að
jarðrækt og með því aukið öðru leyti en því, sem þau hafa
ávöxt jarðar og afstýrt hallær- ; beint eða óbeint gefið efnishyggj-
um. Enn hafa þau aukið vellíðan ! unni byr í seglin. En það er ljóst,
og iífsþægindi með bættum húsa- ‘ að vísindin ein eru mannkyninu
kynnum, upphitunaraðferðum, ekki nægilegt leiðarljós fram á
ljósatækjum og samgöngutækj- veginn. Mennirnir hafa í vísind-
um, létt erfiði af herðum mann- | um sínum gleymt einhverju, sem
kynsins með virkjun vatnsafls og er jafnvel stórum nauðsynlegra
hvers konar orku, stórvirkum vél en allt Einnað. Þeir hafa gleymt
um og margs konar áhöldum,
sem auðveldað hafa lífsbaráttuna
og aukið hafa tækifæri manna
til að njóta hvíldar og skemmt-
ana.
Um allt þetta er ekkert nema
gott að segja í sjálfu sér. Hið
gífurlega vald, sem efnisvísindin
hafa fengið mannkyninu í hend-
ur, ætti að gera það farsælla og
tryggja hamingju þess og öryggi
í vaxandi mæli. En hefir sú orðið
raunin á?
HÆTTAN AF EFNIS-
HYGGJUNNI
Þessi bylting í hinum ytra
heimi hafði ekki að öllu leyti
æskilegar afleiðingar. Hún leiddi
mannkynið lengra og lengra inn
á þá braut að halda, að jarðnesk
gæði og þægindi væri eina og
æðsta markmið lífsins. Um leið
þvarr trú manna á andleg verð-
mæti. Eins og börn, sem rétta
hendurnar eftir leikföngum,
glöddust mennirnir við tilbeiðslu
hinna almáttugu vísinda og
væntu sér þaðan nýrra og nýrra
undratækja til að skemmta sér
við. Jafnframt hvarf þeim öll
hugsun um, að lífið hefði nokk-
urn æðri eða meiri tilgang en að
guði og sinni ódauðlegu sál. Þeir
hafa afneitað skaparanum. Þess
vegna eru þeir að steypa sér í
glötun með vísindum sínum.
SJÓNARMIÐ TAYLORS
Fyrir þessu er gerð einkar skil-
merkileg grein í bók, sem mér
hefir nýlega borizt til umsagnar,
en það eru ritgerðir, sem fjalla
um manninn og efnisheiminn, F.
Sherwood Taylor:‘Man and Matt-
er. Essays Seientific and Christ-
ian. (Chapman & Hall. London
1951 — 1953). Höfundurinn er
efnafræðingur og víðmenntaður
á ýmsum sviðum, var um hríð
háskólakennari, en er nú forstjóri
fyrir Vísindasafninu (Science
Museum) í London. Snerist hann
að efnisvísindin útiloki trúna.
til kaþólskrar trúar fyrir áratug,
síðan og eru þetta því eins konar
trúvarnarritgerðir, er snerta af-
stöðu vísinda og kristindóms.
Höfundurinn gerir prýðilega
grein fyrir verksviði og takmörk-
un efnisvísindanna, hvað þau
leitist við að skilja og útskýra og
hverju þau hafi alltaf gengið
framhjá eða nái ekki til. Það er
efnið og eiginleikar þess og hag-
nýting afls og efnis, sem nátt
lifa og láta sér líða vel. Trúin á úruvísindin hafa einkum fjallað
guð og eilíft líf sýndist hafa | um. En lífið sjálft, heimur and-
minni þýðingu, þegar þetta líf ' ans og vitundarinnar, hefir orðið
fór að verða skemmtilegt. Var
það líka nokkuð annað en
draumur og ímyndun? Ekki
höfðu vísindin mikið um það að
segja. Hvergi gátu þau komið
auga á guð í stjörnukíkjum sín-
um. Sálin varð ekki fundin í
hinni beztu smásjá. Æðstu prest-
ar vísindanna ypptu öxlum yfir
fávizku trúarbragðanna og töldu
það ekki virðingu sinni samboð-
ið að minnast á þau í musterum
þar utan gátta,, þetta, sem er
raunverulegast alls og sérkenni-
legast við manninn. Og þannig
er einnig um alheiminn..
Vísindin geta aðeins gert til-
raunir til að lýsa því, sem mælt
verður og vegið, en engin skýring
er til frá þeirra hendi um það,
hvernig þetta í rauninni gerist
eða hvers vegna. Allúr heimur
vísindanná er umvafinn leyndar-
dómum, sem lítil líkindi eru til
'X
hjá þeim, sem
augSýsci a
Morgunblaðinu
BEZT AÐ AVCLtSA ^
t MORGUNBLAÐUm
smum, og tilbiðjendur þeirra að nokkru sinni verði ráðin með
slógu því um leið föstu, að það ^ þeirra aðferðum. Ekki geta vís-
væri hlægileg f jarstæða, að mann j indin með allri sinni tækni gert
skepnan hefði ódauðlega sál og J svo mikið sem „blað af blómi
ætti sinn guð á himnum. Gat , jarðar smáu“. Allar þeirra vélar
hann ekki látið sér nægja að vera eru hégómi í samanburði við.
eitt af dýrum jarðar, þegar jörð-
ina mátti gera að paradís?
Til voru menn svo bjartsýnir á
undraverk skaparans. Þar sem
nú þekking efnisvísindanna er
slíkum takmörkunum bundin og
nítjándu öld, að þeir héldu því | breytingum undirorpin, að ein
fram í alvöru, að bætt efnahags- j kenningin veltir annari á fárra
afkoma, aukin lífsþægindi og ára fresti, þá er það fávizka mikil
tækni allskonar mundi gera I að festa slíkt ofurtraust á þeim,
menn siðbetri og mannúðlegri, J að láta þau myrkva fyrir sér
hvað sem allri trú liði. Má vera ! trúna á andlega hluti, málefni,
að svo geti orðið, meðan enn þá sem þau hafa gengið framhjá og
eimir eftir af lrugsjónalegri erfð : ráða lítt við með aðferðum sín-
fyrri menningartímabila. En þeg- ! um. Hér er sú mikla yfirsjón í
ar búið er að uppræta úr hugan- töfragleði efnishyggjunnar, sem
verða mun henni að falli, ef ekki
eru ráðnar bætur á. Það er trú
um alla trú á eilífðargildi mann-
göfginnnar og þýðingu sannleik-
ans og kærleikans út yfir gröf og andlegar hugsjónir, sem ráða
og dauða, hvaða ástæða er þá 1 giftu og örlögum hverrar menn-
frsmar til að fórna lífsþægind-
um fyrir mannúðina, stundargleð
inni fyrir framtíðina, ávinning
fyrr réttvísi og heiðarleik? Eru
skepnunni ekki öll vopn jafn-
réttmæt, þégar hún er að ná sér
i í bráð? Styrjaldir og hermdar-
| verk síðustu áratuga hafa sýnt
það ótvírætt, að hvar sem guðs-
ingar. Mannkynið getur eigi
hætt að trúa á það, sem mann-
sæmilegast er í fari þess sjálfs,
nema menningarlegt hrun verði
afleiðingin. Þess vegna erum vér
nú komiii á glötunarbarminn.
VIÐHORF KAÞÓLSKUNNAR
Höfundurinn gerir prýðilega
trúin er slökkt eða hún verður . vel rökstudda og skýra grein fyr
ir þessu frá ýmsum hliðum, enda
er hann þar í sínum verkahring
og veit, hvað hann syngur. Aftur
á móti virðist mér honum nokkuð
fatast glöggskyggnin, er hann
víkur að kaþólskunni sérstak-
lega, enda gerir hann það aldrei
nema lauslega. Kveðst hann trúa
því, að ekkert, sem standi í
Biblíunni brjóti í bág við sönn
vísindi, sé það rétt skilið og skýrt.
Oft sé reyndar dálítið erfitt að
sjá, hvernig slíkt megi verða sam-
rýmt, en þó sé skynsamlegt, að
láta dóminn bíða, þangað til æðri
þekking sé fengin. Að vísu segist
hann hyggja að sumt í Biblíunni
eigi að skoðast sem líkingamál,
en eigi sem raunverulegir at-
burðir, sem hafi gerzt, eins og
t.d. sagan um Jónas og hvalinn.
En þrátt fyrir það gæti hann eigi
aðeins trúað því, að guð hafi
iátið hvalinn gleypa Jónas, held-
ur einnig hinu, að það hefði verið
í valdi guðs að láta Jónas gleypa
hvalinn. Hver einasta kenning
kaþólsku kirkjunnar telur hann
að sé óyggjandi sannleikur. Þann
ig segist hann trúa öllum krafta-
verkum Nýja testamentisins,
meyjarfæðingunni, himnaförinni
og svo framvegis. En fyrir þess-
ari trúgirni sinni gerir hann
reyndar litla grein aðra en hina
venjulega, að guði sé ekkert ó-
máttugt. Enn fremur telur hann
að annað hvort verði að trúa
hverju atriði, eða allt kerfið
hrynji.
SKÝZT ÞÓTT SKÝRIR SÉU
Þetta er furðulega barnalega
talað af manni, sem er jafn skýr
í hugsun á öðrum sviðum, en án
þessarar afstöðu gæti hann vitan
lega ekki verið ksþólskur. —
Ástæðan fyrir því til dæmis, að
eigi er þörf að trúa bókstaflega
sögunni um það, að Kristur
breytti vatni í vín, er engan veg-
in sú, að slíkt sé óhugsanlegt í
sjálfu sér af almættinu, heldur er
það hin bókmenntalega afstaða
frásagnarinnar. Það eru miklu
meiri líkindi til, eftir gerð guð-
spjailsins, að hér sé aðeins um
táknsögu að ræða, trúarlega lík-
ingu, fremur en sannsögulegan
atburð, alveg eins og höf. getur
t.d. hugsað sér um Jónasarsög-
una, og þannig er með ýmisiegt
annað. Er það undravert, að mað
ur, sem er jafnglöggskygn á tak-
mörk og óíullkomleik mannlegr-
ar hugsunar á því sviði, sem hann
hefir mest kannað, efnisvísundun
um, skuli ekki geta hugsað sér
að páfum eða kardináium geti
skeikað eða villa geti siæðzt inn
í hin kaþólsku hugmyndakerfi,
eins og annað, sem mannsand-
inn hefir fjallað um. E'ida þótt
þetta sé viðurkennt, er þar með
ekki neitað, að trúin á guð sé
nauðsynleg og hin andlegu við-
fangsefni engu siður mikilvæg
en þau efnislegu. Og séu þau enn
mikilvægari og torráðnari, cins
og ég er höfundinum sammála
um þá, er það þeim mun líklegra,
að hugur mannanna hafi oft íarið
villúr vegar á þeim slóðum. Að
minnsta kosti væri það undarlegt,
ef sálarhjáiparefnin þyrftu Síður
gagngerða og heiðarlega hugsun
en önnur efni.
Ilvað sem þessum skoðunum
líður, hafði ég mikla ánægiu aí
að lesa þessa bók. Þeim vísinda-
mönnum fer fjölgandi, sem skilja
að mennirnir lifa ekki á eirm
saman brauði. Gott er því að fá
slíka rödd úr þeirra herbúðum.
Ekkert annað en sannfæringin
getur knúð þá til slíks vitnisburð
ar, og þeir vitnisburðir geta orð-
ið mikils virði fvrir þá. sem halda
Benjamín Kristjánsson.
Met í tinvinnslu
Lundúnum — 452% tonn af tin-
plötum var framleitt í Trostre-
verksmiðjunum í Wales á 8 klst.
Er það helmingi meira en áður
hafði tekizt að framleiða á jafn-
löngum tíma.
X BEZT AÐ AVGLÝSA ±
T i MORGUXBLAÐUæ
Snurpinótateinaefni
rétt- og rang-snúið
Þorskanetagarn, 10/4 —
12/4 — 13/5 — 10/6
Síldarnetagarn, hvítt bik-
að, barkað
Seglasaumgarn
Þorskanetaslöngur,
S ilunganetaslöngur
Laxanetaslöngur
Lúðulóðarönglar m/auga
Ilandfæraönglar — Pilkar
Ilákarlacnf'lar
Lóðarönglar, 6, 7, 8 9 xxl
Kolaönglar, Silungsönglar
Segldúkur, Presenningar
Presenningadúkur,
Tjaldadúkur .
Vírmanilla, ný gerð fyrir
togara
Netakúlur, gler
Vírkörfur, sænskar
Blásteinn, Barkarlitur
Línulitur, Hrátjara
Koltjara, hreinsuð
• „ rý •
SOLINGNUM:
Eirolía
Liquid Proofing
gerir öll þök vatnsheld
Plast Proofing
Plast-kítti, sem harðn-
ar ekki
Alumineum-málning
Ryðvörn úti og inni
í % og 5 gall. brúsum
FERRQBET
til ryðhreinsunar og
ryðvarnar
Bitumatic járnlakk
Þaklakk, Blakkfernis
Carbolin, Koltjara
Málning j
íslenzk
ensk
dönsk
fjölbreytt úrval
Gibs, Krít
Herkules Cellulose-lakk
allir litir
Penslar, Stálburstar
Sköfur, Kíttisspaðar
Sandpappír, Smergilléreft
•
Hamarssköft
Klaufhamarssköft
Hakasköft, Sleggjusköft
Þjalarsköft, Axarsköft
Strákústar, Kústasköft
Hverfisteinar,
Brýni allsk., Smergildiskar
Smergilslípifeiti
Vængjadælur,
Botnventlar
Tannhjóladælur, 1 14 ", 2"
Centerfugadælur, 114"
Krafttalíur, %, 1, 2 og 5
tonna
Mótorlampar og varahl.
Primusar, Olíuvélar
META-spritttcílur,
Viðarkol
Vélatvistur, hvítur og misl.
Ketilsódi, Ketilzink
Vítissódi, Þvottasóöi
Flögg, ísl. og útlend
Flaggíínur,
Flagglínusnagar
Flaggstangahúnar, gler s
Þvottasnúrur
•
Ivlaufhamrar
Skaraxir
Járnborar, 0,5 til 13 m/m
Þjalir, margar gerðir
Járnsagarblöð
Brjóstborar, 3. tegundir
•
Garðyrkjuverkfæri,
fjölbreytt úrval
Verzlun
O. ELLINGSEN h.f.