Morgunblaðið - 05.08.1952, Page 8

8
IUORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur' 5. ágúst 1952 ,
Útg.-: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Vuglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriítargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands.
í laúsasölu 1 krónu eintakið.
Uppbypng stvinnuvepanna
MEÐ-fáum þjóðum hafa fram-
farir orðið jafn örar og stórstíg-
ar og hérlendis. Á eínum aldar-
helmingi hafa atvinnu- og lifn-
aðarhaettir hafizt af frumstæðu
stigi fram til móts við þáð, sem
gerist með öðrum bjóðum. Stór-
felldastar hafa framfarirnar þ'ó
verið síðasta áratuginn, þegar
allur fiskiflotinn hefur verið end-
urbyggður, landbúnaður og iðn-
aður búinn nýjum tækjum og
f jöldi hinna beztu íbúðarhúsa ris-
ið upp.
Með tilliti til iiðínna áratuga,
þegar hvert árið hefur fært lands
lýðnum aukinn auð í mynd hinna
varanlegu verðmæta, horfa Is-
lendingar vonglaðir fram á veg-
inn og búast til enn aukinna
átaka. En þrátt fyrir unna sigra
og bætt lífskjör, þýðir ekki að
loka augunnm fyrir þeírri stað-
reynd, að ísland er í raUninni
erm fátækt land að varanlegum
mannvirkjum, enda naumast að
vænta, að ein kynslóð gæti skap-
að þá auðlegð, er svaraði til ríki-
dæmis nágrannaþjóðannar
Þær þjóðir, sem okkur eru
skyldastar, hafa öldum saman
unnið að uppbyggingu i löndum
sínum. Hver kynslóð hefur tekið
við svo og svo miklum verðmæt-
um, sem urðu grundvöllurinn að
framkvæmdum hennar, en hér-
lendis var enginn slikur grunnur
á að byggja i uphafi aldarinnar.
Þjóðin hafði qldum saman búið
við sárustu íatækt, og hver sá
þóttist heppinn, sem séð gat sér
og sínum farborða, þótt ekki réð-
ist hann í mannvirkjagerð.
Framfaralöngun landsmanna
hefur þó aldrei skort, og ætíð hef-
ur nægur fjöldi manna verið fús
að ráðast í hver þau verkefni, er
máttur hans framast leyfði. Þess
vegna hafa framfarirnar orðið
svo miklar sem raun ber vitni.
En miklar framkvæmdir krefjast
mikils fjármagns, og fjármagnið
er ekki skapað með því einu að
renna nægilegu pappírsmagni
gegnum seðlaprentvélar, eins og
sumir vilja vera láta. Fjármagnið
er ekkert annað en þau gæði, sem
áður hafa verið framleidd, og
peningarnir eru aðeins ávísanir á
þau gæði. Lánsfjárskorturinn hér
sprettur því einfaldlega af því,
að landið er enn ekki auðugt af
varanlegum gæðum, borið sam-
an við þau lönd, er byggja á göml
um auði, en uppbyggingin hihs
vegar geysiör.
Með svo lítilli þjóð sem okkar,
og þjóð, sem segja má, að skammt
sé komin á braut efnahagsþróun-
grinnar, getur eitt eða tvö stór
mannvirki dregið til sín megin-
þorra handbærs lánsfjár, og með
öllu getur verið útilokað að ráð-
ast í hinar stærstu framkvæmdir,
nema þá ef til vill með því móti
að stöðva aðrar um skeið. Þegar
menn því réttilega krefjast stór-
framkvæmda, verða þeir þó um
leið að gera sér Ijóst, að þær
draga enn úr veitingum Iána til
annarrar starfsemi.
En aðrar þjóðir hafa átt við
sömu vandamál að stríða, og
þær hafa leyst þann vanda á
sama hátt og við nú gerum,
með atorku og hagsýni, en þær
hafa þó fiestar farið lengra en
við inn á þá braut að beina
erlendu f jármagni inn í Iandið.
ðlargar þeirra hafa ekki eia-
ungis heimilað flutuing arm-
SkeSfls* PersaveSdis:
arra þjóða fjármagns inn í
landið, heldur beinlínis stuðl-
að að honum.
íslendingar hafa hins vegar alla
tíð óttazt erlent fjármagn. Þeim
þótti auðugir, erlendir kaupmenn,
er hér settu sig niður, lítt bæta
þeirra hag, enda væru þeir næsta
réttlitlir í viðskiptum við þá. Þeir
vildu heldur vera efnaminni, ef
þeir þá yrðu efnalega sjálfstæðir,
bæði sem þjóð og einstaklingar.
Allt frá þeim tíma hafa menn
óttast fjármagn útlendra manna
og hlífzt við að veita þvi inn í
Iandið, og vissulega er rétt og
sjálfsagt að fara að öllu slíku með
varúð. En er þar með sagt, að
fyrirfram beri að fordæma allar
slikar ráðstafanir?
í viðskiptum siðmenntaðra
þjóða hafa þróazt réttarreglur,
sem viðurkenndar eru og hlítt.
Hin voldugu réttarríki hafa sætt
sig við lögmæta úrskurði, sem
féllu þeim í óhag, og fyllsta
ástæða er til að vænta þess, að
svo verði einnig um alla frarntíð.
Þá rís sú spurning, hvort ekki sé
ástæðulaus hinn gamli ótti við að
veita útlendu fjármagni inn í
landið, því að vissulega mætti
ganga svo frá samningum, að eng-
in hætta gæti að steðjað, ef þeim
væri hlítt.
Hitt er augljóst, að stórvirk,
arðsöm fyrirtæki gætu bætt hag
landsmanna, enda þótt þau að
einhverju leyti væru eign er-
lendra manna á sama hátt og á
sér stað í allflestum löndum öðr-
um. Venjulega verður svo sá end-
irinn á, að slík fyrirtæki falla að
öllu til innlendra manna, og
þannig mætti vissulega ganga frá
hnútunum, ef til þess kæmi, að
stóriðja risi hér upp að einhverju
leyti á vegum útlendinga.
Eitt geta aílir verið sammála
um, að nauðsynlegt sé að halda
áfram þeirri uppbyggingu at-
vinnuveganna, sem nú á sér stað,
að byggja fleiri og stærri orkuver
og iðju og auka fjölbreytni fram-
leiðslunnar. I þessu augnamiði
verði hinir innlendu möguleikar
notaðir til hins ítrasta. En á þá
að stöðva, þar sem þá þrýtur?
Sérhvert byggðarlag mundi
fagna fjármagni, sem flyttist til
þess frá öðrum landshlutum. Ef
því fullkomin réttarvissa væri
ríkjandi þjóða á milli, væri
ástæða til að ætla, að öll ríki, er
þörfnuðust aukins fjármagns,
j fögnuðu því frá öðrum, og því ber
ekki að neita að sú hefur reyndin
einnig víðast orðið.
j íslendingar hafa nú með hönd-
um stórframkvæmdir, sem að
verulegu leyti eru gerðar fyrir
erlent lánsfé, og virðast allir sám-
mála um, að rétt sé að farið. Hitt
er augljóst, að takmörk eru fyrir
því, til hversu mikilla erlendra
skulda hægt og rétt er að stofna.
Vel má þá einnig hafa það í huga
að íslenzka þjóðin ber ábyrgð á
greiðslum slíkra skulda, en í hinu
tilfellinu eru eigendur fyrirtækj-
anna einir ábyrgir, og eignir
þeirra einar standa hér til fulln-
ustu þeim, þar sem ríkið á aftur
á móti hagnaðarvonina í sköttum
og margvíslegum gjöldum.
Þegar öll kurl koma til grafar,
virðist bví óhyggilegt að útiloka
með öilu möguleika á flutningi
erlends fjármagns inn í landið,
þótt rétt og sjálfsagt sé að fára
að cllu með gát og hógværð.
MOSSADEQ er voldugasti
raaður Persíu í dag, — eðaj
svo virðist það, að minnsta
kosti. En sá, sem er raunveru-
legi valdhafinn í landinu, mað
urinn að baki Mossadeqs, er
smávaxinn náungi með grá-
sprengt spámannsskegg, gædd
ur ofstæki, sem á sér engin tak
mörk. Seyed Abul Ghassem
Kashani heitir hann, en er
venjulegast ncfndur heiðurs-
titli sínuin „Aytollah" eða orð
Allahs. fiann er blanda of-
stækistrúarmanns og ofstæk-
isstjórnmálamanns, scm aðeins
geta vaxið og lifað í Austur-
löndum hinum nálægari, og í
persónu hans blandast saman
þær erfðavenjur, sem eiga ræt
ur sínar að rekja alla götu til
morðingjaættarinnar „Assasin
erne“, sem launmorð hafa síð-
an verið heitin eftir á flestum
tungum veraldar.
STOFNAR MORÐSVEITIR
Kashani er sagður 67 ára gam-
all — ella gæti hann ekki setið
M bahi morfa^m í Parsín
Seyed Kashani.
spámanninn af persneskri jörð í
marz 1951 hafði Kashan vart drep
ið fæti á líbaneska jörð, er lík
ráðherrans lá sunduftætt af kúl-
um á góifteppinu í glæsivillu
hans og Jandvistarbannið var þeg
ar numið úr gildi.
Og einu má heldur ekki
glevma. Forsætisráðherrann og
yfirherforinginn, Razmara var
myrtur af Fidayan-manni einum,
Kicrawi, víðkunnur, frjálslyndur
blaðamaður var einnig myrtur af
Kashanimönnum og 7. marz 1951
var reynt að ráða Shainn sjálfan
af dögum, en mistókst, kúlan geig
aði.
ðlOSSADEQ HÓTAÐ
Eftir að Razmara hafði verið
kálað, stóð hnífurinn einnig
f 'æðslumálaráðherranum, Abdul
Zanaganeh, er geispaði golunni í
sama vettvangi. Nýlega hefur
morðhreyfing þessi hafið harða
baráttu fyrir því, að íyrrv. for-
ingi þeirra, Navab Safavi verði
látinn laus, en hann situr inni ■
fyrir morðið á Razmara. Ef hon-
um verður ekki sleppt úr haldi
innan skamms tíma mun dóms-
málaráðherrann Amir Alai verða
ráðinn af dögum og síðan forsætis
ráðherrann sjálför, dr. Mossa-
deq.
Það var Gahvam-es-Sultanehs
krafa og ætlun til þess að koma
á röð og reglu í landinu, að fýlg-
ismenn Kashani og hann sjálfur
yrðu handteknir. Að þessu þorði
þó hinn ungi Shah ekki að ganga.
Vafalaust vill dr. Mossadeq gera
hið sama, en hann skortir öll völd
og styrk til þess að geta hneppt
ofbeldismennina í fjötra réttlæt-
isins. Trúarofstækismennirnir
hafa gert bandalag við kommún-
istaflokk landsins, Tudeh flokk-
inn og allt virðist vera að kom-
ast á ringulreið.
EÐLI OG INNRÆTI
HRELLIS PERSAVELDIS
í hinu stóra einbýlishúsi sínu
við rætur Alborzfjallsins í dýr-
asta hverfi Teheran situr Kashin
í makindum og leggur á ráðin um
frekari ldækjabrögð og strand-
högg. Dr. Mossadeq stendur ber-
skjaldaður gegn honum. En
Kashani er ekki af baki dottinn.
Hann líkist engum fremur í út-
liti en presti á ellilaunum.
En hann er í innræti skelfing-
in uppmáluð og hrellir alls Iancls-
ins.
Velvakandi skriíar:
UB DAGLEGA LÍFINU
Þetta er ljósprentun af cinni for-
síðu Undirróðurs- og æsingablaðs
Kashans í Teheran. Myndin skýr-
ir sig sjálf.
á þingi, en til þess var hann fyrst
kjörinn fyrir tveimur árum síðan.
■ I reyndinni er hann þó kominn
lángt yfir sjötugt. Meðan á ann-
arri heimsstyrjöldinni stóð vann
hann af kappi með öðrum mestu
þorpara og dusilmenni Austur-
landa, Stórmúftanum af Jerúsal-
I em, sem títt var getið í fréttum á
þeim tíma. Kashani var gerður
landrækur og fluttist þá til
Palestínu til sálufélaga síns, Múft
ans. Eftir að stríðið var til lykta
leitt snéri sá gamli aftur heim til
Persíu og stofnsetti hersingu af
stormsveitum, svokölluðum
„Mudjahedin-i-Islera“ eða Sjálf-
boðaliðum Islams, er stóðu fyrir
! kröfugöngum, sem oftast enduðu
í blóðugum uppþotum og skær-
um, er áttu ekki sinn líkan síðan
í blóðböðum Miðaldanna. Og aðra
sveit stofnsetti hann einnig, sem
nefndist „Fidayan-i-lslam“ (Dauð
vígðu Islamsmenn), sem bera
ábyrgðina á mörgum þeim pól-
tísku morðum, er framin hafa ver
ið í nálægum löndum eftir styrj-
öldina.
I
AÐ STJÓRNA MEÐ
RJÚKANDI BYSSU
| Mossadeq hefur notfært sér
þann hugaræsing, er fylgjendur
og trúarofstækismenn Kashins
hafa galdrað upp í landinu, en
hann óttast þó um leið manninn
með skeggið gráa. Mossadeq fékk
fyrstu aðvörunina um að í land-
inu er einn maður honum valda-
, meiri, á bak við tjöldin, þegar
morðtilraunin var gerð gegn hon-
um í maímánuði 1951. Önnur að-
i vörunin kom í febrúar í ár, þegar
íranski yfirmaður Anglo Iranian
Oil í Abadan, var myrtur. Kashan
er sannarlega verðugur félagi
Mossadeqs í skjótum og róttæk-
um ráðstöfunum, ef honum býð-
ur svo við að horfa!
Þegar hirðmálaráðherra Shains
af Psrsíu hafði látið reka gamla
Fleiri unglingar Ienda
á refilstigam
TVENNT er það, sem við rek-
um fyrst í augun við lestur
skýrslu barnaverndarnefndarinn-
ar. Það er eftir henni ekki óal-
gengt, að unglingarnir séu orðn-
ir ölkærir um fermingu, en í
kjölfar drykkjuskaparins siglir
aukið lauslæti, þjófnaður og önn-
ur viðlíka afbrot. Árið 1951 gerð-
ust 53 unglingar brotlegir við
lögin undir áfengisáhrifum. Þar
er rösklega 7 sinnum lakari út-
koma en tveimur árum áður.
Starf nefndarinnar
unnið fyrir gýg
VIÐ þvílíkar upplýsingar verð-
ur mönnum að spyrja, hvort
ekki sé rokið upp til handa og
fóta til að efla eftirlitið og ráða
bót á ósvinnunni eftir því sem í
mannlegu valdi stendur.
| En þessu er allt annan veg far-
j ið. Starfsskilyrði nefndarinnar,
| eina opinbera aðilans, sem lætur
i vandræði unglinganna til sín
taka, 'eru svo gersamlega von-
laus, að sjálf viðurkennir hún, að
björgunarstarfið sé kák eitt og
fálm, eiris og stendur. Með öðrum
orðum er unnið að þessum vel-
ferðarmálum aðeins í orði, ekki
á borði.
oc
Það er nppeldishæli,
sem vantar
G enn bætist grátt ofan á
svart. Löngum hefir verið
gripið til þess fangaráðs, að senda
vandræðabörnin í sveit, en það
gefst sjaldan vel, enda fjölgar nú
þeim heimilum, sem hásast á að
taka við þessum ógæfusömu
unglingum.
Á þetta þá svo að dankast, að
ungmennin fái óáreitt að velkj-
ast í drafinu. Bamaverndarnefnd
in bendir á, að tafarlaust verði
að koma þeim úr umhverfi sínu
og hefjast handa um að breyta
viðhorfi þeirra til lífsins. Þær
ráðstafanir geta aðeins verið á
einn veg að dómi nefndarinnar,
að stofnað sé uppeldisheimili fyr-
ir þessi ungmenni.
Fjárframlög eða
spilltir þegnar
^JÓÐFÉLAGIÐ vill náttúrlega
ekki skaðast á unglingunum
með því að leggja þeim nauðsyn-
legt fé til uppeldis. En úr því að
gildi þeirra sýnist einna helzt •
mælt í peningum, þá er rétt að
benda á, að það er líka þjóðhags-
legt tap að eiga óstarfhæfa og
spillta þegna.
*• I
Seiður "raminn
ÞESSI helgi hefir verið dýrleg
frá hendi skaparans og vinnu
veitendanna. Langt frí berst
mönnum allt í einu upp í hend-
urnar um hásumarið og heppnín
er þá svo mikil, að það hittist
einmitt á þá daga, sem forsjónin
hefir úthlutað blíðviðri.
Um enga sumarhelgi aðra hef-
ir fólkið streymt eins út úr bæj-
unum. Frjáls náttúran hefir
framið þann seið, sem enginn
hefir fengið staðizt.
Og seiður sá var því magnaðri,
þar sem við eie'um ekki góðu að
venjast á sumrinu.
IHjóðir og hógværir
menn . . .
/MSIR hafa þó ekki borið gæfu
til að njóta helgarinnar eins
og þeim stóð til boða. I stað þess
að koma hressir og glaðir eru þeir
beygðir og teknir eins og eftir
andvöku heillar skammdegisnæt-
ur.
Það er nú einu sinni sVo, að
löngu fríurfum fylgir allt af
nokkur hætta, því að ekki kunna
allir fótum sínum forráð, þegar
frjálsræðið er annars vegar,
frekar en kálfurinn, sem fer sér
að voða í fyrsta skipti, sem hon-
um er hleypt út í gróandina.
Vertu sæll — ég sé þig
IJ'LEIRI og fleiri kveðja nú orðið
upp á útlenzku og segja: Sé
þig seinna, eða bara: Ég sá þig.
Þetta er bein öpun eftir erlend-
um kveðjum, og er nýtt fýrir-
bæri í íslenzku.
„Vertu sæll“ er nú samt allra
laglegasta kveðja eða þykir
nokkrum í alvöru meira til hinn-
ar aðfengnu koma?